|
1989. De muur valt, de Sovjet-Unie implodeert en daarmee ook zijn communistische politieke ideologie. Sommigen zagen/zien dit als een overwinning van het "Westen" met zijn kapitalistisch en liberaal systeem. Francis Fukuyama noemde het zelfs het einde van de geschiedenis en voorzag het welig tieren van democratieën en liberale regimes in een wereld gedomineerd door de VS. Bijna twintig jaar later kunnen zulke beweringen enkel en alleen maar de lachspieren beroeren. De geschiedenis ging/gaat gewoon verder. Sterker nog, de dialectiek van these en antithese, kapitalisme en anti-kapitalsme gaat gewoon verder. Marx heeft duidelijk fouten gemaakt in zijn redenering dat het communisme de synthese en het einde van de geschiedenis zou betekenen, net als Fukuyama in zijn redenering over het einde van de geschiedenis na de "overwinning" van het "Westen". Het communisme was eerder een anti-these dan dat het een synthese was en vandaag de dag zien we eveneens, in een wereld van opkomende theocratische regimes, dat ook de "Westerse" maatschappijvorm maar een (anti-)these is. Tijd voor een nieuwe visie op de geschiedenis dus.
De geschiedenis zal nooit eindigen! Elke nieuwe these brengt automatisch en inherent aan deze these een nieuwe anti-these voort. Deze laatste is uiteraard een kritiek op de heersende these en heeft als primair doel de hegemonie der thesen te bereiken. Welke anti-these er ontstaat heeft te maken met de gevoeligheden binnen een bepaalde maatschappij en de verregaandheid van de inbreuk van de heersende these op deze gevoeligheden. Zo heeft de liberale these een sterke invloed op de religieuze gevoeligheden. Deze liberale these heeft dan ook een anti-these opgewekt in de vorm van een religieuze revival.
Het is nu mijn stelling dat een these pas helemaal wordt vernietigd wanneer deze in een "ideologische overstretch" terechtkomt. Dit houdt in dat de ideeën van de ideologie te radicaal worden doorgetrokken en dat er te weinig matigende elementen zijn. Op zulk moment worden de negatieve effecten van de gangbare these uitvergroot en krijgt de anti-these een sterke duw in de rug, waardoor de these onder enorme druk kom te staan en niet anders kan dan bezwijken. Zo hadden we in het verleden reeds het communisme en het nazisme. In het heden echter is het de neoconservatieve en economisch neoliberale these die aan "ideologische overstretch" doet. De waarschuwingslampjes flikkeren als nooit te voren als het gaat over Irak, de te hoge lonen voor managers, de kredietcrisis, de noord-zuid tegenstelling, ... De exponent van deze these is natuurlijk het land van mijnheer Bush.
Zoals ik reeds eerder zei is een opkomende anti-these de religieuze revival. Deze blijkt echter snel ook tot "ideologische overstretching" te gaan. Een andere (mogelijke) anti-these is die van Europa. Deze is een sociaaldemocratische anti-these die niet de fout van de volledige 'vrije markt' (wat trouwens een contradictio in terminis is) begaat, noch de fout van de geleide economie, maar kiest voor een begeleide economie. Het is waar dat deze these nog in volle opbouw is en dat nog niet alle geesten gerijpt zijn. Het is echter noodzakelijk dat we ze ontwikkelen want de these naar Amerikaanse stijl is op de terugweg.
Naast de Europese en de religieuze these zijn er natuurlijk nog andere thesen die de strijd aangaan met de Amerikaanse. Ik denk dan aan die van de ontwikkelingslanden of die van China. Zo ontstaat er op elk moment in de geschiedenis een pluraliteit aan thesen. De ene al wat meer overheersender dan de andere.
Het is dus aan onze Europese leiders om deze nieuwe Europese (sociaaldemocratische) these tot stand te brengen. De doodsklokken worden namelijk reeds opgesteld voor het afscheid van de neoconservatieve, economisch neoliberale these. De vrije markt is in een "ideologische overstretch" verzeild geraakt. Hij is in diskrediet gebracht door allerhande crisissen (kredietcrisis, N-Z tegenstelling) en schandalen (overdreven lonen voor managers). De zotgedraaide vrije markt heeft zijn laatste noten gezongen. Adam Smith draait zich om in zijn graf. Goodbye Smith!
03-06-2008 om 00:00
geschreven door Renmans Dimitri 
|
