‘Wat wij zijn, kan niet worden gevangen in woorden of boeken’. Fernando Pessoa
Toen Fernando Pessoa, één van Portugals grootste dichters, deze woorden schreef had hij het kunnen hebben over zijn geliefde vaderland.
Portugal weet immers een ongelooflijke verscheidenheid aan te bieden. Van ruige bergpieken, afgelegen ravijnen en de op terrassen gelegen wijngaarden in het noorden, tot de ongerepte stranden, glooiende heuvels en de uitgestrekte horizonten van het zuiden. Deze verscheidenheden liggen in Portugal binnen handbereik, de bezoeker kan in dit land binnen het tijdsbestek van één dag iedere uithoek van het land bereiken. Voor deze zeevarende natie is ontdekken ook een karakteristiek. De erfenis van Portugal beroemdste zeevaarders is alom tegenwoordig. Portugal is een land met een trotse geschiedenis, een ongelooflijke culturele erfenis en een bloeiend intellectueel en artistiek leven. Bij de Portugezen leeft de liefde in hun passie voor de zee, verkenningsreizen en in de unieke romance van de saudade. Liefde leeft ook in de passie voor lekker eten en volmaakte wijnen hun hartstocht voor het leven, plezier en de liefde.
Viva Portugal nodigt U dan ook uit op een culinaire ontdekkingsreis.
27-03-2007
Dourovallei, bakermat van de portwijnen maar ook van grote rode wijnen.
Dourovallei, bakermat van de portwijnen maar ook van grote rode wijnen.
De Douro is een unieke wijnregio. Al eeuwenlang levert deze wijnregio verfijnde portwijnen over de hele wereld. Sedert een twintigtal jaaar gebruiken heel wat wijnboeren hun beste druiven voor het vervaardigen van fijne rode en witte wijnen. Deze wijnregio heeft de capaciteiten om wijnen van de hoogste kwaliteit voort te brengen.
Al in 1756 werkte Markies van Pombal een codeersysteem uit, gepaard aan een strikte geografische begrenzing, de eerste herkomstbenaming was geboren. De DOC-Douro werd verkregen rond 1980. De herkomstbenaming zone, identiek voor de wijnen en de porto, kan worden opgedeeld in drie gebieden.
Baixo Corgo stroomafwaarts gelegen tussen Mesão Frio en Régua is koelste van de drie. De wijngaarden strekken er zich uit over middelhoge hellingen en genieten er van weersomstandigheden die gunstig zijn voor het voortbrengen van grote rode wijnen en van goede Portos.
Cima Corgo ligt in het hart van de regio en centraal gelegen treffen we er het kleine stadje Pinhaõ aan, het historisch centrum voor de productie van waardevolle Porto waaronder de vermaarde vintages. Hier vormen de Douro, vroeger zó moordend voor vele schippers, en zijn zijrivieren (o.a. Rio Torto, Tedo, Tavaro en Tua) diepe dalen met steile wanden verantwoordelijk voor de vele microklimaten.
Douro Superior, het meest oostelijk gelegen en grenzend aan de grens met Spanje, geniet van een uitstekende doch extreem klimaat.
Het aantal cultivars waarvan wijn mag gemaakt worden is in deze regio groot, de belangrijkste en aanbevolen cultivars zijn Touriga Nacional, Touriga Franca (voorheen Francesa), Tinto Cão, Tinta Barroca en Tinta Roriz voor de rode wijnen en Malvasia Fina, Gouveio, Rabigato en Moscatel Galego voor de witte wijnen.
De teelt van de druivenstokken vindt meestal plaats op terassen die zijn begrensd door stenen muurtjes. Steeds vaker wordt rijenteelt toegepast teneinde machinale bewerking pluk toe te laten. Op veel plaatsen worden de druiventrossen nog met de hand geplukt.
De bodem bestaat deels uit verweerde graniet dcoh ook voor een groot deel uit grijze leisteen.
Het klimaat is continentaal met zeer hete zomers en strenge winters. De regenval varieert sterk naargelang de regio.
Regelgeving :
- oppervlakte : 40.000 ha., - alleen rode en witte wijnen zijn toegelaten, - alleen wijn van speciale velden, - toegelaten varieteiten voor rode wijnen : Tinta Roriz, Touriga Nacional, Touriga Franca, Tinta Barroca, Castelão, Rufete, Tinta Cão, Mourisco Tinto, Tinta Amarela, Bastardo - toegelaten varieteiten voor witte wijnen : Malvasia, Donzelhino Branco, Esgana Cão, Viosinho, Folgasão, Rabigato, Gouveio. - Maximale productie : 55 hl. per ha..
Dit grote wijnbouw gebied ligt ten noordoosten van Lissabon aan de rivier de Taag. Het dal van de Taag is zeer breed en vormt een grote vruchtbare vlakte, waar tal van gewassen geteeld worden : olijf, vijg, graan, mais, citrus, groenten, fruit, (appel en peer) en wijnstokken.; men vind er veel grasland (veeteelt) en in het zuiden ook rijstbouw. In het landschap vind men veel kurkeiken en pijnbomen.
Het gemiddelde areaal per wijnbouwer is laag en de productie per hectare hoog. De zeer vruchtbare bodem is voor het grootste deel, dit wil zeggen in het dal alluviaal (klei zand) met soms graniet en kalk in de bodem. Er heerst een mild Middellandse-zee klimaat met niet te hete zomers en milde winters zonder vorst. Gemiddeld valt er 550 millimeters regen per jaar.
In Ribatejo onderscheidt men drie productiezones, Campo, Bairro en Charneca., en brengt drie type wijnen voort : tafelwijnen, landwijnen (VR) en DOC-wijnen. De eisen voor de DOC-erkenning liggen zeer hoog. De streek kent maar liefst zes DOC-subregios : Almeirim, Cartaxo, Chamusca, Coruche, Sntarùem en Tomar.
