ShakeThat shakes Brazilië: Tournee 1

 Verslag 1: ShakeThat shakes Rio de Janeiro !!!

De heenvlucht: Half begonnen, is goed gewonnen !!!

Zoals je wellicht wel weet, is ShakeThat op dit moment weg naar naar Rio de Janeiro, waar hun eerste Tournee buiten Europa hen opwacht. De anderen moeten ergens anders op deze vlieger zitten. Omdat ik pas de allerlaatste minuut aan de Gate was, heb ik hen niet zien opstappen. Ze moesten hier in lissabon overstappen op de vlucht naar Rio, terwijl ik van hieruit vertrok, en mijn lief alleen liet terugsporen van ons reisje Lissabon, met mijn dikke slaapzak en winterjas in haar tas.

Zodra we op hoogte zijn mag ik mijn gordel afdoen. Dan zal ik in de gang wat stretchoefeningetjes doen om de rug in goede stemming te houden. Daarna ga ik even naar achter in het vliegtuig om de anderen te begroeten. Als zij mij ook nog niet gezien hebben zullen ze ondertussen wel serieus ongerust zijn.

Ik had ze keurig moeten beloven dat ik twee uur op voorhand in de juiste luchthaven van Lissabon zou zijn en zij zouden hetzelfde doen in Brussel. Het lijkt wellicht vreemd dat ShakeThat zichzelf zulke draconische maatregelen oplegt, maar onze ongerustheid heeft zijn redenen. Het is nog maar de tweede keer dat ShakeThat er met de vlieger op uittrekt, en de eerste keer was niet echt een succes te noemen:

Ik en Joris reden het gerief naar Spanje en de andere drie zouden vliegen. Met zijn drieën stapten ze op de trein die hen meer dan een uur te vroeg in de luchthaven zou afzetten. Net bij het vertreken van de trein komt Sander tot de conclusie dat zijn paspoort nog op de salontafel van Gab moet liggen. Daar had hij het nog, en nu blijkbaar niet meer. Gelukkig kon hij rekenen op zijn vaste hulplijn. Elga zou nog maar eens hemel en aarde verzetten om haar eeuwige liefde op de sporen te houden. Ze had een dik uur de tijd om aan de sleutels van Gab zijn huis te geraken, er binnen te dringen, het paspoort te vinden en ermee tot in Charleroi te crossen.

Nog voor Elga in de luchthaven aankwam bleek dat Nino’s identiteitbewijs niet erkend werd door Ryanair. Hij had er nochtans alle hoop op dat het blaadje waarop stond dat hij zijn voorlopige identiteitskaart kwijt was geldig zou zijn.

Er zat niets anders op dan met Elga terug naar Gent te rijden en van daaruit zo snel mogelijk in Spanje zien te geraken. Van alle vervoersmethodes bleek zijn bankrekening er maar één te kunnen betalen: de opwaartsgerichte duim, langs de kant van de autostrade.

De terugvlucht verliep zowaar nog minder vlot. Terwijl ik, Joris en Nino in mijn camionette de spaanse grens kruisten wandelden Sander en Gab op hun gemak van het busstation van Burgos naar de luchthaven. De bus tot aan de luchthaven leek hen een overbodige luxe. In plaats daarvan wandelden ze in de nogal naieve veronderstelling, dat die luchthaven wel niet zo heel ver van het busstation zou liggen…

Op die manier slaagden we erin om vier van de zes tickets die we betaald hadden te missen. U begrijpt dat we met een dergelijke voorgeschiedenis de draconische maatregel namen om twee uur op voorhand in de luchthaven aan te komen.

Ik was daar in feite in geslaagd. Maar ja, ik had mijn lief bij mij en ik zou haar de komende twee maanden moeten missen, dus we namen goed onze tijd om afscheid te nemen. Het was uiteindelijk tien minuten voor dat de Gate sloot dat ik haar alleen achterliet.

Bij de eerste controle ging het al fout. Mijn internationaal paspoort werd geweigerd. Ik had ooit eens een ander aangevraagd omdat ik dit kwijt was geweest, dus dit paspoort stond welicht nog steeds als gestolen vermeld wat die douaniers meestal niet echt appreciëren. Een kleine vijf minuten later kon ik naar de gate wandelen. Een kleine drie minuten later was ik nog niet veel verder in de enorme luchthaven van Lissabon en zette het op een lopen. Ik had nog welgeteld twee minuten om Gate 43 te bereiken. Eén minuut later was ik nog maar aan Gate 23 en zette het noodgedwongen op een sprint. Nog een minuut later was mijn tijd op en zag ik in de verte een rij wachtende mensen aan wat wellicht Gate 43 moest zijn.

Uiteindelijk bleek ik nog 20 minuten te moeten aanschuiven om als laatste passagier de vlieger op te stappen. U begrijpt dat mijn veronderstelling, dat de anderen wellicht ongerust zouden zijn een aannemelijke veronderstelling was.

