208 Het parochiewezen van Brabant  Meise

(19 (232-  )
I In deel II van deze reeks uit het archief van Berla, maar ook in de collectie van de bibliotheek van Meise worden de parochies Meise en Rode en Oppem beschreven.
Bij Meise wordt Hasselt (Sint – Elooi) afzonderlijk behandeld.  Amelgem wordt eveneens afzonderlijk behandeld.
In deel IV vinden we de parochies Wolvertem, Meuzegem, Imde en Rossem.
Westrode ?  Was geen parochie in de beschreven periode, dus niet vermeld.
II Meise, moederparochie van het land van Grimbergen.
Het ontstaan van de moederparochie Meise is het best te vergelijken met de vestiging en de uitbreiding van een missiepost.  Naast een centrale kern in het oudste en meest bevolkte gedeelte van de streek gevestigd, groeit en verspreidt de parochie zich tot waar natuurlijke hinderpalen de grenzen trekken of nabij gelegen moederparochiën, zoals Ossel en Zemst, elke verdere expansie beletten.
De ganse primitieve uitgestrektheid van het land van Grimbergen telde slechts een viertal moederparochiën, namelijk Meise, Ossel, Wemmel en Zemst.  Van de overige was er nog geen sprake.  De meeste hunner ontstonden pas later, tussen de 9^de en de 12^de eeuw, ten gevolge van de algemene verbreiding van de villakerkjes.
Meise als moederparochie omvatte dus heel de uitgestrektheid van de huidige gemeente (in 1964), een deel van Brussegem, d.z. Oppem en Amelgem, geheel Grimbergen en Strombeek.
De patroonheilige St.-Martinus, de dorpsstructuur van de vicus, de grenzen en de bodemgesteldheid zijn zovele littekens, die daarvan getuigenis afleggen(12).
Op pag.85 van het parochiewezen van Brabant lezen we :

Meise behoort tot die reeks moederparochies, die St.-Martinus als patroon hebben, zoals Asse, Aalst, Lennik, Halle en Overijse, en die alle dezelfde kentrekken vertonen van omvang, van ouderdom en teruggaan tot de oude vici. Meise telde niet minder dan zes afhankelijkheden van verschillend type.  Voorzeker heeft hier de geografische constellatie een grote rol gespeeld.
Ten voordele van haar ouderdom pleiten, zoals reeds vermeld werd :

1.   De moederparochie zelf,

2.   De uitgestrektheid (de grootste van West – Brabant),

1.      De grotere oppervlakte van de parochie dan deze van de gemeente,

2.      De parochiepatroon

Deze gegevens leiden alle naar wat wij zouden kunnen noemen, een missieparochie, die waarschijnlijk reeds bestond op het einde van de 7^de of begin 8^ste eeuw.

In “Nieuwenrode” door Spinnael H. staat op pag. 11 :

Een eerste missiekapel, toegewijd aan de H. Martinus van Tours, een geloofsverkondiger uit de 4^de eeuw, breidde zich uit en werd de de kerk van een parochie die buiten Meise nog de hulpkapellen van Amelgem, Oppem, Oksdonk, Limbos en Eversem omvatte.
Volgens bepaalde teksten zou Meise zelfs de moederkerk geweest zijn van Grimbergen en Strombeek (A.Wouters, Environs de Bruxelles II, bladz. 300,  Jan Verbesselt, Par. II bl. 56). 

In 1132 werd door het toedoen van de Berthouts het patronaat of begevenrecht van Meise overgedragen aan Grimbergen.  Zo verloor Meise zijn bevoorrechte titel van moederparochie.  Zo kwamen dan ook de tienden in handen van de Norbertijnen van Grimbergen en Ninove.

III De gemeente Meise (1964) sluit met het ene uiteinde aan bij het West-Brabantse vruchtbaar en heuvelachtig landschap en dringt met het andere einde door tot diep in het vlakke en zandachtige Smal-Brabant te Hoksdonk over het kanaal van Willebroek.
Het is een overgangsgemeente tussen de Brabantse kleistreek en de Antwerpse zandstreek.  Historisch is deze overgang merkwaardig en kenschetst de ontwikkeling van de gemeente.
Wij hebben er enerzijds het oude Meise in de uiterste benedenhoek met het aanpalende Amelgem, Oppem, Hasselt en Eversem en anderzijds de rode’s of ontwikkelingsgebieden van Sint-Brixius-Rode, Nieuwenrode, Hipsvoorde en Hoksdonk.  In deze volgorde kan men er duidelijk de opeenvolgende perioden volgen.