Cartaxo
De DOC Cartaxo gelegen in het zuid-zuidwesten en op de rechteroever van de Taag omvat de plaatsen Azambuja en Golegã.
In de wijnhandel staan in het algemeen de wijnen van Cartaxo als de beste van Ribatejo bekend.
Quinta Vale de Fornos is gelegen in Azambuja, een deelgebied van de DOC-subregio Cartaxo, in het hartje van de regio Ribatejo. De Quinta Vale de Fornos is fier op zijn historische erfgoed en de aloude banden met bekende adellijke families.
De wijnen kennen een fijne reputatie sinds 1873, vandaag is 70 van de 200 hectaren grote domein met druivenstokken aangeplant in een bodem bestaande uit kalk en klei. De belangrijkste variëteiten zijn Fernaõ Pires voor de witte wijnen, Castelaõ (Periquita) en Cabernet Sauvignon voor de rode wijnen.
Het perfecte eindresultaat is te wijten aan de kwaliteit van de cultivars en het uitzonderlijke klimaat, dit gekoppeld aan moderne vinificatie technieken.
Quinta Vale de Fornos brengt wijnen voort met een delicaat aroma en smaken, harmonieus en in balans, dit bewijzen de talrijke internationale prijzen die gewonnen werden.
De gebruikte varieteiten.
Castelão
Heette vroeger Castelão Francês. Ook zeer bekend onder de naam Periquita (kleine parkiet), João de Santarém en regionaalTinta Amarela en Mortágua.
Is een tamelijk lastige cultivar die niet erg gevoelig is voor meeldauw en vertoont vaak te veel vegetatieve groei, stelt tevens hoge eisen aan de bodem en oudt van een warm klimaat.
De wijn is donker robijnrooden heeft een boeket van frambozen en andere vruchten. Produceert in principe volle en lichtgekleurde wijnen die veroudering vereisen. Opslag op eikenhout verhoogt de kwaliteit.
Cabernet Sauvignon
De Cabernet Sauvignon is een kleine, donkerblauwe druif met dikke schil. Je vind ze in bijna alle landen. De druif heeft een hoog tanninegehalte door haar dikke schil en een groot aantal pitten. Daardoor is de Cabernet Sauvignon uiterst geschikt voor rijping op eikenhouten vaten. Het resultaat is vaak een wijn met veel pit, kruiden en tannine.
Fernão Pires
Draagt ook de naam Maria Gomes. Deze goed producerende en vroeg rijpende cultivar is de meest geteelde druif in Portugal en komt in zeer vele DOCs voor. Het ras bezit een zeer hoog alcoholgehalte, is fruitig en heeft een goede zuurgraad en een muskaataroma. Bij vroege pluk zijn de wijnen niet zo zoet en tamelijk zuur, bij late pluk ontstaan zoete wijnen die die minder zuur zijn maar veel alcohol bevatten.
Trincadeira
Hoog productieve topcultivar voor de portproductie, weinig ziekteresistent en daarom niet veel meer aangeplant. De wijnen hebben een zeer hoog tannine- en alcoholgehalte, een goede kleur en smaak en zijn aromatisch (pruim, chocolade). Opslag op eiken wordt aanbevolen.
De Alvarinho variëteit wordt beschouw als één van van de meest nobele witte cultivar in Portugal. Het is een ras, ook bekend als Galego en Galeguinho, dat reeds heel lang verbouwd word en bijna uitsluitend voorkomt in de sub-regios Monção en Melgaço meer bepaald in de valleien van de Minho rivier.
Deze variëteit brengt elegante witte wijnen voort van hoge kwaliteit, met intense aromas van citrusvruchten met tropische accenten, en een goede zuurgraad. De bekomen wijnen zijn langer houdbaar, een goede Alvarinho tot 5 jaar, dan de andere wijnen uit de streek.
De teelt brengt geen hoge opbrengsten voort doch bij de vinificatie verkrijgt men wel een wijn met hoog alcoholgehalte, een uitzonderlijk gegeven voor de Vino Verde-streek en wat dan ook meteen de hoge prijs van dit ras verklaart.
In een land waar het assembleren van wijnen voorkeur geniet is de Alvarinhodruif één van de eerste variëteit waar cépagewijnen van vervaardigt werd, één reden daarvoor is zoals hiervoor gezegd de goede prijs die voor dit ras bekomen word.
Deze cultivar, ook bekend als Dourado, is afkomstig van de Vinho Verde-streek waar hij, zonder twijfel, één van de belangrijkste is. Deze druif is van goede kwaliteit en komt bijna overal voor in de regio. Alhoewel deze druif reeds lange tijd werd aangeplant is het pas de laatste tientallen jaren dat deze druif ten volle erkend word.
Deze variëteit is dan ook heden ten dage in staat om elegante witte wijnen voort te brengen van hoge kwaliteit, met accenten van bloemen en citrusvruchten en een verfrissende zure toets. De naam van deze cultivar is afgeleid van het woord louro, wat betekent laurier, aangezien men beweert dat de wijn van dit ras naar laurier ruikt.
Verschillende Vinho Verdes worden gemaakt met uitsluitend het gebruik van de Loureiro-druif, cépagewijnen, maar deze variëteit speelt ook een belangrijke rol in de assemblage met de rassen Trajadura en Arinto. Het is een hoogproductieve cultivar die wijnen levert met een laag alcoholgehalte.
Zoals de meeste Vinho Verdes dienen de wijnen geproduceerd met de Loureiro-druif jong gedronken te worden, m.a.w. in het jaar die volgt op het oogstjaar.
Verde, wat betekent groen, dient in Vinho Verde niet vertaald te worden als groene wijn. Verde kan hier ook in de betekenis van groen als aanduiding voor het prachtige groene uiterlijk van de streek beschouwd worden. In werkelijkheid betreft het meer bepaald het jong, zurig en groenig karakter van de daar geproduceerde wijnen en tevens met de vroegtijdigheid van de toenmalige oogsten.
