Inhoud
- Uitvoeringen
- Sportieve cranks met twee of drie kettingbladen
-
- Stadsfiets-cranks met één kettingblad
- Online kopen
- Merken
- Gerelateerde onderwerpen
Uitvoeringen
Sportieve cranks met twee of drie kettingbladen
Dit type crank wordt toegepast op fietsen met derailleur-versnellingen, dus op ATB's, hybrides en racefietsen.
Onderdelen
Een crank bestaat uit een crank-arm, waarvan één uiteinde op de trapas wordt gemonteerd. In de andere zijde word het pedaal geplaatst. Op de rechtse crank zijn twee of drie kettingbladen gemonteerd. Hier zijn speciale kettingbladbouten voor.
Maatvoering cranks
Voor de aansluiting van de crank op de trapas zijn er vijf manieren:
JIS-systeem; het vertrouwde en meestgebruikte systeem volgens de Japanse norm. Met vierkant gat, wordt vastgezet met een speciale bout (M8x1). Het europese ISO-systeem lijkt hierop, is meestal uitwisselbaar en komt bijna niet voor.
|
Spie-systeem; waarbij de crank over een ronde trapas wordt geschoven en vastgezet wordt met een spie. Komt alleen voor op hele oude fietsen.
|
Shimano Octalink systeem; hierbij zijn de crank en de trapas voorzien van acht nokken; deze worden over elkaar geschoven en vastgezet met een speciale bout.
|
ISIS-systeem; het antwoord van de rest van de fietsindustrie op het Shimano Octalink-systeem. Wordt toegepast door meerdere merken en is niet uitwisselbaar met Shimano Octalink.
|
Shimano Hollowtech II-systeem; stijf, sterk, licht en duur. De trapas is één geheel met de rechtse crank en wordt in lagers geschoven, die op hun beurt aan weerszijden in het bracket (frame) geschroefd zijn.
|
|
Naast de bovenstaande aansluitmethode dient u bij de keuze van een crank te letten op de volgende punten:
- Aantal tanden per blad: mountainbikes hebben ca. 42 tanden op het grootste kettingblad, hybrides ca. 48 en racefietsen ongeveerd 52. Wanneer u een afwijkende maat in vergelijking met uw huidige crank koopt dan moet de voorderailleur afgesteld worden, dat wil zeggen: verschoven over de framebuis. Het aantal tanden op de overige kettingbladen ligt altijd in verhouding met het aantal tanden op het grootste kettingblad. Hier hoeft u dus niet op te letten bij de aanschaf van een crank
-
Lijn 1 is tegen de stuitnok gepostitioneerd, de pijltjes op lijn 2 geven het verschil in ligging aan ten opzichte van het kleinste kettingblad.
- Cranklengte. De standaard afstand van hart-pedaalas tot hart-trapas is 170 mm. Voor lange personen kan het bij sportief gebruik prettig zijn om te kiezen voor langere cranks, bijvoorbeeld 175 mm.
Maatvoering kettingbladen
Niet ieder kettingblad past op elke crank. Let bij de keuze van een kettingblad op:
- het aantal montagegaten (vier of vijf).
- De afstand tussen twee opéénvolgende montagegaten.
- De maximale hoeveelheid achter-tandwielen (7 tot 10). Dit in verband met de breedte van de ketting
Een set bouten voor de montage van kettingbladen.
Kettingbladen worden vastgezet met speciale bouten. Deze bouten worden met inbus-sleutel 5 mm vast- en losgedraaid. In uitzonderlijke gevallen draait de achterkant van een bout mee en is er een speciale sleutel nodig om deze tegen te houden.
Demontage
De cranks uitgevoerd in het JIS/ISO systeem worden vastgezet met M8x1 (fijne draad) bouten. Daar overheen is meestal een kunststof kapje geplaatst. De bouten worden losgedraaid met pijpsleutel 14 of 15, ook verkrijgbaar als speciale crankbout-sleutel. Bouten met inbus-kop 8 mm komen ook voor. De crank is nu nog stevig op de trapas geklemd en kan losgenomen worden met een speciale cranktrekker.
Bij spie-cranks is het een kwestie van het verwijderen van de spie. Dit gaat door de moer op de spie los te draaien met ringsleutel 10 mm en de spie daarna met een hamer uit de crank te tikken. Wanneer u bij het uittikken de moer nog losjes laat zitten dan wordt het schroefdraad niet beschadigd. Als de cranks er uit zijn dan kunnen de cranks van de trapas genomen worden. Door de crank tijdens het lostrekken te draaien over de trapas gaat de crank een stuk makkelijker los.
Shimano Octalink en ISIS-cranks gaan vanzelf los door de bout waarmee de crank vastgezet wordt los te draaien; deze werkt als het ware als cranktrekker.
Ook het losnemen van Shimano Hollowtech II-cranks is éénvoudig: draai de stelschroef en de inbusschroeven in de linkercrank los. De cranks kunnen nu uit de lagers geschoven worden.
