Men is normaal 'mee' als men begrijpt wat er gezegd wordt ; men is 'dom', als men niet begrijpt wat er gezegd wordt ; men is 'wijs' als men begrijpt wat niet gezegd wordt ; men is 'autistisch' als men niet begrijpt wat niet gezegd wordt.
Bespreking van de verschillende scènes : - de knikkerkanteldoos met draaiknoppen, het meisje Merk op hoe het meisje de doos met een hoekpunt naar midden voor zich draait, om met de handen gemakkelijk de draaiknoppen te kunnen bedienen.
- de knikkerkanteldoos met draaiknoppen, het jongetje Merk op hoe de jongen de doos wel laat staan, maar zelf een asymmetrische romphouding aanneemt, om ook weer de draaiknoppen symmetrisch te kunnen benaderen met beide handen.
- de knikkerkanteldoos op een kantelbord, symmetrische sturing Op de bovenrand van de doos staan gekleurde knopjes, gelijke kleuren op gelijke afstanden, aan beide dooskanten. De doos staat op een bord dat in alle richtingen kan kantelen op een centrale bol eronder. Bij de eerste beelden mag het meisje 'symmetrisch' sturen, beide handen op gelijke afstand aan gelijke kleurknopjes.
- de knikkerkanteldoos op een kantelbord, asymmetrische sturingsuggestie Nu wordt een asymmetrische sturing gevraagd : gebruik eens stuurknopjes van verschillende kleur, dus op een ongelijke afstand voor de bovenste ledematen. Het meisje kiest evenwel niet voor deze asymmetrische contacthouding, ze draait de doos een kwartslag verder, zodat de ongelijke kleurknoppen toch weer symmetrisch kunnen bediend worden. Eerste conclusies : de wereld 'symmetrisch' benaderen is een voorkeurspatroon. Ofwel doe ik daartoe de wereld 'passen' binnen deze voorkeurshouding (het meisje, dat de kist naar zich toe draait, zelfs als daardoor het object 'scheef' komt te staan (een rechthoekige kist op een rechthoekige tafel (carpenters world) met rechtlijnig geplaatste tussenschotten op de gaatjesplaat). Ofwel pas ik daartoe mijn eigen lichaamshouding aan (de jongen) en laat ik de 'buitenwereld' bestaan zoals die gestructureerd is.
- potlood en lat, het meisje Merk op hoe het meisje dezelfde lichaamspositie handhaaft door het blad steeds verder te draaien.
- potlood en lat, het jongetje De jongen laat het blad liggen, maar kruipt als het ware rond de tekening door z'n houding aan te passen. Hetzelfde fenomeen als bij de knikkerkantelkist van hierboven : het meisje 'vervormt de wereld' om hem te doen passen aan haar actielichaam, de jongen 'vervormt' z'n lichaam' om het de doen passen aan de eis van de buitenwereld. Twee manieren om te voldoen aan 'assimilatie' (Piaget), maar toch twee fundamenteel andere manieren van 'in contact gaan' met de buitenwereld. Het hoeft niet altijd zo te zijn, maar deze vastgestelde 'psychomotorische fenomenen' kunnen typische 'persoonlijkheidskenmerken' zijn, die ook op te merken zijn in bijvoorbeeld emotioneel, sociaal of cognitief opzicht.
Beide manieren van 'in contact gaan' zijn functioneel-efficiënt (de tekenopdracht lukt bij zowel het meisje als het jongetje). Het best is als men van deze 'contactstrategieën' op het juiste moment en in de juiste mate gebruik weet te maken, m.a.w. als men ze dynamisch en flexibel weet toe te passen. Alleen en altijd maar de wereld willen doen overeenkomen met onze eigen maatstaven kunnen we ons niet permitteren. Zichzelf steeds slaafs conformeren aan de eisen van buitenaf is ook niet goed.
Op het continuüm tussen deze twee contactwijzen kunnen psychomotorische oefensituaties bedacht worden voor elk type van persoonlijkheid : 1/ om vrij te komen van een te strakke gebondenheid aan één van de twee polen + 2/ om dynamische flexibiliteit over het hele continuüm heen te creëren. Het meisje (met ASS-diagnose) is er bijvoorbeeld mee gebaat wat meer vrij te komen uit de té starre symmetrische manier van de wereld in te trekken. Hieronder enkele oefensuggesties (uit een 'totaalaanpak', hierover later meer), die daartoe zouden kunnen dienen.
