In Mac’s, een museum in Grand-Hornu, loopt de tentoonstelling: ‘Le Grand Atelier’. Deze tentoonstelling is speciaal gericht op kinderen. Het debat over de kwaliteit van kunsteducatie is door de tentoonstelling opnieuw leven in geblazen. 

Speciaal aan ‘Le Grand Atelier’

In elk museum is er tegenwoordig een aanbod voor kinderen. Deze tentoonstelling is uitzonderlijk omdat heel het museum werd aangepast aan jonge bezoekers. Toch is ‘Le Grand Atelier’ voor iedereen toegankelijk en is het ook aangenaam vertoeven voor volwassenen.

Blik van de blik

Het doel is niet om de blik van kinderen te veranderen of te onderwijzen. Wel wil men leren uit de blik van kinderen. Uit de reactie van kinderen op kunst kunnen we veel aflezen.

De kwaliteit van kunsteducatie

Kunstervaringen kunnen kinderen helpen om te gaan met kritieke situaties in hun leven. Vandaag zijn de meeste musea gericht op massaconsumptie. Er wordt weinig tijd geïnvesteerd in de individuele omgang met kinderen. Kunsteducatie bestaat niet alleen uit kunstgeschiedenis, technieken en zelf kunst leren maken. Waar kunsteducatie om moet draaien, is de confrontatie aangaan met jezelf na een intensief onderzoek. Door het open karakter van kunst leert men omgaan met diversiteit in het leven.

Vrije associatie

In ‘Le Grand Atelier’ mag iedereen gewoon rondlopen om vrijuit te associëren. Het is niet de bedoeling dat kinderen leren om serieuze kunstwerken te accepteren. Ze willen een boodschap brengen over hoe men moet kijken naar kunst. Kijken naar kunst moet een nieuwsgierige verkenning zijn. Dit maakt kunst toegankelijker.

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Participatie speelt op verschillende vlakken een grote rol in onze samenleving. Het meest voorkomende probleem bij participatie is sociale ongelijkheid. Het zijn de hoger opgeleiden en de mensen van de middenklasse die participeren in de samenleving. De laaggeschoolden vallen uit de boot.

We zien drie systemen van reproductie van sociale ongelijkheid:

1)    In de politiek: laaggeschoolden worden niet betrokken bij de politieke vormgeving.

2)    In de economie: het kapitalisme veroorzaakt wereldwijd meer en meer sociale ongelijkheid, een alternatieve maatschappelijke ordening wordt niet besproken.

3)    Op cultureel niveau: kansengroepen en laaggeschoolden hebben geen toegang tot de culturele wereld, het aanbod spreekt hen niet aan omdat hun leefwereld niet aan bod komt.

Om deze ongelijkheid in de samenleving weg te werken, kunnen we gebruik maken van participatiestrategieën. Dit zijn een aantal condities waaraan een goede participatiestrategie moet voldoen:

1)    Participatie moet gericht zijn op de mogelijkheden en talenten van de mens, niet op hun tekorten.

2)    We moeten steeds in vraag stellen welk mensbeeld en wereldbeeld we willen uitdragen.

3)    Participeren vind altijd plaats binnen een context die we moeten begrijpen en respecteren.

4)    Er moet geïnvesteerd worden in de culturele ontwikkeling tijdens de kinder- en jeugdjaren.

5)    We moeten rekening houden met de bestaande hiërarchieën in een cultuur.

Dit zijn enkele participatiestrategieën die de emancipatie van kansengroepen benadrukken:

1)    Kunstinteractie als methode

Kansengroepen worden benaderd vanuit hun competenties en talenten. Ze kunnen actief participeren aan het creëren van artistieke symbolen.

2)    Lokale trajecten als afstemming

Men installeert lokale trajecten waarbij de verschillende betrokken lokale actoren samenwerken aan een gedeeld beleid.

3)    Traversaal handelen als vernieuwing

Een grensoverschrijdende aanpak die de verschillende levensdomeinen met elkaar verbindt. Om de participatie van de meest kwetsbare groepen te bevorderen is het belangrijk dat problemen niet meer worden bekeken vanuit één bepaalde sector.

4)    Naar vitale coalities:

Men moet werken over de verschillende beleidsniveaus en beleidssectoren heen. De wederzijdse dialoog tussen praktijk en beleid moet in leven worden gehouden.

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Kunst heeft naast een extrinsieke waarde ook een intrinsieke waarde. De laatste tijd wordt hier meer en meer belang aan gehecht. De intrinsieke waarde is belangrijk voor de ontwikkeling van individuen en van de samenleving.

Wat is de intrinsieke waarde?

Volgens Van Dale betekent intrinsiek: ‘wezenlijk’ of ‘tot het wezen behorend’. Een mogelijke omschrijving van de intrinsieke waarde van kunst is: ‘effecten die inherent zijn aan de kunstbeleving en iets waardevols toevoegen aan het leven van mensen’. Om te weten wat de effecten zijn van de intrinsieke waarde moet men kijken naar de persoonlijke, subjectieve ervaring van het individu. Mogelijke effecten van de intrinsieke waarde van kunst zijn: ‘plezier’, ‘positieve genotervaring’ en ‘geboeid zijn’.

