Macharius Vanden Haute vs. Jacqueline Livijne van Conckelberghe i.v.m. Schuurgoed
Over het Schuurgoed is al heel
wat geschreven. Nog steeds vinden wij zaken terug die, alhoewel hoofdzakelijk
onsamenhangend, belangrijk zijn voor de complete geschiedenis van deze voor het
Westveld (Sint-Amandsberg) belangrijke hofstede. Het Schuurgoed was na het Goed
ter Roosbroeken de belangrijkste hofstede op het huidige Westveld. Ook in
documenten die nog zich nog steeds in privé-handen[1]
bevinden hebben we een document teruggevonden dat verband houdt met het
Schuurgoed, namelijk een minnelijke schikking tussen Macharius Vanden Haute en
Jacqueline van Conckelberghe.
In 1730
bereikten Macharius Vanden Haute en Jacqueline Livijne van Conckelberghe een
akkoord in een hangend proces, proces
hanght onghedecideert inden raet van vlaenderen, dat reeds vrij oud was.
Macharius Vanden Haute had het proces in aanvang aangespannen tegen Jan
Baptiste van Conckelberghe. Gelet op het feit dat het om een proces voor de
Raad van Vlaanderen ging betekent dat het een zaak in beroep betreft.
Macharius Vanden Haute, de eiser,
was kanunnik van de Sint-Baafskathedraal en synodaal rechter. Jacqueline
Livijne van Conckelberghe, de weduwe van meester Pieter Coddesmidt die bij
leven advocaat was bij de Raad van Vlaanderen, was de hoir unicq van meester Jan Baptiste van Conckelberghe[2],
bij leven eveneens advocaat bij de Raad van Vlaanderen.
De reden
van het proces was in eerste instantie belastingen op een eigendom van 28 oude
bunders. De belaste eigendom was ghenaemt
het schuregoet, het Schuurgoed op het Westveld, Sint-Amandsberg dus. 28
oude bunders vormden 22.400 vierkante roeden. Dit zijn ongeveer 25
"nieuwe" bunders. In ons decimaal stelsel vertegenwoordigt dit ca.
33,77 ha.
De
belastingen bestonden uit 3 cijnsen, ofte
sourenten, samengesteld uit:
- 10 sch 9 gr aan het Groot Begijnhof
- 6 sch 9 gr 6 den aan onse Lieve Vrauwe
ter radiën in de Sint-Baafskathedraal
- 3 sch 4 gr aan de armen van Sint-Salvators (geseijt heijligh kerst).
Samen bedraagt dit 1 £ 1 gr 6 den per jaar. Het aandeel van Jan Baptiste van
Conckelberghe in dit bedrag beliep 2 sch 11 gr 10 den. Dit bedrag sloeg op 4
oude bunder die hij in het Schuurgoed bezat.
J.B. van Conckelberghe was echter niet de meest correcte betaler. Hij had
namelijk bij Vanden Haute een betaalachterstand lopen van 3 £ 10 sch 9 gr 6
den. Dit bedrag was opgebouwd gedurende 27 jaar.
Naast
dit financiële geschil liep er nog een tweede proces tussen Vanden Haute en van
Conckelberghe en dit in verband met het gebruik van de houtkanten tussen het cleen hammeken, dat grensde aan de
noordkant van de grond van van Conckelberghe, en de gronden eigendom van van
Conckelberghe.
Het cleen hammeken hebben we reeds in
2008[3]
beschreven. De Cleinen Ham vonden we
terug in een splitsingsakte van het Schuurgoed uit 1532. Het stuk grond had
toen een oppervlakte van 14.966,21 m². In 1694 was deze oppervlakte gereduceerd
tot 2.228,22 m². Bij de regeling van de erfenis van Macharius Vanden Haute in
1738 bedroeg de oppervlakte 3.327,48 m².
Het
akkoord tussen Macharius Vanden Haute en Jacqueline Livijne van Conckelberghe
zag er als volgt uit:
1. Jacqueline van Conckelberghe zal verder jaarlijks het bedrag van 2 sch 11 gr
10 den.
2. Zij zal tevens de schulden van J.B. van Conckelberghe volledig vereffenen.
3. Wat betreft de houtkanten werd een getuige opgeroepen, namelijk Jan Everaert[4],
voormalig pachter van het Cleen Hammeken[5].
Het graven van de scheidingsgracht, het opbermen en aanplanten was gebeurd in
de tijd dat hij pachtte van François Vanden Haute[6]. Er
was echter een voet spatie gelaten.