De oppervlakte bedroeg in 1686 nog 1281 bunder of 1645 hektaren in 1846.  De parochie had een derde meer ruimte.

IV Meise is wel het meest typische voorbeeld van een primitieve parochie.  Ze omvat alle gekende typen van ontstaan van een parochie : Meise-dorp is een vicus-parochie; Amelgem een domein-parochie, waar kerk en hof nog eeuwen later onafscheidbaar met mekaar zijn verbonden; Oppem heeft een villakerkje als oorsprong, naar het voorbeeld van de meeste onzer parochiën, maar waar de parochie en het domein elk hun gang gingen; Sint-Brixius-Rode is een parochie, die ontstond uit één van de oudste rode’s voor de 11^de eeuw; Nieuwenrode groeide in de tweede periode van de bosontginningen, met dit eigenaardige, dat zij zich over twee dorpen zal uitstrekken; Hasselt is het type van de oude missiekapel op de grens van verscheidene dorpen.

Een ander kenteken van de moederparochie Meise is dat zij zolang de afhankelijkheden heeft samen gehouden, wanneer de andere moederparochieën uit het gewest reeds in de 12^de en 13^de eeuw de meeste dochterkerken verloren.  Asse verloor haar vier afhankelijkheden reeds in de 12^de eeuw, Zemst iets later.

De groei van de moederparochie Meise is eveneens het meest typische voorbeeld van de ontwikkeling van een gewest.
V De grenzen van de parochie volgen ofwel natuurlijke afbakeningen ofwel feodale indelingen.  In de uiterste hoek te Hoksdonk, waar nu het kanaal de grens uitmaakt, was het vroeger een bijloop van de Aabeek, die Kapelle op den Bos van Meise scheidde.  De Aabeek liep tussen de moederparochie Zemst en Humbeek.
Tussen Beigem en Meise loopt de oude weg van Asse over Meise-dorp, St.-Brixius-Rode, Eversem, Beigem en Humbeek.
Tussen Grimbergen en Meise volgen wij gedeeltelijk de Molenbeek en domeingrenzen.  Dit is eveneens het geval met Strombeek en Wemmel.  Voor deze laatste is de Amelgembeek de grensscheiding.
Wat betreft de grens tussen Ossel en Amelgem, hier is het duidelijk het domein met zijn veldencomplexdat voor de afbakening zorgde.
Ook Oppem is een dergelijk geval.  Het onderste deel van Wolvertem werd afgebakend door de dorpskouters.  Het middendeel – vooral de diepe inhamvan Meise tot onder de wallen van de Wolvertemse motte – is een ontwikkelingsgebied, dat door zijn eigen parcellaire indeling één geheel heeft uitgemaakt, dat in zijn oude vorm bewaard bleef.
Het laatste deel van de grens Wolvertem – Meise werd getrokken langs de loop van de Birre- of Bosbeek.
Zelden was het ons mogelijk op zulke klare wijze de parochiegrenzen en hun oorsprong te verklaren.  Dat was alleen mogelijk door het zolang samen blijven van de moederparochie en haar afhankelijkheden.

Naast de reeds genoemde afhankelijkheden telde de parochie nog volgende belangrijke gehuchten, nl. : Eversem, een oud domein en hof door de abdij Grimbergen overgenomen en uitgebouwd ; Limbos, een door de abdij gevormd hof;  Hipsvoorde, een nieuw ontgonnen gebied uit de latere jaren; Hoksdonk, een deel van het oud donkengebied van Smal-Brabant, dat nog eeuwen niemands-streek bleef, gemeen aan de vele dorpen van deze streek (Breendonk, Ramsdonk)