Kunst verruimt de horizon

Door te kijken naar kunst doen we ervaringen op die we niet vinden in ons eigen leven. Dit zorgt ervoor dat we grenzen verleggen en onze horizon verruimen. We komen in aanraking met een andere wereld dan de eigen leefwereld. Een mogelijk instrumenteel effect hiervan is dat ons referentiekader wordt uitgebreid waardoor we meer open staan voor andere mensen, gebruiken en culturen.

Kunst is een voertuig

Een kunstwerk wordt vergeleken met een voertuig. Door het kunstwerk kunnen we op verkenning, ontdekking en avontuur gaan. Dit is de reden dat kunst zo aantrekkelijk is voor kinderen.

Kunst slaat een brug

Kunst geeft ons een inkijk in de innerlijke wereld. Iedereen ervaart kunst op zijn eigen manier en geeft er zijn eigen betekenis aan. Kunst fungeert als uitlaatklep voor opgekropte gevoelens, onvervulde wensen en onverwoordbare gedachten. Op die manier vormt kunst een brug tussen de innerlijke wereld en de buitenwereld.

Kunstloze samenleving

Een kunstloze samenleving heeft en zal nooit bestaan. De reden is dat kunst onlosmakelijk verbonden is met het menselijk bestaan. 

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Cultuurparticipatie en artistieke waarde

Cultuurparticipatie en artistieke waarde hebben geen onderlinge relatie. De kwaliteit van een voorstelling of een kunstwerk mag niet worden gemeten aan de hand van het aantal bezoekers. De kwaliteit van de kunst moet worden gemeten aan de hand van de intrinsieke waarde.

De wortels van cultuurparticipatie

Eind jaren ’70 was men overtuigd van de positieve effecten van cultuurspreiding. De kunst moest bij het volk worden gebracht. Cultuur moest voor iedereen toegankelijk worden gemaakt. De beperkingen hiervan werden langzaam duidelijk. Het spreiden van het aanbod alleen was niet voldoende voor participatie. Het vermogen om met kunst om te gaan moet ontwikkeld worden.

Participatiedrempels

Interesse voor participatie ontstaat door socialisatie. Zowel de primaire socialisatie, in het gezin, als de secundaire socialisatie, op school, nemen een belangrijke rol in bij participatie. School, scholing en thuismilieu zijn de sleutels voor een op participatie gericht beleid.

Cultuurparticipatie: een kwestie van kunnen kiezen

Cultuurparticipatie betekent dat mensen de kans moeten krijgen om te kiezen. Ze kunnen kiezen om deel te nemen aan cultuur of om niet deel te nemen. Toch zijn er nog veel factoren die de keuzevrijheid belemmeren. De uitdaging bestaat erin deze hindernissen te laten verdwijnen.

Cultuurparticipatie herontdekt?

De term cultuurparticipatie werd sterk geïntegreerd in 1999 toen Bert Anciaux Minister van Cultuur werd. Ondertussen vinden we de term terug in vele beleidsplannen.

Cultuurparticipatie: verbreding, verdieping en vernieuwing

Cultuurverbreding: ‘Een ruimer en ander publiek bereiken’.

Cultuurverdieping: ‘De belevingswaarde van de bestaande participant verhogen.’

Cultuurvernieuwing: ‘Participeren aan nieuwe en vernieuwde kunstvormen.’

Participatiestrategieën

1)    Participatie moet gericht zijn op het vergroten van de positieve vrijheid van de mens.

2)    Participatie mag niet worden gereduceerd en geïsoleerd tot een middel.

3)    Participatie gebeurt altijd in een context.

4)    Er moet worden geïnvesteerd in de culturele habitus.

5)    Het gebrek aan participatie heeft steeds te maken met duidelijke of verborgen uitsluitingsmechanismen.

Bemiddeling

Bemiddeling wordt omschreven als: ‘Het werk dat moet verricht worden om de artistieke creatie in contact te brengen met het publiek.’ We zien dat er niet steeds een actieve bemiddeling is en zelden een educatieve omkadering. Bemiddeling kan op veel verschillende manier aan de hand van heel uiteenlopende middelen.

Cultuureducatie

Onze schoolloopbaan start uitzonderlijk artistiek, maar tegen het einde ervan is er nergens nog creativiteit te bespeuren. In ons onderwijs moet er meer ruimte gegeven worden aan creativiteit. Het is de plaats waar we onze culturele competentie ontwikkelen.

Cultuurcommunicatie

Cultuurcommunicatie speelt een belangrijke rol bij cultuurparticipatie. De communicatie moet verbeterd worden om potentiële bezoekers en deelnemers te prikkelen. De media spelen een uiterst belangrijke rol in communicatie. Er moet meer aandacht worden besteed aan kunst en cultuur in de media omdat ze de goesting om aan cultuur te participeren kunnen vergroten.

Misverstanden over cultuurparticipatie verklaard

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele