Vandaag geen gedicht in de strikte zin van het woord maar een poëtische klassieker van mijn oud-buurman Wannes Van de Velde. Veel luisterplezier:

https://youtu.be/KGg-Qrdv5Ms

24-12-2017 om 11:01 geschreven door janhuijbrechts  

Precies een eeuw geleden, in de nacht van 22 op 23 december 1917 werd tijdens een woelige buitengewone vergadering van de activistische Raad van Vlaanderen in Brussel de onafhankelijkheid van Vlaanderen uitgeroepen.  Oorspronkelijk had het in de bedoeling gelegen om tijdens deze vergadering de niet altijd even efficiënte interne werking van de Raad te reorganiseren, maar als snel mondde het debat uit in een felle discussie over de doelstellingen van het activisme. De Antwerpse activistische voorman August Borms gaf met een emotionele oproep vol zelfkritiek plots een verassende wending aan het debat: ‘…Nu kom ik tot de grond van de zaak. Het gaat in het Bestuur niet zoals het moet. Ik kom steeds ziek uit de zittingen van het Bestuur. De afhandeling van de lopende zaken neemt dan telkens vier uren in beslag (…) Bedenkt goed dat de Duitsers bezig zijn met ons op de vingers te kijken en te zien of wij tot regeren in staat zijn. Wij moeten bewijzen dat wij Vlaanderen besturen en regeren. Indien ik Vlaanderen kon redden met een staatsgreep, ik alleen, en als ik ermee moest ten onder gaan, maar Vlaanderen gered zou zijn, ik deed het onmiddellijk ! (…) Laat ons heden avond het raam vormen waarop de Politieke Scheiding zal moeten worden gegrondvest.’ In het hierop volgende tumult kwam de interne verdeeldheid goed tot uiting maar Borms beklemtoonde in een laatste passionele tussenkomst de absolute noodzaak om het momentum aan te grijpen: ‘ Wij leven snel in deze tijden; wij weten niet wat de dag van morgen brengen kan. (…) Ik zou dan ook vragen, van het ogenblik gebruik te maken om de Politieke Scheiding uit te roepen. De Duitsers weifelen omdat zij niet genoeg vertrouwen in ons hebben. Willen wij niet verrast worden door de gebeurtenissen, dan moeten we onszelf helpen. De Duitsers willen zich niet verder verbinden. Zij willen de handen vrij houden. Wij spelen eenvoudig het spel der Duitsers indien we daartegen niet opkomen. Het is zeker dat er achter de schermen onderhandeld wordt; dit zal tenslotte op onze rug gebeuren en wij worden het kind van de rekening indien wij niet krachtdadig de zelfstandigheid eisen. Als wij ze deze avond willen, dan hebben we ze. Wij stellen een Kommissie van Gevolmachtigden en een Bureel van de Raad aan, en wij geven opdracht een reis naar Berlijn te ondernemen. Daar gaan we bij de Rijkskanselier eisen wat Vlaanderen reeds zal hebben beslist.’

 Niet alle aanwezigen waren het eens met dit revolutionaire initiatief. Onder meer de Antwerpse afgevaardigden Antoon Jacob en Herman Vos namen ontslag uit de Raad maar Borms’ motie werd met 53 stemmen voor en 2 onthoudingen aangenomen. Zonder democratisch draagvlak en zonder medeweten van de bezetter had enkele tientallen flaminganten de Belgische staat de wacht aangezegd. Niet geheel ten onrechte werd dit initiatief later in de historiografie van de Vlaamse Beweging omschreven als ‘de staatsgreep van Borms’…

