Precies een eeuw geleden liepen de zware afweergevechten aan de IJzer en rond Ieper stilaan af en begon wat men later de loopgravenoorlog zou gaan noemen. Graag geef ik op deze blog een citaat uit het oorlogsdagboek van Jan Verbunt over de IJzerslag. Jan Baptist Verbunt werd op 10 oktober 1887 geboren in Meerle in het landbouwersgezin van Jan Verbunt en Maria Poels. Hij bracht het grootste gedeelte van zijn jeugd in Meerle door, maar na zijn huwelijk met Catharina Peeters verhuisden de jonggehuwden naar Vosselaar. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd hij gemobiliseerd als soldaat in het 2e Regiment Jagers te Voet met 129/1882 als stamnummer. Zijn eenheid had zich onder meer bij de 'Verbrande Brug' in Vilvoorde en bij Eppegem onderscheidden bij de uitvallen uit Antwerpen. Tijdens de afweerstrijd aan de IJzer kwam het 2e Jagers aanvankelijk terecht in de sector van Diksmuide en later bij Stuivekenskerke. Op een bijna hallucinante manier beschreef hij de verschrikkelijke strijd rond Diksmuide. Een citaat: 'In den donkeren blinken de witte bajonetten. Boven op onze loopgraven glimt een lijn van staal tegen de aarde. Wij verwachtten den stormloop. Eensklaps een luid gehuil en getier. In 't vuur der geweren loopen zwarte gestalten stormpas over 't land. En tuimelden bij hoopen. Anderen springen er over. Onvoorstelbaar ! Zij rijzen als uit den grond... De mitrailleuzen maaien het leven, langs alle kanten. De schrapnells ontploffen in de ruimte. De dood slaande blindelings, links en rechts. Het roepen en tieren vergaat in gekerm en gehuil. Mannen slaan achterover. De armen wijd opengespreid, vallen met een plof ten gronde...Men gevoelt eene nijpende pijn in de vingers van 't aanhoudend vuren. De oogen zijn als blind van het licht dat rondom en op ons opengloeit. De warmte van de geweerlopen slaat in 't aangezicht. We staan midden in 't vuur... Bij dit alles 't geloei en 't getier als 't gehuil van wilde dieren, ten nachte in d' eenzame velden. Een gezamenlijk laatste salvo doorklinkt de ruimte. Massa's mensenlijven smakken tegen den grond. Voor ons dan vlak in 't aangezicht de bleeke, verwrongen tronies der Duitsche benden, en 't geflikker der bajonetten boven hunne hoofden. De geweren zwijgen. Nu werkt het blanke staal. In den gruwelijken nacht gebeurt de slachting van 't leven. Rechts en links kerft en steekt men. Witte flikkeringen, duizendvoudig, blinken in het donker, verdwijnen in de zwarte gestalten. Roode bloeddruppels glinsteren op de blankheid der wapenen. Een wasem van warm bloed zwendelt rondom ons. Hier is geen menschelijk gedacht, geen medelijden, geen bewustzijn van leven meer. Hier is alleen nog blinde moordwoede, een vaag begeerende wil om de noodzakelijke wreedheid die we begaan. Hier is alleen nog leed, gekerm, gehuil, bloed en dood. Onze oogen schemeren in de onsamenhangende dingen die gebeuren. Het zweet druipt van de wezens, het bloed druipt op de kleederen. Ze hakken en kappen, steken en kerven van weerskanten. Menschen tuimelen, ploffen neder, worden vertrappeld. ze staan met de voeten in 't bloed. En alle dagen, alle nachten, diezelfde nuttelooze herhaling...'
