Vanuit bedrijfseconomisch standpunt is het uiteraard een meesterzet van Suez/electrabel om de kost van 1 windmolen te spenderen aan een campagne om de ongeveer 400 windmolens die ze in dit land jaarlijks verdienen hier niet te moeten bouwen, maar dit geld te kunnen gebruiken om de verdere buitenlandse expansie van het moederbedrijf mee te financieren. En het helpt wel degelijk. Deze campagne heeft weer heel wat mensen er van overtuigd dat kernenergie nodig blijft.

Maar is dit wel zo? Is kernenergie wel de mirakeloplossing zoals die door Suez/Electrabel wordt voorgesteld? Kernenergie zou CO2-neutraal zijn als brandstof voor energieproductie, een mooi argument in tijden van klimaatverandering. Maar is dit wel zo, ja, ALS je geen rekening houdt met de CO2 die vrijkomt bij de productie van uranium (de grondstof van kernenergie). Uranium is net als olie uiteindelijk een grondstof die ook eindig is, en waarvan een studie van de Oxford universiteit voorspelt dat de prijzen ervan vanaf 2016 zullen stijgen. (zie bijlage) Bovendien is kernenergie een productieproces dat radioactief afval achterlaat, dus moeten we ons de vraag stellen of de kwaal niet erger is dan het medicijn. Bovendien wordt kernenergie voorgesteld als een goedkope energiebron, maar de prijs van electriciteit in België wordt wel berekend op basis van de internationale gasprijzen (en die goedkope kernenergie uit de door de belastingbetaler versneld afbetaalde kerncentrales is gewoon een mooie extra winstmarge voor Suez/Electrabel, en komt de consument niet ten goede).

Persoonlijk vind ik het dan ook onbegrijpelijk dat de mensen van de marketingafdeling van Electrabel al lang niet zijn weggekocht door de auto-industrie. Deze mensen hadden ons perfect kunnen wijsmaken dat de verbrandingsmotor waar onze auto’s en vrachtwagens op rijden CO2-neutraal is, ALS je geen rekening houdt met de CO2 die vrijkomt bij het bovenhalen en de raffinage van de olie, EN geen rekening houdt met het fijn stof van de uitstoot van de wagens. Een onvergeeflijke fout die de auto-industrie zwaar te staan komt.

Maar los van bovenstaande opmerkingen heeft kernenergie nog een groot voordeel (voor Suez-electrabel dan). Het is een heel kapitaalintensieve investering, waarbij zeer specifieke knowhow noodzakelijk is, die slechts weinig bedrijven bezitten. Dit zorgt ervoor dat de markttoegang voor nieuwkomers veel moeilijker is als we blijven kiezen voor productie met kernenergie. Dit is in het voordeel van quasi-monopolisten als Electrabel, want zo is het voor nieuwe concurrenten veel moeilijker om de concurrentie aan te gaan. Voor alternatieve energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie ligt de markttoegang veel lager, en bijgevolg is het veel moeilijker om onder die omstandigheden de monopoliepositie te behouden.

Bijlagen:
energyfactsheet4.pdf (242.4 KB)   

De manier waarop het bedrijf Suez/Electrabel er sinds 2000 in geslaagd is om het politieke debat over de voor haar belangrijke thema’s naar haar hand te zetten, en de Belgische regering gaandeweg trotseert, is het mooiste voorbeeld dat ik in België kan vinden van een multinationaal bedrijf dat er in slaagt om zijn wil op te leggen aan onze regering. Het palmares oogt ondertussen al redelijk indrukwekkend, en we mogen er gerust in zijn dat dit bedrijf nog niet haar laatste kaart heeft uitgespeeld.

Een eerste grote verwezenlijking van (toen nog) Electrabel was het helpen creëren van een hetze tegen de ecologische regeringspartijen in de federale regering die de kernuitstap hadden gestemd. Voor de Vlaamse ecologisten was het eindresultaat vernietigend, aangezien ze van de regering in het niemandsland verdwenen (geen enkele zetel meer in het parlement na de federale verkiezingen in 2003).

In 2005 werd het winstgevende Electrabel overgenomen door het verlieslatende Suez.(1) Vrij snel volgde een nieuw succes met het afsluiten van de Pax Electrica 2-akkoorden in 2006 tussen de regering Verhofstadt 2 en Suez-Electrabel, die er voor zorgden dat er tot de verkiezingen van 2007 weinig zou veranderen (en het investeringsklimaat voor Electrabel tot dan dus gunstig zou blijven), zodat Electrabel vrij gerust was in het behouden van haar marktaandeel in België tot dan.

