In de liefde kun je alleen maar teleurgesteld worden door jezelf. Als je teleurgesteld bent in de andere is de liefde al dood - Fernand Auwera
Y
In de dromen en in de liefde is niets onmogelijk - Janus Arony
Y
De liefde is niet ingetogen. De liefde is uitbundig en schaamteloos - Elizabeth von Arnim
Y
Om het geluk in de liefde te leren kennen moet u zonder blind te zijn de ogen weten te sluiten - Marcel Achard
Y
Verliefdheid is geen liefde. Wanneer je geen desillusies te overwinnen krijgt, reik je nooit boven de regionen van de verliefdheid uit - Piet van Aken
Y
Liefde is een manier om de tijd te doden en de tijd doodt de liefde - John Newton Baker
Y
Mannen kunnen uit liefde voor een vrouw op hun knieën vallen. Velen blijven daarna op hun knieën zitten - Georges van Achard
Y
Wanneer een vrouw moet kiezen tussen liefde en rijkdom kiest zij steeds voor allebei - Marcel Achard
Y
Je hebt de liefde... en dan nog het leven, haar vijand - Jean Anouilh
Y
Liefde is altijd ongerust zijn om de ander - Marcel Achard
Y
Een van de gevolgen van wederzijdse liefde is dat een slecht humeur door de ander ongemerkt wordt overgenomen - Alain
Y
De schoonste liefde gaat niet ver als men haar laat lopen. Men kan haar beter in de armen dragen als een geliefd kind - Alain
Y
Het is gemakkelijker te sterven dan lief te hebben. Daarom doe ik moeite mijn liefde te beleven - Aragon, Louis Aragon
Y
Haat voedt zich evenals liefde met de kleinste dingen; alles kan er toe bijdragen. Zoals de beminde persoon niets kwaads kan doen, zo kan de gehate niets goeds doen - Honoré de Balzac
Y
Er schuilt een armoede in ieder mensenbestaan. En die armoede scheidt ze van elkaar in verbittering van onbegrepenheid of drijft ze naar elkaar toe in hulpeloosheid van verlangen, maar alle liefde vermag niet die leemte te vullen - eenzaam blijft ten slotte ieder naast degene, die hem 't liefst is - Ina Boudier Bakker
Y
De liefde bestaat grotendeels uit geloof en hoop - Gaby van den Berghe
Y Gebruiken van elkaars tandenborstel: gebaar van grote liefde - Herman Pieter de Boer
Y
Een goede test voor de ware liefde is of je de gedachte kunt verdragen de teennagels van je beminde te knippen - W. N. P. Barbellion
Y
De liefde begint met zichzelf, slechts als men liefde teveel heeft kan men er van wegschenken, slechts als een kachel helemaal warm was geworden kon zij warmte beginnen af te geven - Louis Paul Boon
Y
Duisternis kun je met duisternis niet bestrijden. Alleen het licht kan dat. Haat kun je met haat niet bestrijden, alleen de liefde kan dat - Phil Bosmans
Y
Met de voorstanders van de vrije liefde is het meestal zo dat ze er heel wat minder enthousiast over zijn zodra er een kind in de kabel komt - Guy Bernaers
Y
Afwezigheid doodt liefde niet, tenzij ze al ziek was bij het afscheid - Comtesse Diane de Beausacq
Y
Humor is een eigenschap van het hart, zoals liefde. Er zijn mensen die niet lief kunnen hebben; waarschijnlijk zijn het dezelfde die geen humor hebben - R.G. Binding
Y
Haar liefde op het eerste gezicht was optisch bedrog - Joseph Bisig
Y
Ik kan niet treuren om het verlies van een liefde of een vriendschap, zonder te peinzen, dat je alleen verliest wat je niet echt hebt gehad - Jorge Luis Borges
Y
Oordeel niet zonder liefde in je hart - Paul van den Bergh
Y
Vrouwen trouwen meer uit medelijden dan uit liefde - Louis Paul Boon
Y
Wat is liefde? De behoefte aan zichzelf te ontsnappen - Charles Baudelaire
Y
Afwezigheid is voor de liefde wat wind is voor vuur: het blust het kleine maar het ontsteekt het grote - R. de Bussy-Rabutin
Y
Liefde : de l van laf , de i van immuun ,de e van erect, de f van fataal, de d van dier en de e van eenheid
- L. M. van den Brande
Y
Geen touw of kabel kan zo stevig samensnoeren, zo vast binden, als liefde met één enkele draad doet
- Burton, Robert Burton
Y
Het beste bewijs van liefde is vertrouwen
