Slovakije – Polen

Lang leve België, en nog langer Wikipedia

Over een goeie week spelen we met ShakeThat in Lublin, Oost-Polen. Gezien we deze week geen optredens hebben, vettrek ik samen met mijn lief een weekje eerder en bezoeken we Oost-Slovakije, het Tatrasgebergte en Zuid-Oost-Polen.

Een goeie reis begint met een goeie voorbereiding. Zeker als je er ook nog eens iets interessants wil over schrijven lees je best op voorhand zo veel je kan over de streken waar je heen trekt. Minstens een boek met de taal, één over de geschiedenis en een reisgids.

Ik begon ruim op voorhand aan de voorbereiding. De dag voor we vertrokken boekte ik een busticket en reed door de regen naar de bibliotheek. Die bleek gedurende de hele Gentse Feesten gesloten. Geen probleem Ik zou de dag er op vroeg opstaan en naar een andere bib of boekhandel gaan terwijl ik ook alle andere inkopen deed.

Vanochtend stond ik iets later dan gepland op en haaste me naar mijn fiets met een boodschappenlijstje in de hand. In de keuken kraakt ons transitortje iets over het Te Deum, je weet wel die kerkdienst ter ere van de koning, ieder jaar op 21 juli.

Verdoeme 21 juli, iedereen congé en alle winkels gesloten. Geen boeken, geen lenzen, geen vlindernet, geen fototoestel en zelfs geen picknick. Lang leve België!! (PS:  alle foto’s plukten we van het internet)

Gelukkig bleek er op wikipedia wel wat te vinden over het Tatrasgebergte en omgeving. Allé, op mijn harde schijf kopiëren en vertrekken.

 Slovakije, land bekend om zijn …

Neem een willekeurig land, typ het in wikipedia en je staat versteld hoeveel van zijn inwoners, uitvindingen of specialiteiten je kent.

Als je Slowakije typt krijg je een wollige en langdradige tekst met veel geblaat en zeer weinig wol.

Na een ellenlange lijst zogezegd bekende Slovaken waarvan niemand ook maar enig belletje doet rinkelen, komen de kroonjuwelen: hun bekendste voetballers hebben het tot het nationaal team geschopt en een paar ijskockeyspelers hebben ooit in de VS op de bank gezeten. Tenslotte, de Nobellprijswinnaars David Gajdusek en David Politzer zouden Slovaakse voorouders hebben. Amaai.

Ook op geschiedkundig vlak stelt Slovakije niet al te veel voor. Ten tijde van de Turkse invallen in Oost Europa (15-17^e eeuw), verschoof de hoofdstad van de Hongaarse overheersers eventjes naar Bratislava en wat later Kosice hetgeen  zowat hun geschiedkundig hoogtepunt was. Na de 1^e WO verhakselde men het Hongaarse rijk en werd het bovenste stuk als “Tsjechoslovakije” boven de doopvond gehouden. Pas op 1 januari 1993 kon Slovakije zich via een fluwelen revolutie afscheuren van Tsjechië, om eindelijk baas te zijn in eigen huis. En zoals het echte bazen past, hebben ze ook hun onderdanen.

Lunik 9

In Gent wonen er momenteel zo’n 8000 Europese Roma. De eerste golf kwam aangewaaid in de jaren 90 en bestond zo goed als volledig uit Oost-Slovaakse Roma waarvan de meerderheid afkomstig is uit Lunik 9, het grootste Roma getto van Slovakije, en één van de grootste van Europa.

Het werd vrij recent gebouwd, in tegenstelling tot de meeste Romagetthos in Slovakije die voor en tijdens de 2^e wereldoolog ontstonden. Gezien de Duitsers betaald moesten worden per gedeporteerde Untermensch, en gezien dat geld van die deportees zelf moest komen (ook nu nog worden uitgeprocedeerde asielzoekers van hun geld beroofd om er hun vliegticket mee te betalen) konden alleen de Joden op reis naar Auswitch. De toen ook al straatarme Roma werden in eigen land afgeknald of voorlopig bijeengedreven in gettho’s aan de rand van elk dorp waar ze nog steeds wonen.