De referentiezone van Vinho Verde( www.vinhoverde.pt ) valt zowat samen met de Minho-streek, het is één van de grootste DOC-gebieden van Portugal en bestaat sedert 1908. Sinds kort wordt deze ingedeeld in 9 districten : Monção, Lima, Cávado, Ave, Amarante, Sousa, Baião, Paiva en Basto. Het DOC-gebied Vinho Verde strekt zich uit van de gelijknamige rivier, die de grens met Spanje vormt, tot de Douro in het Zuiden, ook wel door de Portugesen entre Douro e Minho genoemd.
De bodem van het gebied bestaat voornamelijk uit verweringsmateriaal van graniet, bedekt met zand, en langs de vele rivieren uit alluviaal zand en klei. Het klimaat, mede door de nabijheid van de Atlantische Oceaan, is er mild en vochtig met warme zomers en milde winters. Dit vochtige klimaat vereist dan ook veel aandacht voor het bestrijden van schimmel.
De teelt van druiven in de Vinho Verde streek is zeer afwijkend van deze in de andere Portugese wijnstreken. De landbouw is in de streek alom tegenwoordig, met treft er een verscheidenheid aan land - en tuinbouwgewassen aan. Vaak was er (en hier en daar nog steeds) sprake van gemengde teelt. Druivenstokken werden geleid langs bomen (uveiras de wijndragende bomen), muren (arjoada), palen en draden (die pergolas vormen ramadas of latadas), het hoogleiden van de druif is historisch zo gegroeid en in oudere wijngaarden nog volop van toepassing. De hedendaagse moderne wijnbouw kent geen gemengde teelt meer, waarbij grote oppervlakten worden aangeplant in rijen om zo mechanisatie van de teelt toe te laten.
De gemiddelde bedrijfsgrootte in het DOC-gebied Vinho Verde is uiterst klein, 46.000 wijnbouwers voor 65.000 hectare wijnbouw, waardoor men in het gebied veel coöperaties aantreft. De vele coöperaties hebben over het algemeen geen goede naam, uitzondering op de regel is de coöperatie van Monção. In het gebied vindt men ook enkele grote bedrijven : Quinta da Aveleda, Messias, Sofrape, Borges en Caves Aliança. De beste wijnproducenten hebben zich verenigd in de Associação dos Prudotores Engarrafadores de Vinho Verde.
De productie van de witte wijnen (60/40) overheerst de productie van rode wijnen, waarbij de witte wijnen alleen geschikt zijn voor export en de rode wijnen hoofdzakelijk geconsumeerd worden door de mensen uit de Minho regio. De eisen om het DOC-label te halen zijn voor dit gebied : - een opbrengst van maximaal 80 hectoliter per hectare (uitzondering voor de druif Alvarinho : 60), - een minimaal alcoholgehalte van 8 % (uitzondering voor de druif Alvarinho : 11,5 %) - aanbevolen cultivars voor rode wijnen : Amaral, Borraçal, Espadeiro, Vinhão, Padeiro, Alvarelhão, Rabo de Ovelha en Pedral, - aanbevolen cultivars voor witte wijnen : Arinto, Avesso, Azal, Trajadura, Batoca, Loureiro en Alvarinho.
De vinificatie van de witte wijnen geschiedt zonder schil, in moderne roestvrijstalen installaties bij gecontroleerde temperatuur en duurt redelijk kort. De opslag gebeurd eveneens in roestvrijstalen tanks, maar ook op houten vaten.
Vroeger werd veel malolactische gisting toegepast, dit gaf de wijnen een kleine kooldioxideprikkel ( belletjes), doch daarvan word steeds meer afgezien. Teneinde het licht sprankelend karakter van de wijn te bewaren gaat men kunstmatige koolzuur toevoegen. De Vinho Verde-wijnen zijn als gevolg van het hoge appelzuurgehalte van de most tamelijk zuur.
De witten wijnen dienen jong, één jaar na de oogst, gedronken te worden met uitzondering van de wijnen uit de streek van Monção die men 3 jaar kan bewaren. De wijnen van de Alvarinho-druif dienen minstens één jaar opgeslagen te worden voor ze te drinken.
Zoals algemeen voor Portugal bestaan er binnen de witte wijnen grote verschillen als gevolg van bodemsoort, rassenkeuze en microklimaat. Algemeen zijn de wijnen citroen - tot strokeurig, scherp van smaak en tamelijk zuur, droog en licht mousserend (indien malolactische gisting werd toegepast) maar fris en fruitig met een lichte citroensmaak.
Het landschap is hier oneindig een overheersend groen : coniferen in de kuststreek, bladerrijke bossen langs de talrijke rivieren, bergen zoals de Monte Fao vanwaar je een prachtig zicht hebt op Galicië.
De lokale architectuur kenmerkt zicht voornamelijk door het donkere graniet en kalksteen, zo eigen aan de Portugese barokstijl. Kelten en Wisigoten lieten hun sporen na vooraleer de bouwstijl evolueerde naar de Gotiek, de Renaissance, de Barok of het Manuelaanse (verwijzend naar de naam van koning Manuel).
Waar men ook kijkt ziet men ranken die in pergola groeien. Dit Portugal van het Noorden, hoewel minder toeristisch biedt rust en ingetogenheid. Dit is het vakantieoord voor de Portugees die de zomerhitte ontvlucht.
Het Minho-gebied valt bijna volledig samen met de DOC Vinho Verde-streek, we verwijzen dan ook voor de wijnbouw naar de bespreking van deze streek
Ook culinair is Minho niet te versmaden, wie kent niet de traditionele Portugese soep Caldo Verde. Er is een overvloedige keuze van al wat de zee aanbiedt, vele soorten kabeljauw, inktvis en tevens zoetwatervissen. Wie van vlees houdt heeft een uitgebreide keuze aan charcuterie, typisch rundsvlees (afkomstig uit Barroso) en verder een ellenlange reeks rijstgerechten met gevogelte zoals kip en eend. Gebraad van geitenlammetjes ontbreekt al evenmin. De Vinho Verde-wijnen passen schitterend met gelijk wel streekgerecht. Voor het beëindigen van de maaltijd is er een uitgebreide keuze van typisch gebak.
