DE SLACHTING VAN DE GANS DIE DE GOUDEN EIEREN LEGT.

DE KERNMORAAL VAN HET VERHAAL.

Emma Deidre Arblaster, 25 oktober 2006.

Hoewel een ethisch standpunt over kernenergie nooit als absoluut kan gelden, is voor de huidige stand van zaken de publicatie in 1999 van de bevindingen van de Werkgroep Ethiek en Kernenergie[1] een aanrader: “Het maakt de ingewikkelde materie toegankelijk voor de leek, zodat deze zijn standpunt op gefundeerde wijze kan vormen”[2]. Het is duidelijk dat deze bevindingen geheel genegeerd zijn door alle ‘groene’ instanties in dit land, wat culmineerde in de Belgische wet van 31 januari 2003 “houdende de geleidelijke uitstap uit de kernenergie voor industriële elektriciteitsproductie”[3], een gevolg van het regeerakkoord Verhofstadt I (1999-2003). Tot op vandaag kunnen deze groeperingen kernenergie blijven verketteren door te goochelen met cijfers over rationeel energieverbruik, alternatieve energiebronnen[4] en door cijfers over het globale energieverbruik en elektriciteitverbruik onder elkaar te mengen[5]. In een lezersbrief van de krant werd de groene oplossing cru herleid tot: “Veertig procent besparen op ons verbruik en vijftien procent invoeren”[6].

Door op angst en onwetendheid in te spelen, konden ze de publieke opinie manipuleren en een groot krediet ontwikkelen met hun betrokkenheid en engagement[7]. De toekomst zal hen zonder twijfel gelijk geven. Zoals ooit slavernij een ethisch acceptabele energiebron was, en nu niet meer is, zo zal kernsplijting, omwille van de voortschrijdende technologie, met de tijd achterhaald worden. De vraag is of die tijd al aangebroken is. Op dit moment lijken de voornaamste alternatieven, de fossiele brandstoffen, met steenkool als meest beschikbare, nog meer achterhaald. De verbranding van steenkool vertegenwoordigt een grote externe kost[8] door de productie van radioactieve vliegas, NO_x en SO₂[9]. Aardolie is te kostbaar is om zomaar te verbranden want de petrochemische industrie hangt af van de toelevering[10]. Verbrandingsinstallaties die ‘groene’ elektriciteit produceren worden zwaar gesubsidieerd, wat een slecht ontwerp in de hand werkt, bv. in Rodenhuize voor de onderhoudsintensieve coverbranding van steenkool en houtpellets[11]. De houtstof hiervoor wordt aangehaald van Canada of Zuid-Afrika[12]. De studie die minister Bruno Tobback onlangs becommentarieerde geeft aan dat het deze ‘groene’ energie is die ons in staat stelt om de Kyotonorm te bereiken[13]. Tobbacks argument tegen kernenergie is dat het de markt afsluit voor nieuwe technologieën. Nochtans geeft hij toe dat kernenergie enorme winsten genereert. Het is toch voor de hand liggend dat enkel als er winst gemaakt wordt er ruimte ontstaat voor onderzoek en ontwikkeling, terwijl als we genoodzaakt zijn om verder te hinken met immature technologieën de ruimte voor onderzoek krimpt. Kernenergie kan trouwens nooit de gehele elektriciteitsvraag dekken, kleinere eenheden worden ingeschakeld om piekvermogens te leveren. Er zal dus altijd een markt zijn voor andere energiebronnen, waaronder alternatieve.

Rationeel energieverbruik wordt ons voorgehouden als de manier om onze vraag naar energie te verminderen. Huishoudtoestellen kunnen vervangen worden door toestellen met een kleiner verbruik maar moeten die dan om de haverklap vervangen worden bij elke innovatie? En wie kan het zich permitteren om nog voor het einde van hun natuurlijke levensduur die toestellen te vervangen? De huishoudens niet, ook de industriële inrichtingen zijn aan economische wetmatigheden gebonden. Stellen dat de kernenergieuitstap “technisch en economisch perfect mogelijk” is, maar terzelfder tijd waarschuwen voor belangengroepen die “financieel gewin boven duurzame ontwikkeling plaatsen”[14] is de keizer niet willen geven wat de keizer toekomt. Een energierevolutie van de orde die de groenen willen kan niet gebeuren zonder een kloof te doen ontstaan tussen de energie haves en have-nots, zij die de investering kunnen permitteren om hun energienoden te rationaliseren en zij die deze vrijheid niet hebben en een veel duurdere factuur gaan krijgen wat weer tot meer gezinnen met budgetmeters leidt[15]. Het mag toch niet de bedoeling zijn om deze energiekloof verder uit te diepen tussen de Belgische huishoudens. De egoïstische groene reflex om zijn gelijk te halen: “waar een wil is, is een uitweg”[16], zet de eigen wil boven het gemeenschappelijke belang, want “energieschaarste betekent economische teruggang en armoede”[17]. Het misschien in theorie lovenswaardig vasthouden aan hun ideologie en principieel denken over wat wenselijk is, heeft hen ongevoelig gemaakt voor het haalbare van gewone mensen. In dat opzicht is er veel gelijkenis met een politieke formatie aan de andere kant van het spectrum, met het verschil dat niemand ons voor de groenen behoed heeft en ze niet door middel van een cordon sanitair uit de beleidsvoering geweerd zijn.