Lunik 9 werd pas in de jaren 70 gebouwd. Niet dat er toen plots geld was om infrastructuur voor Roma te bouwen, maar de oorspronkelijke doelgroep van militairen en politiemannen waren er niet al te happig op waardoor de overheid de leegstaande kamers dan maar met Roma opvulde. Al vlug trokken de niet-Roma bezoekers er weg en bleven er alleen Roma over. Toen vele families vanaf halverwege de jaren 90 naar Gent en de rest van West-Europa vluchtten en het hier net iets minder overbevolkt werd, deporteerde de overheid ook alle Roma die tot dan toe nog in en rond het centrum van Kosice woonden naar Lunik 9. Opgeruimd staat netjes.

Zo’n 9000 mensen overleven nu in die betonnen schoendozen, die oorspronkelijk ontworpen waren voor maximaal 2500 bewoners. Gas is helemaal afgesloten, water krijgen ze nog twee keer per dag een uur, en elektriciteit kost er 6 euro per dag. Wie moet leven op een sociale uitkering van 60 euro per maand kan daar niet eens de huur mee betalen, laat staan elektriciteit.

Onderwijs

Lelo staat op mijn schouders en begint drie kegels te jongleren, waarna ik hetzelfde doe. Hoewel de meer dan honderd kinderen de hele show door dolenthousiast applaudiseerden en ook nu tijdens de finale van onze show door het dak gaan, zitten ze nog steeds braaf achter de lijn die we getrokken hebben. Geen één heeft er geprobeerd de show te stelen, geen één is op scene komen lopen, geen één heeft iets naar onze kop gesmeten …

Onderwijs, dat is hier het probleem als we de lokale salicianenpriester mogen geloven. Terwijl de Roma in Slovakije door de Katolieke kerk veelal het doopsel en toegang tot de kerk geweigerd worden, investeren de volgelingen van Don Bosco hier in een buurtcentrum met kerk. Een Slovaakse priester verzorgt er sinds een paar jaar samen met een groep welbedoelende vrijwilligers wat sociaal werk en zieltjeswinnerij.

“De kinderen worden niet gemotiveerd om naar school te gaan. Ze zijn niet geïnteresseerd om iets bij te leren, ze zijn totaal ongedisciplineerd, haken veel te jong af en komen uiteindelijk zonder diploma op de arbeidsmarkt waardoor ze geen werk vinden.”

Na de show proberen we een workshop te geven wat niet evident is. Er zijn gigantisch veel leergierige kinderen en hun slovaaks-romanes is heel anders dan het Roemeense-Romanes dialect dat ik een beetje spreek. Maar vooral, het kijken naar een oefening en daarna zelf mogen proberen is iets geheel nieuws voor hen. Stilzitten en luisteren is de enige lesvorm die ze kennen. Uiteindelijk tonen we telkens één oefening en kiezen daarna twee kinderen die de oefening moeten proberen terwijl de anderen kijken. We gaan een hele tijd door en alle kinderen blijven geïnteresseerd kijken en luisteren terwijl ze mooi buiten onze cirkel blijven.

Toen we hier gisteren landden en door het gettho wandelden stroomden kinderen van overal naar ons toe. Allemaal testten ze de enkele zinnetjes in het Duits, Engels, Frans of Nederlands dat ze kenden en glunderen ze van trots als blijkt dat we hen verstaan. Onmiddellijk vragen ze meer woordjes en zinnetjes.

Dat onderwijs één van de kern-problemen is trek ik niet in twijfel, maar dat het bij het gebrek aan leergierigheid of ongedisciplineerdheid van de kinderen zou liggen dat ze geen diploma en uiteindelijk geen werk bemachtigen, daar heb ik zo mijn twijfels bij.

