Mijn naam is Ruben Casseau. Ik ben tweedejaarsstudent aan de KHLeuven te Heverlee. Vanuit onze opleiding kleuteronderwijs mogen wij bij het vak ‘Religie, zingeving en levensbeschouwing’ een interview afnemen, over uw persoonlijke ervaring bij het rouwen van kleuters. Hiervoor stel ik enkele interviewvragen. Om mij zo een beter beeld te kunnen vormen, hoe u denkt over rouwen in de klas.

Vraag 1: Hebt u al het rouwen van een kleuter meegemaakt in de klas, die een dierbaar persoon of een huisdier verloren is?

Ja, dit heb ik al een paar keer meegemaakt. Gewoonlijk ging dit over een grootouder, dier of ander familielid, maar één keer ook een instappertje dat een paar maanden ervoor zijn papa verloren was.

Vraag 2: Hoe wordt het slechte nieuws vertelt aan de kleuters?

            Hoe het thuis verteld wordt weet ik niet echt.

Vorige maand vroeg een mama aan de directie of ik haar dochtertje wou vertellen dat haar opa gestorven was. Ik vond dit eigenlijk niet zo gemakkelijk maar de mama drong aan omdat ze het zelf niet wist aan te brengen. Ik heb gewacht tot alle kleuters naar huis waren en haar dan even apart genomen. Ik vertelde dan dat haar opa onverwachts was overleden en dat mama ook verdriet had en het daarom niet kon vertellen. De kleuter reageerde met ongeloof, stelde vele vragen: of het wel die opa was, hoe was zijn naam, hoe was hij gestorven? M.a.w. ze hoopte dat ik me vergist had en iemand anders bedoelde.  Ze weende niet en je zag dat mijn informatie niet voldoende was over het hoe en waar en wie … Toen mama ze dan kwam halen bleef ze kalm en stelde de hele tijd vragen. Later hoorde ik van de mama dat ze het ganse weekend wel vragen had blijven stellen, en ook geweend had, maar het nu wel aanvaarde. Ze had ook een ketting gekregen die van haar opa was en dit hielp wel met de verwerking.

Vraag 3: Hoe reageren de kleuters hierop?

Dit zal van kind tot kind afhangen en ook van de persoon die het vertelt. Eerst, denk ik, met wat ongeloof en pas een tijd daarna dringt het tot hun door. Als ze het gemis echt gaan voelen, als bepaalde dingen die ze met die persoon, of dier deden, weg vallen.

Vraag 4: Wat zou u vertellen aan kinderen over de dood?

Ik vertel dat dit kan gebeuren, door ouderdom, ziekte of door een ongeluk. Hierbij let ik wel op dat ik er bij vertel dat het alleen gebeurt als je héél erg ziek bent en als je echt oud bent. Over de dood zelf geef ik niet zo veel uitleg, dit ook omdat er verschillende geloofsovertuigingen zijn bij onze schoolpopulatie en dus is dat wat moeilijk.

Vraag 5: Welke vragen kun je van kinderen verwachten?

Wat is dat dood?

Waarom ga je dood?

Wat gebeurt er als je doodgaat?

Kan ik er iets aan doen?

Ga ik ook dood?

Waarom moet dit juist met die persoon gebeuren?

Vraag 6: Hoe kan je het verschil tussen cremeren en begraven uitleggen aan het kind?

Daar heb ik het nog niet expliciet over gehad. Toen er een kip op school gestorven was, hebben ik ze samen met de kleuters begraven. Wat raar was is dat er sommige kinderen nog iets tegen de kip wilde zeggen. Was echt wel ontroerend. Ze hebben toen zelfs een gedenkplaatje gemaakt. We hebben toen nog geregeld gepraat over dood gaan en het waarom, zonder dat dit te geladen was omdat het over een dier ging.

Vraag 7: Moeten kinderen na het overlijden van een familielid, zo snel mogelijk weer naar school komen?

Ik ben zelf mijn mama verloren toen ik 6,5 jaar was en wij zijn toen 14 dagen thuis gebleven. Dit moet je van geval tot geval bekijken. De meeste kinderen beseffen het in het begin niet zo goed en kunnen na een paar dagen misschien best hun gewone leven hervatten. Dit is ook deel van het verwerkingsproces, dat je er met iemand anders over kan praten die niet in een rouwproces zit. Wanneer het echt een lid is van je eigen gezin ,die is komen te overlijden,is er thuis een donkere, sombere sfeer en dat kan zwaar zijn voor een jong kind.

Vraag 8: Hoe reageer je het best als een kind na een verliessituatie, voor het eerst weer naar school komt?