Zodra ik mocht wandelde ik dus naar achter in dit immens transatlantisch vliegtuig. Ik ken daar niet veel van maar het lijkt me zo’n ding waarmee je door een WTC toren kan vliegen. Op zijn minst tien zetels naast elkaar en in de lengte onderverdeeld in verschillende compartimenten omdat je anders de tv-schermen vooraan niet meer kan zien.

Na twee keer de hele afstand af te leggen was ik er zeker van dat de anderen ofwel allemaal op dezelfde WC zaten, ofwel niet op deze vlucht geraakt waren. De airhostessen wisten niet van een vertraging van de vlucht uit Brussel, dus dat kon de oorzaak niet zijn.

Er blijven maar weinig opties over: ofwel hadden ze hun vlucht in Zaventem gemist door hun eigen stomme slordigheid, ofwel hadden ze hem gemist door de schuld van God, die hen strafte voor hun goddeloosheid.

Zo’n god zou er bijvoorbeeld voor gezorgd kunnen hebben dat de anti-springstoffenbrigade de ShakeThat-bagage zou controleren. Joris had de bommen en de ontstekers die we nodig hebben vakkundig ontmanteld en over de bagage verspreid, maar het was altijd mogelijk dat de Zaventemse mineurs ze zouden opsnorren. Ik ga ervan uit dat bommen meenemen op de vlieger problemen kan opleveren…

Het heeft weinig zin om me zorgen te maken. Ik ben op weg naar de hoofdstad van de samba, en met of zonder collega’s, ik zal er geen kou lijden !!

Twee saaie films, veel rugoefeningen in de gang en twee vliegtuigmaaltijden later landen we – correctie: land ik – in Rio. Gezien Gab alle informatie over ons verblijf vakkundig geheimgehouden heeft weet ik bij God niet waar ik heen moet. Ik kan hem of de andere Shakers ook niet bereiken.

Voor mij strekt zich een tapijt van baksteen en beton uit tot ver achter de horizon. De toeristische sector is de grootste werkgever voor de 17 miljoen Carioca’s die hier proberen te overleven. Ik ga ervan uit dat eventjes alle hotels opbellen om te weten waar ik heen moet geen goeie strategie is.

Het is al laat en het is weekend. Ook de organisatie die onze tour boekt kan ik niet bereiken.

Waar is god als je hem nodig hebt ?

Ondertussen waren de andere shakers een tweede keer aangekomen in de luchthaven van Lissabon. Een kleine twaalf uur eerder hadden ze hier hun overstap gemist omdat de vlucht uit Brussel een paar uur vertraging had opgelopen. Ze hadden net twee dagen non-stop het nieuwe jaar gefeest zodat ze een half dagje op de vlieger konden slapen. In plaats daarvan moesten ze twaalf uur wachten in Lisabon, om daarna mijn riching uit te vliegen.

Ik zou ze de volgende ochtend aantreffen in ons Hostal in Zuid Rio.

ShakeThat in Rio

Ons hostal ligt in Zuid-Rio, in een middenklassebuurt waar westerse toeristen zich goed voelen. Het is geen toeristenhotspot zoals de stranden van Copa Cabana of Ipanema die ietsje verder liggen.

De armoede en oorlogen in de favela’s voel je hier niet. Hier en daar slapen daklozen, op straat verkopen mensen uit de favela’s van alles, maar de sfeer is rustig. Niemand klampt je aan, zakkenrollers zijn zeldzaam.

In Zuid Rio zijn alle vlakke gronden bezaaid met appartementen zoals in een Westerse stad. Verspeid over die vlakte liggen scherpe heuvels waarop de modale “Carioca’s” hun huisje bouwen.

De zee is vlakbij. Op weg naar het strand ligt een park, waar palmbomen staan van zeker 40 meter hoog. In alle straten groeien bomen waarop varens, lianen orchideeën en andere bloemen groeien. Het meeste onkruid dat rond hun stam groeit zijn typische kamerplanten van bij ons.

Hoog in de lucht zie je Fregatvogels, Zwarte Gieren en Pelikanen, dicht bij de grond allerlei kwetterende vogels, hier en daar een papagaai en zeldzaam eens een kolibrie. De mangobomen staan in bloei en ook veel andere planten fleuren de straten op.

Als je ’s middags buiten komt, voelt het een beetje zoals je je kop in de uitlaat van een droogkas steekt. Snikheet en zeer vochtig.

Gisteren werd het plots wat frisser, dan ging het waaien en daarna begon het te regenen. Ale clichés over moessonregens blijken dikke zever te zijn. Het was een felle stortregen maar ook niet meer dan wat er bij ons in een zomeronweer uit de hemel valt. Verder viel de regen niet loodrecht uit de lucht en was die ook niet warm. De plassen daarentegen waren wel warm, omdat de straten bloedheet zijn.

Viver e crescer en de favela’s in Noord-Rio

De metro brengt ons naar Noord-Rio waar het sociaal circusproject gevestigd is die ons ontvangt.  Aan de rand van een onrustige favela staat hun circustent en het gebouwtje waar ze hun papierwerk doen.