In Gent zijn de schoolresultaten van de Romakinderen over het algemeen goed en motiveren de ouders hun kinderen wel. Misschien ligt de oorzaak van de geringe diploma-ijver toch ergens anders.

Tatra Tiger ? 

Slovakije heeft de sterkst groeiende economie van alle Oeso-landen wat hen de bijnaam “Tatra tiger” opleverde en heeft sinds zijn oprichting een zeer sterke werkloosheidsdaling genoteerd. Enerzijds rijzen buitenlandse fabrieken er als paddestoelen uit de grond en anderzijds trok zo goed als al wie werkloos was naar West-Europa.

Tijdelijke tekorten aan werkvolk worden opgelost door nu en dan een Rom in dienst te nemen en hem een week later weer buiten te sjotten. Een Rom een vaste job bieden is binnen de Slovaakse gemeenschap gewoon not-done. Allen als er echt geen slovaak gevonden wordt, en dan nog liggen de lonen voor hetzelfde werk veelal drie keer lager en gaat het zo goed als altijd om zwartwerk, wat de Rom in kwestie nadien geen recht geeft op werkloosheidssteun. Dat doet ons direct bij de derde reden belanden waarom de werkloosheidsgraad er zo laag is; alleen wie actief is of geweest is op de arbeidsmarkt komt in de statistieken, al wie nog nooit een officiële job heeft gehad telt niet mee.

Niet alleen in de werkloosheidsstatistieken tellen de Roma niet mee. In de officiële bevolkingsstatistieken komen ze op 1,7 procent uit, terwijl ze in realiteit zo’n 10 procent van de bevolking uitmaken. Door dergelijk gegoochel slaagt de overheid er zelfs in te verkondigen dat de twee grootste minderheidstalen erkend zijn en hun  bevolkingsgroepen dan ook erkenning zoals onderwijs in eigen taal krijgen. Dat de hongaarse miderheid als groter beschouwd wordt dan die van de Roma is al serieus bij de haren gegrepen maar dat het zo goed als uitgestorven “Russin” de tweede grootste miderheidstaal zou zijn kan maa op één manieer verklaard worden: De Roma tellen niet mee.

Dergelijke regels hebben verstrekkende gevolgen voor de Roma. Bij aanvang van het eerste leerjaar worden ze op basis van hun gebrekkige kennis van het Slowaaks veelal doorgestuurd naar het bijzonder onderwijs. Als ze die debielenschool al uit doen, dan krijgen ze niet eens een diploma. De minderheid Roma die naar een gewone school gaan hebben vanzelfsprekend een grote taalachterstand en de motivatie een diploma te halen is redelijk onbestaande. Waarom zou je in godsnaam een diploma halen ? Alsof er ooit een Roma een diploma-job zal krijgen.

Slovakije is het land dat meest auto’s produceert per inwoner. Om auto’s te assembleren heb je geen diploma nodig maar ook in die fabrieken werken geen Roma. Het gebrek aan gediplomeerde Roma is een zeer schrijnend probleem, maar de oorzaak van de Roma-werkloosheid ligt ergens anders.

Binnenkort zullen de Roma wel meetellen in de officiëe statistieken. Sinds Slovakije zich aansloot bij de Europese unie is er immers een aanzienlijke druk vanuit Europa om Roma-armoede tegen te gaan en zijn er redelijk wat Europese fondsen vrijgemaakt om de Roma gemeenschap te helpen. Over een paar maanden verschijnen de resultaten van de laatste volkstellingen en ingewijden weten nu al te voorspellen dat het officieel aantal Roma in slovakije ongeveer maal 6 zal gaan om rond de 10 procent uit te komen.

Jasov

Na ons avontuur in het stadsgetto liften we een twintigtal kilometer het platteland in, iets wat niet zo heel vlot loopt. Onderweg spotten we een grauwe klauwier. Dat is zowat de kleinste roofvogel van Europa, amper zo groot als een merel, jagend op hagedissen, slakken, grote insecten, eieren, kleine muizen …  Hij land ietsje verder en we zien hem insectjes in de bek van een jong proppen.