Hierop volgde een mooi staaltje van communicatie en een nieuwe bewustmakingscampagne van het Belgische publiek. Suez-Electrabel vertelde de Belgische bevolking doodleuk dat ze geen investeringen meer zouden doen in België, aangezien het investeringsklimaat NA 2007 te onzeker was. Een efficiëntere manier om de Belgische regering(spartijen) voor schut te zetten, kan je je moeilijk voorstellen. De verkiezingen in 2007 waren nog niet al te lang afgelopen of een forse prijsverhoging werd afgekondigd (tot 30%), zodat vanaf dan nog meer geld naar Frankrijk vloeide.

Op 16 juli 2008 werd dan de fusie tussen Suez-GDF voltooid zonder een gouden aandeel voor de Belgische staat. Op 15 juli 2008 was de toenmalige premier Yves Leterme net voor de 2^e keer gestruikeld over de staatshervorming die hij zijn kiezers beloofd had, en opgejaagd als hij werd door zijn kartelpartner had hij geen tijd gehad om de cruciale vergadering waar over dit gouden aandeel werd beslist bij te wonen. Ook hier werd onze nationale regering andermaal voor schut gezet (maar een multinational heeft nu eenmaal weinig te vrezen van een land waar de regering er een jaar lang niet in slaagt om ook maar iets te beslissen).

Een laatste wapenfeit (dat ik zal bespreken, laten we het maar niet over de tarieven van de CREG, de situatie van Synatom, de bijdrage aan de begroting, de verkoop van Distrigas aan ENI en andere zaken hebben, want dan ben ik nog een tijdje bezig) van deze multinational vormt het bespelen van de publieke opinie via het nucleair forum. Met een budget van 2 miljoen € werd een nieuwe bewustmakingscampagne op poten gezet om onze bevolking te overtuigen van het blijvende nut van kernenergie.

(1) Volgens de neoliberale invulling van economisch darwinisme betekent survival of the fittest dat het de grootste is die de kleintjes opeet. Suez was groter dan electrabel, en kon dus meer lenen om Electrabel over te nemen. Op deze manier laat de 'vrije markt' soms dinosauriërs overleven, ten koste van efficiëntere kleinere spelers. In een consequente toepassing van economisch darwinisme is het het meest winstgevende bedrijf dat het verlieslatende zou overnemen. Door deze overname gaf Vlaanderen de facto haar energiebeleid in Franse handen.

07-05-2009 om 00:00 geschreven door Luc  

De in de laatste alinea van mijn vorig bericht beschreven dynamiek zorgt ervoor dat de onderlinge machtsverhouding tussen landen (en hun regeringen) en multinationaal opererende bedrijven grondig gewijzigd is. Het is heel moeilijk geworden voor landen om de macht van de markt te weerstaan, zelfs als dit de democratische keuze van haar bevolking zou zijn. Een overheid die op vraag van haar bevolking enkele maatregelen zou nemen, die door de internationale kapitaalmarkten als investeringsonvriendelijk worden beschouwd (bvb. hogere bedrijfsbelastingen, strengere regulering of verlaagde belastingaftrekposten om het geld te verzamelen om voor betere gezondheidszorg te zorgen), zal zich snel geconfronteerd zien met minder investeringen (eventueel zelfs regelrechte kapitaalvlucht), herstructureringen van bedrijven (waarbij productiecapaciteit naar andere landen wordt overgeheveld), stijgende rentetarieven op de overheidsschuld door een verlies aan vertrouwen, en andere onaangename gevolgen.

De overgang van nationale kapitaalmarkten en nationale economieën naar internationale kapitaalmarkten en een globale economie ging gepaard met een opeenvolging van intergouvernementele handelsakkoorden (de GATT-rondes en WTO-onderhandelingen) die de regelgeving die landen aan hun economie kunnen opleggen sterk beperkten. Ook internationale instellingen als IMF en Wereldbank droegen hun steentje bij aan deze evolutie door in ruil voor de steunprogramma’s die ze aan landen ‘aanboden’ hervormingen richting een ‘investeringsvriendelijker klimaat’ te koppelen. Op deze manier is wereldwijd een vorm van concurrentie aangewakkerd tussen landen om ‘sexy’ te zijn voor buitenlandse investeerders, en werden in veel landen (productie- en arbeids-)normen en belastingen verlaagd, belemmeringen voor kapitaalbewegingen verwijderd en overheidsuitgaven richting bedrijfsleven gekanaliseerd.