VI  Historisch kader
Het oude schepenzegel van Meise heeft dezelfde wapenstukken en kleuren als dit van de Berthouts.
A.Wauters beweert dat de oudste vermelding van Boechout uit 1147 dagtekent, wanneer Adeloia, vidua venerabilis, aan de abdij van Grimbergen terra que Bochult cagnominata est schonk (A.G. Cartularium I, nr? 2 – Oorspronkelijk stuk, nr. 2, cl. I);  Wij betwijfelen echter zeer sterk of het Boechout onder Meise is dan wel Boechout bij Antwerpen.
Uit dit alles blijkt dat Boechout een afzonderlijk deel van Meise vormde.  Oude gravures uit 1606 en 1800 tonen ons hoe het kasteel eruit zag.  Er is tevens een gravure van 1690 in het Kaartboek dat ons een afbeelding geeft van het kasteel van het dorp.  Dit hof te Meise behoorde tot de voornaamste tak van de heren van Grimbergen.  Het bij het hof horende leenhof was dienstplichtig voor één man te paard en had vijf achterlenen.
Het hof te Nieuwenhove met 28 bunder hoorde in 1474 eveneens tot het leenhof van Meise (R.A., Leenhof van Brabant nr. 11 a° 1474).
Dit hof was steeds het centrum van Meise, waar de schepenbank was gevestigd.  Het hoorde in de 12^de – 13^de eeuw aan de milites de Menza, een van de voornaamste riddergeslachten van de streek.  Arnoud van Meise met zijn vrouw Gisela was een van de voornaamste vertegenwoordigers  van het geslacht rond 1220 (A.G. Cartularium)  DE de Immerzele van Lier volgden hen op rond de 14^de eeuw en gaven hun naam aan het oude hof te Meise.  Binnen het hof lag een motte, later geheten ’t Waterken of Berla, een deel van het hoofdleen.  Mogen wij veronderstellen dat deze de plaats aanduidt van het oorspronkelijke hof, daar ze eveneens hoorde aan de oude tak van de heren van Grimbergen ?  Door de ligging vlak naast het dorpscentrum getuigt deze motte voor haar oorspronkelijke samenhang met het dorp, in tegenstelling met het afgezonderde Boechout.
VII Ingevolge de verbrokkeling van het patrimonium van de Berthouts sinds de XIIde eeuw verkreeg Meise een van de zonderlingste feodale toestanden die wij in West-Brabant kennen.  Dit komt vooral tot uitdrukking in de verdeling van de schepenbank en haar rechtsgebied.  Het strafrecht werd er verdeeld voor 2/6 onder de oudste tak van de Berthouts, de Grimbergen-Nassau en voor 2/6 onder de jongste tak, de Grimbergen-Bergues.  Het 5^de deel hoorde aan de plaatselijke ridders de Menza en het laatste 6^de aan de heren van Boechout.  Deze verdeling dagtekent ongetwijfeld van rond 1160 – 1197, toen het huis van Grimbergen werd gesplitst;  Het deel van de ridders hoorde hen toe als vertegenwoordigers, villici, van de Berthouts en is zekerouder dan 1160 – 1197.  Het deel van de Crainhem’s werd door de hertogen opgeëist na de val van de Berthouts in 1156.
VIII De verdeling van de cijnsen is nog zonderlinger.  In het oudste deel van het dorp, d.i. te Meise-dorp en het vroegst ontgonnen deel van Rode hieven de Nassau’s later alleen cijns.  In het jongst ontgonnen deel van Rode, nabij Nieuwenrode, werd de cijns gedeeld door de twee takken van de Berthouts.  Het was de twee herencijns.  De drie herencijns werd gedeeld met de heren van Boechout.  In de vier herencijns deelden ook de heren van het hof te Meise.  Ten slotte was er een zeven herencijns, waarin benevens de vier heren nog deelden de bezitters van het Hof ten Brande in de uiterste hoek van Meise, de Heetvelde’s en de heren van Wolvertem-Imde.
IX Wanneer en hoe ontstond de moederparochie Meise ?
Meise behoort tot die reeks moederparochies, die St.-Martinus als patroon hebben, zoals Asse, Aalst, Lennik, Halle en Overijse, die alle dezelfde kentrekken vertonen van omvang, van ouderdom en teruggaan tot de oude vici.