Ik denk dat je het best laat merken dat ze altijd bij je terecht kunnen en dat je ze laat weten dat je het aan de klas verteld hebt. Zo moeten zij zelf niet telkens de gebeurtenis vertellen maar kunnen ze wel op steun en begrip rekenen van de klasgenootjes.

Vraag 9: Hoe zou u rouwende kinderen het best kunnen ondersteunen?

Ik heb een paar verhaaltjes die ik gebruik, maar dat doe ik pas als ik merk dat de kinderen er al een beetje “over” zijn. (Als je dood bent word je dan nooit meer beter? Vaarwel Rune, en Moet dat nou, over een vogeltje dat dood gaat).

Vraag 10: Hoe zou u de klas inrichten om het rouwen tot stand te laten komen?

Ik zou aan de inrichting niet te veel veranderen. Ik zou de kleuter de kans geven om zijn verwerkingsproces door te maken op zijn manier. Wel mogelijkheid geven om er over te tekenen, boekjes te bekijken, praten met het kind…. Zo’n kind heeft ook nood, om even uit die situatie te ontsnappen, want thuis zal dit voorval al erg voelbaar zijn.

Vraag 11: Welk advies geef je als ervaren kleuterjuf mee, aan toekomstige kleuteronderwijzers?

Bekijk het van geval tot geval. Het is een zeer persoonlijk iets; sommige kinderen zullen nood hebben om erover te praten, andere ontwijken iedere vorm van communicatie over het onderwerp.

Vraag 12: Hoe worden de ouders via de school opgevangen?

Enkele jaren geleden is er een jongetje op school omgekomen in een brand. De directie heeft toen de ganse begrafenisplechtigheid uitgeschreven en de ouders heel veel ondersteuning geboden. We hebben toen voor de kinderen op school ook een rouwplechtigheid op school gedaan ter nagedachtenis van het kindje en als verwerking voor de leerlingen.

Vraag 13: Hebt u rond het thema rouwen gewerkt in de kleuterklas?

Neen echt een BC uitgewerkt rond dit thema niet. Wel probeer ik iedere keer, als het zich voordoet er met de kleuters over te praten, te duiden, en hun eventuele vragen te beantwoorden. Ook een verhaal erover vertellen kan dit onderwerp ter sprake brengen zonder dat iemand zich in de kijker gezet voelt; Momenteel is er een kleuter in mijn klas die met de zelfmoord van zijn oma in de knoop zit. Heb aan de ouders verteld dat ze in dit geval beter een psychologe kunnen raadplegen (CGG). Dit kind kan geen uiting geven aan zijn gevoelens en is erg agressief of vertoont ongepast sociaal gedrag. Soms moeten wij, als leerkrachten, ook beseffen dat we geen therapeuten zijn en mensen door verwijzen als de problemen te ingewikkeld worden.

12-04-2015 om 00:00 geschreven door Ruben (kleuterleider in spé)

Stap 4: Bron bespreken

4.1 Artikel: Troostkoffer en koestertas helpen kinderen en jongeren bij verdriet

‘Troostkoffer’ en ‘koestertas’ helpen kinderen en jongeren bij verdriet

22 oktober 2013 - Diksmuide - Bron: Het huis van de mens

Lancering project ‘De sokken van de olifant’

De 5 huizenvandeMens in West-Vlaanderen lanceren het project ‘De sokken van de olifant’, een begeleidingspakket voor kinderen en jongeren in rouw. Dit initiatief wil kinderen en jongeren in een verliessituatie ondersteuning bieden. In de eerste plaats door de volwassenen in hun omgeving hulpmiddelen aan te reiken om op een goede manier om te gaan met de situatie.

Kinderen en jongeren worstelen vaak met verdriet om een verlies. Zij hebben het moeilijk om dit te uiten en te verwerken. De volwassenen in hun omgeving weten niet goed hoe hier mee om te gaan. De huizenvandeMens kunnen hier ondersteuning bieden. Dit met een begeleidingspakket op maat waarbij in de eerste plaats hun begeleiders ((groot)ouders, leerkrachten,…) handvaten, tips en werkmaterialen aangereikt worden. Kinderen en jongeren rouwen immers best in hun vertrouwde omgeving maar tegelijk weten volwassenen niet altijd hoe ze het nieuws moeten brengen, welke reacties ze kunnen verwachten en hoe ze het kind/de jongere gepast kunnen betrekken.

