Op 4 was 2014 het precies 100
jaar geleden dat België betrokken raakte in de eerste wereldoorlog. Een wrede
ontwikkeling die niet alleen een enorme materiële maar ook een onnoemelijke menselijk
schade met zich meebracht. In oktober 1914 eindigde de bewegingsoorlog en namen
de legers hun stellingen in langs het front dat liep van de Belgische kust tot
in Turkije.
Sint-Amandsberg lag dan wel niet in het strijdgebied, maar het lag wel in het
zogenaamde Etappengebiet met alle gevolgen van dien. Het Etappengebiet omvatte
de volledige provincie West-Vlaanderen, het grootste deel van Oost-Vlaanderen,
het westelijk deel van Henegouwen en het uiterste zuiden van Luxemburg. Het
gebied stond onder het commando van het 4de Duitse Leger en kende een nog
harder bezettingsregime dan de rest van het land. Inwoners van Sint-Amandsberg
werden dan ook constant om de oren geslagen met nieuwe verordeningen.
De gemeenteraad richtte op 4 augustus het Gemeentelijke Comiteit voor Hulp en
Voeding op dat soepbedelingen organiseerde die moeilijk verliepen omdat ze
doorgingen in "katholieke" gebouwen (o.a. het begijnhof) wat
andersdenkenden (vooral socialisten) afschrikte. Het Comiteit verleende steun
aan gezinnen van werklozen en aan de gezinnen van zij die onder wapens waren
geroepen. Daarvoor was uiteraard veel geld nodig; geld dat er niet was. De
Amerikaanse Commission for Relief in
Belgium sprong bij. De gemeenteraad probeerde ondertussen de kalmte te
bewaren, onder andere door het doen respecteren van het sluitingsuur van de
herbergen waar trouwens alleen nog bier en wijn mocht geschonken worden. Men
vreesde voor agressie als er sterke drank geschonken zou worden.
Op 15 oktober 1914 was het volledig Belgisch grondgebied bezet, met
uitzondering van het hoekje achter het front. Vanaf november 1914 volgden de
inkwartieringen bij de bevolking (de schoonste huizen eerst), gevolgd door
opeisingen van personen en goederen allerhande, gaande van voeding tot benzine.
Bijkomende belastingen werd geheven, maar die op bier en steenkool werden in
maart 1915 al weer afgeschaft. In maart 1915 werd gestart met de melkbedeling
voor kinderen. Voedsel was tijdens de 1ste wereldoorlog een dusdanig groot
probleem dat het net als in de 2de wereldoorlog werd gerantsoeneerd. Men mag
niet vergeten dat België voor de oorlog al voor 80% van invoer afhankelijk was
wat voedsel betrof. Door de Britse blokkade voor de Belgische kust werd er
helemaal niets meer aangevoerd.
Werd Sint-Amandsberg het slachtoffer van krijgsgeweld? Ja. Op een gegeven
ogenblik haalt Reginald Warneford, jawel die van de straat bij de Dampoort, zeppelin
Lz37 uit de lucht, met als commandant Oberleutnant Van der Haeghen. De Lz37
stort neer en brokstukken slaan in op het begijnhof, maar hoofdzakelijk op de
gebouwen van het Visitatieklooster, bij de kerk. Balans: 26 Duitse bemanningsleden
sneuvelen, maar ook 1 zuster, 1 oudere man en een meisje van 9 jaar laten het leven.
Verder raken ook nog twee zusters gewond.
Beweerd wordt dat op het Westveld een Duits vliegplein was. Bij navraag bleek
dit verhaal gekend te zijn, maar het kon niet bevestigd worden. In het
Documentatiecentrum voor Streekgeschiedenis Dr. M. Gysseling (Groot Begijnhof)
bevinden zich vier replica's van foto's met rugschrift: Keizer Wilhelm schouwt
zijn troepen op het Schuurgoed. De foto's zouden gemaakt zijn vier dagen voor
de wapenstilstand op 11 november 1918 en twee dagen voor het aftreden van de
keizer op 9 november 1918. Aan de juistheid van het rugschrift mag dan ook
ernstig getwijfeld worden. Op het Westveld was wel een eenheid afweergeschut
gestationeerd die er moest voor zorgen dat de aanvallen van de geallieerde
"luchtmacht" op de Gentse haven en op het vliegplein van
Sint-Denijs-Westrem werden afgeslagen. Zij vuurden met munitie van het grotere
kaliber. De vuurmond zelf stond niet vast op of in de grond maar op voertuigen.