Dit in overleg met de voorganger van J.B.van Conckelberghe, procureur Bonne. Dat was reeds in 1701 gebeurd. Dit
alles was gebeurd om de grond te
bevrijden van de beesten. De overeenkomst in deze reeds lang aanslepende
kwestie bepaalde dat het hout staande buiten de gracht beiden toekwam, elk de
helft in eenen gelijcken hauw.
Daarmee
waren de geschillen opgelost en werden de twee processen van de rol bij de Raad
van Vlaanderen geschrapt.
[1]
Familiearchief de Schoutheete de Tervarent, met dank dat we deze documenten
mochten inkijken.
[2]
Voor het verband tussen Jan Baptiste van Conckelberghe en het Schuurgoed zie,
D. Mattens, Hoe Jan Baptiste van Conckelberghe eigenaar werd van het Schuurgoed
te Oostakker (nu Sint-Amandsberg) (in: Heemkundig
Nieuws, jg. 41, nr. 4, 2013, p. 24-28)
[3] D.
Mattens, De hoed van Napoleon, of een licht doen schijnen over het Westveld (Jaarboek Heemkundige Kring De Oost-Oudburg,
2008, nr. 45)
[4]
Jan Everaert pachtte in 1694 het volledige Schuurgoed waar het Cleen Hammeken een onderdeeltje van was.
(D. Mattens, Hoe Jan Baptiste van Conckelberghe [...] (2013, p. 26)
[5]
Het Cleen Hammeken grensde in 1701 ook
aan gronden die in het bezit waren van Petronille Vanden Haute, zuster van
François Vanden Haute.
[6]
Jan Everaert pachtte toen ook nog gronden van mijnheer Vandermeersch en
procureur Bonne.
Margarete Antoinette vander Meere, fa. Gillis, douairière
van Geron van Crombrugghe[1], ridder,
heer van Lovelde, Tollien, enzoverder en moeder van Joris van Crombrugghe,
houdt 6 gemeten, het leen Roosbroek, in leen. Grenzen:
Noord
Lucas van
Velde
Oost
H. Geest
van Sint-Salvator, Lucas van Velde, procureur
West
Lieven van
Houcke, Kwade Plas.
Bron: RA Gent, Fonds Bisdom: LSB1350 - Denombrement
[1]Waarschijnlijk
gaat het hier om Georges van Crombrugghe, schepen van de Keure van Gent, heer
van Loringe, Lovelde, Tonlieu (x Gent (Sint-Michiels), 27.07.1652, + Gent
(Sint-Baafs, 19.06.1675)
In dit
jaar werd een pachtcontract opgemaakt met een looptijd van negen jaar. Onderwerp
van het contract was een stuk grond van 7 bunder 1 gemet en 20 roeden. Het contract gold tussen
Henricus Franciscus vander Burch, bisschop van Gent en heer van Sint-Baafs, als verpachter
en Niclaes Sey fs. Lieven[i]
als pachter.
Met een grote vorm van zekerheid kunnen we stellen dat dit stuk grond behoorde bij het Goed te Roosbroeken, de grote tegenhanger van het nog bestaande Schuurgoed. Het Goed te Roosbroeken lag zo ongeveer halverwege de huidige Koerspleinstraat, destijds Pachtgoedstraat.
Bron: RA Gent, Fonds Bisdom:
R859/E Register van pachtcontracten
[i] Lieven Sey
verkoopt in 25 november1598 100 roeden land op de Achtenkouter te Oostakker.
In een denombrement waarin Pieter de Mil
optreedt als man van voogdij van Arnaudijne
Rons is sprake van 60 roeden. De grenzen waren: oost: Theinsvelt straetken; west:
Sint-Annahospitaal; noord: Pieter Naert
Deze 60 roeden lagen duidelijk op het Heiveld (Westveld). Hier is ook sprake van "theinsvelt straetken", de Heiveldstraat dus. Het gaat hier om een denombrement, een beschrijving van een onroerend goed. In dit document worden dus een aantal grenzen van desbetreffende stuk grond gegeven.
Bron: RA
Gent, Fonds Bisdom: LSB268 Denombrement door Pieter de Mil als man van
voogdij van Arnaudijne Rons
Up theynse velt: 8 gemeten 180
roeden. Slechts op 1 gemet 60 roeden waren tienden verschuldigd;
up theinse velt: 1 gemet 23 roeden,
tiendevrij; upt hoghe heinse velt:
5,5 gemeten 82 roeden. De gronden werden verpacht door het
Sint-Annahospitaal.