Meise telde niet minder dan zes afhankelijkheden van verschillend type.  Voorzeker heeft hier de geografische constellatie een grote rol gespeeld.
Ten voordele van haar ouderdom pleiten :
1. De moederparochie zelf
2. De uitgestrektheid (de grootste van West-Brabant)
3. De grotere oppervlakte van de parochie dan deze van de gemeente
4. De parochiepatroon
Deze gegevens leiden alle naar wat wij zouden kunnen noemen, een missieparochie, die waarschijnlijk  reeds bestond op het einde van de 7^de of begin 8^ste eeuw
X Het wegennet.
Volgens het “Parochiewezen in Brabant” liepen er oude, voorname wegen door Meise.
1. Lakenhinde : Schaarbeek (Zenne)  naaar Meise-dorp
2. Vosstraat of Vos-Marke-Kerremansstraat KP nr.2015 van 1734 “de baene van Assche naer Mechelen (gallo-Romeins diverculum)
3. Asse-Kobbegem over Ossel-Amelgem tot Meise-dorp
4. Asse – Brussegem – Oppem – Hasseltbertg – Rode’s – Kapelleop den Bos
In de publicatie zijn ook oude kaarten afgedrukt waarop het tracé terug te vinden is.  In het landschap kunnen we nu nog deze wegen volgen.
XI De dorpskom van Meise vormt een apart geval.
Gelet op zijn grote afmetingen menen wij er uit te mogen afleiden dat wij hier te doen hebben met een reeds ten tijde van de Franken voorname dorpsaanleg.  Het zou geen markagemeenschap zijn (zoals in Wolvertem) want de gemene beemden ontbreken, maar een geleide uitbouw.  De aanwezigheid van een sterk gezag van het nabij gelegen hof te Meise.  Dit wordt nog bevestigd door het bij de dries horende noord-oostelijk complex, dat de vorm van een volmaakt vierkant vertoont.  Nergens in Brabant vonden wij zulk complex.  Het wordt afgebakend door lijnrechte wegels die de sectiegrenzen uitmaken.  Dit vierkant wordt in twee gesneden door de Limbosweg.
De parcellaire verdeling rondom de dries en het aanpalend vierkant vertoont een zeer regelmatige indeling.
Dit alles wijst op een planmatige aanleg, die alleen later voorkomt bij de aanleg van nieuwe vrijheden in de 13^de eeuw, zoals te Merchtem, Asse, landen enz.  In de gewone dorpen komt dit niet voor.  De wegels die het vierkant omzomen doen hier denken aan de wallen, maar deze hebben we te Meise nooit gekend, althans niet sinds de 13^de eeuw en Meise is nooit een vrijheid geweest.(kaart pag. 89)
Zou het absurd zijn een verband te leggen tussen de etymologie van Meise – mansus, mansio, huis, hof, - uit het laat latijn ende aanleg van dit vierkanten komplex ?  Wij zouden kunnen te doen hebben met een gallo-Romeins diverticulum.  Een ander belangrijk litteken is het vertrekpunt in de noordelijke hoek van al de wegen van Meise.  Rechts van de oude Brusselbaan, niet ver van het vierkant, hebben wij de zeer oude veldnaam hebben hebben, Steenberg, die wel eens gallo-Romeins materiaal naar voor kan brengen.
Meise zou dus een voorbeeld kunnen zijn van een Romeinse kadasterindeling.  Opgravingen in deze sektor zouden dit kunnen bevestigen.
De dorpskom van Meise zou haar verklaring kunnen vinden in deze veronderstelling.  Dan kunnen wij ze best vergelijken met Kester op de Romeinse baan Bavacum – Asse, dat eveneens verlegd werd na de gallo-Romeinse periode, waardoor aan de oude rechte weg een omleiding doorheen het huidige dorp werd gegeven.  Dit is o.i. ook het geval voor de huidige weg doorheen Meise – dorp die aan de Sint-Elooikapel weerom de oude diverticulum vervoegt.
Meise zou een typisch voorbeeld zijn van de verschuiving en de ontwikkeling van oude dorpskommen.
XII Bodemontwikkeling en veldenverdeling.
In de kadasterkaarten van Meise onderscheidt men 2 goed afgebakende agrarische delen :
1. Meise tot aan de Boechoutweg
2. Meise boven de Boechoutweg
Het oude Meise kan eveneens in 2 delen gescheiden worden :
1. Meise-dorp sekties G, F en deel van E