Montage & Afstellen
Bij alle cranks, behalve Shimano Hollowtech II, houdt montage eenvoudigweg in: het plaatsen van de crank op de trapas en krachtig vastzetten met een geschikte bout. Verdere afstelling is niet nodig en mogelijk.
Shimano Hollowtech II cranks worden anders gemonteerd: Schuif de as aan de rechtercrank in de lagers, die op hun beurt weer in het bracket (in het frame) gedraaid zijn. Plaats de linker crank op de as. Draai de stelschroef in de linkercrank aan met een speciale stelsleutel totdat hij nog net soepel draait. Draai daarna de linker crank vast met de twee inbussleutels in de crank.
Gebruik altijd montagepasta tussen op elkaar klemmende delen om vastrotten en invreten te voorkomen.
Onderhoud
Cranks vereisen geen onderhoud.
Veel voorkomende problemen
Het middelste blad wordt het meeste gebruikt en is daarom als eerste versleten. U kunt dan een nieuw blad monteren. Bij goedkopere cranks (tot ca. € 35,-) is het vaak economischer om de gehele crank te vervangen; u hoeft dan niet op zoek naar een passend kettingblad, de overige bladen zijn meteen ook nieuw en het scheelt weinig in prijs of is soms zelfs goedkoper.
Vervang bij een nieuw voorblad altijd ook de ketting en de achtertandwielen; deze elementen slijten op elkaar in en een oude ketting op een nieuw voorblad "loopt" niet lekker.
Stadsfiets-cranks met één kettingblad
Dit type crank wordt toegepast op fietsen zonder versnellingen en fietsen met versnellingen in de naaf.
Shimano Nexus crank met de karakterestieke "schijf".
Onderdelen
Bij deze crank zijn er alleen een linkse en een rechtse crank, en geen verdere losse onderdelen. Het kettingblad is één geheel met de rechtse crank.
Maatvoering
Cranks voor de stadsfiets zijn grofweg onder te verdelen in twee types: conventionele cranks en Shimano Nexus-cranks. Het verschil zit bij Nexus cranks in:
-
Shimano Nexus crank met de karakteristieke "schijf".
- Schijf in het midden: Bij Nexus kettingkasten is het gat voor de crank groter (meestal 95 mm). Dit gat wordt precies opgevuld door de schijf op de crank.
Let verder op de volgende punten:
- Montagesysteem: met spie of JIS/ISO.
- Aantal tanden per blad: Dit bepaalt de overbrengingsverhouding van uw fiets; hoe meer tanden, hoe "zwaarder" het fietst.
Demontage
De cranks uitgevoerd in het JIS/ISO systeem worden vastgezet met M8x1 (fijne draad) bouten. Daar overheen is meestal een kunststof kapje geplaatst. De bouten worden losgedraaid met pijpsleutel 14 of 15, ook verkrijgbaar als speciale crankbout-sleutel. Bouten met inbus-kop 8 mm komen ook voor. De crank is nu nog stevig op de trapas geklemd en kan losgenomen worden met een speciale cranktrekker.
Bij spie-cranks is het een kwestie van het verwijderen van de spie. Dit gaat door de moer op de spie los te draaien met ringsleutel 10 mm en de spie daarna met een hamer uit de crank te tikken. Wanneer u bij het uittikken de moer nog losjes laat zitten dan wordt het schroefdraad niet beschadigd. Als de cranks er uit zijn dan kunnen de cranks van de trapas genomen worden. Door de crank tijdens het lostrekken te draaien over de trapas gaat de crank een stuk makkelijker los.
Montage
Bij JIS/ISO cranks houdt montage eenvoudigweg in: het plaatsen van de crank op de trapas en krachtig vastzetten met een geschikte bout. Verdere afstelling is niet nodig en mogelijk.
Een spie-crank wordt op een speciale ronde trapas met spiebanen geschoven en vastgezet met een spie. Plaats de spie vanaf boven als de crank naar voren staat; dit ter voorkoming van het haken van de broek aan de spie.
Afstellen
Aan cranks is niets af te stellen.
Onderhoud
Bescherm verchroomde cranks tegen roest door ze in te smeren met vaseline, siliconenspray of een dun laagje vet.
Veel voorkomende problemen
- Krom kettingblad; dit is te verhelpen door het blad met een waterpomptang op de juiste plaats weer recht te buigen.
- Ovaal kettingblad; hierdoor is de ketting in sommige standen van de crank strak gespannen, en staat hij in andere standen slap. De enige oplossing is hierbij het plaatsen van een nieuwe crank.
- Losse crank; dit gebeurt als de crank bij aflevering van de fiets en/of bij de eerste servicebeurt na enkele maanden niet goed is vastgezet. Als vastzetten niet helpt is de crank en soms ook de trapas te veel uitgesleten. Vervang de gesleten onderdelen.
- Kromme crank; vaak na een valpartij of botsing. Bij stalen cranks kan dit gesteld worden met speciale crankrichter. Aluminium cranks moeten in verband met breukgevaar vervangen worden als ze krom zijn.