De samenwerking verloopt heel vlot. De organisatie heeft echt goed haar best gedaan om opredens te versieren voor ons en om ons in te schakelen in hun schooltje als gastlesgevers. Het is nu wel zomervakantie waardoor hun wekelijkse lessen stilliggen. Vandaag zullen we er een workshop geven aan hun jongeren. Ze zijn allemaal sterk in acro, maar van jongleren hebben ze weinig kaas gegeten.

Het is een sociaal circusproject. De bedoeling is om de buurtjongeren iets anders te bieden dan drugs en geweld. De favela die hier ligt is niet al te groot maar grenst aan weer andere favela’s. Het is zoals het grootste deel van Noord en Noordoost-Rio een uitgestrekt gebied met zelfgebouwde huisjes van snelbouwstenen waar in tegenstelling tot in het circusproject alleen de wet van de sterkste geldt.

In de favela’s zijn de gangs heer en meester. Als één fractie de hele buurt onder controle heeft is het er al bij al rustig leven. Nu en dan een schot maar echte vuurgevechten zijn dan eerder een uitzondering. Hier en daar zijn er echter oologen aan de gang. Er zijn blijkbaar drie verschillende fracties die vechten om een drugsterritorium, waarvan er één samenwerkt met de politie, zonder dat die beter of slechter zou zijn dan de andere twee fracties. Daarnaast zijn er nog de paceficadores die gemiddeld veel ouder zijn en veelal ex-politie of ex-brandweer. Die houden alle drugs uit hun gebied maar eisen van iedereen geld in ruil voor de "veiligheid", een soort van italiaanse maffia dus.

De meeste doden vallen wanneer de politie ergens binnenvalt. Daarvoor gebruiken ze hun tank, en hun helicopters, die soms lukraak het vuur openen.

Niemand weet wat er zal gebeuren als in 2016 de olympische spelen hier gaan doorgaan. Ze zijn nu al "veiligheidcentra” aan't bouwen en dat is ook de reden dat het sociaal circus die ons ontvangt van plaats moet veranderen. Ze bouwen nu ook gigantische muren rond bepaalde favela's. Als je weet dat platbranden een veel gebruikte taktiek is, worden die muren plots heel griezelig ...

Er wordt enorm veel crack verhandeld aan belachelijke prijzen (één euro voor een shot). De levensverwachting van een straatkind dat aan de crack raakt ligt op drie maand. Daarom doet de poltitie er niets tegen. Vroeger probeerden ze de straatkinderen zelf uit te roeien, maar kregen daar toen veel kritiek op. Nu laten ze de straatkinderen zichzelf uitroeien ...

Verslag 2: de eerste optredens, Rio, de watervallen …

Morgen eindelijk rustdag …

Vandaag was weer een zware werkdag. De voorbije week hebben we keihard aan de show gewerkt. We staan iedere dag vroeg op en schuiven als eersten aan zodra het hostal-ontbijt open gaat.

Daarna vertrekken we met de metro naar Crescer e Viver om er te oefenen totdat de namiddagwarmte ons kraakt. Meestal trekken we dan weer naar ons hotel om op het strand verder te oefenen of regelen we andere zaken.

Vandaag oefenden we niet maar gaven we een workshop. Om 8u30 waren we er al, om een uurtje later te beginnen. We werkten vooral met de jongeren uit hun oudste productiegroep die allemaal afkomstig zijn uit favela’s. Joris en Nino gaven Flairtechniek (Cocktailjongleren) terwijl Gab en Sander werkten rond creativiteit met kegels. Ikzelf gaf in de voormiddag jongleertechniek om ‘s namiddags over te schakelen op slap touw. De jongeren waren tijdens en na afloop heel enthousiast maar ook wij vonden het fantastisch om die gasten te leren kennen en om les te geven aan hen. Ondanks de alles verzengende hitte bleven de jongeren de hele dag door onze intensieve workshop volgen.

Toen de workshop in de late namiddag naar zijn einde liep was Alvoro er al. Hij is een wat oudere decorbouwer-acteur die met onze hulp een ShakeThat-bar ineen timmert. Zoals de voorbije dagen stonden we hem tot in de late uurtjes bij, om daarna helemaal leeg naar huis te sporen.

Alvaro zelf werkt nog tot een gat in de nacht verder, om een paar uutjes later aan zijn dagwerk te beginnen. Net zoals zowat iedereen hier moet hij enorm veel werken om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Supermarkten zijn hier 12 uur per dag open en dus werkt het personeel er minstens 13 uur aan een stuk. Hetzelfde geldt voor iedereen die een beroep doet waarvoor geen scholing vereist is. Het officieel minimumloon is een goeie 200 euro, maar dat krijgen alleen werknemers van een staatsbedrijf, de meeste anderen moeten het met minder stellen.

Het leven is hier, net zoals in alle andere arme landen niet goedkoper dan bij ons. Een liter melk, een kilo rijst, een T-shirt, een liter benzine of een frigo kosten hier net evenveel als bij ons. Voor wie rijk genoeg is om personeel te werk te stellen of op restaurant te eten is het inderdaad goedkoper omdat arbeid spotgoedkoop is, maar voor alle basisproducten betaal je gewoon de wereldprijs. Het leven is hier niet goedkoper maar de mensen slagen erin om met minder rond te komen en gelukkig te zijn.