Een land moet al heel sterke troeven kunnen voorleggen om in staat te zijn om enigszins succesvol de druk te kunnen afhouden. Zaken die hierbij helpen zijn o.a. veel hoofdkwartieren van multinationale ondernemingen op je grondgebied, een grote bevolking, een grote invloed binnen internationale instellingen, en een groot stemgewicht binnen de internationale financiële instellingen zoals IMF, Wereldbank en WTO. Er zijn niet veel landen die aan deze voorwaarden voldoen, en zeker voor kleinere landen als België of Nederland (maar meer algemeen voor landen met minder dan 20 miljoen inwoners) is het hierdoor heel moeilijk om hun belangen goed te verdedigen. De laatste 20 jaar zijn enkele ‘ontwikkelingslanden’ (de zogenaamde BRIC-landen, dit zijn Brazilië, Rusland, India en China) er in geslaagd om langzamerhand een betere onderhandelingspositie te verkrijgen aan de onderhandelingstafel. Een evolutie die geconcretiseerd werd op de G20-top in Londen door de belofte dat er naar een nieuwe stemmingsverhouding gezocht zal worden in instellingen als IMF en Wereldbank, met grotere gewichten voor deze landen.

06-05-2009 om 00:00 geschreven door Luc  

De opzegging van de Bretton Woods-akkoorden door de VS op 15 augustus 1971 en de overschakeling op een systeem van vlottende wisselkoersen had verreikende gevolgen voor de economische ordening van onze wereld. De eerstvolgende jaren werden gekenmerkt door 2 olie(prijs)crisissen, stijgende inflatie, toenemende werkloosheid en een falend Keynesiaans overheidsbeleid. Het aantreden van Ronald Reagan in de VS en Margaret Thatcher in het VK markeerden het begin van een nieuw tijdperk, de neoliberale periode.

• Markten werken efficiënt (en zijn zelfregulerend)
• Vrijhandel leidt tot meer welvaart
• De overheid is te groot en moet afslanken
• Er zijn te veel regels die beperkend werken voor de economische groei (deregulering)
• Zij die voor groei zorgen, moeten beloond worden (vlaktaks i.p.v. progressieve belastingen)
• Krediet vormt de basis voor economische groei

Dit zijn de krijtlijnen waarop de volgende 30 jaar onze samenleving en economie werden hervormd.

Een proces werd in gang gezet waarbij de overheid almaar meer terugtrad uit de economie (om deze over te laten aan privé-bedrijven), belastingverlagingen werden doorgevoerd (waarbij de hoogste belastingtarieven sneuvelden), vrijhandelsakkoorden werden afgesloten of opgelegd via het IMF (het ontstaan van de globale markt na de val van de Berlijnse Muur), regulering door de overheid werd versoepeld of afgebouwd, en de prijs van geld werd overgelaten aan de markt (via het systeem van vlottende wisselkoersen). Gelijktijdig werd een proces in gang gezet waarbij privé-bedrijven actief werden in meer economische sectoren (privatisering van overheidsbedrijven), actief werden en vestigingen hadden in almaar meer landen (enorme toename van het aantal multinationale ondernemingen), almaar groter werden door fusies en met schulden gefinancierde overnames (concentraties om schaalvoordelen te bereiken en besparingen via zogenaamde synergieën uit te voeren), en op die manier ook meer en meer loskwamen van de nationale machtsstructuur waar ze voorheen in ingekapseld waren.

De globale wereldmarkt die zo ontstond bestaat aan de ene kant uit meer dan 70.000 multinationaal opererende bedrijven met meer dan 700.000 dochterondernemingen en aan de andere kant uit minstens 184 landen (dit is het aantal leden van IMF en Wereldbank), die door deze ondernemingen tegen elkaar uitgespeeld worden om economische activiteiten aan te trekken.

Dat laatste is namelijk min of meer de belangrijkste ‘verwezenlijking’ van de globalisering op neoliberale wijze. Door de spreiding van hun economische activiteiten over verschillende landen, slagen multinationale ondernemingen er heel goed in om overheden van verschillende landen tegen elkaar uit te spelen om voor hen gunstige regulering, belastingtarieven en subsidieregelingen af te dwingen. Hierdoor ontstaat wereldwijd een enorme druk op overheden om ‘hervormingen’ door te voeren richting een ‘vriendelijker investeringsklimaat’. Dit vriendelijker investeringsklimaat houdt dan in dat het gemakkelijker wordt om kapitaal in en uit te voeren, dat overheden minder belastingen heffen, de intellectuele eigendommen van ondernemingen helpen beschermen, de regelgeving op de arbeidsmarkt versoepelen, en voorzien in een regelgevend kader dat niet al te veel beperkingen oplegt aan kapitaalbewegingen. Overheden die aan deze druk toegeven kunnen tijdelijk rekenen op een stijgende interesse van internationale investeerders, tot een ander land weer interessanter wordt.

05-05-2009 om 00:00 geschreven door Luc