De wegbermen lijken enorme bloemperken. Veel typisch middeneuropese kruiden zoals klein en groot springzaad, overal de gigantische blauw-paarse Beemdooievaarsbek (zie foto), gele morgenster, zomerfijnstraal, engelse alant, grote pimernel, bittere scheefbloem en hartegespan. Verder veel kruiden de in heel eruopa groeien zoals hertsmunt, veldsalie, margriet, moesdistel, tijm, pastinaak, valeriaan …

We trekken naar Jasov op aanraden van Freddy de Braekeleir die ooit met een lokale Romni gehuwd was. Na zijn eerste bezoek aan haar geboortedorp was hij zo aangedaan door de armoede dat hij de vzw “kinderen van Jasov” oprichtte om hulpgoederen en geld deze richting uit te sturen (foto vanop hun site).

Eenmaal de dorpskern voorbij zien we rookpluimen en horen we spelende kinderen van achter de bocht komen. Het Roma-dorp vormt een lang lint langs een plaatselijk beekje dat dienst doet als wasplaats, waterleiding, openbaar toilet, riool en vuilnisbelt. Welkom in Jasov !!

De Roma kijken vreemd op wanneer twee rugzaktoeristen hun wijk binnenwandelen en nog meer als blijkt dat we wat Romanes spreken. Ook zonder de naam “Freddy” te vermelden zouden we hier snel op koffie uitgenodigd worden. Sommige huizen zien er deftig uit, maar er zijn ook krotten van golfplaten en een compleet afgeleefd communistisch betonblok zonder deuren. Waar weillicht ooit deuren gezeten hebben zitten nu gewoon twee grote vrij ronde gaten in een afbrokkelende muur. Misschien werden de deuren er ooit hardhandig uitgebeukt tijdens een politierazzia, misschien haalden de Roma ze er zelf uit om het metaal te verkopen, wie zal het zeggen ?

Shukareski pai kerav (straf wel bedankt)

Zoals de rattenvanger van Hamel loop ik het gettho-schooltje tegemoet, met een zwerm van een hondertal joelende kinderen achter  mij aan.

Lelo houdt ondertussen de kinderen bezig die we in de andere helft van het dorp bijeen gescharreld hadden. Samen moeten het er zo’n 200 zijn. Het schooltje ligt op 10 m van de straat die zo’n 5 meter hoger ligt, wat ons een perfecte tribune levert.

“Oxto ?” vraag ik en alle kinderen roepen uit volle borst “Oxto, oxto, oxto …”

Zalig om acht kegels te passen, voor me mijn lief, links van mij het vergeten Roma dorp waar nog nooit niemand kwam optreden en aan alle ander kanten de kinderen, jongeren en volwassenen die met grote ogen en uitbundig applaudiserend toekijken.

Later op de dag zouden we nog meegaan met onze gastheer naar de voetbalmatch die hij moest spelen om er ons optreden nog eens over te doen. We hadden een groot stadion vol publiek verwacht, maar kwamen bedrogen uit.

Voetbal is zoals in zoveel Europese landen het beste (en in Slovakije wellicht het enige) bindmiddel tussen de Roma en de rest van de bevolking. Als die Roma eens allemaal in staking zouden gaan knal tijdens het WK-voetbal zouden alle Europese voetbalnaties instorten als kaartenhuisjes. Frankrijk, Duitsland, Italië, en heel Oost-Europa zouden allemaal een aantal sterspelers verliezen terwijl Spanje met moeite 11 spelers op de mat zou kunnen zetten …

Omdat het voetbal zelf niet al te veel voorstelde maakten we een wandelingetje en vonden waar de talrijk overvliegende ooievaars naar op zoek waren: een dikke kikvors. Niet zo maar een kikvors maar de zeldzame Groene pad: Bruin met groene vlekken gevormd zoals die op legercamouflage pakken, waarover feloranje wratten gestrooid zijn.