Quinta da Aveleda ( www.aveleda.pt ) is een voorbeeld van een succesvolle familiezaak en mag zich terecht marktleider in de Vinho Verde-streek noemen. Het bedrijf dateert van 1947, doch de eigenaaars, de familie Guedes, zijn reeds sedert 300 jaar toegewijd bezig met het aanplanten van druivenstokken en het maken van wijn.
Het bedrijf is gevestigd in het plaatsje Penafiel en is vooral actief in de Vinho Verde-streek. Het is de grootste producent van Vinho Verde-wijnen doch is ook aktief in de streken Douro, Estramadura en Beiras. Naast de wijnen is Quinta da Aveleda ook bekend voor zijn brandewijnen, bv. Adega Velha. De beroemdste Vinho Verde merken zijn Grinalda, Casal Garcia en Aveleda.
Door het consequent toepassen van een combinatie van traditie, moderne technologieën en marktinzicht merken we bij het overlopen van de geschiedenis van Aveleda een consequent aangehouden groei tot wat het bedrijf nu geworden is.
De Quinta bezit het fraaiste landgoed van heel Portugal en kan door toeristen bezocht worden.
Het management wordt momenteel gevormd door de Heren António -, Roberto en Fernando Pedro Guedes en het bedrijft telt 180 medewerkers. De omzet bedraagt 12 miljoen flessen per jaar.
In Portugal worden zeer veel druivenrassen verbouwd, volgens statistieken een 340-tal. De naamgevings van de rassen is niet altijd even duidelijk omdat voor vele rassen vele synoniemen bestaan. Met volgende overzicht overlopen we, beperkt tot de meest bekende inheemse variëteiten, de Portugese druivenrassen per regio, sommige variëteiten komen ook voor in meerdere regio's..
Minho, het vaderland van de Vinho Verde.
In de Minho, bekend voor zijn uitmuntende wijngaarden, is de Alvarinho de onbetwiste koning. Hij dient voor de assemblage van topwijnen, maar voornamelijk voor het maken van mono-cepage wijnen.
De Loureiro dient voornamelijk voor de assemblage met de Pedernà en de Trajadura, deze laatste draagt bij tot het alcoholgehalte en de structuur van de wijn.
Trás-os-Montes en de verrukkelijke Dourovallei, bakermat van de portwijnen maar ook van uitstekende rode wijnen.
Touriga Nacional, een variëteit met een dikke en donkere huid, draagt ontegensprekelijk en in hoge mate bij tot de kwaliteit van een Porto. Zij is verantwoordelijk voor de structuur van een Vintage en draagt ook bij tot de rijkdom van de roden wijnen. Een andere parel uit de streek is de Tinta Roriz, deze druif zorgt voor zachte tannines, aroma's van rode en zwarte bessen en zo voor charmante rode wijnen. Tinta Franca (voorheen Francesa), Tinta barroca en Tinta Cão zijn variëteiten die respectievelijk finesse, alcohol-gehalte en een zeker rustiek karakter brengen. Deze karakter trekken geven de wijn een goed potentieel om heel oud te worden.
Beiras, de wijnstreek gelauwerd voor o.a. de wijnen van de Bairrada en de Dão.
In het DOC gebied Dão schitteren de Tinta Roriz en de Touriga Nacional en zorgen voor goed gestructureerde wijnen met een erg rijk aromatisch palet. De lokale druivensoorten Jaen, lichter van kleur maar zeer fruitig, en de Aflrocheiro, waarvan de dikke pel voor veel kleur en structuur zorgt verdienen eveneens een vermelding. Voor de witte wijnen van het Dão gebied staat op waardige wijze de Encruzado, mede door zijn late rijpheid, borg voor heerlijke, typische smaak van steenvruchten en smeuïgheid, wijnen.
Drie druivensoorten, Baga, Bical en Maria Gomez kenmerken de wijnbouw in het DOC gebied Bairrada. De dikhuidige Baga-druiven verlenen aan de wijn uit deze regio hun specifitiet en vereisen vaak een langere bewaringstermijn ter versoepeling van de tannines. Het aromatisch palet gaat van fruitig tot rokerig. Deze druivensoort is vast een kopstuk in Portugal, een "ster", die heel hoog in de wereldranglijst staat. Bical, de basis voor de schuimwijnen waarvoor de regio gekend is wordt ook aangewend voor wijnen met fruitige abrikozen -en mangosmaak.
De druivensoort Maria Gomez, elders in het land Fernão Pires genoemd, maakt deel uit van de aromatische druivensoorten zoals een Sauvignon of de Traminer. Hij geeft ons fruitige wijnen om jong te drinken en hier geldt het moto : hoe droger ... hoe beter.
Estramadura.
Castelão, eerder gekend en erkend onder de naam Periquita, met inhoudelijk een wat "dierlijke" karaktertrek uit vaak een aroma van gekonfijte kersen en kan om het even welke bodem goed aan. De variëteit Tinta Miuda is algemeen aanwezig in vele assemblages van de streek en verraad in zijn wijnen de geur van een bloemenkrans en van bosbessen. De zeer wispelturige Fernão Pires gelijkt op Traminer of Muscaat, meer hij is gereserveerde zoals een Pinot Blanc. Hij is alomtegen vertegenwoordigd in deze regio. De Arinto ligt aan de basis van de vermaarde Bucelas wijnen. Deze druif, een grote naam tussen de witte druiven, vertoont soms een zuurtegraad van Riesling en de veelzijdigheid van een Chardonnay.
Ribatejo, wijngaarden langs de Taag.
Naast internationale druivensoorten doen vele Ribatejo wijnen beroep op de Castelão voor de rode wijnen en Fernão Pires en Arinto voor de witte wijnen.
Terras do Sado, de wijnen van het schiereiland.
