Humo nr.3916 - Dinsdag 22 september 2015 - 08:25, door Hanne Van Tendeloo 

Radio Gaga in het psychiatrisch centrum Bethanië in Zoersel

'Als ik mensen de hele nacht zie aanschuiven voor de nieuwste iPhone, dan denk ik: 'Wie is er hier abnormaal?''

Vorige week klapte Radio Gaga, nog altijd ‘uw hyperlokaal verzoekkanaal’, haar studio open in het Waalse dorp Le Mesnil. Dit keer doen ze hetzelfde in het psychiatrisch centrum Bethanië in Zoersel. Op dit wijde domein – lange lanen en kronkelpaadjes verbinden er de ene zorgeenheid met de andere – verdwaal je makkelijker dan in de vijf straten van Le Mesnil.

Verdwalen kun je in deze psychiatrische microkosmos ook in de verschillende universa, die kriskras door elkaar lijken te lopen en waar je als bezoeker al snel in wordt meegenomen. Terwijl ik de uitzending van Joris en Dominique sta te volgen op het graspleintje voor de caravan, komt een man op me toegestapt: ‘Zijt gij dat meisje dat in een hond verandert?’ Ik kan het me in elk geval niet herinneren, nee. Er volgt een verhaal over een jeugdboek, een 1.000-koppig nageslacht en een aap. Dan drukt hij de jongen van de productie naast me op het hart: ‘Noem haar nu niet meer Jeanneke, hè. Zeg vanaf nu maar Madame de La Fontaine.’ Oké, voor vandaag meet ik me graag de rol aan van Madame de La Fontaine.

Eén en ander heeft er wellicht mee te maken dat de Gaga-caravan vlak bij Delta heeft postgevat, de eenheid voor psychosezorg. Luc Derck zit dan weer in Kaap, een eenheid voor langdurige zorg. Aan de gouden microfoon heeft Luc net het plaatje ‘A Laugh and a Half’ van D-A-D aangevraagd. Toepasselijk, want het is intussen een vrolijke bende aan de caravan. Als Johnny ‘Mamma Mia’ aanvraagt – ‘Voor mijn mama. Ze is 92’ – ontstaat er zelfs een polonaise.

Luc en ik laten het feestgedruis achter ons en trekken naar De Factorij, een bungalow aan de rand van het domein waar een handvol patiënten de ruimte en de tijd krijgen om te schilderen en te creëren. Als ze één van hun werken verkopen, schaffen ze zich met de opbrengst nieuwe doeken en verf aan. Luc benut elk vrij moment om naar hier te komen: ‘Voor ons is dit heel helend.’

Luc Derck (50) «Ik ben in de psychiatrie terechtgekomen in 2010, toen ik gestopt ben met drinken. Eerst dacht ik nog: ‘Ik mag hier een paar weekjes uitrusten, wat gesprekjes voeren en dan ben ik weer vertrokken.’ Maar zo werkt het dus niet. Je moet de tijd nemen om beter te worden.»

»Als dakloze ben ik naar De Linde gegaan, een opvangtehuis voor thuisloze mannen boven de 35, waar alcohol uit den boze is. Het plan dat ze daar voor mij hadden uitgedokterd, was simpel: ik moest stoppen met drinken, mijn schulden afbetalen en een dak boven mijn hoofd zoeken. Dan zou het allemaal wel weer in orde komen. Maar dat stoppen met drinken zorgde er opeens voor dat ik tot niets meer in staat was. Ik had mezelf nochtans nooit als een alcoholieker gezien. Nu weet ik dat ik alcohol al die jaren als een pilletje had gebruikt: met wat alcohol in mijn lijf werd ik sociaal. Dan kon ik mensen opeens wél in de ogen kijken, terwijl ik dat oogcontact anders altijd meed.»

Een Etienne Vermeersch

Zelf ging Luc ervan uit dat hij geveld was door een depressie, maar in de psychiatrie dachten ze eerder aan borderline. Ze verwezen hem door naar een ander psychiatrisch ziekenhuis, met een afdeling voor borderliners.

