Zaterdagvoormiddag vond in de auditoria van de UA een studiedag met aansluitend debat plaats over het monetaire systeem dat onze economie draaiende houdt (alhoewel ). De huidige financiële crisis vormt het zoveelste bewijs dat ons monetair systeem enkele structurele systeemfouten bevat, die tot onvermijdelijke onevenwichten leiden, en het systeem op zijn grondvesten doen daveren. De centrale vraag van de studiedag bestond uit de vraag hoe een duurzaam monetair systeem er dan wel moet uitzien.
Eerste spreker was Bernard Lietaer, een wereldautoriteit op het vlak van monetaire systemen en de werking ervan. Hij hield een heel inspirerende lezing waarin hij zorgvuldig uitlegde wat er tijdens de crisis was gebeurd, waar de systemische problemen in ons economisch systeem zitten, en welke oplossingen hij daar tegenover stelt.
Volgens hem was het overheersende probleem dat er maar 1 soort geld is, waardoor het systeem onvoldoende in staat is om schokken op te vangen. Binnen elk systeem is er namelijk een balans te vinden tussen de efficiëntie van het systeem en de weerbaarheid/veerkracht van het systeem. Er bestaat een bepaalde variatie tussen deze 2 variabelen waarbinnen het systeem leefbaar is, en als het systeem zich buiten deze leefbare variatieruimte begeeft, dan krijg je ofwel stagnatie (als de nadruk teveel op de weerbaarheid/veerkracht van het systeem komt te liggen) of een crash (als de nadruk te veel op de efficiëntie komt te liggen). Volgens hem zal het moeilijk zijn om uit deze crisis te geraken, en loert een L-vormige recessie (1) om de hoek als we binnen het kader blijven denken. Daarom moeten we buiten het kader denken, en werken met complementaire geldsystemen.
Een complementair geldsysteem is geen concurrerend geldsysteem, en vormt dus geen bedreiging voor het reguliere geldsysteem en de Nationale Bank, maar vormt er een aanvulling op. Wereldwijd bestaan er al 5000 vormen van. Voorbeelden zijn het WIR-systeem in Zwitserland (2) en het Fureai Kippu-systeem in Japan. Ook in Vlaanderen bestaan er reeds enkele complementaire geldsystemen zoals LETS, de A-kaart in Antwerpen, en binnenkort worden er enkele nieuwe opgestart.
Volgende spreker was Fons Verplaetse, die jarenlang gouverneur van onze Nationale Centrale Bank geweest is. Hij gaf aan niet te geloven in complementaire geldsystemen, en legde de schuld voor de huidige crisis bij de politici aan de ene kant en het Angelsaksische neoliberale (business)model aan de andere kant. De heer Verplaetse is 10 jaar na zijn pensioen nog steeds een erudiet en onderhoudend man, en had weer enkele rake uitspraken klaar. Over de banken zei hij dat ze moesten stoppen met aftroggelen (waarmee hij tradingactiviteiten bedoelde), en zich weer moesten richten op traditioneel bankieren. Over Wall Street en de Londense City was zijn mening dat ze stevig weerwerk zouden bieden aan een poging tot herregulering van politici uit Washington en de EU. Een opmerkelijke uitspraak op dit vlak was: U begrijpt het cynisme niet van die wereld. Over het geloof van Alan Greenspan in de zelfregulerende werking van de markt en zijn onvoorwaardelijk geloof in Adam Smith vertrouwde hij ons toe dat hij Alan Greenspan ooit had gezegd: Allez, Alan, voor zo ne verstandige mens, hoe kunde da nu geloven.