Energieschaarste is een wereldwijde thema als we armoede willen bestrijden. Ware het niet beter om de achtergestelde twee derde van de wereld ook te “verlossen van het juk van de fysieke arbeid”?[18] Volgens Jan Dumon is het protectionisme van het noorden de echte vijand van solidariteit. Hopelijk is het gevolg daarvan niet zijn voorspelde gewelddadige opstand[19], hoewel de tekenen vanuit Noord-Korea en Iran weinig perspectief bieden voor optimisme. Als we weten dat Rusland tegen 2030 “veertig tot vijftig kernreactoren [wil] produceren in het buitenland en 58 op eigen territorium”[20], kunnen we enkel vaststellen dat de Russen het bij het rechte eind hebben. Met lede ogen moeten we toezien hoe zij, met een minimale redundantie benadering van risicobeperking[21], hun technologie over de wereld verspreiden.

De Belgische expertise daarentegen is aan een teloorgang bezig dankzij Verhofstadt I en II: “Staatssecretaris Deleuze argumenteerde echter steeds dat de wet op de kernuitstap de facto quasi onomkeerbaar zou zijn, vermits potentiële investeerders in kernenergie afgeschrikt zouden worden door de politieke onzekerheid die door de wet in het leven werd geroepen”[22]. Een self-fulfilling prophecy als het ware. Ook studenten kernenergie zullen hun brood elders moeten zoeken nu belangrijke nucleaire bedrijven ophouden te bestaan: “De overheid heeft zeker op vier punten de overlevingskansen van Belgonucleaire tegengewerkt. De opwerkingscontracten met Frankrijk werden stopgezet en de Belgische centrales mochten geen MOX meer gebruiken. Ook heeft Belgonucleaire door de traagheid van de regering een contract met het Amerikaans leger kwijtgespeeld voor een aantal proefproducties”[23]. De media voorzag in de sluiting van Belgonucleaire een mogelijke domino-effect in de regio, ook bij het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) in Mol[24].

Deze waardevolle kennisdomein laten doodbloeden is onverantwoord, en sluit de deur voor toekomstige generaties om over dezelfde betaalbare energie te beschikken waar wij vandaag gebruik van kunnen maken. Zo stelt de EU: “De Europese Unie moet zijn leidende positie op het gebied van burgerlijke kerntechnologie behouden, om de noodzakelijke expertise te behouden, om efficiënter splijtingsreactoren te ontwikkelen en om fusie mogelijk te maken”[25]. Hier haalt men een volgend voordeel aan om zich niet uit het nucleaire onderzoek terug te trekken: kernfusie betekent een onuitputtelijke energiebron, zonder het nadeel van radioactieve splijtingsproducten[26]. Moet die deur ook gesloten blijven?

De kennis die nu verloren gaat, zou niet alleen met toekomstige generaties moeten gedeeld worden, maar ook met de ontwikkelingslanden. Begrijpelijk dat deze proliferatie angstaanjagend lijkt, maar het is al bezig en het zou beter zijn om er zelf deel aan te hebben dan het over te laten aan India, Pakistan en Noord-Korea. Het is niet omdat men deze technologie als onveilig percipieert, dat het eenzijdig opgeven van de kennis erover verantwoord is. Beter om de processen en risico’s te kennen en te kunnen beheersen dan zich te gedragen als schapen zonder herder.