- blokjes snijden ( perfectiedrang) Hier wordt gevraagd om de 'plaats van actie' telkens te verleggen van de ene naar de andere kant (een blokje 'afsnijden' en vooruitschuiven, afwisselend links en rechts ; dan idem, terugschuivend). Het kind mag in deze oefenvorm 'zichzelf' zijn (strikt, eng afgelijnd, Pietje precies), maar toch wordt ze ook uitgenodigd om dynamisch te switchen tussen 2 contactplaatsen, die niet meer centraal voor haar gesitueerd zijn.
- matjes schuiven met de tweepikkel (opnieuw het perfectionistje) Een gelijkaardig oefenidee als het vorige. Op het moment dat ze zich realiseert dat ze vergat te switchen, moet de hele oefening opnieuw gebeuren. Een 'uitvoering' moet immers strikt passen binnen de 'opdracht', enige 'marge' bestaat voor deze, nog (té)rigiede persoonlijkheidsstructuur, niet.
- matjes schuiven met de driepikkel (suggestie naar dynamisering lichaamsgebruik en actieterrein) Nogmaals een dynamiseringssuggestie. Die schuilt niet alleen in de benutting van een ruimer actieterrein, maar ook in een verfijnder drukverdeling over het 'stuur', om ook het middenmatje mee te nemen. Toch is deze oefenvorm nog voldoende passend voor haar 'starre' persoonlijkheidsstructuur.
- bimanuele toetsreeks In de gevraagde oefening wordt proximaal (schoudergordel) een antagonistisch samenwerkingsverband tussen beide lichaamskanten gevraagd (de armen moeten lateraalwaarts verplaatsen door aanvoeren van de ene arm + afvoeren van de andere arm) terwijl distaal een agonistisch patroon gevraagd wordt (beide onderarmen moeten tegelijkertijd pro- en dan supineren). Dit laatste symmetrische patroon wordt bij dit coördinatorisch te weinig verfijnde kind opgeslorpt door het isodirectionele (alles in dezelfde richting) patroon (hier het antagonistische patroon, omdat de oefening in laterale richting verloopt). Het symmetrische agonistische patroon van de distale lichaamsdelen gaat over in het asymmetrische antagonistische patroon. Bij de terugkeerbeweging wordt bovendien gepersevereerd op het moeizaam gevonden antagonistisch patroon uit de heenrichting.
In de tweede oefenvorm wordt het isodirectionele patroon aan dit kind aangeboden. Dit patroon sluit beter aan op de momentele mogelijkheden van dit kind en is daarom een betere, minder frustrerende vertrekoefening. Bij voldoende vertrouwensopbouw binnen deze moeilijkheidsgraad kunnen daarna 'hogere' samenwerkingsverbanden tussen de twee lichaamskanten aangeboden worden.
In de 'coördinatiematrix' gaan we later deze agonistische en antagonistische patronen in een 'kader' proberen te plaatsen.
- symmetrische afstoot in zit op bal Hier zien we een symmetrisch agonistisch samenwerkingsverband tussen de twee lichaamskanten (afstoten met de onderste ledematen), isodirectioneel, in sagittale richting dit keer. Bij afstoten met de armen (ruglings) wordt haar vertrouwen in de totaalsituatie op de proef gesteld. De dynamisering in affectiefopzicht is hier een belangrijk facet van de therapeutische intentie (meer nog dan het coördinatorisch eenvoudige symmetriepatroon sagittaalwaarts).
- observatie bij omkleden (ingeplooid lichaam) Ook bij activiteiten in het dagelijkse leven, zoals omkleden, kiest zij vaak voor symmetrische, naar zichzelf terugplooiende bewegings- en houdingspatronen.
- observatie in les bewegingsopvoeding 1 (late reactie) Haar rigiede binding met de buitenwereld maakt dat ze niet direct en alert kan reageren op prikkels in die leefwereld. De 'verbinding' wordt pas met enig uitstel gemaakt.