Deze regio kent onwaarschijnlijk drie "estrelas" met name Castelão Francês, Fernão Pires en Moscatel. De Castelão Francês geeft ons dunnere, luchtigere en gemakkelijkere wijnen doch brengt uiteindelijk gecontreerde en lang houdbare wijnen voort. De Fernão Pires , de aromatische druivensoort bij uitstek, brengt dankzij een vroegtijdige oogst, droge en frisse wijnen voort. Rijpere oogsttijden en soms assemblage met andere druiven leiden daarentegen naar exotisch en weelderige wijnen. Moscatel een druivensoort met zwaardere kraal heeft wereldfaam en is reeds meer dan een eeuw oud.
Alentejano, Eldorado van de wijnteelt.
Aragonès levert volle en kleurige druiven op die warme en vlezige kwaliteiten opleveren. Deze druivensoort doet het goed waar hij zich ook bevindt. Trincadeira, een bijkomstige druivensoort van de Douro, die aldaar wat meer verfijning geeft aan Port wijnen, zorgt in de Alentejano regio voor uitstekende mono-cepage wijnen die elk hun mannetje kunnen staan. Antão Vaz komt alleen voor in deze streek en het sap van deze, in langwerpige, blauwachtige trossen voorkomende druiven, levert erg complexe wijnen met een interessante zuurtegraad op.
Algarve, waar de wijnbouw niet alle aandacht opeist.
Zelfs in Portugal heeft de toetreding van de Algarve in 1980 op het niveau herkomstbenaming een groot deel scepticisme met zich mee gebracht. We beperken ons dan ook tot het vermelden van de voornaamste druivensoort Tinta Negra Mole, vaak verbonden met de Trincadeira en de Castelão. Alhoewel de Tinta Negra Mole op het eiland Madeira erg belangrijks is voor zijn lokale wijen biedt hij elders weinig brede aromaverscheidenheid en zelfs weinig gestel.
Madeira, wijnbouw in volle Atlantische Oceaan.
Het is onmogelijk zich een juist beeld te vormen van de diverse druivensoorten op dit eiland. Nadat de druifluis in de tweede helft van de 19-de eeuw haar tol had geëist is men onmiddelijk de Tinta Negra Mole gaan herplanten. Naast de veel voorkomende Tinta Negra Mole treffen we ook de volgende druivensoorten aan. Sercial, lang verkeerdelijk geassimileerd met de riesling, zorgt in vaardige handen voor adembenemende voortreffelijke wijnen. Verdelho, minder zurig, donkerder van kleur, leidt deze druif naar onweerstaanbare lieflijke wijnen die moeilijk te rangschikken zijn. Boal, meestal in de laagste terrassen geplant en in het vroege seizoen geoogst, dient deze druivensoort voor het samenstellen van donkere, vurige en strelende wijnen. Malvasia ligt aan de basis van onwaarschijnlijk goede, ongelooflijk lang houdbaar, dessertwijnen.
Zoals Portugal zich onderscheidt van andere wijnlanden door zijn rijkdom aan inheemse druivenrassen, de diversiteit van de voorkomende micro-klimaten, zijn moderne vinificatie technieken en moderne installaties geldt dat ook voor de productie en de commercialisatie van de wijnen.
Enkele grote firma's spelen een dominerende rol in de verwerking, vinificatie, de verkoop op de interne markt en de export. Naast de grote firma's bestaan ook vele kleinere firma's en coöperaties, die ook prachtige wijnen produceren. Een andere grote groep van wijn verbouwers zijn dan echter niet groot genoeg om zelf de verbouwde druiven tot wijn te verwerken en verkopen de druiven aan de grote firma's of coöperaties.
Enkele grote bedrijven die we regelmatig zullen tegenkomen in de activiteiten van Viva Portugel de philippe_blondeel gaan we hierna kort bespreken.
Caves do Solar de São Domingos, opgericht door Elpídio Martins Semedo in het jaar 1937, is vooral actief in de wijnregio Beiras, DOC gebieden Bairrada en Dão, en het DOC gebied Douro. De wijnkelders van São Domingos maken deel uit van de "Rota dos Vinhos da Bairrada", er is een grote en comfortabele ruimte ingericht om gasten te ontvangen. In de showroom en het museum kan je dan weer kennis maken met de geschiedenis van het wijnhuis.
Herdade do Esporão, opgericht door 'Finagra' bestaat sinds 1973 en is gelegen net buiten de plaats Reguengos de Monsaraz in de Alentejo-streek. De meest gekende wijnen dragen de naam Esporão, Vinha da Defesa, Monte Velho en Alandra. Naast de lekkere wijnen brengt Herdade do Esporão ook olijfolie en azijn van de hoogste kwaliteit op de markt.
Bacalhaõ - Vinhos do Portugal, groepeert enkele Quintas in verschillende wijnregio's, zoals Terras do Sado, Alentejo en Estramadura.
José Mario da Fonseca, een van de oudste firma's sinds 1834, actief in de wijnregio Terras do Sado bezit ook wijngaarden in andere wijnregio's en is vooral actief in DOC gebieden Dão en Alentejo. José Mario da Fonseca is o.a. bekend voor zijn rosé-merken Lancers en Faísca doch werd echter beroemd door de rode wijnen van ht ras Perisuita en de Moscatel de Setùubal.
Quinta da Eveleda, de grootste producent van Vinho Verde wijnen, is vooral actief in de VinhoVerde streek en is gevestigd in Penafiel. Quinta da Eveleda is een voorbeeld van een succesvolle familie-bedrijf en werd opgericht in 1947. De eigenaars, de Guedes familie, waren echter al sedert tientallen jaren actief in de aanplanting van wijngaarden en de vinificatie. De beroemdste merken van Aveleda zijn Aveleda, Grinalda en Casal Garcia. Quinta da Eveleda bezit het fraaiste landgoed van heel Portugal en word jaarlijks door vele toeristen bezocht.
Alle hiervoor besproken producenten kan je virtueel bezoeken door het klikken op de links in de rubriek Viva Portugal - de producenten.