Jager Verbunt overleefde de IJzerslag en muteerde in december '16 naar de 10e compagnie van het IIIe bataljon van het 5e Regiment Jagers te Voet. Tijdens het geallieerde Eindoffensief werd hij op 2 oktober '18 zwaar gewond bij de aanval op Moorslede. Hij bezweek tijdens zijn transport naar het militair hospitaal van Hoogstade. Jan Verbunt werd aanvankelijk begraven op de militaire begraafplaats van St. Rijkers (graf nr. 96) maar werd later herbegraven op de BMB Duinenhoek in De Panne waar hij momenteel rust in Blok G, graf nr. 18. Hij liet twee jonge kinderen na... Verbunt's broer Jozef, die als verkenner/wielrijder in de Ve Legerdivisie had gediend, overleed op 19 april '26 in Antwerpen aan de gevolgen van een gifgasvergiftiging. De broers Verbunt waren 2 van de 24 Meerlenaren die tijdens de Eerste Wereldoorlog de hoogste prijs betaalden...
In 1997 publiceerde ik in het Jaarboek van Hoogstratens Oudheidkundige Kring (H.O.K.) 'Kogels fluiten al zingend over 't water', een selectie becommentarieerde fragmenten uit het oorlogsdagboek van Jan Verbunt. Dit Jaarboek is nog verkrijgbaar in het Stedelijk Museum van Hoogstraten.
Gisteren en vandaag illustratiemateriaal gezocht voor mijn boek over Ernst Jünger in Vlaanderen. Deze Duitse schrijver en 'im stahlgewittern' geharde oorlogsveteraan intrigeert mij al héél lang en het laatste jaar heb ik héél wat tijd gestoken in het reconstrueren van de amper drie weken dat hij in 1917 bij Pilkem/Langemark en Passendale aan het front stond. De laatste weken finaliseerde ik de tekst en nu heb ik een kleine 450 foto's gemaakt van de locaties waar hij in die periode zat, in functie van een mogelijke publicatie. Het weer was een onwaarschijnlijke meevaller waardoor het een waar genot was om met de frontkaarten van het Hannoverse Fuselier-regiment nr. 73 in de hand in de voetsporen van Ernst en ook zijn broer Georg (die zwaargewond werd bij Artillery Wood) te treden. Locaties als Mauseburg, Hansahaus, Kolombusei of Granatwald hebben geen geheimen meer voor mij...
Begin augustus van dit jaar startte het Stedelijk Museum van Hoogstraten met een uniek initiatief: dagelijks publiceert men op een speciaal hiervoor gecreëerde webstek de oorlogsdagboeken van burgemeester L. Van Nueten die van 1891 tot aan zijn overlijden burgemeester was van de Hoogstraatse deelgemeente Meerle. Deze oorlogsdagboeken zijn in meer dan één opzicht uniek. Niet alleen zijn er bitter weinig oorlogsdagboeken van burgemeesters tijdens de Eerste Wereldoorlog bekend, maar bovendien zou Meerle door de beruchte 'Dodendraad', de elektrische grensafscheiding die de Duitsers vanaf '15 aan de rijksgrens installeerden, volledig afgescheiden worden van de rest van het bezette landsgedeelte. Hierdoor belandde deze gemeente, samen met buurgemeenten Meer en Minderhout in een unieke positie. De vaak erg persoonlijke aantekeningen bieden dan ook een frisse en vernieuwde kijk op het dagelijkse leven in de Noorderkempen tijdens de 'Grote Oorlog'. Geïnteresseerd ? http://www.meerle14-18.be/
Al jaren zocht ik het graf van E.H. Pieter Hendrik Theus, die als hulpaalmoezenier in de 6e cie, 2/2 van het 17e Linieregiment in de nacht van 1 op 2 oktober '18 bij Rumbeke-Beitem was gesneuveld. Theus was bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog priester -leraar aan het Klein-Seminarie van Hoogstraten en als geboren Hoogstratenaar heb ik jaren - tevergeefs - naar zijn laatste rustplaats gezocht. Aanvankelijk werd hij omstreeks 5 oktober '18 begraven in een gemeenschappelijk graf bij Moorslede. Wat ook werd bevestigd