Toch bleek tijdens zijn betoog dat hij in enkele recente evoluties compleet de boot gemist heeft. Zo bleek de introductie van het concept duurzame ontwikkeling in onze samenleving volledig aan hem voorbij te zijn gegaan, en kon hij op dit vlak weinig tot niets bijdragen aan het debat. Ook bleek hij het concept globalisering en de status van de VS hierin volledig verkeerd te begrijpen. Op dit vlak is hij overduidelijk blijven steken in de 19e en 20e eeuwse opvatting over economie waar de handelsbalans en de betalingsbalans van een land bepalend zijn voor de status binnen de globale economie. Het valt hem echter te vergeven, want onze Nationale Bank is zelf nog maar sinds 2002 onze economie gaan meten volgens de bezitsgerelateerde betalingsbalans, en ik kan geen cijfers terugvinden op de site van onze Nationale Bank over het globaal commercieel saldo van ons land. Zoals mijn grafiek in bijlage aantoont is deze maatstaf wel degelijk belangrijk, want in tegenstelling tot de negatieve handelsbalans van de VS de voorbije 30 jaar, en de overwegend negatieve bezitsgerelateerde handelsbalans (slechts enkele positieve jaren), staat het positief globaal commercieel saldo van de VS-economie in deze periode. Wat het verschil is tussen deze manieren om naar de handelsbalans en de betalingsbalans van een land te kijken en het belang ervan leg ik binnenkort op deze site uit.
In zijn wederwoord benadrukte Lietaer het belang van een schokbreker binnen het economische systeem om schokken waaraan het systeem onderhevig is te kunnen opvangen, om het systeem duurzaam te maken. Op het vlak van duurzame ontwikkeling scoorde Lietaer dan ook veel beter dan Verplaetse. Volgens Lietaer zijn complementaire geldsystemen, zijn out-of-the-box-oplossing, een dergelijke schokbreker. Als enige kritische vragensteller in zijn richting in de zaal vond ik het dan ook zeer spijtig dat hij mijn vraag over de manier waarop het Zwitserse WIR-systeem anti-cyclisch werkte, ontweek in zijn antwoord.
Binnen enkele weken zal ik via deze site een voorstel tot hertekening van het internationale wisselkoersensysteem lanceren, dat exact hetzelfde probeert te doen, nl. een schokbreker te installeren in het systeem, maar dan wel inside-the-box. Mijn ervaring met systeemdenken is gebaseerd op 16 jaar ervaring met recreatief rollenspel en spelsystemen. Die heb ik vermengd met de inzichten die ik verworven heb tijdens mijn studie Internationale Betrekkingen en wat ik het voorbije jaar over macro-economie heb gelezen. Ik ben zeer benieuwd naar wat deze wereldautoriteit op het vlak van economisch systeemdenken over mijn oplossing denkt.
(1) Tijdens een economische recessie spreekt men vaak van een V-vormige (een kortdurend diep dal, waarna de klim naar boven vrij snel volgt) of een U-vormige (het dal duurt het ietsje langer, maar de klim naar boven wordt ook hier relatief snel ingezet) recessie om de ernst en de te verwachten duur van de recessie aan te geven. Een L-vormige recessie komt er op neer dat er heel snel een dal komt, waar de economie gedurende een aantal jaren blijft hangen, en het heel lang duurt eer er weer een periode van economische groei wordt ingezet. Een goed voorbeeld van een L-vormige recessie is Japan tijdens de jaren 1990.
Debat: Decenniumdoelen 2017 â armoede in Vlaanderen aanpakken
Deze voormiddag vond in de Permekebibliotheek van Antwerpen een debat plaats over het armoedebeleid in Vlaanderen, georganiseerd naar aanleiding van het memorandum Decenniumdoelen 2017.
Moderator: 1 op 7 mensen/gezinnen in Vlaanderen leeft in of op de rand van de armoede. Wat gaan we er aan doen?
SP.a
We moeten armoede meten (daarom is de armoedebarometer zoals uitgewerkt door Decenniumdoelen een goede zaak)
We moeten bewustzijn kweken rondom de armoedeproblematiek (daarom is Decenniumdoelen als initiatief een goede zaak)
We moeten maatregelen nemen over een breed spectrum (dus op veel domeinen werken en daarom zijn de 23 voorstellen uit het memorandum een goede zaak)
Het beleid moet keuzes maken in de goede richting
We moeten participatie bevorderen (ik zie toenemende armoede bij kinderen in mijn eigen stad, Mechelen dus)
Moderator: Op welzijn zijn er de voorbije jaren veel ministers geweest, was dat geen gevaar voor de continuïteit van het beleid?
CD&V
Qua beleid denk ik niet dat we kunnen zeggen dat dit een negatief effect heeft gehad. Het was ook niet onze bedoeling om hier zoveel personeelswissels te hebben, maar we hebben de problemen daarmee opgelost toen ze voorlagen.