De olijfboom is een groenblijvende boom die groeit op een relatief onvruchtbare bodem. Zo voorkomt hij erosie van het landschap. Op deze manier is de olijfboom ook van ecologisch groot belang. Zonder de olijventeelt zou een deel van de mediterrane regio snel in een woestijn veranderen.
De herfst is het rijpseizoen van de olijf. Tijdens het rijpingsproces worden de zuren en sappen omgezet in olie. De olie is dus het sap van de vrucht. Naar gelang het rijpingsproces verkleuren de olijven van fel naar zachter groen, groengeel, bruinrod, paars en tenslotte zwart. Hoe langer olijven rijpen, hoe meer olie ze bevatten. Zoals U reeds begrepen hebt zijn groene en zwarte olijven geen verschillende soorten. Er bestaan echter honderden cultuurvariëteiten, elke variëteit heeft zijn eigen specifieke eigenschappen.
De olie wordt al duizenden jaren op dezelfde ambachtelijke manier uit olijfolie gehaald. Uiteraard werden de materialen aangepast en werden de technieken geperfectioneerd. Om de olie uit de olijven te halen worden deze geplet, ook de pit, tot een homogene brij. Na langdurig mengen breekt die emulsie af en zorgt ervoor dat de kleine oliedruppels zich verzamelen. Via hydraulische persing wordt de olie en andere plantaardige vloeistoffen gescheiden van het vaste deel van de olijf. Door cenntrifuge worden de olie en water van de overbodige stoffen gescheiden. Tijdens het persen mag de temperatuur niet boven de 33° C? stijgen, vandaar de term "koude persing".
Vroeger, toen de persen nog niet zo krachtig waren, moest het persprocédé een aantal keren worden herhaald. Vandaag wordt maar één keer geperst. Debenaming 'eerste koude persing' voor 'extra vierge' olie is dus eigenlijk achterhaald. Met diverse handelingen, zoals het raffineren, wordt de olijfolie voor consumptie klaar gemaakt.
Producenten zetten niet zomaar iets op hun etiket, daarvoor zijn heel strenge Europese reglementen. 'Extra vierge' olijfolie is olijfolie die niet moest worden geraffineerd. Vinden we slechts de naam 'olijfolie' op het etiket, dan gaat het om geraffineerde olijfolie waaraan voor de smaak vierge olijfolie is toegevoegd.
Olijfolie bewaren we altijd goed afgesloten, op een donkere, koele plaats. Op die manier blijft ze anderhalf jaar goed.
In Portugal zijn 90 % van alle gebouwen versierd met vierkante keramiektegels, azulejos genoemd (afgeleid van het Arabische 'al-zulayi', wat betekent kleine gepolyste steentjes).
de geschiedenis van de azulejos in Portugal begint met de meerkleurige, van patronen voorziene keramiektegels, die met de islamitische kunst van de Perzen via Noord-Afrika naar Spanje kwamen, waar zij door de Moren in de 14-de/15-de eeuw werden ingevoerd.
De Spaanse-Moorse azulejos dienden voor de Portugese kunstenaars als voorbeeld. Zij brachten de patronen met penseel op, heldere doch zachte contouren, en combineerden ze met maïskolven en camelia's. De meest geliefde kleuren waren geel, blauw, wit en groen. De standaartmaat van een Portugese tegels was destijds, en nog steeds, 14 x 14 centimeter.
Kenmerkend voor de 17-de eeuw zijn de 'azulejos de tapete' grote oppervlakten met tapijtachtige composities.
Tegen het einde van de 17-de eeuw brachten Hollandsche kooplieden uit China losse blauw-witte tegels mee en de veelkleurige azuljopanelen raakten in toenemende mate uit de mode.
De Portugees heeft de droefheid in zijn genen zitten, hun blik is altijd gericht op gene verre einder en tegelijk ook op een lang vervlogen verleden. Dit is begrijpelijk want de Portugezen waren een zeevaardersvolk en in het verleden waren ze ooit heel machtig en rijk. Wat de Portugezen vandaag rest is hunkeren naar dat onbereikbare. En als het hen te machtig wordt grijpen ze naar hun bolbuikige gitaren en bezingen hun triestheid, de Saudade, in een noodlotslied, de Fado.
Alfredo Marceneiro is zonder meer het grootste boegbeeld van de Fado. Hij werd in 1891 geboren als Alfredo Duarte maar koos als artiestennaam "Merceneiro", een verwijzing naar het beroep van schrijnwerker dat hij overdag uitoefende. Het spreekt voor zich dat Marceneiro de Fado niet heeft uitgevonden, Fado heeft zijn wortels in een lange traditie. Alfredo Marceneiro is altijd een lokale ster gebleven, vooral ook omdat hij zich niet van zijn poëtische voedingsbodem Lissabon kon losmaken.
Een heel ander verhaal is dat van Amália Rodrigues, in haar poëtische zeggingskracht zeker even sterk als Alfredo Marceneiro, maar uitgegroeid tot een ster met wereldallure. Amália Rodrigues is de eerste fadoartieste geweest die poëzie van gerenommeerde Portugese dichters vertolkte.
De overdracht van de Fado heden tendage gebeurd door muzikante die waarvan de puristen vinden dat het geen echte fadista's zijn. Zo is er de groep Madredeus, waar echter zangeres Teresa Salgueira een sfeer weet te creëren die rechtstreeks opborrelt uit de grote poel van saudade. Ook Dulce Pontes heeft ondertussen een schitterend repertoir verzameld geput uit de traditie van de Fado.
Wie op zoek is naar een authentieke keuken, de echte fijnproever, wordt in Portugal op zijn wenken bediend. In om het even welke sector van de landbouw vinden we er producten die eeuwen- en zelfs millennialang tot ontwikkeling zijn gekomen in harmonie met de natuurlijke omgeving. Hetzelfde gaat op voor de vele bereidingswijzen die hun wortels hebben in oude tradities, of het nu gaat om hammen, kazen, worst, gedroogde vruchten, lekkernijen of om de vele recepten.