- Joyce Brothers
Y
De afgunst grenst aan de minachting, zoals de liefde grenst aan de haat
- Cees Buddingh
Y
Fouten zie je dik als de liefde dun is
- Phil Bosmans
Y
Ook de liefde die je niet beantwoordt accepteer je als een hulde. Ze verveelt je een beetje, maar ze vleit je ook
- Marc Callewaert
Y
Ik wil proberen meer
terug te geven dan ikzelf gekregen heb. Sommige mensen noemen dat liefde - Eric Burdon
Y
Als duizend anderen van je houden, maar je houdt niet van jezelf, zal andermans liefde nooit volstaan
- Dorothy Briggs
Y
Misschien is men op het terrein van de godsdienst, evenals op dat van de liefde, wel gedwongen zijn toevlucht te nemen tot vage termen: alles is er waar, mits men er in gelooft
- J. Cabanis
Y
Zoals een bloem de zon nodig heeft om bloem te worden, zo heeft een mens de liefde nodig om mens te worden
- Phil Bosmans
Y
Eeuwige liefde is even absurd, even ondraaglijk als eeuwige lente of eeuwige muziek. Juist de wisseling van de seizoenen maakt het jaar boeiend, en voor de muziek zijn de stilten even belangrijk als de klanken
- Marc Callewaert
Y
Men vertrouwt zijn geheim toe in de vriendschap, maar het ontsnapt ons in de liefde -
Jean de la Bruyère
Y
In de jaloezie is de zuster der liefde zoals de duivel de broeder der engelen is
- Chevalier de Bouffiers
Y
Het schijnt minder zeldzaam te zijn van antipathie over te gaan tot liefde dan tot vriendschap
- Jean de la Bruyère
Y
A verwonderde zich erover dat B over de liefde schreef zonder verliefd te zijn. B: "Ik schrijf toch ook over de dood zonder dood te zijn?"
- Cees Buddingh
Y
In de liefde gaan de vrouwen veel verder dan de mannen, maar de mannen doen het dan weer beter in de vriendschap
- Jean de la Bruyère
Y
Hij sprak voortdurend over liefde, maar liet niemand in zijn nabijheid - Elias Canetti
Y
Natuurlijk is de liefde eeuwig. Alleen de partners wisselen
- Martine Carol
Y
De schildering der liefde interesseert iedereen, want elk heeft er wel een weinig door geleden; vooral zij die haar nooit gekend hebben
- Jacques Chardonne
Y
Echte liefde kent geen schuldgevoel
- Simon Carmiggelt
Y
De afwezigheid is als arsenicum: een beetje sterkt de liefde, veel doodt haar
- Maurice Chapelan
Y
Vriendschap eindigt vaak in liefde, maar liefde in vriendschap, nooit
- Charles Caleb Colton
Y
De liefde is een mooie dolk, met tanden van suiker, met een scherp van morfine en een hecht van blauwe sneeuw
- Achille Chavee
Y
Indien ge een vrouw niet met liefde voor u kunt vervullen, vervul haar dan tot overlopens toe met liefde voor haarzelf; al het overlopende zal voor u zijn
- Charles Caleb Colton
Y
Met een internationale crisis is het net als met de liefde - zolang je erover blijft praten gebeurt er niets
- Harold Coffin
Y
Een liefde die niet bestand is tegen confrontatie met de werkelijkheid is er geen
- Albert Camus
Y
Vrouwen zijn de kameleons van de liefde. Mannen zijn slechts de kleuren waaraan zij zich aanpassen
- Maurice Chevalier
Y
Zonder vrouwen zou de man ruw en lomp zijn en hij zou niet weten van genegenheid die de glimlach van de liefde is
- Francois René de Chateaubriand
Y
Liefde aanvaardt de moeilijke dingen in het leven zonder te vragen waarom. Liefde vertrouwt en blijft kalm
- Amy Carmichael
Y
De liefde is ongeneeslijk, maar het enige geneesmiddel tegen alle kwalen
- David Cohen
Y
Ruzie met een kind is ook een vorm van liefde. Je kunt namelijk nooit vlammende ruzie hebben met iemand die je in wezen onverschillig laat
- Simon Carmiggelt
Y Trouw bestaat wanneer de liefde groter is dan het instinct
- Paul Carvel
Y
Liefde is je hele leven lang proberen je vrouw schaken te leren - Jan Hein Donner
Y
Liefde is troost in droefheid, stilte in tumult, rust in onrust, hoop in wanhoop
- Henry Drummond
Y
In de liefde geven de vrouwen altijd meer dan ze beloven
- L. Desnoyer
Y