Maandag werkdag

Net zoals in Lunic 9 gaat het er de laatse jaren op vooruit voor de Roma. Dit in de eerste plaats omdat elke familie wel iemand heeft die vanuit West-Europa geld opstuurd, maar ook omdat het Slovaaks beleid, onder impuls van de Europese Unie, beetje bij beetje de goeie richting uit gaat.

Zo’n 7 jaar terug werd de sociale zekerheid drasisch hervormd, waardoor de meeste Roma hun inkomen tot een derde gereduceerd zagen. Ondanks het feit dat dit een maatregel was van een rechtse weinig Roma-lievende partij (die ooit voorstelde dat het “Roma-probleem” in Slovakije best opgelost werd zoals men het “Indianen-probleem” had opgelost in de VS) heeft deze maatregel ook positieve effecten.

Naast deze gigantische besparingen werden een aantal sociale uitgaven vergroot zoals het betalen van kindergeld (17euro/maand) wanneer de kinderen effectief schoollopen en quasi gratis ontbijt op school. Beide maatregelen zorgen voor een sterke stijging van het schoolgaan. Er werd ook een systeem van openbare dienstverlening op poten gezet. Alle steuntrekkers kunnen zo ongeveer één dag peer week klusjes uitvoeren voor de overheid en krijgen daar in ruil een minieme verloning voor.

Ook voor wie ingaat op die klusjesarbeid (zo goed als iedereen) en kindergeld ontvangt blijft de financiële balans zeer negatief, maar deze activering zorgt voor een positieve dynamiek die voorheen ondenkbaar was.

We vertrekken in alle vroegte uit Jasov en merken tot onze verwondering dat iedereen reeds druk in de weer is. Vandaag is het maandag en dat betekent werkdag.

Alle Roma die niet in het dorp klussen, zijn druk in de weer om hun Roma getto op te ruimen, waardoor het ooit levend vuilnisbelt tegenwoordig tot op de laatste sigarettenpeuk schoongeveegd is (voorlopig alleen aan de straatkant). Iedereen werkt samen, mannen, moeders en kinderen. Iedereen leert properheid appreciëren, en leert dat ze er zelf voor kunnen zorgen dat hun eigen woonwijk er op vooruitgaat. Terzelfdertijd zien alle Slovaken die hier vandaag passeren dat het getto er proper bij ligt en dat de Roma werken, zowel hier als in het dorp.

Misschien ben ik naïef, maar ik geloof echt dat een dergelijk beleid de negatieve en  vastgeroeste situatie kan ombuigen. Dit kan een hefboom vormen om Roma ook buiten dit systeem aan werk te helpen, om hun negatief beeld bij de rest van de samenleving te veranderen, om Roma te leren zelf hun eigen wijk in handen te nemen in plaats van ziczelf als slachtoffers te zien, om kinderen echt school te doen lopen …

“Licht over de Tatras”, de leuze der Slovaakse natie

Het Tatras massief is de meest noordelijke tak van de Karpaten en waaiert over ongeveer heel Slovakije uit. Centraal tegen de grens met Polen ligt de Hoge Tatras, een aaneengesloten Nationaal Park van 1000 km2 (ons reusachtig Westhoekreservaat telt 3,5 km2 en “Het Zwin” komt aan geen 2 km2) waarin verschillende toppen boven de 2600 m uitstijgen. Het meest kenmerkende aan de Hoge Tatras zijn de gigantisch scherpe bergen, tot jolijt van bergklimmers, extreme skiërs, bergvliegers en de enorme aantallen Gemzen.