Congé, jammergenoeg al even weinig Payé als de werkdagen …`

Op het toeristisch plannetje dat we in ons hostal gekregen hebben staat een gigantische waterval getekend in het Tijuca nationaalpark dat Noord-Rio van Zuid-Rio scheidt. Waterplezier zonder strandvlooien, volop schaduw en weg van alle drukte, wat moet een mens nog meer dachten we, en sprongen op de bus richting watervallen.

De buschauffeurs worden hier betaald per rondje dat ze rijden. Net zoals alle andere chauffeurs doet onze buschaufeur hard zijn best om het ronderecord scherper te stellen. Telkens vol gas optrekken, door de bochten scheuren, bumperkleven en pas vlak voor de haltes keihard remmen. T’is een beetje zoals op de kermis.

Het openbaar vervoer, en zeker de metro is hier vrij duur. Voor korte afstanden, zeker als je met een paar mensen bent, zijn de taxi’s veelal goedkoper. Een metroritje kost bijvoorbeeld een goeie euro en deze busrit bijna een euro. Er is in feite maar één metrolijn en die volgt vanzelfsprekend de smalle, rijke zuidkust om daarna via het centrum naar het noorden te sporen.

Het meest merkwaardige aan de metro is dat er in elk stel een coupé is uitsluitend voor vrouwen. Wellicht is het invoeren van vrouwencoupés goedkoper dan het invoeren van gelijk loon … en je kan toch moelijk eisen dat ze beide zouden doen.

Na de laatste bushalte moeten we nog een stukje te voet doen en merken we dat we niet de enigen te zijn die het idee hadden vandaag wat verfrissing te zoeken. Mijn teleurstelling wordt nog groter wanneer we de watervallen zelf zien. Ik had het nochtans kunnen weten. Voor een indrukwekkende waterval heb je een indrukwekkende rivier nodig. Ik weet niet hoe Rio de Janeiro aan zijn naam gekomen is, maar er is in ieder geval nergens een Rio, zelfs niet in januari. Wellicht slaat de naam op de liters zweet die hier in januari van ieders lichaam lopen  …

Ondanks het feit dat het maar een pisbeek is en dat ze ook niet van een spectaculaire hoogte naar beneden valt, maar eerder van de ene rots op de andere klotst, is het toch heel leuk om even in een stukje tropisch woud te lopen. De meeste bezoekers blijven bij het eerste of tweede bassin hangen terwijl wij natuurlijk helemaal naar boven klauteren…

Olympische spelen: the winner takes it all !!!

Op de terugweg drinken we nog ergens een pintje en zien we dat het op TV opnieuw over de overstromingen en de weggespoelde huizen gaat. In realiteit zijn er dit jaar niet meer grondverschuivingen of modderstromen geweest dan andere jaren, maar er is een andere reden om er zoveel aandacht aan te hangen.

De Olympische Spelen zullen doorgaan in het rijke Zuid-Westen van Rio. Het plan is om de 150 favela’s die in die zone liggen tegen 2016 van de kaart te vegen en daarvoor heeft men een externe reden gevonden.

Al die favella’s zouden met wegspoelen bedreigd worden en dus moeten de bewoners daartegen beschermd worden. Wie niet wil wijken, is te dom om te begrijpen dat het voor zijn eigen bestwil is. Deze redenering wordt via de media op alle mogelijke manieren in ieders kop geramd.

In realiteit gebeurt er niets voor de bewoners van favella’s buiten de olympische zone, waar er jaarlijks hele stukken van wegspoelen en zijn de meeste favela’s in de olympishce zone helemaal niet bedreigd door modderstromen.

Alle ontheemden zullen ergens aan de Noord-Oostelijke rand van de stad een snelbouwpakket mogen bewonen. Die getto’s liggen soms tot 50 kilometer verder. Hun werk en inkomen zullen ze zo goed als zeker verliezen en indien niet kunnen ze de transportkosten maar moeilijk betalen.  In de “sociale woonwijken” waar ze terecht zullen komen is geen werk.

De leeggemaakte favela’s zullen daarna aan zeer lucratieve prijzen verkocht worden aan diegene die meest smeergeld op tafel legt. Luxehotels en shoppingscentra zullen er uit de grond rijzen als paddenstoelen.

Ik heb het gevoel dat dit nog niet het laatste stukje reisverslag zal zijn over de sociale ravage die de spelen hier zullen aanrichten …

Het eerste optreden

Ik scheer me zo vlug ik kan want over vijf minuten moet ik al op scène. Ik moest mijn ventje nog op het allerlaatste moment knutselen omdat er een misverstand was omtrent de ananas. Onze mop met het ananasblikje zou niet werken omdat ze dat hier niet kennen. Daarom gingen we op zoek naar een mini-ananas of iets dergelijks en werd uiteindelijk de echte ananas over het hoofd gezien …

We moeten spelen in een complex van de plaatselijke Unizo die drie voorstellingen heeft gekocht. Er was vijf minuten geleden nog geen volk en ik verwacht dat we straks voor vijf man en een paardekop zullen moeten spelen.