"theynse velt" of het nu "hoghe" is of niet is duidelijk een oudere vorm voor Heiveld, wat de oude benaming voor het huidige Westveld is.
Bron: RA Gent, Fonds
Bisdom: B896 Legger van renten en pachtgoederen
Willem Evenen houdt van het Sint-Annahospitaal 1 gemet
23 roeden grond die tiendevrij
was. Hij houdt eveneens van het zelfde hospitaal een oppervlakte aan gronden
van 5,5 gemeten 82 roeden
waarvan een half gemet tiende vrij is. Het Sint-Annahospitaal, dat aan de Sint-Baafsabdij verbonden was, bezat op het Westveld heel wat gronden. Gelet op het feit dat de bron een legger van renten is, een financieel document dus, worden alleen oppervlaktes en centen beschreven. Naar grenzen en dergelijke toe geeft dit document geen nadere informatie.
Bron: RA Gent, Fonds
Bisdom: B895 Legger van renten
Pieter
de Hardue houdt een leen van 80 roeden groot, ligghende up theijnse velt daer men
gaet te Roosbrouc. Dit is een zeer vage omschrijving. De exacte ligging van
de gronden valt aan de hand van
de voorliggende gegevens niet nader te bepalen.
Alhoewel de bron een denombrement is, dit is een beschrijving van het desbetreffende goed, staat in dit denombrement bitter weinig over grenzen en dergelijke.
"theijnse velt" is een oudere vorm voor Heiveld. Het huidige Westveld was een onderdeel van het Heiveld en heette destijds (16de-18de eeuw) Sint-Amandskouter, wat in een bepaald document verbasterd werd tot "joosyntjens mannekens cautere". Zo zie je maar dat schoon en netjes schrijven in die tijd ook niet altijd gebeurde.
Bron: RA Gent, Fonds
Bisdom: R879/26 Denombrement van 80 roeden op het Heiveld door Pieter de
Hardue
De H. Kruisparochie heeft een aantal pastoors en onderpastoors gekend die ons allemaal gekend zijn. Na het "verdwijnen" van de onderpastoors werd er beroep op zogenaamde zondagpastoors. Die kennen wij niet. Wie kan ons daarbij helpen. "Zondagpastoors" waren geestelijken die de pastoor bijsprongen zonder een echte functie op de parochie te hebben. Wie kent ze en wie weet er meer over te vertellen. Ook bij de overgang van de ene pastoor op de andere traden zij op. Zij waren dan ook een soort zaakwaarnemers van de "sede vacante". Zij hadden wel de "lasten" maar niet de "lusten" die aan de functie van parochieherder op de H. Kruisparochie verbonden waren. Toch volgens E.H. Dirk Moereels, de voorlopig laatste pastoor van de parochie.
Wij weten dat de parochiale kring op het Westveld enkele malen van locatie is verhuisd. Wat ons echter meer interesseert zijn de opeenvolgende uitbaters/geranten van de kring op de verschillende plaatsen (Reinaertkluis, de Westveldhoeve en de huidige plaats aan de kerk). Dankzij de inlichtingen van een buurtbewoonster hebben wij een zeer beperkte lijst van uitbaters van de kring op de huidige plaats kunnen samenstellen. Wij hadden graag deze lijst uitgebreid gezien. Alle info in dit verband is dus welkom.
Op het Westveld kennen wij drie herbergen: 1) In de Nachtegaal, of een van zijn varianten, in de buurt van de Nachtegaalstraat en -dreef. Reeds gekend in 1846. Hij staat dat jaar ingetekend op een kaartje dat voor de rechtbank in een geschil in verband met de aanleg van de spoorweg. Deze herberg, nu zelfbedieningszaak Sako, lag toen inderdaad aan de spoorweg. 2) In de Jager, gelegen langs de Heiveldstraat 3) Café 't Westveld, gelegen langs de Alfons Braeckmanlaan.
Zijn er nog herbergen op het Westveld? En, wie kan informatie verstrekken over de hierboven geciteerde herbergen (jaar dat ze van start zijn gegaan, wie heeft ze uitgebaat en van wanneer tot wanneer, enzoverder)? Foto's zijn uiteraard welkom. Alvast bedankt voor jullie medewerking.
Uit een
document uit het Gentse rijksarchief(1718)
blijkt dit perceel onderwerp te zijn van een juridisch probleem tussen
Passchier van der Haeghen als pachter en Arnaut Jacob vanden Kerchove en Gillis
Coolens als verpachters. Zij verlenen Passchier van der Haeghen, met
toestemming van de bisschop van Gent, een pachtreductie als gevolg van de
Spaanse Successieoorlog waar van der Haeghen economisch slachtoffer van is
geworden.