Onderweg naar de bergen passeren we de legendarische en oninneembare bergburcht van Spiss, waar het Slovaakse “Roma-probleem” ooit begon. Het was de vesting van waaruit Matthias Corvinus, Koning van Hongarije, samen met onze Keizer Karel ten strijde trok tegen de Turken en ze in Belgrado een serieuze patat rond hun oren draaide. De pas uit Roemenië aangewaaide Roma leverden een belangrijke bijdrage aan de overwinning als wapensmeden en  huurlingen en verwierven daardoor het recht zich in de regio rond de burcht van Spiss te vestigen en deden dat ook  …

Vanuit Poprad namen we de bus richting bergen, met een ticketje tot de laatste halte. Onderweg beletten de regen- en mistwolken ons te genieten van de adembenemende panorama’s die hier overal op de postkaartjes staan. Zo goed als alle “zimmerfrei’s” betreffen blinkende luxehotels waar een nacht al vlug 60 euro kost.

De laatste halte van de bus bleek geen bergdorp met een knus hostelletje, maar wel een afgelegen parking die knal op de Poolse grens lag. Daar stonden we dan, in “the middle of nowhere”, onder de plensende regen, zonder tent of eten. Er was een winkel die alcohol en snoep verkocht en een vreemde houten klimmuur met een deurgat. Bleek dat die laatste het betaalhok was voor de parking, dat tevens dienst deed als infomatiecentrum en refuge voor bergbeklimmers. We kochten een stafkaart, er was een warme douche en we mochten op de zolder slapen voor 5 euro per nacht. Milan, een recent gepensioneerd politieofficier die achter de balie stond werd snel een goeie vriend en Pavel een Poolse bergbeklimmer en talenknobbel die wegens de regen in de hut bleef werd onze tolk van dienst. We sliepen er drie nachten en kregen telkens gratis ontbijt. Welkom in de Hoge Tartas !!! (voor wie ons voorbeeld wil volgen het gehucht heet “lysa polana” = “poolse grens”, de bus vertrekt vanuit poprad, en eenmaal aan de halte kan je de klimmuur echt niet missen)

Beren spotten ?

“Lelo” fluister ik en wijs tussen de door wolken naar een bergflank op zo’n 200m voor ons.

We zijn op dat moment bijna helemaal boven en zitten er allebei keihard door. De wandeling tot op de bergkam die volgens de pijltjes 5 uur zou duren bleek serieus wat langer te duren, niet in het minst omdat we bij iedere schoon bloempje of beest (vooral zangvogeltjes wat Eekhoorns en een dooie Bergspitsmuis) even hadden gestopt. Al vlug bleek dat het hier in de bossen vol stond van bloemen die zodanig zeldzaam zijn dat ze zelfs niet in mijn gids met “alle bloemen van midden-europa” staan. Prachtwaarnemingen die er wel in staan zijn onder andere Tukse Lelie en Europese Cyclamen.

Verder krioelt het hier van zeldzaamheden zoals verschillende Alant soorten, Grote Astrantia, Witte Rapunzel, Bosorchis, Monnikskap, Boswalstro, Geitebaard, Grootbloemig Vingerhoedskruid … Op de bergweides zelf staan er meer bloemen die niet in de gids staan dan omgekeerd.

We staan midden tussen de toefjes voorbijdrijvende wolken. Telkens opnieuw verschijnt en verdwijnt de tegenoverliggende bergflank waar een groep van een 6-tal Tatra Gemzen afwisselend grazen en uitkijken naar Wolven of Lynxen.

Naast de Tatra Gems is ook de Tatra Marmot een endemische (onder)soort. Tijdens mistige en regenachtige dagen blijven die echter ondergronds waardoor we van hen niet meer te zien kregen dan een hol en een drol.

De scherpe bergflanken maken de houtkap weinig interessant waardoor sommige valleien nog nooit gekapt werden. Daar staan Arola-dennen van meer dan 1000 jaar oud. Vele andere bergflanken zien er griezelig uit omdat het merendeel van de sparren die er staan dood zijn als gevolg van bastkevers. Het is geen recente plaag maar een eeuwenoude cyclus die zorgt voor de verjonging van het woud en tevens de bakermat levert van de Drieteen-specht die in die kevers gespecialiseerd is.

