De smaragden tafel is een esoterische tekst waarvan de oudheid nooit is vastgesteld, toegeschreven aan één van de grote figuren uit de antieke geschiedenis, de mythische Hermes Trismegistus.

Hermes is de Griekse naam voor de Egyptische god Thoth, van wie gezegd wordt dat hij de uitvinder is van de geneeskunde, de rechtspraak, de kunsten, de wiskunde, de muziek, de alchemie, de astrologie, de dichtkunst en het schrift.  Trismegistus kan  als mythisch beschouwd worden omdat het waarschijnlijk altijd een open vraag zal blijven of één of vele auteurs verantwoordelijk zijn voor de oorspronkelijke hermetische teksten. Men zegt wel dat deze tussen twintig en zesendertigduizend in getal zijn, al zijn de meeste tot op heden niet bewaard gebleven.

Maar afgezien van de oorsprong is het belangrijk om iets te begrijpen over de leer van Hermes, niet alleen omdat die ons iets vertelt over de gemeenschappelijke intellectuele erfenis van de mensheid, maar ook omdat die tot ons spreekt over wat we tegenwoordig node dienen te horen: onze relatie met het Ene.

‘Zo boven, zo beneden’ is een gedeelte van een op het smaragden schrijftablet van Hermes gegraveerde verklaring. Hoewel de herkomst voor ons niet is te achterhalen, wordt gezegd dat de ideeën ervan voortkomen uit de mysterietraditie van Thoth, de Egyptische god van wijsheid die de Grieken Hermes Trismegistus noemden, de ‘in drie opzichten grootste’. De leringen daarvan hebben eeuwenlang het vervaardigen van grote kunst- en wetenschappelijke werken geïnspireerd en de formule gegeven waardoor gewoon metaal kan worden omgezet in goud en de menselijke natuur in goddelijkheid.

Quod est inferius est sicut quod est superius
“Wat lager is, is zoals wat hoger is

et quod est superius est sicut quod est inferius
en wat hoger is, is zoals wat lager is”;

Al kan de uitspraak ‘zo boven, zo beneden’ voor de hand liggend lijken, de toepassingen en de wijsheid en wonderen die ze met zich meebrengt zijn verborgen in de volledige verklaring:

Het is waar, geen leugen, zeker, en je kunt erop vertrouwen: wat beneden is, is als dat wat boven is, en wat boven is lijkt op dat wat beneden is om de wonderen van één ding te volbrengen. Zoals alle dingen werden voortgebracht door tussenkomst van één wezen, evenzo werden alle dingen uit dit ene voortgebracht door aanpassing. De vader ervan is de zon, de moeder ervan de maan. Het is de oorzaak van alle volmaaktheid over de hele aarde. Zijn macht is volmaakt als het in aarde wordt omgezet. Scheid de aarde van het vuur, het subtiele van het grove, en doe dit voorzichtig en met inzicht. Stijg met volle aandacht van de aarde op naar de hemel en daal dan weer af naar de aarde, en breng de kracht van lagere en hogere dingen samen; zo zal je het licht van de hele wereld bezitten en alle duisternis zal van je afvallen. Dit ding heeft meer geestkracht dan de geestkracht zelf, omdat het al het subtiele zal weerstaan en alles wat massief is zal doordringen. De wereld werd erdoor gevormd.

Hier wordt ons verteld dat wat boven is en de weerspiegelingen ervan beneden, voortbrengsels zijn van één ding of wezen. Er is dus geen essentieel verschil tussen tegengestelden, zoals wat hoger is en wat lager, tussen hemel en aarde, verleden en heden, jong en oud. Elk is een deel van één wezen, volgt dezelfde wetten en gedragspatronen, en put kracht uit dezelfde bron.

Door na te denken over deze ideeën van ‘beneden af’ (van de voertuiglijke, de stoffelijke kant van het bestaan), of van ‘boven af’ (vanaf het spirituele), ontdekken we dat in ieder stadium van het proces van evolutionaire ontvouwing de innerlijke/bovenste kenmerken naar buiten worden gebracht. En dat ieder levend wezen, ook wijzelf, een ‘schatkamer’ is van potentieel goede eigenschappen en wijsheid waaruit – zoals we weten – in tijd van nood kan worden geput! Onder de druk van een ramp wijzen heldendaden, vrijgevigheid en creativiteit op het naar buiten komen van innerlijke mogelijkheden. Dit treedt overal in de natuur aan de dag – waarbij alles dezelfde wet volgt – zoals duidelijk zichtbaar was na de stortregens die de dorre woestijn van Death Valley in Californië veranderden in een kleurrijke tuin. De overvloed aan bloemen en insecten die daar in tientallen jaren niet waren gezien toont de rijkdom die onder de oppervlakte van alle levensvormen een winterslaap houdt.