Onvoorwaardelijke liefde kan falen, maar, liefde onder voorwaarden krijgt zelfs geen kans van bestaan
- J. L. M. Descalzo
Y
Tederheid is een groter bewijs van liefde dan de meest hartstochtelijke eden -
Marlene Dietrich
Y
Spreek veel over de liefde. Het verliefde hart is een slechte gedachtelezer
- Marlene Dietrich
Y
De liefde is als een vogel in de lucht, niemand kan haar dwingen uit onze handen te komen eten
- Andre Demedts
Y
De weg tot liefde voor hen die niet liefhebben, gaat door de gloeiende woestijn van de hartstochten, of door de ijs-woestijnen van het verstand
- Dirk Coster
Y
Liefde trekt het verstand wat uit de goede richting
- G. Crabbe
Y
Al te heftige liefde voor de dieren is een vorm van mensenhaat
- Dirk Coster
Y
Een beetje goedheid van mens tot mens is beter dan alle liefde voor de mensheid
- R. Dehmel
Y De mens in zijn liefde wordt zich plotseling met kalme zekerheid bewust, dat hij tot zichzelf gekomen is, door tot een ander uit te gaan. Zie hier het bewijs dat de mens zichzelf slechts vinden kan, door zichzelf te verlaten
- Dirk Coster
Y
Een vrouw meet de liefde van een man dikwijls af aan kleinigheden
- Yves de Constantin
Y
Hoe dieper een liefde is, des te eentoniger wordt zij in haar openbaring. Maar achter deze eentonigheid verbergt zich een eindeloze rijkdom die zich meer en meer aan het gewone oog onttrekt
- Dirk Coster
Y
Wat verwoest vriendschap en liefde? Hebzucht bij prominenten, arrogantie bij wetenschappers, schaamteloosheid bij vrouwen en onwaarachtigheid bij mannen
- B. Desjoemhur
Y
Liefde maakt het gezicht mooi
- Fjodor M. Dostojewski
Y
De liefde die op schoonheid gebouwd is, sterft met de schoonheid mee
- John Donne
Y
Waarheid en vrijheid komen nergens dichter bij elkaar dan op het kruispunt liefde
- Anton van Duinkerken
Y
Liefde doet de wereld niet rond zijn as draaien, maar ik moet toegeven dat ik de rit de moeite waard vind - Sean Connery
Y
Het leven moet met liefde en humor worden geleefd: liefde om het te begrijpen en humor om het te dragen - Fisas, C. Fisas
Y
Waar liefde is, is leven
- Mahatma Gandhi
Y
Onvolwassen liefde zegt: “Ik hou van je omdat ik je nodig heb”. Volwassen liefde zegt: “Ik heb je nodig omdat ik van je hou”
- Erich Fromm
Y
In de liefde gebeurt het paradoxale, dat twee wezens één worden, maar toch twee blijven
- Erich Fromm
Y
De kunst van liefde is grotendeels de kunst van het volhouden
- Albert Ellis
Y
Liefde is je een kater drinken omwille van een poes
- C. Eyckmans
Y
Liefde kun je evenmin verbergen als hoest
- Erasmus
Y
Wie heeft gezegd dat de liefde blind is? Zij is de enige die scherp ziet: zij ontdekt schoonheden waar anderen niets merken
- André Frossard
Y
De liefde eist nimmer rechten op, zij geeft ze altijd. De liefde lijdt immer, koestert nooit wrok, wreekt zichzelf nooit
- Mahatma Gandhi
Y
Een ongelukkige liefde toont dikwijls meer trouw dan een gelukkige
- C. J. Wijnaendts Francken
Y
Beter liefde verloren dan haar nooit bezeten te hebben; ongelukkige liefde is nog te verkiezen boven een volkomen liefdeloos leven
- C. J. Wijnaendts Francken
Y
Er is bijna geen activiteit, geen onderneming, die gestart wordt met zo verschrikkelijk veel hoop en verwachtingen en die toch zo vaak mislukt, als de liefde
- Erich Fromm
Y
Liefde is de band met iets of iemand buiten het eigen zelf, op voorwaarde van het behoud van eigen zelfstandigheid en menselijk gaafheid
- Erich Fromm
Y
Liefde is het kind van vrijheid, nooit dat van dominantie
- Erich Fromm
Y
Aan reuma en echte liefde gelooft men pas wanneer men ze heeft opgelopen
- Marie von Ebner-Eschenbach
Y
Als de liefde slechts een gevoel zou zijn, zou er geen grond zijn voor de belofte elkaar voor altijd lief te hebben. Een gevoel komt op en kan weer verdwijnen. Hoe zou ik kunnen beoordelen of dit gevoel altijd zal blijven duren als mijn daad niet ook een oordeel en een beslissing inhield?