Het uitroepen van de onafhankelijkheid was naar mijn aanvoelen de vrucht van een diepe frustratie bij een handvol activisten die de oeverloze en vaak futiele discussies binnen de Raad meer dan beu waren.  Het oorspronkelijke opzet van de Raad om tot een vertegenwoordigend  lichaam met wetgevende bevoegdheid uit te groeien was eind ’17 nog ver van gerealiseerd. Verschillende factoren hadden dit afgeremd. Om te beginnen vertegenwoordigde de Raad slechts een minuscuul deel van de bevolking. De activisten waren teveel ‘officieren zonder soldaten’ zoals Paul van Ostaijen het ooit verwoordde. Ze realiseerden zich niet of wilden gewoonweg niet inzien dat een revolutionaire minderheid geen kans op slagen heeft wanneer de massa niet bereid is ze te volgen. Het bondgenootschap met de Duitse bezetter was voor het grootste deel van de bevolking onaanvaardbaar. Overtuigd van hun eigen Grote Gelijk negeerden de activistische voormannen de publieke opinie. Ten tweede was er een manifest gebrek aan politiek geschoold kader en - nog belangrijker - aan eenheid onder de activisten. Maar al te vaak bleken de verschillende fracties met geslepen messen tegenover elkaar te staan. Zo slaagde de Raad van Vlaanderen er in ’17 niet in het eens te worden over een grondwetsontwerp, op basis waarvan, na de bestuurlijke, ook de politieke scheiding tot stand kon worden gebracht.

De belangrijkste rem op de verdere ontwikkeling van het activisme was echter wel  het feit dat de bezettende overheid – waarmee de Raad meer en meer botste – steeds minder vertrouwen in de activisten stelde. De Duitsers, die om de handen vrij te houden bij eventuele vredesonderhandelingen, uiteindelijk de voorkeur gaven aan een federalistisch België, stonden voortdurend op de rem. Ze lieten - tot groeiende frustratie van velen -niet toe dat de Raad met zijn radicale, separatistische meerderheid, meer dan een louter adviserend orgaan werd. Het wantrouwen tegenover de Duitsers was tegen het einde van ’17 al even groot bij de activisten, die willens nillens verward raakten in de verschroeiende Duitse interne machtsstrijd tussen politici, ambtenaren en diplomaten enerzijds en de militairen anderzijds. Tussen hen die een systematische en gefaseerde deconstructie van de Belgische staat voorstonden en de annexionisten die vooral in de kringen van de keizerlijke marine en de legertop te vinden waren. Een strijd, die uitgerekend midden ’17 was geculmineerd in het tot aftreden dwingen van de als te slap bevonden Rijkskanselier von Bethmann-Hollweg, de ‘architect’ van de Flamenpolitik.

Precies om deze impasse te doorbreken stuurde Borms, in samenspraak met de professoren Josué De Decker en Alfons Jonckx, op die bewuste 22^e december ’17 aan op een radicaal initiatief dat alle partijen moest wakker schudden. Ze wilden niet alleen de Duitsers voor een fait accompli stellen en hen zo tot een stellingname dwingen maar ook de broodnodige eenheid binnen het activisme forceren. Ze beseften echter in de euforie van het ogenblik niet dat ze zichzelf en hun zaak nog meer in een richting hadden gedreven die in het beste geval als solitair kon worden omschreven…. 

22-12-2017 om 00:09 geschreven door janhuijbrechts  

Een van Renaat de Rudders beste frontkameraden was brancardier Jozef De Clerck uit de Hoogstraatse deelgemeente Wortel. De Clerck was bij het uitbreken van de Grote Oorlog novice bij de Scheutisten en was met zijn congregatie naar Nederland gevlucht. Hij kwam in april ’16 als brancardier in de ambulancekolonne van de IV ^e  Legerdivisie aan het front terecht en raakte er onder meer onder invloed van Prof. Dr. Frans Daels betrokken bij de Frontbeweging.   

Bijzonder emotioneel was de manier waarop Jef De Clerck in het brancardiersblad Miles Christi op 6 januari ‘18 afscheid nam van zijn frontmakker:

“AAN RENAAT DE RUDDER, soldaat bij het 18^e linieregi­ment/3^e kompagnie, gesneuveld ergens in Vlaanderen en begraven te West-Vleteren op 21 december 1917.

21 December 1917! Dien dag, Vlaanderen zijt Gij ons meer dierbaar geworden. Dien dag is uw toekomst meer hoopvol nog voor onze blikken komen stralen, omdat we toen, met een ge­troffen maar kristen-sterk harte, in uwen moederschoot hebben opgeborgen “in spe resurrectionis” één uwer schoonste kinde­ren.

