Wat is acne?
Acne vulgaris, kortweg acne genoemd, is de medische term voor
jeugdpuistjes. Vrijwel iedereen krijgt in de puberteit acne. Bij de één
zijn het enkele puistjes, bij de ander is het een uitgebreide
huidaandoening die veel psychische problemen kan geven en het plezier in
het dagelijks leven kan vergallen.
Hoe ontstaat acne?
Acne berust op een ontsteking van de huid rondom de talgklieren
(talgklierfollikels). Bij het ontstaan van acne spelen verschillende
factoren een rol. In de meeste gevallen begint acne in de puberteit,
wanneer de huid onder invloed van hormonen allerlei veranderingen
ondergaat.
De talgklieren in het gezicht, op de rug en de borst worden groter en
produceren meer huidsmeer of talg, die bovendien dikker is van
samenstelling. Indien er te veel talg wordt afgescheiden, kan de talg
zich ophopen en kan de uitvoergang van de talgklier verstopt raken. Deze
talgophopingen worden mee-eters of comedonen genoemd. Er zijn
oppervlakkige mee-eters (zwarte comedonen) en meer onderhuids gelegen
mee-eters (witte comedonen). De talgophoping wordt nog versterkt door
toegenomen verhoorning van de uitvoergang van de talgklier, waardoor
deze nauwer wordt. In de talgklieren bevinden zich bacteriën, die de
talg omzetten in vetzuren. Door de opgehoopte talg en de irriterende
vrije vetzuren zet de verstopte follikel steeds verder uit en scheurt
uiteindelijk open. De irriterende stoffen komen in de aangrenzende huid
terecht en veroorzaken een ontsteking. Hierdoor ontstaan pukkels en
puistjes.
Sommige vormen van acne ontstaan door uitwendige factoren. Meestal gaat
het dan om contact met stoffen die een verstopping van de talgklier
veroorzaken, zoals bepaalde cosmetica. Verder moet gedacht worden aan
oliehoudende of chloorhoudende producten in bepaalde beroepen en
industrieën. Ook mechanische factoren (druk en wrijven) kunnen een
bestaande acne verergeren. Voorbeelden hiervan zijn acne onder de
kinrand van een helm en op het voorhoofd onder een voorhoofdsband.
Tenslotte zijn er nog verschillende geneesmiddelen die aanleiding kunnen
geven tot het ontstaan of verergeren van acne, bijvoorbeeld prednison
en middelen tegen tuberculose en epilepsie.
Acne heeft niets te maken met:
- Het eten van bepaald voedsel. Vooral varkensvlees, chocola
en patat worden als de boosdoeners beschouwd. Het is nooit gelukt dit
verband door middel van wetenschappelijk onderzoek aan te tonen. Ook
voedselallergie speelt bij acne geen rol.
- Een vitaminetekort. Het heeft dan ook geen zin
vitaminepreparaten tegen acne te slikken.
- Slechte hygiëne. Hygiëne houdt geen verband met acne.
- Infecties. Acne is geen infectieziekte en wordt dus nooit van
de ene mens op de andere overgedragen.
- Transpiratie. Talgvorming en transpiratie hebben niets met
elkaar te maken. Sterk transpireren heeft geen invloed op de ernst van
acne.
- Spanningen of stress. Eerder is het omgekeerde het geval: een
ernstige acne kan aanzienlijke psychische spanningen oproepen
(minderwaardigheidsgevoel).
Wat zijn de verschijnselen?
Acne wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van mee-eters (comedonen),
rode pukkels (papels) en puistjes (pustels). Als het een hevige
ontsteking is, ontstaan onderhuidse ontstekingen die na genezing lelijke
littekens kunnen achterlaten. Het uitknijpen van puistjes of krabben
werkt ontstekingen in de hand.
Bijzondere vormen van acne
Acne conglobata is een ernstige vorm, die voornamelijk bij mannen
voorkomt en vaak lang na het twintigste jaar blijft bestaan. De
ontstekingen verlopen veel heviger dan bij de gewone acne (acne
vulgaris). De schouders, de rug en de borst zijn over het algemeen erger
aangedaan dan het gezicht. Kenmerkend zijn de dubbelcomedonen en grote
onderhuidse knobbels alsmede abcessen (met pus gevulde holtes), die
uiteindelijk genezen met achterlating van ontsierende littekens.
Soms komt acne voor op ongewone plaatsen, zoals in de oksels, de liezen
en op de billen (ectopische acne). Mee-eters vormen een belangrijke
aanwijzing dat het om acne gaat. De steeds terugkerende ontstekingen en
abcessen kunnen de patiënt veel ongemak bezorgen. Deze vorm van acne
komt meestal voor na het twintigste levensjaar.
Sommige mensen met acne, veelal jonge vrouwen met geringe acne, kunnen
zo geobsedeerd raken door de huidaandoening, dat iedere pukkel wordt
opengekrabd of uitgeknepen, waardoor de ontsteking alleen maar erger
wordt en littekenvorming ontstaat (acne excoriée).
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Acne is over het algemeen zo gemakkelijk te herkennen dat de diagnose
gewoonlijk kan worden gesteld op grond van het klinische beeld.
Aanvullend onderzoek is vrijwel nooit nodig.
Wat is de behandeling?
Ofschoon de behandelingsmogelijkheden voor acne de laatste jaren enorm
zijn toegenomen, blijft acne een aandoening met een chronisch karakter.
Acne is niet van de ene dag op de andere verdwenen.