Maar we mogen niet de fout maken om armoede te beperken tot 1 beleidsdomein. Het moet in het beleidsplan van alle ministers komen, en ze moeten er allemaal aandacht aan besteden.
Moderator: Vind je dat er de voorbije legislatuur vooruitgang is geboekt?
SLP
De resultaten die uit de armoedebarometer naar voor zijn gekomen, hadden we als partij eigenlijk wel verwacht. Ikzelf zit in het OCMW van Brasschaat (dat toch niet de reputatie heeft van een arme gemeente te zijn), en ook hier zie ik veel verdoken armoede. De mensen doen hard hun best om de schijn op te wekken om mee te kunnen, maar ze kunnen vaak niet aan hun basisbehoeften voldoen, en moeten schipperen.
Groen!
Is er vooruitgang geboekt?
Voor deze regering is de hardwerkende Vlaming het summum (zie de jobkorting die als verkiezingscadeautje nog werd uitgedeeld).
De begroting voor Welzijn is verhoogd zegt men, maar het hele budget voor de Vlaamse regering is verhoogd.
De wachtlijsten voor de gehandicapten nemen toe in tegenstelling tot de beloften die CD&V in 2004 aan de kiezer deed.
De hardwerkende Vlaming betaalt inderdaad veel belastingen maar krijgt ook via premies, enzo veel terug (zie de studie van Bea Cantillon)
We moeten in de toekomst vooral selectiever zijn in het beleid.
SP.a
Ik kan me gedeeltelijk in die kritiek vinden, maar
We hebben de zelfstandige kinderopvang afhankelijk gemaakt van het inkomen
We voeren al een doelgroepenbeleid
We moeten (federaal) fiscale discriminaties wegwerken en uitkeringen verhogen
We voeren een actief activeringsbeleid en zorgen voor kwaliteitsvolle jobs voor mensen
Groen!
Dat verhaal van die zelfstandige kinderopvang die inkomensafhankelijk is gemaakt klopt niet. De sector is nog niet in het voorstel gestapt, omdat de gesubsidieerde sector het dan goedkoper kan. In Brussel is het gemeenschapsonderwijs wel in het systeem gestapt.
Het activeringsbeleid is doorgeslagen. Het resulteert in onzekere hamburgerjobs. De helft van de kinderen die in armoede opgroeien, komen uit een gezin waar 1 van beide ouders een job heeft.
CD&V
De regering heeft reeds veel inspanningen geleverd, wat hadden we dan niet moeten doen?
Groen!
Geld stoppen in verlieslatende luchthavens, de massale infrastructuurwerken, de jobkorting, en zo kan ik nog even doorgaan. Met die middelen had men andere dingen kunnen doen.
CD&V
Binnen onderwijs is er veel gebeurd rond gelijkekansenbeleid. Er is een nieuw financieringssysteem en in de toekomst moeten we ons richten op een verbeterde omkadering.
Moderator (aan SLP): U bent violiste, wat vind u van participatie in cultuur en hoe zit het daar mee?
SLP
Ja, cultuur is heel belangrijk, het verbindt mensen. Bij de Vlaamse Opera heb ik een poging ondernomen om de cultuurtempels rond Antwerpen open te stellen via de OCMWs van Antwerpen en omgeving. Ik had een voorstel uitgewerkt en voorgesteld, en er waren veel aanvragen om deel te nemen, maar toen puntje bij paaltje kwam haakten de helft van de mensen af.
Dit voorbeeld toont aan dat begeleidende maatregelen voor deze mensen heel belangrijk zijn.
SP.a
Alleen geld uitstrooien zal armoede niet de wereld uithelpen.
We moeten samenwerken met organisaties voor mensen in armoede om deze mensen sterker, weerbaarder en zelfstandiger te maken, om hen hun trots en fierheid terug te geven. Als schepen van economie heb ik bijvoorbeeld mensen met een kledingcheque naar de H&M of Hema gestuurd, zodat ze er goed zouden voorkomen op sollicitatiegesprekken.
CD&V
Binnen de samenleving is het heel belangrijk dat we solidariteit en openheid stimuleren, want deze waarden verminderen, en dat maakt het voor mensen in armoede extra moeilijk, zo komen ze extra drempels tegen.
Groen!