1.1. oude kouters :
Wouwer (groten en kleine) tussen de Vosstraat en de Amelgemweg van mekaar gescheiden door de Mankevosweg met elk hun eigen kouterweg
Hasselberg met aansluitend Lindekouter
Molenkouter
Sighengem (tussen Molenkouter en Limbos) enige ingaheimnaam onder Meise
Boecht
Eversem
Limbos
1.2. velden
Groot en Klein Beverenveld, Winkelveld, Bouchout – en Kasteelveld, Biestveld
1.3. weiden en broeken langs de Amelgembeek, bossen (Oude bos, Lager Bos, St.-Martensbos, Karenberg, Limbos) en heiden (Grote heide, Rodense heide en het Eysel.
Zo zijn de drie hoofdbestanddelen van een oud Frankisch dorp uit de gallo-romeinse tijd vertegenwoordigd.
2. Sekties E en D
Andere indeling van de velden dan Meise-dorp : lange en smalle percelen.  Overgang Meise-dorp en de rodestreek.  Diepe inham in Wolvertem : Winkelveld en Schrieckkouter.  Voorveld en Middelveld.  Centrum : St.-Brixius-Rode.
Dit complex dateert uit de 9^de en 10^de eeuw.
Steunpunt en vertrekpunt van de Rode- en bosstreek : Borchtveld met het hof te Rode, een oude versterkte motte omgeven door water(traditioneel dubbeltype) .  Het werd waarschijnlijk gebouwd door de Grimbergen-Aa’s in de 13^de eeuw met ontginning van gans het gewest.
Oudst : Dagwanden en de Grote Pedeheide.
Bos met 12^de eeuwse Nieuwenrode als centrum : Wolvenbos, Kinderbos, Adriaenbos, Elsbos, Beukenbos, Zuurbos…
donken en heiden : Bekedonk, Hoksdonk, Schirek, Heide, Spinaart
Hier scheiden de moederparochie Meise en Zemst : samen gans het gewest tussen Zenne en Rupel.
XIII Conclusie : Evolutie van het dorpsbeeld en de dorpsstructuur.
Voortgaande op deze elementen menen wij een voor-Frankische dorpsvorming te mogen voorop zetten.  De dorpsvorm, de kouters, het wegennet en de bodemindeling te Meise-dorp wijzen in die richting.  Dit deel is van ouds een belangrijke nederzetting.
Sinds de Frankische landname bleef de bijzonderste kern rond de dorpskom gevestigd.  Het hof te Meise is er de kern van.  Daarrond lagen als oude kernen : Amelgem, Oppem, Sigengem en Eversem.
De eerste uitbreiding geschiedde langs de Hasseltberg.  De mansionarii verdeelden onder elkaar de culturae, gebruikten in de gemeente de weiden en beemden langs de Molenbeek en de heiden en bossen tot aan de Boechtweg.  Geleidelijk bewerkten ze het braakliggend land en omvormden het tot velden, in de 9^de en 10^de eeuw.  In de 12^de en 13^de eeuw begon een nieuwe periode van ontginning.  Eerst veel later werden de donken en bossen ten Noorden van Nieuwenrode ontgonnen.  De vele beekjes getuigen van de grote afwateringswerken, die dienden ondernomen te worden.
XIV Meise is een vicus-kerk, niettegenstaande in de nabijheid van de kerk van het Grimbergse parochiëncomplex .rk een oud dorpskasteel is gelegen.
De moederparochie Sint – Martinus die een enorm complex was : vijftal dochterkerken ( Grimbergen, Strombeek, Beigem, Humbeek, Nieuwenrode).
De dorpsdries doet door zijn vorm en afmetingen denken aan een vicuskerk.
De Sint-Elooikapel op de Hasselberg ligt op de grens van 3 gemeenten en nabij het knooppunt van wegen van de hele streek. Dergelijke kapellen zijn de oudste bidplaatsen van de streek en doen denken aan de doortocht van missionarissen.  Zij werden nooit verheven tot parochiekerk door hun verre ligging van de dorpskom.  De eerste kerstening van Meise zou aan de St.-Elooikapel toegeschreven kunnen worden.
XV De geschiedenis van de parochie Meise voor de 11^de eeuw is onbegonnen werk.  Alle gegevens ontbreken voor de 12^de eeuw.  Van vicuskerk werd ze ongetwijfeld een eigenkerk in handen van de plaatselijke heren van het hof te Meise, de “milites de Mensce” die op hun beurt leenheren geworden zijn van de heren van Grimbergen in de 11^de eeuw.