Daarin schiet de overheid tekort. In plaats van hun taak op te nemen[27] om de burger objectief te informeren, laat ze zich meevoeren door de feitelijkheid van de publieke opinie, die geen besef heeft van risicoinschatting, om belangrijke beleidskeuzes te maken[28]. Onderzoek naar risicoperceptie toont aan dat het onvrijwillig ondergaan van een risico tot een groter wantrouwen leidt[29]: zo willen de meeste mensen de risico’s van het wegverkeer zonder probleem trotseren en tezelfdertijd niet onder een hoogspanningsmast wonen. Dit onderzoek kan interessant zijn om informatie op de juiste manier over te brengen. De media zal altijd de grootst mogelijke sensatiefactor aan angstaanjagende fenomenen toekennen, het spijtige is dat de meeste mensen juist hier hun informatie vandaan halen. Niet iedereen heeft immers het geluk gehad om les te krijgen van prof P. De Meester, die ik in 1993 op meerdere vlakken ervoer als een eenzame profeet roepende in de woestijn.

Laat iedereen zijn huiswerk doen alvorens een standpunt in te nemen: de rechtstreekse vergelijking tussen de hoeveelheid en toxiciteit van kernafval (waarvan de straling exponentieel afneemt in de tijd) en de hoeveelheid huishoudelijk afval die behandeld wordt of de eeuwige toxiciteit van zware metalen (bv. de cadmiumvervuiling van Umicore), of de vergelijking tussen de reactorongelukken in Three Mile Island en in Tsjernobyl, of tussen het gevaar van luchtverontreiniging tegenover de alomtegenwoordigheid en beperkte impact van radioactieve straling (waarvan koolstofdatering een toepassing is), of tussen het aantal doden te wijten aan kernenergie en die te wijten aan andere industrieën of het wegverkeer, of de kleine kostprijs (recent aangehaald als nefast voor het doorbreken van het monopolie bij de Pax Electrica-besprekingen)[30], of de afhankelijkheid van België voor zijn fossiele energie van andere landen en de geografische ongeschiktheid voor het grootschalig opwekken van hernieuwbare energie, enz. spreken boekdelen. Men kan niet anders dan tot het besluit komen dat kernenergie een planeetreddende activiteit is[31].

Is het tij aan het keren? Keert de publieke opinie zich weer tegen het groene gedachtegoed? Samen met de populariteit van Yves Leterme lijkt beleidsvoering op basis van emotionele gronden wat minder ‘in’ te zijn[32].

Laat ons hopen dat er nog wat tijd rest voor de resuscitatie van de gans die de gouden eieren legt.

Bibliografie

Aantal energie-armen neemt toe, in De Standaard, 22 februari 2006.

Commission of the European Communities, Green Paper. Towards a European strategy for the security of energy supply, (29.11.2000); http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/gpr/2000/act769en01/com2000_0769en01-01.pdf (toegang 24.10.2006)

De Meester, P., Kernreactoren technische aspecten, 3de ed. Leuven, Acco, 1989.

De Energiebronnen en Kernenergie, in KernNieuws, jaargang 6, 2000, No.3, http://www.kerntechniek.nl/nns/kernnws/kn2000n3/node4.html (toegang 23.10.2006)

Hoenraet, P. (ed.), De energiebronnen en kernenergie. Vergelijkende analyse en ethische reflectie, Leuven, Acco, 1999.

Janssens, K., Waarde redactie. Kernenergie, in De Standaard, 3 mei 2006.

Is kernenergie milieuvriendelijk?, in De Standaard, 2 maart 2002.

Maes, T. & Rommers, W., 261 jobs weg bij Belgonucleaire, in Het Nieuwsblad, 22 november 2005

Moore, P., Kernenergie, misschien wel de redding van onze planeet, in De Standaard, 19 april 2006.

Pax Electrica II is een maat voor niets, in De Standaard, 12 oktober 2006.

Russen en Iraniërs akkoord over nieuwe kerncentrale, in De Standaard, 26 september 2006.

Van der Ha, D., Waarde redactie. Groene stroom, in De Standaard, 9 juni 2006.

Verschelden, W., “Leterme wil je graag vertrouwen”, in De Standaard, 26 februari 2005.

viWTA (Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek), Kernenergie en maatschappelijk debat, (november 2004); http://www.viwta.be/files/kernenergie.pdf (toegang 23.10.2006).

Vrees voor domino na sluiting Belgonucleaire, in De Standaard, 22 december 2005.

Vreg (Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt), Beslissing van 29 september 2005, (29.9.2005), http://www.vreg.be/vreg/documenten/beslissingen/BESL-2005-55.pdf (toegang 25.10.2006)

Waar een wil is, is een uitweg; Kerncentrales sluiten is onverantwoord; Het einde van het atoomtijdperk, in De Standaard, 1 maart 2002.

23-11-2008 om 15:19 geschreven door Dee  

23-11-2008 om 15:17 geschreven door Dee  

23-11-2008 om 00:00 geschreven door Dee