In het onderwijs faalt het gelijkekansenbeleid. De laatste jaren stijgt het geboortecijfer terug (en dan denken we dat is goed voor onze pensioenen) met 4% ongeveer, maar deze stijging wordt grotendeels ingenomen door kinderen uit niet-nederlandstalige inwijkelingen. En 55% van de vroegtijdige schoolverlaters komen uit deze groep.
Het uitstellen van de definitieve studiekeuze tot het 3e leerjaar middelbaar onderwijs is onvoldoende. We moeten veel vroeger ingrijpen, want de problemen situeren zich al in de lagere school en zelfs de kleuterschool (in het kleuteronderwijs heb je veel te grote klassen).
We hebben een voorstel gedaan voor een onthaaste school, wat eigenlijk het Finse systeem is.
CD&V
Dat zal niet resulteren in gelijke kansen. Veel hangt af van de stimulans die kinderen thuis krijgen.
Groen!
Net wel, want dan krijgt elk kind de kans om een muziekinstrument te leren bespelen of te sporten, en dus zijn volle talenten te ontwikkelen.
SLP
Onder jongeren heerst er in grote mate een frustratiegevoel rond de studiekeuze. Kinderen worden wel getest, maar die testen voldoen niet en zijn niet cultuurneutraal, ze houden geen rekening met de culturele achtergrond. We moeten daarom andere testen gebruiken, want op deze manier wordt veel talent verkwist.
SP.a
Zijn er veel middelen ingezet? JA Is het perfect? NEEN Is het goed om kinderen te laten snoepen van sport, cultuur, etc.? JA
Maar wat heel belangrijk is, is om de ouders bij de school(werking) te betrekken. De armoede is in niet onbelangrijke mate gekleurd, maar je ziet ze niet in verenigingen tegen armoede. We moeten zowel inspelen op de sociaal-economische als op de culturele achtergrond.
Groen!
Wat we eigenlijk vooral moeten doen, (maar dat is federale materie) is het leefloon tot het europees wettelijk minimum optrekken. We hebben daaromtrent federaal een wetsvoorstel klaarliggen.
CD&V
We moeten in de toekomst vooral een doelgroepenbeleid voeren.
Groen!
Gaat u in een volgende legislatuur de jobkorting afschaffen?
CD&V
Dat is niet ons voorstel, wij zijn geen vragende partij. En we moeten zien of daar middelen voor zijn met de crisis.
SP.a
Je zit met 3 in een regering, je weet zelf hoe dat gaat. Wat ons betreft is er geen ruimte voor een belastingverlaging.
Groen!
Je kan niet elke verkiezing opnieuw maagd worden. 2 jaar geleden op Rerum Novarum, toen was het nog geen crisis, en werd er door Yves Leterme 2 miljard beloofd aan sociale maatregelen. Wat is daarvan in huis gekomen?
SP.a
Je kan wel elke verkiezing goede intenties formuleren en hopen dat je voldoende stemmen haalt om ze ook te verwezenlijken.
Moderator: Vragen uit het publiek.
Mijn vraag:
Het is misschien een grote stap van het armoededebat in Vlaanderen naar de G20-top in Londen, maar daarom niet minder relevant. De belangrijkste uitspraak in de aanloop naar en op die top die ik gehoord heb is die van Gordon Brown voor het Europees Parlement dat we waarden naar de markt moeten brengen. Uiteindelijk is de markt nog steeds de belangrijkste manier waarop we in onze samenleving welvaart en welzijn verdelen. Welke waarden willen jullie naar de markt brengen?
Groen!
Wij willen op een nieuwe manier de economie gaan meten, via de ISEW (Index for Sustainable Economic Welfare). Via het traditionele BNP meten we vele zaken die niet onze welvaart verhogen. Verkeersongevallen, het opgebruiken van grondstoffen, e.d. worden gewoon bij elkaar opgeteld, en zaken als het vrijwillig voor een familielid zorgen worden niet meegeteld. De ISEW meet op een andere manier. Daarbij worden zaken die onze welvaart verlagen zoals verkeersongevallen, luchtvervuiling, e.d. afgetrokken van de welvaart, maar zaken als vrijwilligerswerk wel in rekening gebracht.
CD&V, SP.a, SLP
Ofwel hadden ze geen antwoord, ofwel was er geen tijd (en voelden ze niet de nood het woord te nemen), want het debat was uitgelopen, dit laat ik in het midden.