- Erich Fromm
Y
Door de liefkozing verlaten wij onze kindertijd, maar één enkel woord van liefde, en wij worden herboren
- P. Éluard
Y
Het christendom heeft veel voor de liefde gedaan door er een zonde van te maken
- Anatole France
Y
Liefde is als linnengoed, hoe vaker verwisseld, hoe prettiger
- P. Fletcher
Y
Liefde is een kwaal, liefdeloosheid is de dood
- Marie von Ebner-Eschenbach
Y
Het enige belangrijke in ons leven is het spoor van liefde dat wij nalaten in ons leven als wij er niet meer zijn - Onbekend
Y
Hand in hand zijn wij gegaan, tot aan de drempel. Moegestreden, door onze liefde omringd, ben je van ons heengegaan - Onbekend
Y
Liefde houdt niet op waar leven eindigt - Onbekend
Y
Je liefde, warmte en zorgzaamheid, kon je aan vele mensen kwijt. Dat gaf jouw leven grote inhoud en het heeft het onze verrijkt - Onbekend
Y
De liefde is als een schelp, waarin je de zee van de eeuwigheid hoort ruisen - Onbekend
Y
Minachting is moeilijker te verbergen dan liefde - Henry de Montherlant
Y
Geluk veroudert niet, evenmin als liefde - Henriette Mooy
Y
Een redmiddel tegen de perfectie: liefde
- Friedrich Nietzsche
Y
Kunst is liefde in elke daad
- Paul van Ostaijen
Y
De tijd vliegt, de zon komt en de schaduwen vallen. Laat ze maar gaan, want de liefde stijgt uit boven alle
- Onbekend
Y
Liefde is hem in een restaurant jouw tanden lenen als hij de zijne weer vergeten is
- Guy Mortier
Y
De ouderdom beschermt je niet tegen de liefde, maar de liefde beschermt je tot op zekere hoogte wel tegen de ouderdom - Jeanne Moreau
Y
De liefde is de geduldige architect die misverstand ombouwt tot begrip - Nash Ogden
Y
Liefde streeft maar één ding achterna: het welzijn van de geliefde. Het laat alle andere bijkomende verschijnselen voor wat ze zijn. Daarom is de liefde een beloning van zichzelf -
Thomas Merton
Y
Niet het gebrek aan liefde, maar het gebrek aan vriendschap maakt ongelukkige huwelijken -
Friedrich Nietzsche
Y
De liefde is de toestand waarin de mens de dingen het meest ziet zoals ze niet zijn - Friedrich Nietzsche
Y
Liefde is als oorlog: gemakkelijk te beginnen maar heel moeilijk te beëindigen - Henry Louis Mencken
Y
Hoe groter de liefde, hoe kleiner de dingen die je elkaar vertelt -
Bart Mesotten
Y
Als ‘t hart niet meer gelooft en hoopt, dan is de liefde nog de redding - Willem de Merode
Y
Liefde is een methode om lust te verkrijgen. De moeilijkheid schuilt niet in het liefhebben, maar in ervaren wat eigenlijk lust is
- Nel Noordzij
Y
Als er geen liefde of haat meespeelt, speelt de vrouw middelmatig -
Friedrich Nietzsche
Y
Wat uit liefde wordt gedaan, geschiedt altijd buiten goed en kwaad om - Friedrich Nietzsche
Y
Liefde is eenvoudig in haar oorsprong, verwarrend in haar verloop -
Henriette Mooy
Y
De liefde is het drama van de verwezenlijking, van de verbinding
- Henry Miller
Y
Er is altijd enige waanzin in liefde. Maar er is ook altijd een reden voor waanzin - Friedrich Nietzsche
Y
Liefde laat de tijd voorbijgaan. De tijd laat de liefde voorbijgaan - Onbekend
Y
Liefde is het waanidee dat de ene vrouw anders is dan de andere - Henry Louis Mencken
Y
Overspel: de toepassing van de democratische gedachte op de liefde - Henry Louis Mencken
Y
Geweld kan uiting zijn van liefde, onverschilligheid nooit - Leo Mets
Y
Vriendschap is liefde op het eerste woord - Harry Mulisch
Y
De liefde is net als de zee: ze omringt alles - Wouter Olthof
Y
Het leven is een slaap, waarin de liefde een droom is - Alfred de Musset
Y
Het is met de liefde net als met het eten van paddestoelen. Men weet pas of ze eetbaar zijn als het te laat is - Nana Mouskouri
Y
Liefde moet tegenslagen met liefde overbruggen