Hiermee is dan ook aangetoond dat het betonblok in het Westveldpark hier niets
mee te maken heeft zoals wel eens wordt beweerd.
Zoals gezegd wordt op 11 november 1918 de wapenstilstand afgekondigd. De oorlog
was ten einde, de krijgsverrichtingen waren afgelopen en de keizer verbannen
(hij zal overlijden in Doorn (Nl.) waar hij asiel had gekregen). De wederopbouw
kon beginnen; een werk van zeer lange adem. België had gehoopt een fikse
vergoeding te kunnen opstrijken voor het geleden menselijk en materiële leed,
maar in Versailles draaide het anders uit en België kreeg veel minder dan het
had verwacht. Financiering van de wederopbouw werd moeilijk en dan spreken we
nog niet van de naoorlogse eisen van onze oud-strijders.Hoe Sint-Amandsberg hier mee omsprong vraagt opzoekingswerk.
Feit is wel dat in de onmiddellijke omgeving van het Campo Santo noodwoningen
werden opgericht.
De familie Schoutheet / de Schoutheete de Tervarent. Deel 2 - genealogie
De genealogie, van belang voor het Westveld, vangt aan bij Jean Louis Schoutheet, gehuwd met Isabelle van Steelant. Via haar komt het eerder genoemd leen in het bezit van de familie Schoutheet. Zij zullen samen 7 kinderen krijgen waarvan voor ons van belang zijn: Pierre Louis, Henri Joseph en Jean Baptiste.
Pierre Louis erft het leen, maar Jean Baptiste als advocaat bij de Raad van Vlaanderen doet het leenverhef.
Henri Joseph is de enige die met zijn echtgenote, Caroline De Backer, voor de voortzetting van het geslacht Schoutheet zal zorgen. Caroline De Backer zal de heerlijkheid ter Varent in het Land van Waas in de familie Schoutheet brengen.
Deze heerlijkheid wordt geërfd door Pierre Louis Emmanuel de Schoutheete de Tervarent. Hij zal de eerste zijn die zich heer van ter Varent mag noemen. Hij zal trouwen met barones Charlotte de Villers d'Olgrand. Zij zal onder andere haar mannetje moeten staan bij de onteigening van gronden voor de aanleg van de spoorweg Gent-Antwerpen, de huidige Alfons Braeckmanlaan.
Uit hun huwelijk zal onder andere ridder Amédée de Schoutheete de Tervarent geboren worden. Hij zal gronden ter beschikking stellen voor het inrichten van een hippodroom. Na het overlijden van zijn echtgenote trekt naar Frankrijk (Barzy-sur-Marne) waar hij hertrouwt. Na zijn overlijden zullen de gronden op het Westveld verkocht worden om uit onverdeeldheid te treden.
Daarmee houdt de aanwezigheid van de familie Schoutheet / de Schoutheete de Tervarent op het Westveld op.
De familie Schoutheet / de Schoutheete de Tervarent. Deel 1.
De familie Schoutheet was reeds langer eigenaar van gronden te Oostakker (nu Sint-Amandsberg). Ze bezaten een leen dat strekte van aan Meerakker tot aan Zingemkouter (langsheen de Antwerpsesteenweg dus). Met Zingemkouter wordt meerbepaald de omgeving van het huidige RVT Heiveld bedoeld.
De aanwezigheid van deze familie op het Westveld start echter op het ogenblik dat Jean Baptiste Schoutheet in 1786 de gronden op het Westveld koopt. Hij koopt die tijdens een openbare verkoop die door notaris Martens uit Gent georganiseerd werd om de nalatenschap van o.a. Pieter Ignace de Corte, heer van Bruynsputte te regelen. Er waren in totaal 8 erfgenamen, allen lid van de ondertussen uitgestorven familie d'Olmen de Poederlé die via huwelijk met de familie de Corte verwant was.
Sommige bronnen beweren dat de familie Schoutheet gronden kocht om zijn bezit rond het Schuurgoed te centraliseren en consolideren. Uit de affiche die de openbare verkoop aankondigt blijkt duidelijk dat Jean Baptiste Schoutheet het Schuurgoed helemaal niet kocht. Hij maakte het ons gemakkelijk, want op de affiche van de openbare verkoop duidt hij met kruisje de loten aan die hij wel wilde kopen.