De kans om een Linx, Wolf, Veelvraat of Otter te zien is klein, maar de kans om een vrouwtjesbeer te spotten is niet onbestaande. Slovakije is het land met de grootse berendichtheid van Europa, en komt ook in absolute aantallen niet veel onder Roemenië. Er zouden in heel Slovakije nog zo’n 800 beren leven waarvan meer dan honderd in de Hoge Tatras. De vrouwtjes zijn bijna geheel vegetarisch en grazen de hele zomer op deze bergweides gras, kruiden, wortels en bessen. Ook wij doen ons te goed aan Bosbessen, Bosaardbei, Heuvelaardbei en Berendruif (zie foto), al is dat eigenlijk verboden omdat je die voor de beren moet laten.

Polen, land van …

Vanuit de bergen laten we ons vanachter in een autobus in één trek tot in Lublin hobbelen. Onderweg verneem ik dat het lijstje bekende Polen –in tegenstelling tot de bekende slowaken- ook tot voorbij de landsgrenzen gekend zijn.

Nicolas Copernicus, Marie Curie, Johannes Paulus II, Frederik Chopin, Roman Polanski, Lech Walesa en Benoit Mandelbrot (Wiskundige) spruiten allemaal voort uit dit land.

In tegenstelling tot het wegdek wordt het reliëf er steeds vlakker op. Hoewel Polen met zijn 38 miljoen inwoners  vrij dicht bevolkt is valt daar weinig van te merken. Hier in Oost-Polen domineren bossen, meren en moerassen het landschap. Het is voornamelijk in dit deel van Polen dat een kwart van alle Europese trekvogels broedt. En zelfs soorten als de Europese Bizon en Eland vinden in de bossen rond Lublin (voornamelijk in Bialowyza, veruit het grootste oerbos van Europa) nog een ideale leefomgeving. Ja, ja ’t is hier schoon, in ieder geval veel schoner dan de geschiedenis van het land.

Het begon nochtans goed. Tot aan het einde van de middeleeuwen bleef Polen gespaard van Pest, godsdienstvetes of serieuze oorlogen. Maar daarna stopte de ene oorlog pas wanneer de volgende begon. De laatste oorlog brak niet alleen de Poolse, maar alle records der oorlogsgeschiedenis.

Vanuit alle Nazi-gecontroleerde gebieden werden untermenschen naar de uitroeiingskampen -die allemaal in Polen lagen- gestuurd, waardoor de overgrote meerderheid van alle slachtoffers uit de tweede wereldoorlog in dit land om het leven kwamen. Eenmaal de Joden en Roma van de kaart geveegd zou men ook alle Polen in de gasovens duwen en om al wat op te warmen werden alvast zo’n 2 miljoen niet-joodse Polen de vernietigingskampen ingestuurd. Samen met de Poolse Joden, die de meerderheid van alle uitgeroeide Joden uitmaakten kwam de dodentol voor Polen op zo’n 6 miljoen burgerslachtoffers te liggen wat het grootste aantal was zowel in absolute cijfers als ten opzichte van het totaal aantal bewoners.

Ook Lublin, de stad waar we optreden, werd zwaar getroffen. De Joden die er 40 procent van de bevolking uitmaakten werden zo goed als allemaal uitgeroeid in Chelmo en in het plaatselijke Majdanek werkkamp. De ongeveer 15 procent Duitsers die er voor de oorlog woonden moesten achteraf wegvluchten, tel daar nog een handvol Roma en de vele slachtoffers onder de etnisch Poolse bevolking bij en je komt op amper meer dan een derde van de vooroorlogse bevolking die dit drama overleefd hadden.

Zicht op Lublin vanuit het Majdanek werkkamp waar 80000 doden vielen

Genoeg gelachen, tijd voor het Carnaval Sztuk-Mistrzow festival

Meer dan een derde van de inwoners van Lublin zijn studenten en er is dan ook een bruisend cultureel en uitgaansleven waar dit uniek festival een mooi voorbeeld van is.