De bucht was 817 roeden groot en lag in de Roosbroeken.
Een bucht is een omheinde hoek of een omheind deel van een weide, waarin dieren
worden bijeengedreven of bijeengehouden. Er werd niet gespecificeerd om welke
dieren het ging. Waarschijnlijk ging het zelfs om een partij land waarop graan
werd verbouwd.
Een bucht zou collectief gebruikt worden, waar het vee werd verzameld voor de
nacht of als er gevaar dreigde, of om te melken, enzoverder.
Bucht
zou ook kromming betekenen (vergelijk met buigen). Volgens Van Durme (1)
wordt het woordje bucht ook gebruikt in de betekenis van ettingen.
Volgens Lindemans (2) was een bocht, ook bucht, een plaats waar het vee, vooral schapen, van begin
juni tot einde oktober, 's nachts werd samengedreven met de bedoeling het land
op die plaats te bemesten. Dit gebeurde door het plaatsen van mobiele horden.
In Vlaanderen werden vaste bochten gebruikt die doelmatiger waren naar het
verzamelen van de mest toe. De daarin geproduceerde en verzamelde mest werd
aangewend om aan het gewonnen land toch een zekere bemesting te geven.
(1) L. Van Durme, Toponymie van Velzeke-Ruddershove en
Bochoute (1982, p. 308)
(2) P. Lindemans, Geschiedenis van de landbouw (2 delen,
1952)
Pieter-Ignace de Corte, heer van Bruynsputte, was in de 18de eeuw eigenaar van het Westveld. Vraag is waar de heerlijkheid/leen Bruynsputte gelegen was. De Potter-Broeckaert situeren deze in Zeveneken met enclaves in Oostakker. Nazaten van de laatste heren van Bruynsputte, Tayart de Borms, situeren het in de buurt van Sint-Niklaas maar brengen hiervoor geen bewijs aan. Ridder Amédée de Schoutheete de Tervarent beschrijft in zijn werk over de lenen van het Land van Waas een leen dat eventueel aan de beschrijving zal kunnen voldoen, maar hij geeft geen naam op. U begrijpt het al: waar lag deze heerlijkheid/leen? Wie heeft meer informatie over ligging, grootte, opeenvolgende eigenaars enzoverder. Alle info is welkom.
Werd vermeld in 1532 en was in zijn totaliteit
768 roeden of 11.408,48 m² groot. Het document van 1532 blinkt niet echt uit in
het aangeven van grenzen. Dus ook hier ontbreken ze.
Cavel A kreeg 334 roeden toegewezen en Cavel B 434 roeden. Dit is hoogst
verwonderlijk te noemen omdat het document uit 1532 dat de verdeling regelt bij ieder perceel telkens exact de
zaak in twee deelt. Een afwijking van 100 roeden is dus bijna niet mogelijk.
Dat het hier om een bos gaat is vrij duidelijk. Op een kaartje van 1805 staat
een perceel, genaamd Oude Bosch. Of
het ene perceel met het andere iets te maken heeft blijkt nergens uit, maar het
is natuurlijk niet onmogelijk.
Het Westveld was gedurende een periode het geliefkoosd oefenterrein van de militairen gelegen in de Leopoldskazerne te Gent. Het ging hierbij om militairen (miliciens?) van het 2 Linieregiment. Zij verplaatsten zich van de kazerne naar het Westveld o.a. in zogenaamde "Brenn-carriers", een zeer licht "pantservoertuig" op rupsen. Bedoeling van dit voertuig was de "zandstuivers" veilig naar en van en door de linies te brengen. Het werd gedurende de tweede wereldoorlog door de Engelsen ontwikkeld en was voorzien van een automatisch wapen, de Brenn.
Bewoners van Sint-Amandsberg ervaarden de passage van deze voertuigen als pantservoertuigen. Volgens sommigen waren in de Leopoldskazerne dan ook pantsertroepen gelegen. Zelf hebben wij het "geluk" gehad onze legerdienst in de buurt van het 2/4 Lansiers te Leopoldsburg te mogen doorbrengen. Er is heel wat meer oppervlakte nodig dan die van de Leopoldskazerne in Gent om dergelijke eenheid te kunnen huisvesten. De daar gebruikte pantservoertuigen zijn dan ook van een totaal ander kaliber dan de voertuigen van het linieregiment.