Het waren tien dagen van keihard werken. Hoewel Crescer e viver hun best gedaan hebben, moesten we toch nog heel veel zelf regelen en liep alles de typisch zuiderse vertraging op.

Gezien er vannacht nog veel werk was aan de bar en er nog moest begonnen worden aan de achtergrond, hadden we gisteren gekozen voor een achtergrond die ze in de circusschool hadden staan. Het leek ons moeilijk te transporteren, maar er was niet echt een andere keuze mogelijk. Er werd ons daarenboven verzekerd dat de camion die gehuurd was 7 meter lang was, dus  alles kon mee.

Pas toen de chauffeur van de camion ons vroeg waar het in te laden decor stond durfden we geloven dat de camion die aangekomen was, voor ons was. de camion leek mij ongeveer 7 meter …. omtrek.

Met een paar bamboe palen en een grijze bache heeft Joris daarnet een achtergrond geïmproviseerd. Het doet een beetje denken aan het vrij podium op chirokamp.

Allée, hop mijn baard is er af, ik schiet in mijn kostuum en volg de anderen naar de scène. Wanneer we in de zaal komen blijkt die volgestroomd te zijn met kijklustigen. Ook de mensen van Crescer e Viver en de verantwoordelijken van het centrum hier zijn er. Het moment van de waarheid is aangebroken !

We staan scherp en de tien dagen van oefenen hebben ons goed gedaan. Zo goed als geen drops, de timings kloppen, de focus is clean, de nieuwe stukken werken zoals verhoopt en iedereen kent zijn Portugese tekst. Het publiek lacht en applaudiseert uitbundig. Achteraf krijgen we een staande ovatie. Iedereen is tevreden. Niets is leuker dan een goeie voorstelling spelen !!!

Morgen is er een welgekomen rustdag en daarna volgen de voorstellingen elkaar snel op … tot dan,

Hans

Verslag 3: Strand, het einde van de armoede, workshops en favella optreden

Godverdomme. Ik knik van onder de bar naar de anderen dat het wel zal lukken, terwijl ik een stuk WC-papier rond mijn vinger tape. Welgeteld één seconde voor de show moest starten ben ik erin geslaagd om serieus diep in mijn poten te snijden. Ik veeg het bloed af met één van de vele zweethanddoeken onder de bar. We worden hier altijd vlak op de middaghitte geprogrameerd en aangezien het straattheater is, is airco geen optie. Ik concentreer me op mijn taak, want de show is al bezig.

Sander trekt me boven en steekt een fles in mijn hand, gelukkig de ongedeerde hand. Ik kijk naar het publiek en werp. Floep, de fles schiet uit mijn hand als een stuk zeep … we zijn een halve minuut bezig, en de flessen zijn kletsnat gezweet…

Zon, zee en strand …

Je moet een enorme ezel zijn om niet te beseffen dat je hier in de tropen ook kan verbranden als het bewolkt is. Ik was gister blijkbaar een redelijke ezel, en Joris is een mega-ezel. Zeker gezien we vandaag een dagje vakantie hebben en op weg zijn naar een verlaten strand…

Na een dertigtal kilometer blijkt het verlaten strand een surfstrand met veel te kleine golven om echt te kunnen surfen, maar wel vol surfers en zonnebaders. Achter ons ligt een scherpe heuvellijn die een natuurpark vormt waardoor de stad hier niet tot aan de oceaan reikt, maar we zijn blijkbaar niet de enigen die dat wisten. Ook de uitbaters van de enige strandhut die er staat is zich bewust van de wet van vraag en aanbod …

Om de zon te vermijden trek ik weg van de kust het mini-natuurparkje in. Er is speciaal voor de toeristen een wandelpad aangelegd dat door het groen naar boven slingert om uiteindelijk helemaal boven op een uitkijkpunt te eindigen. Omdat het hier zomer is, is de natuurpracht een stuk minder dan in de andere, minder hete seizoenen. Op bloeiende bomen na zijn er maar weinig bloemen te bespeuren. Hier en daar zie je een verdwaalde bontkleurige vlinder, maar zo heel indrukwekkend lijkt het verder niet.

Opeens dan toch. Een leguaan van ik schat 70 centimeter vlucht weg. waauw. Hij blijft nog even zitten op een afstand die hem veilig lijkt maar duikt dan toch maar nog wat verder het groen in. Ik ga ervan uit dat eenmaal ik wegtrek uit Rio constant fantastische dieren zal zien, maar voorlopig blijf ik nog verwonderd als een kind op zes december telkens de natuur mij verast !!

Wat verder op het pad zit een gigantische lichtweerschijnend-azuurblauwe vlinder die ik van heel dicht kan bekijken omdat ie dood is. Eindelijk denk ik, eindelijk na meer dan twee weken uitkijken heb ik iets om naar mijn lief te sturen …

het wandelpad kronkelt verder naar boven langs de helling. Het is ongeveer 14u, het warmste moment van de dag. De hitte en de vochtigheid zijn ondraaglijk. Hier in het bos is er geen zuchtje wind. Mijn hemd en broek zijn ondertussen helemaal doorweekt, alsof ik net met kleren en al onder de douche gestaan heb.