Met een bescheiden buget en heel veel vrijwilligers slaagt de organisatie er in een groots en zeer aangenaam festival op poten te zetten. De hoofdacts van het festival -waaronder ShakeThat- krijgen een volledige vergoeding, terwijl de overige acts vervoer, overnachting en eten aangeboden wordt en ter plaatse spelen voor de hoed. Daarnaast komen veel artiesten gewoon als toerist naar de Poolse jongleer- en tricklineconventie die er gelijktijdig plaatsvindt en fleuren ondertussen het stadsbeeld op.

Ik zit onder de bar, de show start, onze Patron draait het bordje “Zamknieste” om waarmee de bar voor open verklaard wordt. Meestal volgt dan een lauw applaus waarna de patron het bordje terug op “Gesloten” draait en het publiek in één blik duidelijk maakt dat hij een harder startapplaus gewend is, alvorens het nog eens op “Open” te draaien.

Deze keer is het eerste applaus al zo sterk dat het een beetje absurd is om het te draaien en een “is dat alles wat jullie kunnnen”-blik naar het publiek te werpen, maar Nino voert zijn rol voorbeeldig uit. Wanneer het bordje een tweede keer op “Otwarte” gedraaid wordt davert een zo waar nog luider applaus over onze bar en weten we dat deze show niet meer fout kan. Ook gedurende de rest van de voorstelling bleef het publiek het meest enthousiast en aandachtige publiek dat we ooit hadden, op dat van de Europese Jongleer Conventie na (die trouwens volgend jaar hier doorgaat).

De tweede dag regende het non-stop wat zowel voor de organisatie als voor de afgereisde busking-artiesten een serieuze streep door de rekening was. Zo goed als alle optredens werden naar een shoppingcenter verschoven waar nergens plaats was voor een bar van 9 op 5 m. We bouwden dan maar buiten op, onder een donker afdak waar geen kat passeerde.

In de kleedkamer maakte ik me nog zorgen dat er te weinig publiek zou zijn, maar dat bleken zorgen voor niets. De talrijke vrijwillers van het festival hadden alle kijklustigen naar ons optreden doorgestuurd en dat leverde opnieuw een fantastisch publiek op.

Tricklining

Gelijktijdig met het straattheaterfestival en de jongleerconventie is er ook een samenkomst van “trickliners”. Het is een zeer recente sport die overal en zeker in Polen zeer populair wordt. Het kwam oorspronkelijk uit de scene van de bergbeklimmers aangewaaid maar leunt ondertussen dichter aan bij tumbling en breakdance. Een elastisch lint wordt op ongeveer een meter hoog strak gespannen tussen twee bomen. Daarna is het kwestie je op die één dimensionale trampoline in evenwicht te houden en ondertussen allerlei sprongen uit te voeren tot je van het lint gecatapulteerd wordt. Er zijn workshops, er is een wedstrijd en over heel wat pleinen zijn “highlines” gespannen waarop de trickliners de overkant proberen te bereiken, beveiligd door een touw dat hun middel met het lint waarop ze lopen verbindt. Natuurlijk, wat had je gedacht, moest ik dat ook eens proberen.

Ik moest wel twee dagen watertanden vooraleer ik het kon proberen gezien we eerst helemaal voor onze optredens gingen. De laatste dag dan uiteindelijk zo veel mogelijk geoefend en na een paar uur kon ik al over dat lint lopen en ook de eerste sprongen proberen, die me -hoewel ze steevast in de modder eindigden- gigantisch veel zin geven om er weer en nieuwe hobby bij te nemen. Terwijl wij in onze camionette helemaal weer naar België rijden trekken de trickliners morgen naar een meer waarboven ze hun lijnen zullen spannen, verdoeme ik heb zin om hier te blijven !!

Zodra ik weer thuiskom koop ik mij zo’n lint en takel, die ik dan kan meenemen op de volgende tournee. Tot dan,

Hans