De eerste kerk was voorzeker een houten gebouw, in de 10^de – 11^de eeuw vervangen door een stenen.
De oudste vermelding van Meise is van rond 1110, in de veel besproken brief van bisschop Odo van Kamerijk, die Meise het hoofd van Strombeek en Grimbergen noemt.  Tot 1132 bleef Meise de moederparochie.  Oppem en St.-Brixius-Rode bleven steeds onder Meise.
Van het begin van de 13^de eeuw stond heel de parochie Meise onder het patronaat van de abdij van Grimbergen.  Dit was het gevolg van de rivaliteit tussen de hertogen en de Berthouts die dankbaar gebruik maakten van de invloed van de abdij.  Meise verloor zo zijn bevoorrechte plaats van moederparochie van het Land van Grimbergen.  Voortaan zou zij slechts een onderdeel zijn
XVI De oudst met naam bekende bedienaar van Meise is “Magister Henricus, presbyter de Menz”
(1211-1220).  De tweede is “Esselinus presbyter de Minza” (1224).
Zij behoorden ongetwijfeld tot de seculiere geestelijkheid, omdat pas in 1249 de abdij van Grimbergen de toelating kreeg een van haar kanunniken als pastoor te Meise en te Wemmel aan te stellen.  De bisschop bleef hierbij meester en de abt moest zijn kanunnik – pastoor telkens terug roepen als hij een seculier kandidaat wilde aanstellen.
Voor het geestelijke bleef hij afhankelijk van de bisschop, maar voor het beheer van de parochiegoederen moest hij verantwoording afleggen bij de abt.
Gedurende de periode 1260 – 1290 ontstonden tal van onafhankelijke parochieën.
Frater Matheus was in 1262 “frater Gerardus, plebanus de Menza”.  Deze titel “plebanus” wijst erop dat Meise als parochie een voorname rang innam en steeds door voorname priesters werd bediend in de XIIIde eeuw.
De verdere lijst van de pastoors van de St.-Martinusparochie vinden jullie in “Meise, onder de toren van St.-Martinus”, mijn streekboek van 2001 op pag.39.  Op 1.9.2006 werd Jan Lagae pastoor van Meise.  Hij is federatiepastoor.
XVII Patrimonium
In het parochiaal archief staat een lijst van de stukken die tot het oude curegoed behoorden.  Over wat is overgebleven van het oude dotatiegoed vinden wij slechts littekens terug in de toponomie van het dorp.
Te Meise worden wij echter uitzonderlijk goed ingelicht over de Kerk- en Geestesgoederen door een metingboek van 1776, waarin naast de beschrijving van de goederen ook niet minder dan 20 kaartbladen de juiste ligging aangeven.  Merkwaardig is hierin de kerk en haar omgeving, de St.-Elooikapel en de omgeving van de kerk van St.-Brixius-Rode.
Alles te samen had de Kerkfabriek en H.Geest van Meise – Rode het beheer over 104 bunder, 1 dagwand en 5 roeden.  Dit is uitzonderlijk groot en wijst op de enorme uitgestrektheid en de belangrijkheid van de moederparochie Meise.
Het tiendendomein is de trouwste weerspiegeling van de feodale toestanden te Meise in de 12^de – 13^de eeuw.  Wij hebben de heren van Kraainem op de burcht te Boechout en de plaatselijke milites de Menza.  Twee abdijen zullen mekaar concurreren om in de gunst te staan van al deze heren : de abdij van Grimbergen en Ninove.
XVIII Het patrimonium
Het Curegoed De lijst van stukken uit het parochieel archief vermeldt er 8.