De wandeltocht duurt niet zo heel erg lang, maar ik ben toch heel blij als ik eindelijk aan het uitkijkpunt blijk te zijn waar een indrukwekkende roofvogel opvliegt om daarna wat rondjes boven de zee te cirkelen. Ik denk dat het een soort visarend is ... Het uitzicht is nog adembenemender dan de hitte. De oceaan, met wat ruwe eilanden die de kustlijn volgen, de scherpe limoengroene oerheuvels, de donkere aluminiumoxide rotsen, met de witte bebouwing in laagtes.

In de verte zie ik een rots tegen de zee afsteken waarvan men hier zegt dat het de grootste rots naast de zee is. Achter die rots ligt Rocinha, ooit grootste favela van Latijns-Amerika en daarachter de rest van de kernstad van Rio. Voor die rots ligt een rijke voorstad van Rio waar het olympisch dorp zal komen. Het bestaat voornamelijk uit gesloten en beveiligde woonzones en opgeblazen winkelcentra die uit de VS weggeplukt lijken te zijn. Een winkelcentrum dat we daarnet met de bus passeerden heeft er zelfs een mega-vrijheidsbeeld aan de ingang ... Maar van hieruit zie je dat niet. Van hieruit is de witte bebouwing als een laagje glinsterende suiker die over een caiperinha werd uitgestrooid...

Eindelijk is er wat wind, veertig graden heet en doornat, maar toch een verademing vergeleken bij het windstille bos. Het door de wind frisse, doornatte hemd dat tegen mijn borst plakt herinnert me aan de vlinder die ik in mijn borstzakje gestoken heb, zijn hemelsblauwe kleur blijkt ondertussen met mijn zweet mee weggestroomd. Verdoeme, ik zal nog wat verder moeten zoeken om een gepaste verassing te vinden.

Goed nieuws: “extreme armoede kan tegen 2016 uit Brazilie verdwenen zijn”

Volgens een krantenartikel zou de armoede in het algemeen hier de laatste vijf jaar scherp gedaald zijn. Als die vooruitgang blijft aanhouden zal er over zes jaar geen extreme armoede meer zijn in Brazilië.

De realiteit is anders. Het is inderdaad zo dat het minimumloon de laatste jaren wat gestegen is, maar of dat ook echt iets uitmaakt is twijfelachtig.

Alleen staatbedrijven betalen het minimumloon van een goeie 200 euro (500 Reais). Andere ongeschoolde jobs betalen meestal minder. Wie een echte job heeft is zo ie zo al tevreden want die zijn schaars. De anderen proberen iets te verdienen met zelf uitgevonden jobs zoals straatverkoper, blikjesophaler, moto-taxi of drugskoerier.

Je moet twee officiële jobs hebben om de huur van een miserabel appartementje te kunnen betalen. Al wie de huur niet meer kan betalen moet wel naar een sloppenwijk. De sloppenwijkers zorgen voor hun pensioen door voor een grote kroost te zorgen en uit het binnenland komen steeds meer mensen die daar alles zijn kwijtgespeeld in de moordende concurrentie met de agro-industrie.  Dit jaar heeft Rio de grens van duizend favela’s overschreden en leven er meer dan dertig procent in die krottenbuurten. Het woord favella slaat alleen op het feit dat de huisjes er illegaal staan. De meeste woonzones die geen favella’s zijn, zijn er even slecht aan toe.

De overheid voert een beleid van criminalisering van armoede. Al wie werkt zonder belastingen te betalen is een crimineel. Straatverkoop wordt verboden en favellas worden van de kaart geveegd, terwijl er totaal geen alternatief geboden wordt. Meer en meer mensen worden in de armen van de drugsbendes geduwd.

Aan de andere kant staan de rijken en de middenklasse. Die laatste houdt veelal maar net het hoofd boven water, werkt keihard om hun appartement te kunnen blijven betalen en slikken het verhaal dat het allemaal de schuld is van al diegenen die geen belastingen betalen.

De hoogopgeleiden die goed verdienen, beschermen hun klasse door het ingangsexamen voor hoger onderwijs te hoog te leggen voor al wie uit het erbarmelijke staatsonderwijs komt. Om een kind één maand naar een privé school te sturen kost het 800 Reais, bijna het dubbel van het minimumloon dat de meesten niet eens verdienen. Aleen wie uit een dure privéschool komt kan slagen en het recht verwerven op gratis universiteit !!!

Ook de grootgrondbezitters boeren goed…  maar dat is voor een volgende keer

Workshops

Het plan om twee dagen workshops te geven aan de circusartiesten van Rio viel letterlijk in het water. Er kwam een storm aan die eerder heel Sao Paolo onder water had gezet. Op alle media werd iedereen verzocht binnen te blijven, waardoor vanzelfsprekend niemand naar onze circustent kwam voor een workshop. De storm zelf bleek uiteindelijk zo goed als uitgeraasd voor hij in Rio aankwam, wat het dubbel jammer maakte. Ik haat het om hier met mijn vingers te draaien.