door Jef Vermeiren, die als piot in zijn bataljon had gediend en die in zijn - door het Davidsfonds heruitgegeven - oorlogsdagboek verhaalt hoe hij had gezien dat onverlaten de nieuwe laarzen van Theus hadden gestolen, toen hij klaar lag om begraven te worden... Volgens een officieel document van Landsverdediging werd hij nog voor de Wapenstilstand herbegraven op de militaire begraafplaats die in St. Rijkers bij Alveringem was aangelegd. Deze site werd echter kort na de oorlog geruimd en sindsdien was elk spoor naar het graf van E.H. Theus verloren... In de loop der jaren heb ik alle militaire begraafplaatsen en gemeentelijke begraafplaatsen in de Westhoek afgezocht naar de laatste rustplaats van Theus, maar tot mijn grote frustratie nooit gevonden. Tot ik een paar maanden geleden op de gemeentelijke begraafplaats van Berchem op zoek was naar de graven van een paar Britten uit de Royal Naval Brigade die in oktober '14 bij de verdediging van Antwerpen waren gesneuveld en bij toeval langs een verweerde zerk kwam die met een erg bekend lijkend portret was versierd. Daar, in vak 21, op rij 1 lag het langgezochte graf van Pieter Theus... Omdat het mij opviel dat er in dit vak al heel wat graven waren geruimd, contacteerde ik meteen de beheerder van deze site, die me wist te vertellen dat de grafconcessie op 31.12.2022 zal aflopen. Omdat er bij mijn weten geen afstammelingen meer zijn van deze tak van de familie Theus is de kans niet denkbeeldig dat dit graf binnen 8 jaar zal verdwijnen. Gelet op de historische waarde van dit graf en de belangrijke rol die Pieter Theus gespeeld heeft in de Frontbeweging (waarover ik het later uitgebreid zal hebben op deze blog) contacteerde ik meteen H. De Bouvre, de coördinator Begraafplaatsen van de Stad Antwerpen, die geïnteresseerd bleek te zijn en voorstelde om eventueel het peterschap van dit graf op te nemen, zodat het niet alleen kan gerestaureerd worden, maar vooral bewaard kan blijven. Ik heb intussen het voorstel tot peterschap doorgestuurd naar de erg actieve Werkgroep 'Op het Oorlogspad' van Erfgoed Hoogstraten en ben in 'blijde verwachting'...
Op deze blog zal ik geregeld de aandacht vestigen op de soldaten van het kanton Hoogstraten die aan het IJzerfront hebben gediend. Hierbij zal ik mij vooral focussen op de vele tientallen gesneuvelden uit de Noorderkempen. Vandaag vraag ik even uw aandacht voor Petrus 'Peer' Aerts, korporaal, 3e cie. 1/3 van het 8e Linieregiment.
Petrus Aerts werd op 2 januari 1892 als eerste zoon geboren in het gezin van Jan Aerts en Maria Verheyen. Zijn ouders baatten een boerderij uit op nr. 42 in Heerle, een gehucht van Meerle. Hij kende een kommerloze jeugd en groeide op in de bossen en velden op een paar honderd meter van de grens met Nederland. Als milicien van de militieklas van 1912 werd hij op 1 oktober 1912 ingelijfd in het leger. Hij belandde - zoals zoveel streekgenoten - in het 8e Linieregiment. In de rangen van deze eenheid nam hij in '14 deel aan de strijd rond Namen, de afweergevechten rond Dendermonde en tijdens de IJzerslag aan de bloedige stormloop tegen de Duitse eenheden die in de Bocht van Tervate op de linkeroever van de IJzer waren geraakt. Omwille van zijn moedige gedrag werd Peer Aerts op het einde van '15 tot korporaal bevorderd. Wanneer op het einde van '17 de gespecialiseerde eenheden patrouilleurs/verkenners werden opgericht was hij een van de eersten in het 8e Linieregiment om zich te meldden. En opnieuw liet hij zich opmerken door zijn moedig gedrag dat hem niet alleen het Oorlogskruis en Militaire