Luc «Ik zal nooit vergeten wat de psychiater tegen me zei: ‘Formuleer uw klacht, meneer.’ Ik wist niet wat ik daarop moest antwoorden. Ik ben opgevoed met de wijsheid dat je nooit klaagt, dat klagen negatief is: ‘Mensen in Afrika, díé mogen klagen.’ Omdat ik mijn klacht niet kon formuleren, wisten ze niet wat ze met me aan moesten. Intussen ging ik zelf wel in de DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, red.) op zoek naar wat borderline was. Ik herkende me daar wel in, ja. Maar wie niet? Bij elke aandoening staan tien puntjes. Herken je jezelf in negen ervan, dan heb je al prijs.

»Na het ontbijt moesten we altijd in het salon gaan zitten en om de beurt ons verhaal doen: ‘Hoe is je dag geweest?’ En: ‘Hoe voel je je?’ Hier doen ze dat net níét. Hier vinden ze dat je een ander niet moet lastigvallen met je rugzak. Die ander z’n rugzak zit al vol genoeg.

»Mijn verblijf in dat eerste psychiatrische ziekenhuis was eigenlijk een traumatische ervaring. Zodra ik daar binnenging, stond al vast dat mijn opname er op 15 januari zou opzitten, genezen of niet. Ik ben er die dag buitengegaan zónder diagnose, en mét koorts. Niet veel later zat ik in Zoersel.»

HUMO Hier voelde je je minder verloren.
Luc «Ja. Ik had nog altijd geen diagnose, maar dat leek niet zo dringend meer. Ik had niet het gevoel dat ik mijn aanwezigheid moest verantwoorden.

»Ik kwam in de zorgeenheid Monding terecht. Daar zitten allerlei mensen met persoonlijkheidsstoornissen bij elkaar – maakt niet uit of je nu bipolair bent of psychotisch. Ze zijn het meest normaal. Hoe zal ik het uitleggen? Organiseren ze hier een quiz tussen de zorgeenheden, dan winnen de mannen van Monding altijd (lacht). Maar ze zitten er wel met reden: het zijn emotioneel kwetsbare mensen. Zo voel ik me ook: ik pas niet in het plaatje van hoe je hoort te zijn. Mijn brein werkt anders dan dat van anderen.

»Op een bepaald moment heb ik me ingeschreven als vrijwilliger bij de CM. Ik wilde als begeleider werken, om mantelzorgers te ontlasten. Omdat ik ook op kinderen zou moeten letten, kreeg ik uitleg over aandoeningen als ADHD en autisme. Ik herinner me vooral de zin: ‘Autisme is behoefte hebben aan structuur, maar niet in staat zijn om zelf voor die structuur te zorgen.’ Plots – ping – ging er een lichtje branden. Ik ben naar Leuven gegaan voor allerlei autismetests. Bleek dat ik asperger had. Dat was vorig jaar – ik was 49.»

HUMO Dat stempel stoort je helemaal niet?

Welke tuin ben jij?

»Ik heb wel een vriendin, maar samenwonen, dat gaat niet: we zijn allebei te moeilijk. Ik heb haar leren kennen in het vorige psychiatrische ziekenhuis: zij zat daar voor haar depressie. In de creatieve therapie moesten we elkaars tekening bespreken. De opdracht was: teken hoe jij eruit zou zien als je een tuin was – één van die typische therapie-opdrachten, net zoals: ‘Maak twee maskers van jezelf, één positief en één negatief.’ Ik had bijna alles juist van haar tuin en zo is de vonk overgesprongen.

»Het is ook geen kwestie van genezen: er valt niks te doen tegen asperger en dat hoeft ook niet. Hier in Zoersel heb ik mezelf leren kennen en aanvaarden. Nu weet ik: ik ben niet slechter of beter dan jij, ik ben gewoon anders. Als ik een lied moet kiezen waarmee ik me het meest vereenzelvig, dan is dat ‘Human Behaviour’ van Björk: de mens is een interessant beestje. Ik heb ook lang zitten nadenken over het liedje dat ik wilde aanvragen bij Radio Gaga. Uiteindelijk vond ik ‘A Laugh and a Half’ het beste bij de psychiatrie passen: ‘There’s something inside me and I know it’s good.’»