Mochten er nog mensen zijn die zich dit herinneren en nog iets willen toevoegen, dan vernemen we dit graag.
In het gebied waar de oudste appartementsblokken van Volkshaard staan langs de Hippodroomlaan (gebouwd ca. 1980) zou vroeger, in de jaren 1930, een wielerpiste gelegen hebben. Wij hebben dit uit mondelinge overlevering, maar vonden nergens bevestiging.
In het zelfde gebied zou de cavalerie van de toenmalige rijkswacht oefeningen gehouden hebben. Dit was in de jaren 1970. Zoals geweten werden in 1972, ter gelegenheid van 100 jaar Sint-Amandsberg, voor een allerlaatste maal paardenwedrennen gehouden waar later de appartementen zouden gebouwd worden.
Als antwoord op onze vraag ivm de Hippodroomlaan antwoordde een oud-inwoner van het Westveld dat het Westveld destijds oefenterrein was voor de militairen uit de Leopoldskazerne.
Dezelfde oud-inwoner wist ook te vertellen dat in de jaren 1950 op die plek "beer" werd gestort. Van waar die precies kwam kon hij mij niet vertellen. Hij wist wel nog te vertellen dat op die plek brem geweldig goed groeide en bloeide. Brem is dan ook een plant die op schrale, arme grond goed gedijt. Als de plant er met zijn "volle goesting" staat geeft ze overdadig gele bloemen. Eens uitgebloeid worden de bloemen vervangen door bruine zaaddozen in de vormen van een peulvrucht. Bij grote hitte springen die open met een knetterend geluid alsof de struiken in brand staan. Dit hebben wij zelf mogen ervaren in de heidevlaktes van Houthalen-Helchteren.
De eerste bewoners in de sociale woningen van Volkshaard moesten het zonder leidingwater stellen. De waterleiding lag wel in de straten maar was niet op de huizen aangesloten. "Ter vervanging" was er per 4 huizen een pomp op de straat voorzien. Waarschijnlijk grondwater, dat regelmatig door het laboratorium van de stad Gent werd gecontroleerd en dat van behoorlijke kwaliteit schijnt geweest te zijn. Er was echter een groot probleem en dat was de wasdag. Als er tegelijkertijd in alle huizen werd gewassen (zoals toen dikwijls de gewoonte was gebeurde dat op dezelfde dag) kon het wel eens gebeuren dat "de pomp af was", dit wil zeggen dat er geen water meer was. Bijgevolg diende men dan enkele dagen te wachten tot de watervoorraad weer aangevuld was. Men nam echter zijn voorzorgen en de bewoners vulden op voorhand zoveel mogelijk flessen zodat ze alvast drink- en kookwater in voorraad hadden.
Martha Pieters was voor het Westveld van grote betekenis. Ze werd te Gent geboren in 1910 en overleed, eveneens, te Gent in 2000.
In 1961 was ze mede-oprichtster van het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn, de zogenaamde "weging", in de Nachtegaalstraat. Ze deed dit samen met de echtgenote van Jacques Monsaert, de latere burgemeester van Sint-Amandsberg.
Tussen 1958 en 1980 was ze mede-oprichtster en bestuurslid van de KAV-Westveld. Samen met mevr. Carez en Agnes Guenter richtte ze ook nog COVDA-Westveld op.
Martha Pieters was dus met andere woorden een bezige bij in het verenigingsleven dat toch hoofdzakelijk op vrouwen of vrouwgebonden materies gericht was.
Toch wel iemand die niet of nauwelijks vermeld wordt.
Meegedeeld als reactie op deze blog door Herman Derave, zoon van Martha Pieters.
Wordt in 1805 vermeld op een kaart die gemaakt
werd naar aanleiding van het olografisch testament dat Jean Baptiste Schoutheet
opmaakte.
Het gaat om het zelfde stuk grond dat in 1786 Beukendriesch werd genoemd.Het gaat dus om een stuk grond waar jonge beuken werden gekweekt. Dit kadert in de zelfbedruipzaamheid van buitenverblijven of het huys van plaisance dat Jean Baptiste Schoutheet in 1786 aankocht.
Het toponiem Beuckendriesch
staat vermeld in 1786. Dit is het jaartal waarin Jean Baptiste Schoutheet quasi
de helft van het Westveld opkoopt in een openbare verkoop naar aanleiding van
het regelen van de erfenis van Pieter Ignace de Corte, heer van Bruynsputte.
Het toponiem spreekt voor zich: een dries waar beuken groeiden. Het perceel zal
in 1805 een naamsverandering ondergaan.