- observatie in les bewegingsopvoeding 2 (frunniken aan kledij) Veel interactie gebeurt met haar eigen nabije (kledij) of interne milieu (lichaamssensaties), die als het ware de stroef verlopende interactie met het van buitenaf opgelegde milieu verdringt.
Twee bijdragen zijn toegevoegd, die ontstaan zijn in de afgelopen maanden : - over 'fietsen' - over 'Orbit Wheels' (en andere recent uitgevonden rijtoestellen). Deze analyses kaderen volledig binnen mijn visie op motorische coördinatie. Je vindt deze bijdragen terug bij de categorie 'artikels' in de linkerkolom. Bij de 'doordenkers' is nummer 6 er ook bijgekomen. groeten, René
Even voorstellen
Mijn naam is René Vanweert, 53 jaar, gehuwd, 2 kinderen (22 en 18 jaar), woonachtig in Hasselt en werkzaam als kinesitherapeut op BLO-school De Berk in Hasselt. Van opleiding ben ik licentiaat in de lichamelijke opvoeding, kinesitherapie en motorische revalidatie, afgestudeerd in 1982 aan de Katholieke Universiteit te Leuven. Ik werk al 28 jaar als psychomotorisch therapeut ('kinesist') op een school voor bijzonder lager onderwijs. Ik werkte er aanvankelijk als turnmeester én kinesitherapeut, bij de 3 verschillende 'types' op onze school : type 2-kinderen (matig mentaal gehandicapten), type 1-kinderen (licht mentaal gehandicapten) en type 8-kinderen (leergestoorden). De laatste jaren is mijn werkterrein wat meer 'verengd' naar type 8, maar daardoor zijn mijn inzichten in de problematiek van deze kinderen tegelijkertijd ook 'verdiept' . 'Psychomotorische therapie' is een ruim, open vakdomein, waarin heel wat methodes gehanteerd worden. Een belangrijke beïnvloeding in mijn professioneel leven heb ik ondergaan vanuit de methode 'Kritische Ontwikkelingsbegeleiding volgens Hendrickx'. Verder is creatief bezig zijn met mijn vak, uitwerken van materialen en oefenideeën een drijvende kracht geweest doorheen de jaren. Dit blog is daar waarschijnlijk ook een gevolg van. Via deze weg wil ik iedereen die er interesse voor heeft, kennis laten maken met een aantal van mijn ideeën uit het domein van de 'psychomotoriek'.
Waarom een blog ? In de loop der jaren zijn er heel wat oefenideeën uitgewerkt en materialen ontworpen. Het zijn ofwel eigen creaties, ofwel 'spinn offs' uit andere methodes (vooral de 'Kritische Ontwikkelingsbegeleiding volgens Hendrickx), die een eigen leven zijn gaan leiden. Bovendien komen er bijna elke dag nog nieuwe varianten bij, omdat een kind vaak in z'n unieke zijnswijze dit soort oefensituatieaanpassingen als het ware oproept. Het lezen van een aantal auteurs heeft bovendien mijn visie op menselijk gedrag gekneed tot de huidige inzichten. De 5 voornaamste auteurs daarin zijn : - F.J.P. Hendrickx, die cognitie opdeelt in motorisch-cognitieve kennis (voor- en onbewust) en intellectueel-cognitieve kennis (bewust) - Jason Brown, die wijst op het microgenetische ontstaansproces van elke handeling, voorstelling of idee, oprijzend vanuit de fylogenetisch oudste structuren tot in de evolutionair laatst ontstane structuren (neocortex). - Frans Couwenberghs, die op het belang van de taal wijst als hét, typisch menselijke, instrument waarmee wij de dingen rondom ons kunnen objectiveren, er afstand van nemen, ze daardoor ook manipuleren en waardoor reflexie naar verleden en toekomst voor de mens mogelijk werd. Dit is de reden waarom de mens in staat is geworden dit hele aardse paradijs 'naar zijn hand' (manipuleren) te zetten. - Geoffrey Miller, die beweert dat de menselijke geest een 'siergeest' geworden is in de evolutionair laatste episode (van tienduizenden jaren). Uitingen van kunstzinnigheid, humor, poëzie, muziek, retoriek, ... zijn menselijke staaltjes van de 'geest', waarmee de geestelijke 'fitheid' geëtaleerd wordt. Voor Miller komt dit, in de voetsporen van Darwin lopend, voort uit de tweede evolutionaire selectiestrategie, namelijk sexuele selectie ( de andere strategie is 'natuurlijke selectie' : kenmerken blijven behouden omdat ze meer kans bieden op 'overleving'). Sexuele selectie is gericht op 'voortplanting', kansen daartoe stijgen hoe meer 'fitnessindicatoren' kunnen getoond worden aan het andere geslacht. In het dierenrijk zijn daarvoor analoge voorbeelden aan te tonen : de staart van de pauw, de versierde paarhutten van de prieelvogels, de paringsdansen van de fruitvlieg. Een alerte, kunstzinnige geest doet bij de mens sinds het ontstaan van taal, in dat opzicht z'n 'duit in het zakje'. Tweederde van de aangelegde hersennetwerken in de neocortex zou zo ontstaan zijn. - Stephan Swinnen, professor'motorisch leren' aan de universiteit te Leuven, die focust op 2 basiscoördinatiepatronen : in fase en uit fasepatronen.
