Burgerschaps- vorming op school faalt

Van onze redactrice

Corry Hancké

Waar komt toch dat idee vandaan dat de jongeren vandaag veel minder in de politiek en in de samenleving zijn geïnteresseerd dan hun ouders? Professor Marc Hooghe van het Centrum voor Burgerschap en Democratie van de KULeuven weet het niet. Uit zijn onderzoeksresultaten blijkt dat jongeren van zestien over het algemeen in de voetsporen van hun ouders stappen.

Ze zijn niet meer of minder politiek geëngageerd dan volwassenen. Het is verkeerd om te denken dat de huidige jongeren apathisch zijn. Ze leggen andere accenten dan hun ouders: minder belangstelling voor politieke partijen, meer engagement in het vrijwilligerswerk.

Toch wilden de opeenvolgende ministers van Onderwijs burgerschapsvorming stimuleren. Dat betekent dat de leerlingen via een beter begrip van het maatschappelijk bestel, goede en geëngageerde burgers kunnen worden.

Maar de resultaten van de burgerschapsvorming zijn teleurstellend. Uit de studie van het onderzoeksteam blijkt dat jongeren die wél lessen hebben gekregen even wantrouwend zijn en net zo weinig hulpvaardig als jongeren die geen opleiding burgerschapsvorming hebben gekregen.

Volgens de onderzoekster Ellen Claes is het magere resultaat van de burgerschapsvorming te wijten aan het feit dat de opleiding niet structureel ingebed is in de school. De overheid heeft 'Opvoeden tot burgerzin' tot een vakoverschrijdende eindterm gemaakt, wat betekent dat de leerlingen er kennis mee maken in verschillende vakken en in speciale schoolprojecten. De leerlingen hoeven er geen examen over af te leggen.

In de praktijk komt dat erop neer dat de scholen vrij autonoom kunnen beslissen hoe ze van hun leerlingen mondige burgers willen maken.

Uit de studie blijkt dat de meeste scholen vooral kennis overbrengen: wat is een parlement, hoe werken de VN of waarvoor staat Open VLD. Het aanleren van dat soort kennis heeft geen invloed op het maatschappelijk engagement van de leerlingen.

Iets meer succes hebben de scholen die de leerlingen actief laten participeren in de besluitvorming. Een open klas- en schoolklimaat zal de instelling van de leerlingen kunnen veranderen.

Maar het algemeen resultaat blijft pover: ongeveer 60procent van de leerlingen heeft geen vertrouwen in anderen en voelt er weinig voor om hen te helpen. Dat zijn nochtans de pijlers van een samenleving, die burgers nodig heeft die willen samenwerken om hun doeleinden te realiseren.



Extra initiatieven die jongeren via de school tot kritische, mondige burgers moeten vormen, hebben ook relatief weinig succes. Neem nu het project 'Kranten in de klas', waarin leerlingen gedurende twee weken gratis met kranten op school konden werken. Een halfjaar na het project blijkt dat de politieke kennis van de jongeren die er aan deelnamen niet is toegenomen. Ook hun politieke en maatschappelijke houding is niet veranderd.

Alleen in scholen waar krantenlezen ingebed is in een structuur waar participatie en engagement gestimuleerd worden, hebben zulke projecten een blijvend succes.

Jongeren via de scholen opvoeden tot mondige burgers is een moeilijke opdracht. In tegenstelling tot de leiders in het verenigingsleven, moeten de leerkrachten de strijd aanbinden tegen de onverschilligheid, die vaak van thuis uit wordt meegegeven.

De onderzoekers vinden dan ook dat de overheid meer inspanningen moet leveren, als ze wil dat scholen hun leerlingen tot mondige burgers wil opvoeden.

,,Jongeren, school en politiek. Opvoeden tot burgerzin'', uitgegeven bij Wolters Plantyn.

Corry Hancké