Zelfs de lichtere vormen van acne vereisen vaak langdurige aandacht.
Acne kan niet echt worden genezen. Wel lukt het meestal ervoor te zorgen
dat de acne rustig wordt en rustig blijft totdat het uiteindelijk
vanzelf overgaat.
Een standaardbehandeling voor acne bestaat niet. Wanneer de
ontstekingsverschijnselen op de voorgrond staan is de behandeling anders
dan wanneer het vooral om mee-eters gaat.
De ernst van de aandoening, de klachten, het optreden van
littekenvorming, maar ook leeftijd en geslacht, bepalen met welk
anti-acne middel zal worden gestart.
Bij de behandeling heeft men de keuze uit diverse middelen die op
verschillende manieren werken:
- Middelen die de versterkte verhoorning van de afvoergang
tegengaan
Hiertoe behoren o.a. salicylzuur, benzoylperoxide en vitamine A-zuur.
Zij worden toegepast in een crème, gel of lotion. Deze middelen zorgen
ervoor dat de huid afschilfert zodat de talg die de poriën verstopt
gemakkelijk naar buiten kan. Het ontstaan van mee-eters wordt hierdoor
tegengegaan. Daarnaast remmen deze middelen ook in geringe mate de
bacteriegroei. Bij lichte vormen van acne kan hiermee vaak worden
volstaan.
Een bezwaar van benzoylperoxide en vitamine A-zuur is dat deze stoffen
de huid in het begin van de behandeling dikwijls irriteren. Daarom
begint men vaak voorzichtig. Als de voorgeschreven gel of crème goed
wordt verdragen kan de sterkte/concentratie eventueel worden verhoogd.
- Middelen die de groei van bacteriën tegengaan
Behalve het reeds genoemde benzoylperoxide zijn het vooral antibiotica
die op deze manier werken. Zij kunnen zowel uitwendig als inwendig
worden toegepast. De meeste inwendig gebruikte antibiotica zijn
tetracycline en minocycline. Indien voor een dergelijke behandeling
gekozen wordt, dient het antibioticum langere tijd (vaak vele maanden)
gegeven te worden.
Antibiotica die uitwendig worden toegepast zijn erythromycine en
clindamycine.
- Middelen die de ontsteking remmen
Sommige antibiotica, waaronder de eerdergenoemde tetracycline en
minocycline, hebben een ontstekingsremmende werking. Ook
corticosteroïden (bijnierschorshormonen) onderdrukken de
ontstekingsreactie. Bij acne worden deze stoffen echter niet of
nauwelijks toegepast omdat het nadeel van de bijwerkingen niet opweegt
tegen de voordelen. Alleen bij bijzondere vormen van acne kan het zinvol
zijn plaatselijk injecties met corticosteroïden te geven.
- Middelen die de talgvorming verminderen
Van de pil is allang bekend dat deze de talgvorming kan beïnvloeden.
Er zijn anticonceptiepillen op de markt die een gunstig effect hebben op
acne.
Een ander middel dat de talgproductie onderdrukt is isotretinoïne. Dit
geneesmiddel bevat een stof die verwant is aan vitamine A-zuur. Dit is
een zeer effectief middel voor inwendig gebruik. Het wordt uitsluitend
voorgeschreven bij ernstige vormen van acne, die onvoldoende reageren op
andere middelen. Het middel heeft mogelijke ernstige bijwerkingen en
risicos, met name tijdens gebruik in de zwangerschap. De voor- en
nadelen van deze behandeling dienen zorgvuldig tegen elkaar te worden
afgewogen.
Wat kunt u zelf nog doen?
De ultraviolette stralen in zonlicht kunnen tijdelijk een gunstige
invloed hebben op acne. Een te intensieve blootstelling aan zonlicht of
aan kunstmatige UV-bronnen wordt ontraden in verband met het risico op
huidkanker. Overdaad schaadt! Het is belangrijk zich te realiseren dat
sommige middelen die de dokter heeft voorgeschreven tegen acne (zoals
vitamine A-zuur en bepaalde tetracyclines) de huid als het ware extra
gevoelig maken voor zonlicht.
De behandeling van acne heeft altijd even tijd nodig om in te werken.
Veelal duurt het 1-3 maanden voordat een bevredigend resultaat is
bereikt. De meeste patiënten met acne hebben last van verhoogde
talgproductie. Dit kan tot uitdrukking komen in een vettig glimmend
gelaat. Door de huid vooraf te reinigen kunt u het teveel aan talg
weghalen. Overmatig wassen met water en zeep heeft geen zin en kan zelfs
schadelijk zijn voor de huid. Men kan bijvoorbeeld alleen met lauw
water wassen of een milde zure huidreiniger gebruiken.
Tenslotte is het verstandig niet steeds van het ene middel op het andere
over te schakelen. Als een bepaald middel niet afdoende helpt, is het
vaak beter er een ander middel bij te gebruiken. Omdat bij het ontstaan
van acne meerdere factoren samen een rol spelen zal meestal een pakket
van maatregelen nodig zijn, zodat de aandoening op meerdere fronten
tegelijk wordt bestreden.
Wat zijn de vooruitzichten?
Acne is een onschuldige aandoening, die meestal na enkele jaren vanzelf
verdwijnt. Meestal verdwijnt acne voor het vijfentwintigste jaar, maar
soms blijft de aandoening bestaan tot op oudere leeftijd.
Deze tekst is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor
Dermatologie en Venereologie
Bron: Nederlandse
Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
|