Renaat!… Nog staat zijn beeld voor ons: eene reuzenziel in eene slank opgeschotene kerelengestalte. Die stoere kop stil-neigend, en die zachte oogen openbloeiend als een azuren hemel, schoten stralen wanneer zijn grootmoedig hart aan ‘t vonken ging. Gansch zijn schoone ziel lag daar ontvouwen en bloot in die heldere blikken die u betooverend toekeken, en doordringend tot in uw zielediep, haar krachtig vastgrepen om niet meer te lossen. Wanneer hij zijn diep-doorvoeld en teer-gekoesterd Ideaal door anderen begrepen en betracht zag, dan jubelde hij de blijheid uit van zijn gelukkige ziel, want ‘t goede stichten en ‘t goede doen waardeeren, dat was zijn levensdroom. Als ‘t bloedige weebeeld des oorlogs oprees aan de gloei­ende kimme, dan had hij met een aantal Vlaamsche mede-studen­ten naar ‘t zwaard gegrepen en in de ontembare geestdrift zijner zestien jaren, de wijdscheid van zijn offer omvademend, zich losgerukt uit moeders armen, en hij sloot zich aan in de stappende schare die te wapen snelde onder ‘t noodgeschrei van de kleppende Roeland. Sinds dien was zijn vuurgloed niet gedempt, maar onder den adem der harde werkelijkheid zwelde machtig zijne liefde voor ‘t Vaderland omdat er in dat Vader­land zijn Vlaanderen lag.

‘t Deed steeds goed aan ‘t harte met hem in voeling te komen. Wanneer er om reden van de neerdrukkende omstandigheden des oorlogs soms sombere wolken den jeugdshemel kwamen bedon­keren, dan wist zijn meëvoelend gemoed u een riem onder ‘t harte te steken en de duisternisse dreef stilaan weg, want hij bracht steeds in uwe ziel het licht der helderstralende zonne. Steeds ging zijn broederwoord (om zijn woord te herhalen), tot den “bleeken Man des lijdens op ‘t bloedbedropen Kruise” en dan schouwde hij in die brekende oogen die zoo spreken van liefde, van ‘d hoogste liefde en van erbarmen… ons lijden is niets in vergelijking met het Zijne, niets… niets. En wij zijn menschen en zondaars en weten zelf niet welk een afgrond van ellende en afkeer er besloten ligt in het woord “zondaar” en Hij is God, ‘t hoogste woord der wereld…

Renaat, veel zijn wij allen u verschuldigd. Gij waart voor ons steeds een sprekend voorbeeld: als soldaat, als Vlaming, als diep-kristen vooral. Gij zijt ons voorgegaan op de breede baan des levens, wij drukken uwe voetstappen om onder ‘t zelfde kruis en ‘t zelfde vaandel, met U op te gaan “ons zielen omstrengeld in vriendschap ter hooge Jezeusliefde”.

Mocht uw machtig gebed daarboven bij Hem, dien Gij op aarde zoo vurig bemindet, uw levensoffer en dat onzer gesneu­velde broeders doen gedijen, en dat ons leven steeds beademd weze door uwen stervende zucht: “Alles voor Vlaanderen en Vlaanderen voor Kristus!”

Op 28 september ‘24 werd oud-frontbrancardier Jozef De Clerck tot priester gewijd. Bijna een jaar later, op 29 augustus ‘25 vertrok hij vanuit de haven van Marseille naar zijn nieuwe missioneringsgebied: China. Via Tientsin kwam hij in het woeste hooggebergte van Mongolië terecht. Aanvankelijk in een post van Scheut te Kaokiangtze en later in zijn defini­tieve missiepost te Nanhaots’ien. Het was hier dat pater Jozef De Clerck op 11 juni ‘29 overleed aan vlektyphus. Jaren later verscheen over zijn korte, maar avontuurlijke leven, het boek: ‘Een Vlaams apostel: Pater Jozef De Clerck’ door zijn dorpsgenoot R.F. Schellekens O.Praem.

21-12-2017 om 23:28 geschreven door janhuijbrechts