Het Kerk- en H. Geestgoed.  Van het oude dotatiegoed resten slechts littekens in de toponomie van het dorp.  Het Kerckeveldt, het St.-Maartensbosch de Cruyswinckel onder Oppem.
In Meise zijn we goed ingelicht door een metingboek van 1776 waarin naast de beschrijving van de goederen ook niet minder dan 20kaartbladen de juiste ligging aangeven.
Het Tiendendomein is de trouwste weerspiegeling van de feodale toestanden te Meise in de 12^de – 13^de eeuw.  De oorkonden daaromtrent zijn de bijzonderste getuigenissen omtrent de feodale indeling van Meise.  De oude tak van Grimbergen, de tak verwant met de heren van Aalst en Ninove en de kasteleinen van Vlaanderen te Bourbourg, de pas aangekomen heren van Kraainem op de burcht te Boechout en de plaatselijke milites de Menza.
Twee abdijen zullen er met mekaar concurreren : Grimbergen en Ninove.
Door verwantschap met de Berthouts hebben heel wat aan onze streek vreemde heren bezit verworven.  De schakel komt langs de graven van Aalst en de heren van Ninove.
De abdij van Ninove bekwam haar deel tiende te Meise, dat minstens op de helft van de ganse tiende mag geschat worden, van de tak Grimbergen, Aalst en Ninove.  De abdij van Grimbergen verwierf het andere deel van de rechtstreekse tak van Grimbergen zelf.
XIX De abdij van Ninove kreeg het aan de stok met ”de Crainhems” in het kasteel van Boechout.  Maar ook met de plaatselijke heren boterde het niet.  Vooral de milites de Ophem, leenmannen van de Boubourg’s krachtens het feodaal recht, waren niet gewillig om aan hun tienden te verzaken.  Willem van Oppem werd voor 1170 door dit geschil in de ban van de kerk geslagen.  Dit is ons bekend door de oorkonde van 1176 waarin abt Egbertus van Grimbergen bemiddelt tussen de zonen van Willem van Oppem en de abdij van Ninove.
Hoe ingewikkeld de zaken ook schijnen, wanneer het over feodale toestanden gaat en de oorzaak van de betwistingen niet altijd wordt vernoemd, blijkt dat, door het naast mekaar leggen van de oorkonden uit een ganse periode, er soms toch klaarheid komt.  Hiervoor getuigt vn. de brief van 1204.  Dit zal ook het geval zijn voor het tiende van de Crainhem’s.  De abdij van Ninove was in die tijd in Meise nog tiendencollecteur.  Het oud geslacht van de Bourbourg werd toen uitgesloten voor de inmenging in parochiale goederen.  Enkel de Crainhem’s en de plaatselijke heren bleven over.
In 1211 verzaakte Willem van Ophem aan elke betwisting.  Na de Crainhem’s is het de beurt aan de ridders van Meise om afstand te doen van hun tiendenbezit in 1223.
XX De algemene toestand van de parochie Meise in de XIIde en XIIIde eeuw.
In de oudste pouillé’s van Kamerijk komt Meise voor als een van de rijkst bedeelde parochiën van de dekenij Brussel.
Meise mag aldus doorgaan als één van de tien voornaamste parochiën van gans de oude dekenij Brussel, tussen Dender, Schelde, Rupel en Dijle.
Meise telde er in de 12^de en 13^de eeuw meerdere priesters met aan het hoofd de pastoor.  Meermaals wordt in de oorkonden gesproken van de sacerdotes de Menze (J.J. De Smet, o.c., p. 827).  Wij hadden een pastoor te Meise met een coadjutor voor Rode, één voor Oppem, één voor Hasselt en één voor de zielenkapelanij.  Reken daarbij de prior in het nonnenklooster van Nieuwenrode.  Dit maakt 6 priesters.
Wij vermoeden dat er een 7^de priester te Meise verbleef, in de kapel van het kasteel van Boechout, maar deze had nog het statuut van de “eigenpriesters”, rechtstreeks verbonden aan de kasteelheer.
Wij menen derhalve te mogen besluiten dat de parochie Meise met haar zeven priesters een van de belangrijkste van de oude dekenij Brussel was in de XIIIde eeuw.
XXI De kerk
Van de oude Romaanse kerk is er niets overgebleven.  Het huidige gebouw dagtekent gedeeltelijk uit de XVIde en XVIIde eeuw.
Merkwaardig waren tot in 1963 de muurschilderingen, enig in het genre in onze Brabantse kerken.  Tot grote ergernis van velen werden ze met een grijze verflaag overschilderd.
Ze werden later gerestaureerd en uit het verslag van de restaurateur blijkt dat het een gelukkig toeval was dat ze overschilderd werden.  Anders waren ze misschien definitief verloren gegaan.  Het was ten andere niet de eerste keer dat ze overschilderd werden.
We begrijpen echter niet dat de paalschildering van de H. Petrus (ronde paal vooraan het koor rechts) niet gerestaureerd werd.  Deze is waardevoller.  Bovendien zou de moderne muurschildering in het Chiroheem dringend moeten beschermd en hersteld worden.  Zij is van constructivist Jan Beekman.
Bij de opgravingen tijdens de restauratiewerken aan de kerk werden twee oude munten gevonden.  
XXII Hasselt
De abdij van Grimbergen richtte in 1652 de oude St.-Elooikapel op. De oorsprong van de St.-Elooiviering gaat terug tot de oudste tijden en houdt verband met de oude paardenommegangen, waarvan Meise een centrum is.
De oudste vermelding van Hasselt is 1197 toen Daniël de Lyes een mansus qui dicitur Vacuus Mansus, aan de abdij van Grimbergen overmaakte met toestemming van de leenheer, Gerardus, ecclesie Grimbergensis advocatus.