In een volgend deel zullen we kort de genealogie van deze familie weergeven.
Tijdens mijn speurtocht naar de 20ste eeuwse geschiedenis van het Westveld ontdekte ik volgende verenigingen: kaartersclub De Reinaerts, schuttersmaatschappij Reinaertsvrienden (liggende wip), Katholieke Toneelgroep De Westveldoptimisten, Volksontwikkeling Westveld, Kultuurkring Westveld, de dekenij, Theatergroep Studikon, Turnkring Atlas Sint-Amandsberg, FC Westveld (minivoetbal), KBC Westveld, Reinaertsmasjers TTK, Volleybalclub Reinaert, Yogaclub Reinaert, White Star SC Sint-Amandsberg/FC Azalea, Kruis-sjorders (scouts), Chiro H. Kruis, Reinaertclubs (oa. Hagesprong, De Reinaertvrienden), Volksdansgroep Reinaert en De Gentse Marktkramers (volksdans).
Over een aantal van deze verenigingen bezit ik reeds heel wat info. Deze verschijnt hier later wel. Over andere groepen is er weinig teruggevonden. Hoogstwaarschijnlijk ontbreken in dit lijstje tal van verenigingen. U kan mij hierbij helpen. Laat het maar weten.
Tijdens mijn zoektocht naar de geschiedenis van het Westveld heb ik ontdekt dat 3 zussen uit de zelfde familie, de Crane, begijn waren in het begijnhof O.L.V-ter-Hoye te Gent, ook Klein Begijnhof genoemd. De 3 zussen hebben een document opgesteld waarbij ze elkaar bij overlijden hun persoonlijke bezittingen schonken, waarbij de langst levende alles kreeg. Het document geeft ons een goed inzicht in de roerende bezittingen van een, rijkere, begijn. Ik zou deze gegevens willen vergelijken met roerende bezittingen van andere begijnen. Over dit onderwerp is er echter weinig tot niets gepubliceerd. Is er iemand onder de lezers die weet heeft van boedellijsten en dergelijke of er zelf een in zijn bezit heeft? Of kent iemand een gepubliceerde bron ivm dit onderwerp? Graag zou ik dit vernemen.
De geschiedenis van het Westveld wordt in de 17de-18de eeuw vernamelijk beheerst door een klein aantal families (in chronologische volgorde): de Crane, Cambier, de Corte en Schoutheet. Daarnaast waren er nog een tweetal families die ook gronden bezaten op het Westveld, maar dit in mindere mate: Morel en De Potter.
Evident is dat naast deze 6 families er nog een aantal grondbezitters waren die wat grond bezaten, maar dan ging om kleinere oppervlaktes, soms maar enkele vierkante roeden (1 vierkante roede = 14,8548 m²). Deze personen zijn natuurlijk niet te verwaarlozen want ook zij hebben bijgedragen tot de geschiedenis van het Westveld.
Bij deze wil ik jullie allen van harte welkom heten op deze blog die zich hoofdzakelijk zal bezighouden met de geschiedenis van het Westveld, een wijk van de Gentse deelgemeente Sint-Amandsberg.
Ruim 10 jaar houd ik mij al bezig met het uitpluizen van deze geschiedenis. In 2008 werd een eerste consistente "geschiedenis" van het Westveld gepubliceerd in het jaarboek 45 van de Heemkundige Kring De Oost-Oudburg.
Het onderzoek houdt echter niet op. In de publicatie van 2008 werd hoofdzakelijk de 20ste eeuw belicht. Een groot aantal zaken werden door gebrek aan tijd, maar ook door gebrek aan bronnen niet belicht. Daarom wil ik beroep doen op u lezer om mij deze aan te reiken. Het maakt niet uit wat: persoonlijke herinneringen, foto's, reproducties van documenten (lidkaarten verenigingen, programmaboekjes, enz.), maar er zijn talloze andere zaken.
Opzoekingen
hebben echter een aantal zaken aan het licht gebracht die niet
rechtstreeks met de geschiedenis verband houden, maar indirect wel.
Onderzoek naar gekweekte voedingsmiddelen uit de 18de eeuw, persoonlijke bezittingen van begijnen uit de zelfde eeuw, enzoverder. Ook hier doe ik beroep op jullie om mij vooruit te helpen.
Ik hoop dat deze warme en gemeende oproep reacties mag ontvangen.