Vandaag stond een werkdag op het menu, met kinderen uit de favela vlakbij Crescer e viver. Gezien het hun eerste les was na de vakantie stonden ze nog heviger dan anders. We wisten dus dat we onze handen vol zouden hebben. Het zijn allemaal echte aapjes die niets liever doen dan salto’s springen, maar wij zouden hen jongleren en evenwicht geven, zodat ze eens iets anders zouden leren. Hoe goed iedereen ook zijn best deed om Portugees te spreken, stil zitten en luisteren zat er echt niet in, en al zeker niet naar een paar gringo’s.

Je kan het die baasjes ook moeilijk kwalijk nemen. Hun thuissituatie is meestal erbarmelijk. Vijf etters kwamen uit het zelfde gezin. Ze slapen in één bed, in de enige kamer van hun “huisje”. Van enkele anderen zaten de vaders achter de tralies en van nog een andere lastpak waren zijn vader en oudere broer doodgeschoten en komt het hele gezinsinkomen van een andere broer die voor de drugsmaffia werkt. Als die ook sneuvelt wordt hij gezinshoofd. Terwijl we probeerden les te geven hoorden we in de achtergrond mittrailleursalvo’s, iets waar alleen wij raar van opkeken.

Na afloop van de werkdag was ik pompaf maar wel tevreden met de ervaring. Tot mijn verassing bleken de kinderen er vreemd genoeg wel veel van genoten te hebben. Ze vonden dat ze veel hadden bijgeleerd en vroegen of we nog zouden lesgeven. Er was er zelfs eentje die zei dat ze het jammer vond dat ze niet wat beter geluisterd hadden …

Optreden in de favella

We zijn klaar met opbouwen, nog een half uurtje en ons legendarisch optreden in de favela kan beginnen. Nu zijn er alleen nog maar kinderen, maar straks stromen hier allerlei gure jongeren binnen met mitraileurs om hun nek, zoals de gasten die we voorbij zagen rijden toen we hier op prospectie kwamen.

Voorlopig is het hier heel rustig. Er is gister een grootscheepse politie-inval geweest, vandaar dat we tijdens de workshop die niet zo ver hier vandaan was, die mitrailleurs hoorden ratelen.

Nog tien minuten en de show moet beginnen, maar er zijn nog steeds alleen maar kinderen.

De circusschool had gevraagd om alle rode kostuums uit de show te laten en om de rode banner van de bar door iets anders te vervangen. Dit allemaal omdat het vijandige drugskartel dat hier de boel probeert over te nemen "de rode gang" heet. Onze producent was bang dat ze ons zouden afknallen, omdat we de kleur van de andere gang droegen. Maar, dat blijkt allemaal dikke zever. Er hangen hier rode vlaggen van voetbalclubs uit de vensters, de mensen hebben evenveel rode kleren aan als gelijk waar anders, en in de groentenwinkel lagen de groene en rode tomaten vredevol door elkaar. Dus we hebben onze normale outfit aangetrokken en ook onze bar kleurt rood zoals die dat altijd al gedaan heeft.

Het optreden zou al tien minuten moeten bezig zijn maar de organisatie hier wil wachten tot het echte volk aankomt. De gebruikelijke dertig minuten Braziliaanse vertraging dus, wellicht met nog een half uurtje traditionele favela vertragingen, dan nog tien minuten erbij omdat het zondag is en we zullen mogen beginnen …

Een uur later zitten we nog steeds met ons vingers te draaien. De organisator roept zo ongeveer om het kwartier door zijn micro dat het nu zeker snel gaat beginnen, komt daarna naar ons om te vragen hoe lang we nog kunnen wachten. Tja, als die warlords de show willen zien, gaan we niet beginnen voor ze er zijn zeker  ?

Na twee uur is er nog steeds niet genoeg volk, maar we mogen beginnen. Het zit nog steeds zwart van de kinders en volwasen zijn nog steeds moeilijk te bespeuren. Misschien dat de volwassenen niet naar een optreden wilden dat gefinancierd werd door de gemeente, als protest tegen de razzia gisteren, maar wellicht dat circus hier iets voor kinderen is en dat volwassenen zich daar te stoer voor vinden ... en dus spelen wij hier voor een bende uitgelaten kinders.

Het is vreemd. De kinders reageren op heel andere dingen dan een normaal publiek. Een veiling hebben ze duidelijk nog nooit van gehoord, en ook een kruk die uit een champagne fles schiet vinden ze iets heel vreemds. Wanner Sander later in de voorstelling vraagt wie de krurk gevangen heeft, blijkt niemand te weten wat een kurk is. Onze bom daarentegen dat snappen ze wel en ook tijdens ons sambanummer hadden we nog nooit zo’n enthousiast en perfect op het ritme klappend publiek gehad !! Het meest universele in onze voorstelling blijkt nog altijd de ijsblokjes glijbaan. Jong en oud, arm of rijk, belgen of brazilianen, iedereen zit stil en volgt met blinkende ogen de ijsblok in het liftje die Gab tergend traag omhoog trekt, en iedereen is dol gelukkig als er eindelijk een ijsblok in de cocktel terechtkomt.