Dat Portugal zijn culinaire rijkdom heeft kunnen bewaren tot de dag van vandaag, kunnen we verklaren vanuit zijn geschiedenis. Tot 1974, toen een einde kwam aan de dictatuur van Salazar, was het land praktisch afgesloten van de buitenwereld. De landelijke structuur bleef onaangetast en zonder een bepaalde mate van autarkie kon een Portugees nauwelijks bestaan.
De keuken in Portugal is op het platteland meestal beter dan in de stad omdat deze eerder gebaseerd is op regionale producten. In Porto, waar de inwoners de bijnaam tripeiros (pens-eters) hebben gekregen, vinden we een afwisselender keuken dan in Lissabon, de stad van de alfacinhas (sla-eters).
In de rubriek "De Portugese keuken" gaan we o.a. kennis maken met Petiscos, kleine lekkernijen die te vergelijken zijn met de Spaanse tapas, en Salgados, de hartige pasteitjes met gekruide vulling. Nationale gerechten zoals o.a. de Caldo Verde, afkomstig van de Vinho Verde streek, Bacalhau met zijn 360 verschillende bereidingswijzen, Sardientjes en de lekkere vlees- en visstoofpotten, Cozido en Caldeiradas, komen ook hier zeker aan bod. Naast besprekingen over artisanale worsten, hammen en kazen verliezen we zeker het zoete gabak niet uit het oog.
Portugal is als vakantieland niet zo goed gekend bij de modale Belg, voor de meeste landgenoten stopt het bij de kuststreek Algarve, doch Portugal is echter meer dan Algarve.
Met zijn rijk historisch erfgoed, zijn gastvrije bevolking en zijn indrukwekkende landschappen is Portugal uitermate geschikt om individueel te ontdekken met een huurwagen.
Eenmaal aangekomen in Lissabon met zijn kleine smalle kroegjes in de Alfama, waar je staande aan de toog na de eerste slok bagaçeira de barriëre van het niet beheersen van de Portugese taal terstond neerhaalt kan de ontdekkingstocht beginnen. Deze tocht brengt U in de straten en pleinen van Coimbra en Évora, langs de talloze kastelen en kerken, de met bladgoud en edelstenen versierde kapelletjes in Lamego en Tomar.
Tijdens het reizen kan je genieten van de natuurlijke en warme omarming van vertegenwoordigers van de Portugese landadel, die hun huizen voor gasten openstellen en die je als een dierbaar familielid begroeten. Uniek en typisch voor Portugal zijn de tranditionele logiesvormen zoals de "Pousadas", "Casas Nobres" en "landhotels".
Met de rubriek "Portugal als vakantieland - ..." wil "Viva Portugal" een reisgezel zijn bij het ontdekken van het land van de ontdekkingen.
Portwijnen met jaartal worden ingedeeld in twee verschillende categoreën, wijnen gerijpt op hout (oxydatief) en wijnen die na een relatief korte houtlagering hun rijping voortzetten in flessen (reductief).
Vintage,
is een bijzondere wijn. Wanneer met de toestemming van het Instituut voor Portwijn een wijn van een bepaald jaar wordt erkend als zijnde van uitzonderlijke kwaliteit, kan een bedrijf besluiten hem niet te gebruiken voor versnijding met andere jaartallen, maar individueel op te voeden. Een vintageport dient gebotteld te worden tussen 1 julli van het tweede jaar en 30 juni van het derde jaar na de oogst. Na de botteling zet de vintageport zijn trage rijping verder in de fles. Het etiket op de fles dient niet alleen het jaartal te vermelden maar ook het jaar van botteling.
Tegenwoordig wordt ook vintageport gemaakt van druiven afkomstig van één landgoed waarvan ze de naam dragen, we spreken hier dan van een "Single Quinta Vintage".
Door de rijping op fles vormt zich een bezinksel , depot. Voor deze reden is het raadzaam de vintageport te decanteren voor ze te serveren.
Jonge vintageports zijn zwart van kleur, het aroma complex, uiterst fruitig, floraal en astringent ten gevolge van het hoge tanninegehalte. Langzaam maar zeker veranderen deze wijnen van kleur, rijk gekleurd - dieppaars, en worden hun specifieke eigenschappen verder geaccentueerd.
Late Bottled Vintage (LBV),
is een wijn van uitstekende kwaliteit doch lijkt niet op tawny's, colheita's of vintageports. De LBV komt uitsluitend voort uit het jaartal dat vermeld staat op de fles en dient voor het bottelen gedurende vier à zes jaar te rusten op houten vaten. In tegenstelling tot vintageports verandert een LBV op de fles nauwelijks meer en vormt meestal geen depot.
De kleurverandering gescheidt veel sneller dan bij een vintageport omdat en LBV langer op vat heeft gelegen. Een LBV is rijk aan tannine, vol en krachtig van smaak en duidelijk geoxideerd door de vatrijping.
Colheita,
een port afkomstig van één oogst. Deze port rijpt volledig op hout gedurende minimaal zeven jaar en wordt pas gebotteld op het moment dat ze op de markt wordt gebracht, het etiket op de fles dient het oogst- en botteljaar te vermelden.
Door de lange rijping op hout ontwikkelt deze port een kenmerkende zachte, verfijnde, diepe complexe smaak van noten, amandel, droge vruchten en specerijen en verkrijgt zijn typische gouden kleur.
Portwijnen zonder jaartal danken hun originaliteit aan het raffinement van de assemblages, soms van wel vijftien vrschillende basiswijnen, waaruit zij zijn ontstaan. Deze wijnen ontwikkelen zich dankzij de uiterst precieze gecontroleerde ocydatie die zich volstrekt tijdens de lagering in houten vaten.
De eerste jaren worden de wijnen regelmatig overgestoken. Na de botteling is Port zonder jaartal klaar om gedronken te worden. Het verblijf in de fles heeft geen enkel effect op zijn kwaliteitseigenschappen en verbetert niet met verdere rijping.