De capella de Hasselt werd voor het eerst vernoemd in 1222, wanneer Arnoldus, prebyter de Hasselt et Arnoldus filius ejusdem optreden als getuigen in een giftbrief van kastelein Adam van Grimbergen.
In de overeenkomst omtrent de verdeling van de novale tienden te Meise tussen de abdijen van Grimbergen en Ninove, wordt Hasselt onder de appendicia de Menz vernoemd op gelijke voet van Oppem en Rode.  Later,  in 12 over 56, wordt er tussen de abdijen van Grimbergen en Jette een bijzondere regeling getroffen omtrent de bediening van de capella de Hasselt.  Een Willelmus de Hasselt cum filliis suis is leenman van Walterus de Wamblinis in1218.
Dit zijn de oudste gegevens Hasselt.
XXIII Hasselt bekleedde een afzonderlijke plaats in de rij van de afhankelijkheden van Meise.
Twee oorkonden verklaren dit : een uit 1197 en een uit 1255.
De eerste gaat over de mansus, Vacuus mansus, apud Hasselt.
In de cijnsboeken van de 13^de en begin 14^de eeuw wordt deze mansus hoeve genoemd.  Die bestond oorspronkelijk uit een of meerdere mansi, elk 12 bunder groot.  Dat wijst erop dat rond de Hasseltkapel een deel van een ’s herendomein lag, dat reeds vroeger aan de mansionarii werd uitgegeven.  De Asselenberg behoort tot de oudste koutercomplexen van Meise en het is deze Asselenberg, gelegen onder Meise (Hasselt)  en Oppem, die de band is geweest tussen de moederparochie en de afhankelijkheid Oppem.  Zij is de oude schakel tussen Meise en Oppem, maar ook tussen Meise en St.-Brixius – Rode.  Volgens de legger van het kaartboek van 1776 bevestigt dit de eenheid Meise – Rode en dat de aanrakingspunten vooral situeerde rond de kapel van Hasselt.
Ook de aanspraken van de heren van Grimbergen en deze van Wolvertem, Oliverius de Sottenghem, in de onderhandelingen over hun respektievelijke rechten op Hasselt, wijzen op de uitzonderlijke situatie.
Het is onbetwistbaar dat Hasselt onder de parochie Meise is gelegen, maar hoe zou het komen dat aan drie zijden van de vier de Hasselenberg gedeeld wordt met andere parochiën.  Dat vinden we ook in de overeenkomst tussen de abdijen van Grimbergen en Jette in 1256. 
De kapel beschikte over een eigen bedienaar in de 12^de en 13^de eeuw.  Arnoldus, presbyter de Hasselt werd in 1197 vermeld en in de regeling van 1156.  De Hasselenberg behoorde tot de vruchtbaarste grond van de streek, want er bevond zich hier enkel akkerland en geen eussels, driesen en heiden.  Er vestigde zich alleszins een bevolkingskern van mansionarii en censuarii, wat blijkt uit de parcellaire indeling in kleine blokken van 1 à 2 dagwand.
Ook de geslachtsnaam “de Hasselt”, reeds gekend in 1218, getuigt hier voor de bezitter van een hof in de omgeving van de kapel.
???Eénmaal treft men de vermelding “appendicium de Hasselt in 1223 aan, bij gelegenheid van de verdeling van de novale tienden onder de abdijen van Grimbergen en Ninove.  Hasselt wordt er gelijk gesteld met Oppem en Rode, maar wordt als laatste vermeld.  Dat duidt wel op een eigen teindegebied.
Of de kapel een eigen doopvont heeft gehad weten wij niet.  In de 16^de eeuw trefeen wij teksten aan die spreken van “het fruyt opt kerckhof”.  Hasselt zou dus een eigen kerhof bezeten hebben in vroeger jaren.  Dit litteken bepaalt dan ook nader de rechtstoestand van de oude kapel.  Opgravingen zouden dit punt nader kunnen verklaren.
XXIV Oorsprong Hasselt.
Deze valt onder Meise.  Het is het kruispunt van de voornaamste wegen van de streek, juist voor de kapel en ze ligt op de grens van vier parochiën of afhankelijkheden.  Ze ligt in het midden van een typische dries, gevormd door vn. wegen.  De kapel ligt als het ware op een eilandje : grondgebied van niemand en van allen.  Dit symbool van de streek trekt jaarlijks nog de paarden en tractoren aan met hun begeleiders voor de St.-Elooi - ommegang rond 1 december.
Er leefden nonnen rond de kapel toen zij door het teniet gaan van hun klooster in Nieuwenrode in 1270.  Margaretha en Ida worden vernoemd in 1230.
Het Patrimonium van Hasselt.
Er was geen eigen omschrijving met een eigen tiendengebied.  De kapel beschikte wel over een eigen dotatiegebied.  Het register van inkomsten vemeldt : “ Dit is dat Anthonis van Hemelrijck, toesinder ende administrateur der kercken van Hasselt heeft ontvanghen.”  Hij was beheerder.
De inkomsten kwamen uit offer, goederen en cijnsen.  Twee maal ’s jaars was er een begankenis.  De eerste op St.-Elooisdag en de tweede op de eerste en tweede Paasdag.
Ook op de eerste kruisdag werd Hasselt bezocht.  Dit is een ouder litteken van de banden met Meise.
Men spreekt ook van ontvangsten van het fruit op het kerkhof.  Dit bestond al lang niet meer, maar bleef in de herinnering voort leven.
De “ kercke van Roye was jaarlijks een aantal veertelen” verschuldigd aan Hasselt.
Hasselt had in 1590 nog een half bun der grond op de Lindenkouter in Wolvertem.  De inkomsten ervan dienden voor het onderhoud van het gebouw en de bediening