Ondanks al die omstandigheden die ons verplichten anders te spelen, loopt het jongleer-technisch quasi foutloos: niet altijd helemaal synchroon, niet alles perfect, maar wel geen enkele drop !!!

Achteraf verwachtte ik dan ook een staande ovatie (want toen ze moesten neerzitten stonden ze constant recht), maar er kwam daarentegen bijna geen applaus. Ze kunnen wel aplaudiseren en dat deden ze tijdens de voorstelling ook overvloedig, maar nu komt er bijna niets. Nee, ze zijn allemaal gewoon te sterk  teleurgesteld dat het al voorbij is …

Na hittegolf komt moessonregen, en na werk komt feest

De andere shakers zijn op dit moment naar een poepsjieke party in de meest luxueuse buurt van het centrum: Lagoa. Het is een feest voor de medewerkers van "cirque du soleil" die nu een eindje "quidam" speelt in Rio. Sander heeft ons via via op de gastenlijst gekregen.

Ik heb ergens ook wel zin om te gaan zien hoe decadent het daar is, maar anderzijds ook niet. De goedkoopste tickets voor hun voorstelling Quidam (die al zo oud is als de straat) zijn meer dan 100 reais. Blijkbaar is het zelfs zo dat die goedkoopste tickets duurder zijn dan de goedkoopste tickets die ze in Europa verkopen. 't is niet dat ze hun personeel hier meer moeten betalen ... Voor een try out van een nieuwe voorstelling hadden ze onlangs een hoop gratis tickets aangeboden aan “Cescer e viver” in ruil om hun naam te mogen gebruiken. Zo konden ze in hun promomateriaal zetten dat ze het sociaal circus steunen...

Zo'n tickets zijn wel aanlokkelijk, maar “Crescer e viver” heeft ze geweigerd, en gelijk hebben ze. Dit jaar heeft Cirque du soleil hun zo ie zo al magere subsidie aan het sociaal circus in Brazilië gedeeld door vier. En dat terwijl de organisatie ook vorig jaar weer haar omzet en winst zag stijgen, ook in Brazilië. De taktiek om de tickets zo duur te maken dat het een statussymbol wordt om naar hun show te komen kijken werkt voortreffelijk …

Geef mij maar straatoptredens in favela's en workshops aan die kinderen ...

Hans

Verslag 4: de laatste dagen in Rio

Ik zit op de bus richting Belo Horizonte, en verwacht inderdaad mooie horizonten tegemoet te gaan, al zal ik ze pas morgen zien waneer ik er aankom. Het is bijna 23uur en nog steeds snikheet. Vandaag was wellicht de warmste dag tot nog toe en gezien ik het binnenland in trek zal het allicht alleen maar heter worden …

Crisis, Samba en politie

Eergisteren gaven we ons laatste optreden. We speelden drie avonden na elkaar in de tent van crescer e viver. De ticketverkoop viel zwaar tegen. Op dit moment van het jaar staat alles in het teken van het carnaval. Iedereen moet oefenen om straks mee te spelen met één of andere blocco. Overal zijn er straatfeesten waarmee sambateams geld proberen te verzamelen … Op zo’n straatsamba waar we het einde van onze tournee hier gingen feesten, viel het opnieuw op hoe anders diefstal hier benaderd wordt. Terwijl er overal mensen overvallen of ontvoerd worden, staan alle drankflessen hier gewoon vooraan op de toog. Iedereen kan gewoon naar hartelust flessen Cachaça of zelfs ingevoerde wiskey ontvreemden, maar blijkbaar gebeurt dat niet.

De reden is niet dat er hier niemand is die dorst heeft en zonder geld zit. Constant zie je kinderen of volwassenen met zakken lege blikjes rondzeulen. Voor de bankencrisis kregen ze er ongeveer 0,75euro per kilo voor, wat toen al zo goed als niets was, maar toen in de nasleep van de bankencrisis grondstofprijzen ineenstortten kregen ze er bijna niets meer voor. Nu zou het iets beter zijn. De prijs is weer bijna als voorheen, en de verzamelconcurrentie is uitgedund.

Eén van de redenen dat Brazilië de crisis zo goed doorstond zou gewoon het gevolg zijn van het feit dat het hier de ene na de andere crisis is en dat het consumentenvertrouwen er niet meer van wordt afgeschrikt. Ze worden in ieder geval niet meer afgeschrikt van het zien creperen van wie zijn inkomen ziet te niet gaan.

De reden dat er niets gestolen wordt is duidelijk niet dat iedereen hier voldoende heeft. Als je betrapt wordt op het stelen van een fles dan kost dat hier makkelijk je kop. Zo simpel is dat. De politie van Rio geeft elke dag 4 moorden toe. Het lijkt mij nogal evident dat ze de meeste moorden niet toegeeft. Als er daarnaast nog commando’s zijn die ook het recht in eigen handen nemen is de po

18-02-2010 om 00:00 geschreven door Hans Vanwynsberghe