Ruby,
is een assemblagewijn waarvan de robijnrode kleur herinnert aan de gelijknamige edelsteen. Ruby port is minimaal drie jaar opgeslagen geweest op grote houten vaten ( balseiros ) of in betonnen of roestvrijstalen tanks. Het is een jonge, volle en fruitige wijn die men maakt door wijnen van verschillende jaartallen te versnijden. Deze port bevat minder tannine dan een tawny port.
Vintage character,
is het resultaat van het versnijden van jonge wijnen van hoge kwaliteit, gemiddeld tussen drie en vier jaar oud, gerijpt op eiken vaten. Kenmerkend voor deze portwijn is zijn complexe aroma en zijn intens volle en fruitige smaak. Het gebruik van de naam "vintage" is verwarrend omdat er hier geen sprake is van van een vintage port.
Tawny,
dankt zijn naam aan zijn kleur, Tawny betekent in het Engels 'taankleurig', heeft veel langer op kleine eikenhouten vaten gelegen en is minder fruitig dan ruby port. Ze rijpen sneller dan ruby port en door de oxydatie nemen ze geleidelijk een oranjekleurige, bijna gouden tint aan en ontwikkelen een notengeur en -smaak.
Tawny met vermelding van ouderdom,
De Tawny's met vermelding van ouderdom, 10 jaar, 20 jaar, 30 jaar en meer dag 40 jaar ontstaan door assemblage van wijnen van verschillende jaartallen, gerijpt in houten vaten. De gemiddelde ouderdom staat op het grote etiket vermeld, terwijl de datum van van botteling op één van de twee etiketten (hoofd- of rugtiket) terug te vinden moet zijn. Oude tawny's zijn wijnen met een gouden kelur, als gevolg van een langere houtrijping. Bij deze tawny's bespeurt men vaak een verfijnd, fris en complex aroma. Ook hier controleert het portinstituut of de genoemde tawny's voldoen aan de gestelde eisen.
Toen Portugal in 1986 lid is geworden van de EG, hebben de wijnautoriteiten in Portugal de classificatie van de wijnen in overeenstemming gebracht met de regels die voor andere West-Europese landen gelden, Portugal kent vier categorieën wijn.
De wijncategorie "Denominação de Origem Controlada", afgekort DOC, wordt vertaald met gecontroleerde herkomstbenaming. Voor iedere DOC bestaat er een regionale commissie die regels vaststelt en streng controleert op regionale begrenzing, maximale opbrengt per hectare, te gebruiken cultivars, vinificatie, alcoholgehalte en opslagduur. Ook wordt de wijn via chemische analyse en organoleptisch onderzoek gekeurd. DOC-wijnen moeten een selo de garantia dragen, meestal een papieren strip over de kurk, die na goedkeuring wordt verleend door de controle commissie's.
Vervolgens treffen we, op een lager niveau, de "Indicação de Proviniência Regulamentada", afgekort IPR aan. Zoals voor iedere DOC bestaat er een regionale commissie die regels vaststelt en streng controleert op de hiervoor genoemde criteria.
De "Vinho Regional" is een regionale wijn die afkomstig mag zijn uit een veel grotere streek en is er een grotere vrijheid in de keuzemogelijkheden aan cultivars.
Een eenvoudige tafelwijn, de "Vinho de Mesa", mag worden opgebouwd uit alle mogelijke West-Europese wijnen (meestal van Portugese origine) en uit verschillende oogstjaren.
Enkel wijn geproduceerd in het afgebakende kerkomstgebied Douro, met inachtneming van de streng gecontroleerde productie- en rijpingsnormen, mag de benaming Vinho do Porto dragen.
Tijdens het rijpen wordt de Port onderworpen aan een reeks kwaliteitscontroles en proeverijen door de Kamer van Wijnproevers van het Instituut voor Portwijn. Met de goedkeuring van het Instituut verwerft de wijn het recht de herkomstaanduiding Vinho do Porto te gebruiken.
Witte Portwijnen.
Dit zijn wijnen die uitsluitend op basis van witte druiven worden gemaakt, volgens een bereidingsproces dat identiek is aan dat van de rode Port. De voornaamste druivensoorten voor witte Port zijn : Malvasia, Fina, Viosinho, Gouveio, Codega en Rabigato.
Rode Portwijnen.
De familie van de rode Ports is onderverdeeld in twee hoofdgroepen : de groep wijnen zonder jaartal of assemblagewijnen, zijnde Ruby, Vintage character, Tawny en Tawny met vermelding van ouderdom ( 10, 20, 30 en meer dan 40 jaar oud ) enerzijds, en de groep wijnen met jaartal, zijnde Vintage, Late Bottled Vintage en Colheita anderzijds. De voornaamste druivensoorten voor rode Port zijn : Tinta Amarela, Tinta Barroca en Tinta Roriz, Touriga Nacional en Tinto Cão.
Met de rubriek "Portwijnen - ..." wenst Viva Portugal U inzicht te verschaffen in het portwijngebeuren in Portugal.
De olijfboom is een groenblijvende boom die groeit op een relatief onvruchtbare bodem. Zo voorkomt hij erosie van het landschap. Op deze manier is de olijfboom ook van ecologisch groot belang. Zonder de olijventeelt zou een deel van de mediterrane regio snel in een woestijn veranderen.
Portwijnen met jaartal worden ingedeeld in twee verschillende categoreën, wijnen gerijpt op hout (oxydatief) en wijnen die na een relatief korte houtlagering hun rijping voortzetten in flessen (reductief).
Portwijnen zonder jaartal danken hun originaliteit aan het raffinement van de assemblages, soms van wel vijftien vrschillende basiswijnen, waaruit zij zijn ontstaan. Deze wijnen ontwikkelen zich dankzij de uiterst precieze gecontroleerde ocydatie die zich volstrekt tijdens de lagering in houten vaten.