Medaille opleverde, maar ook twee citeringen op de Legerdagorders (04.03.1918 en 21.09.1918). Hij werd tweemaal gewond, maar niet fataal, of zoals hij zelf ooit aan een strijdmakker zei: 'het geluk is voor de durvers...' Tijdens de laatste fase van het geallieerde eindoffensief nam zijn bataljon deel aan de zware offensieve acties rond Bellem, nu een deelgemeente van het Oost-Vlaamse Aalter. En dit keer sloeg het noodlot toe: Op 20 oktober '18 werd hij hier 's ochtends in het hart geschoten door een Duitse sluipschutter en bezweek hij een paar tellen later ter plaatse. Zijn aalmoezenier, de uit Zondereigen afkomstige E.H. Louis Mertens, schreef hierover: 'Pieter trok alleen een hoeve binnen die nog bezet was en onverschrokken, zonder zich te beschutten, schoot hij op de Duitsers vanop de koer van de hoeve. Spijtig genoeg trof hem een kogel vol in de borst en Pieter stuikte ineen, zielloos. Zijn commandant en makkers die hem opvolgden konden zijn papieren en geld niet meer redden; de vluchtende Duitsers hadden hem reeds geplunderd....' Peer Aerts werd samen met twee gesneuvelde makkers begraven in een geïmproviseerd veldgraf bij de Hoeve Herteleer in de Moerstraat in Bellem. Op 22 juni '22 werden zijn stoffelijke resten herbegraven onder het pas opgerichte oorlogsmonument in zijn geboorteplaats. Toen in de jaren 30 in Turnhout de infanteriekazerne ' Majoor Blairon' werd gebouwd, werd een van de blokken in deze nagelnieuwe kazerne naar korporaal Petrus Aerts vernoemd. Een al lang vergeten eerbetoon voor een niet vergeten gesneuvelde...
Aan de vooravond van Wapenstilstandsdag 11 november leek het mij wel interessant om in het licht van 100 jaar '14 - '18 een aantal persoonlijke bedenkingen en bijdragen op het wereldwijde net te plaatsen. Ik besef dat vele anderen dit reeds voor mij deden, maar ik ben er zeker van dat ik nog een aantal originele bijdragen kan leveren. Ik ben al jaren gefascineerd door militaire geschiedschrijving en heb vanuit deze fascinatie een 15-tal boeken gepubliceerd over de meest uiteenlopende onderwerpen gaande van de Napoleontische periode tot de scheuring van het Koninkrijk der Nederlanden in 1830. Mijn grootste passie is echter de Grote Oorlog en alles wat daar rechtstreeks of onrechtstreeks mee te maken heeft. De titel van mijn blog 'In Vlaanderens Velden' verwijst niet alleen naar het bekende gedicht van de Canadese arts John McCrae maar ook naar een boek dat ik in 2013 publiceerde bij uitgeverij Egmont. Dit boek, dat ik zelf omschreef als 'een reisgids naar het verleden' bevat drie verkenningen langs het IJzerfront '14-'18. Het is een reisgids die lichtjes afwijkt van de traditionele gidsen door de Westvlaamse frontstreek, omdat het vooral aandacht besteedt aan de Vlaamse agitatie aan en achter het IJzerfront. Tegen hun wil in meegesleurd in een spiraal van blind oorlogsgeweld, vernederingen en repressie, hebben de Vlaamse soldaten aan het IJzerfront, stoïcijns in het aangezicht van de oorlogswaanzin, geschiedenis geschreven en er de eis tot Vlaamse autonomie geconcretiseerd. Nu een eeuw geleden de wereldbrand uitbrak die als 'De Grote Oorlog' in ons collectieve geheugen gebrandmerkt staat, leek het mij aangewezen om even stil te staan bij deze - te vaak in de officiële geschiedschrijving - vergeten bladzijde... In dit boek besteed ik overigens ook aandacht aan de lotgevallen en de inzet van andere 'kleine volkeren zonder staat' zoals de Bretoenen, Ieren, Schotten en Welshmen in Flanders Fields.
In de geest van dit boek wil ik deze blog schrijven. Ik wens u veel leesgenot....