Na een verkennend gesprek tussen consulent en diegene die begeleiding zoekt, stelt de consulent van het huisvandeMens een troostkoffer en een koestertas samen, aangepast aan de situatie. De troostkoffer bevat informatie over rouw, (voor)leesboeken, spelletjes, (hand)poppen, muziek en/of films. Hiermee heb je als volwassene enkele handvaten om kinderen en jongeren bij te staan in hun verdriet. De koestertas steekt vol doemateriaal waarmee kinderen en jongeren rond hun gevoelens kunnen werken. Daarnaast kunnen ze de tas aanvullen met persoonlijke spullen. De troostkoffer met inhoud wordt uitgeleend. De koestertas met inhoud is om te houden en te koesteren. Het terugbrengen van de troostkoffer vormt de gelegenheid voor nazorg. Tussentijdse gesprekken en verdere begeleiding zijn ook mogelijk. Indien nodig kunnen de kinderen of jongeren ook zelf terecht voor ondersteuning bij het huisvandeMens. Daarbij aansluitend is er een aanbod voor leerkrachten en scholen. De gehele dienstverlening is kosteloos.

Op vrijdag 25 en zaterdag 26 oktober 2013 houden de huizenvandeMens opendeur om mensen kennis te laten maken met de dienstverlening, in het bijzonder met het project ‘De sokken van de olifant’.

4.2 Bespreking artikel

Samenvatting artikel: HuizenvandeMens is een organisatie die ondersteuning bied aan kinderen in rouw. Vanaf 2013 hebben zijn ze van start gegaan met een heel nieuw project nl. ‘de sokken van de olifant’. Dit is een rouwkoffer met koestertas op maat gemaakt naar de noden en behoeften van het kind. Deze omvat handleidingen, tips, materialen die je kan gebruiken om een vorm te geven aan het gemis en verdriet van een dierbare of huisdier.

Mening: In mijn vorige leervraag hebt u kunnen lezen, dat ik geen voorstaander was om een rouwkoffer aan te kopen of uit te lenen. Ik zou heel graag vorm willen geven aan een eigen ontwerp. Bij het lezen van dit artikel, vind ik deze rouwkoffer een aanrader om zeker te gebruiken. Het spreekt een beetje mijn mening tegen, maar omwille van volgende argumentatie vind ik deze koffer heel goed opgebouwd op maat van het kind.

• Het is een rouwkoffer die bestaat uit een troost en een koestertas samen, afhankelijk van de situatie. Dit kan gaan over het verlies van een dierbare, huisdier en of voorwerp.

• Wat ook een pluspunt is, is dat de koffer wordt stapsgewijs opgebouwd.

• Ze gaan van start met een verkennend gesprek, afhankelijk van de situatie of het probleem wordt de troostkoffer en koestertas samengesteld door een kinderpsychiater. Deze sluit zich in de leefwereld van het kind.  Ook is deze koffer toegankelijk voor tieners, hij wordt dan aangepast aan hun noden en behoeften.

• De koffer bestaat uit 2 delen ‘een troostkoffer en koestertas’. In de troostkoffer vind men een brochure over rouw, prentenboeken met voorkeur naar Max Velthuys, spellen, livingpuppet, kikker, films, muziek, … Hier kan je als adolescent kinderen, tieners tegemoet komen in hun verdriet. De koestertas daarentegen is opgebouwd uit doe-materiaal. Hiermee wordt er vooral gewerkt rond de gevoelens. Ze mogen ook zelf een herinneringsdoosje knutselen. Men gebruikt het doosje dan om een foto, persoonlijk voorwerp van de overledene (symboolgevoeligheid = voorwerp dat een betekenis heeft voor de kleuter) op te bergen.

• Deze koffers met inhoud worden uitgeleend. Enkel alleen de koestertas met het materiaal mag men houden om nadien te koesteren als herinnering.

• Men moet enkel en alleen de troostkoffer terug bezorgen maar nadien komt er nog een gesprek aan te pas. Om de evolutie te bespreken.

• Je kan ook aanvraag doen voor een tussentijds gesprek en begeleiding op maat

• Heel de dienstverlening kosteloos, zowel de begeleiding als het uitlenen van het materiaal

Met bovenstaande tips, ideeën kan ik mijn derde leervraag verder aanvullen ‘hoe je kan omgaan met rouwende kinderen in de klas?’.

12-04-2015 om 00:00 geschreven door Ruben (kleuterleider in spé)

Stap 4: Bronnen raadplegen

In onderstaande link vind u mijn geraadpleegde bronnen terug, deze zijn elk voorzien van een korte inhoud en eigen mening.

Ik heb dit  bestand niet kunnen verwerken in bloggen.be omwille van de bestandsgrootte.

https://docs.google.com/document/d/1rgiwPwAhsc-ZgwilDa5-Zd-o6FYFliLbq7bsxkShBQo/edit?usp=sharing

12-04-2015 om 00:00 geschreven door Ruben (kleuterleider in spé)