In mijn therapeutisch bezig zijn worden deze inzichten de laatste jaren steeds meer geïntegreerd in toepassing gebracht. Via een 'blog' kan ik mensen, die er geïnteresseerd in zijn, met deze werkwijzen kennis laten maken. Voor mezelf is dat een manier van 'ventileren', van er niet alléén op zitten te broeden. Anderen vinden het misschien nuttig om eens bij iemand binnen te mogen kijken. De filmpjes en de begeleidende commentaren op dit blog hebben geen andere bedoeling dan mensen, die door 'psychomotorische gedrag' geboeid zijn, wat koren op de molen te gooien. Ik wil niemand van iets overtuigen, ik heb geen wetenschappelijke ambitie, ik stel alleen maar tentoon. 'Het is wat het is', iedereen doet ermee wat hij/zij wil.
Voor wie bedoeld ? Waarschijnlijk zullen de getoonde en besproken thema's vooral mensen uit het psychomotorische vakdomein aanbelangen. Maar ik kan me voorstellen dat eenieder, die met kinderen of met mensen werkt of omgaat, gefascineerd kan geraken door de originele invalshoek van waaruit menselijk gedrag kan bekeken worden als men de 'psychomotorische bril' opzet . Bovendien komen bij dit inzoomen op menselijk gedrag onvermijdelijk ook allerlei filosofische facetten van menszijn op de proppen. Ik denk en hoop met andere woorden dat dit blog een 'breed' publiek kan beroeren.
Werkwijze Bij een bepaald onderwerp ga ik telkens (proberen) een videofilmpje te maken. Zo kan het aangesneden thema vooraf heel concreet getoond worden, dan weten we tenminste al een beetje (veel) waar het over zal gaan. Deze filmpjes kan men gaan bekijken door te klikken op het 'youtube'-internetadres. Tekst en uitleg bij dit filmpje vindt u in het bericht op de geopende pagina. We gaan trachten heel kernachtig neer te schrijven wat bedoeld wordt.
De thema's die aan bod zullen komen zijn onderverdeeld in categorieën, waarvan u de hoofding in tabel hiernaast links terugvindt. Het cijfertje bij elke hoofding geeft aan hoeveel berichten over dit thema in het blog terug te vinden zijn.
Voor een aantal van deze thema's zijn al aangepaste materialen ontwikkeld, voor andere thema's zijn deze materialen 'in constructie'.
In de categorie 'artikels' kan men eerder geschreven teksten lezen. De meeste daarvan zijn gepubliceerd in het tijdschrift 'Tetra¨¨eder' van VKOH. In de categorie 'doordenkers' kan men randinformatie, quotes, doordenkers met wat 'psychomotorische diepgang' terugvinden, ditom alles ook een beetje luchtiger te maken.
Met het 'uitbloggen' van al deze onderwerpen ben ik wel even zoet. Deze site moet dus ook gezien worden als een 'aanzwelsite'. Kunnen de onderwerpen je boeien, kom dan geregeld eens kijken ! Ik zal mijn best doen om geregeld een nieuw bericht te posten.