Als we deze innerlijke mogelijkheden erkennen, worden we geprikkeld om te proberen oplossingen te vinden voor anders ‘onoverkomelijke’ problemen en antwoorden te zoeken op ‘onbeantwoordbare’ levensvragen. Als we ons bijvoorbeeld afvragen wat er na de dood gebeurt, kunnen we onderzoeken wat er gebeurt gedurende de slaap, de tweelingbroer van de dood. Of om te weten hoe deze planeet of dit melkwegstelsel tot stand kwam, kunnen we onderzoeken hoe wij ontstonden, want dezelfde modellen zijn overal van toepassing. En hoe zijn wij ontstaan? Als we ons wenden tot de oude mysterietraditie ontdekken we dat het spirituele zelf na terugkeer van zijn reis in andere bestaanstoestanden, bij iedere nieuwe geboorte met een lading zaaisels uit het verleden terechtkomt in de omgevingsomstandigheden van vroegere contacten. Bij het binnenkomen in deze aardse omgeving wordt het Zelf aangetrokken tot zijn toekomstige ouders en het bouwt na de conceptie op een heel wonderbaarlijke manier een lichaam op dat geschikt is voor het doel van dit nieuwe leven. Na de fysieke geboorte gaat zijn groei verder, maar nu onder bewustere leiding, tot de dood het bevrijdt van zijn opsluiting in een lichaam. Als we deelhebben aan deze gang van zaken en die gadeslaan bij bloemen, vogels, mensen, planeten en melkwegstelsels, kunnen we niet anders dan vaststellen dat Hermes gelijk had: één model, één wet, geldt overal.

Of misschien denken we aan de toekomst – aan wat ons en de mensheid te wachten staat. Opnieuw werpt de grondstelling van Hermes licht op onze vragen en herinnert hij ons eraan dat de toekomst (het grotere en onbekende) een weerspiegeling en herhaling is van het verleden en het heden (het kleinere en bekende). De energiezaden van de gedachten en daden die we in het verleden hebben gezaaid zullen ons vandaag en morgen hun vruchten brengen. Als we ons leven of dat van de aarde willen veranderen, als we een mooiere toekomst willen scheppen en een prettig verblijf na de dood, hoeven we dus alleen maar hier en nu onze gedachten te verbeteren.

De hermetische traditie ontleent haar naam aan Hermes Trismegistus en haar inhoud aan de aloude wijsheid, het onderwerp van de vroege theosofische geschriften. De leer van Hermes is, net als de leer van Pythagoras, de Kabbala en de leer van Plato, gebaseerd op het denkbeeld van een zeer nauwe verbinding tussen geest en materie; tussen de mens en de natuur; tussen de macrokosmos en de microkosmos: en zij neigt ertoe deze dualiteiten te beschouwen als aspecten van een overkoepelende eenheid. Tijdens de vijftiende-eeuwse Renaissance probeerde een aantal wetenschappers en filosofen samen te vatten wat de aloude wijsheid voor hen betekende. Zij trachtten onder andere aan te tonen dat deze tradities elkaar niet alleen onderling verrijken, maar dat zij min of meer de takken van een gemeenschappelijke boom voorstellen, een gemeenschappelijke geesteshouding, de philosophia perennis.

In 1463 vertaalde Marsilio Ficino het Corpus Hermeticum vanuit het Grieks in het Latijn. Hiervan vertegenwoordigt de Smaragden Tafel zoiets als een kroonjuweel, waarbij deze ‘in zijn mysterieuze passages alle occulte wijsheid van de ouden over goddelijke handelingen bij het scheppen van de wereld in zich besloten houdt…

De centrale lering van de Smaragden Tafel kan worden uitgedrukt in vier punten, die bijna woordelijk uit de tekst te halen zijn:

1. Dat wat beneden is, is zoals hetgeen boven is en dat wat boven is is zoals dat wat beneden is, om de wonderen van slechts één ding te doen.

2. En zoals alle dingen ontstaan zijn en voortgekomen uit één door de bemiddeling van één: zo worden alle dingen geboren vanuit dit ene ding door aanpassing.

3. De vader van alle volmaking in de hele wereld is hier. Zijn kracht of macht is volledig als zij veranderd wordt in aarde.

4. Scheid de aarde van het vuur, het subtiele van het grove, mild en met grote ijver… Aldus zult u de glorie krijgen van de hele wereld en daardoor zal alle onduidelijkheid/verduistering verdwijnen.

19-09-2009 om 21:30 geschreven door Philippus