- David Niven
Y
De liefde voor onze eigen vrienden is de enige conditietraining voor de liefde voor alle mensen -
John Henry Newman
Y
In de liefde voelt de man zich als de boog, terwijl hij alleen maar een pijl is - Jeanne Moreau
Y
Liefde betekent vóór alles innig contact, aanraking, samen lichamelijk zijn - Desmond Morris
Y
Liefde maakt vindingrijk
- Molière
Y
Liefde noch vriendschap hoeven te krijgen wat ze kunnen geven -
Alfred de Musset
Y
Naast liefde op het eerste gezicht is er ook liefde op eerste aanraking - Vladimir Nabokov
Y
De heftigste woede van een vader tegen zijn zoon is nog altijd tederder dan de tederste liefde van een zoon voor zijn vader -
Henry de Montherlant
Y
De liefde is vaak een vrucht van het huwelijk
- Molière
Y
Liefde is de overwinning van verbeelding op intelligentie - Henry Louis Mencken
Y
Liefde is vaak een vrucht van het huwelijk - Molière
Y
Hoe meer men liefheeft, des te actiever wordt men, denk ik; want liefde die alleen maar gevoel is, zou ik geen liefde noemen willen - Vincent van Gogh
Y
Liefde is als een cryptogram: geef me de oplossing erbij en ik snap er nog niets van - Theo van Gogh
Y
Afstand loutert. De zuiverste liefde is die voor de verre geliefde - Jan Greshoff
Y
Men zegt: liefde kent geen grenzen. Maar grenzen zijn nu juist het interessantst - Jean-Luc Godard
Y
Vrijwillige afhankelijkheid is de schoonste toestand; en hoe ware deze mogelijk zonder liefde? - Johann Wolfgang von Goethe
Y
De enige echte liefde is de onmogelijke liefde - Johann Wolfgang von Goethe
Y
Liefde is een ziekte zonder de welke men zich niet goed voelt - M. Grépon
Y
De zekerste manier om liefde te krijgen, is doen alsof je ze niet nodig hebt - Ellen Glasgow
Y
Plicht betekent met liefde doen wat men zichzelf oplegt - Johann Wolfgang von Goethe
Y
Lust en liefde tot een ding, maakt de moeite zeer gering - Guido Gezelle
Y
Het maakt niet uit wat je gedaan hebt voor jezelf of voor de mensheid. Wanneer je niet terug kunt kijken op het geven van liefde en aandacht aan je eigen familie, wat heb je dan werkelijk bereikt? - Lee Iacocca
Y
Fantasie en inlevingvermogen zijn niets anders dan vormen van liefde - Hermann Hesse
Y
Het eerste symptoom van ware liefde is bij een jongen verlegenheid, bij een meisje durf - Victor Hugo
Y
Liefde is het enige spel waarbij vals spelen tot de regels behoort - Jan Greshoff
Y
Het is niet het geloof wat bergen verzet, maar de liefde - Georges Guilbert
Y
Zich overgeven in de liefde is niet hetzelfde als innerlijk onvrij worden - Hella S. Haasse
Y
Liefde kan bij vrouwen verslijten, haat nooit - Georges Guilbert
Y
Zolang je van iemand houdt om zijn kwaliteiten is er niets ernstigs aan de hand. Maar als je hem begint te beminnen om zijn fouten, is er liefde in het spel - Sacha Guitry
Y
Liefde is een valstrik waaruit men zich nooit levend bevrijdt; de trage wederzijdse vernietiging, onder het mom van tederheid; Ook de vernietiging wordt een kunstwerk - Henri-Floris Jespers
Y
Het huwelijk uit liefde mislukt meestal. Een huwelijk uit vriendschap heeft kans van slagen - Jan Greshoff
Y
Liefde is op weg zijn naar: jezelf te vinden in elkaar - Toon Hermans
Y
Liefde is het enige dat groeit, wanneer we het verspillen - Ricarda Huch
Y
Liefde is het enige wat meer wordt als we het met anderen delen - Ricarda Huch
Y
Van liefde dromen is soms heerlijker dan ze te bedrijven - Georges Guilbert
Y
De liefde die we geven is de enige die we houden - Elbert Hubbard
Y
Zonder romantiek is er van liefde geen sprake - Jan Greshoff
Y
Liefhebben betekent liefde schenken, wat wij ontvangen nemen wij op de koop toe - Jan Greshoff
Y
De liefde bedrijven is vrijheid verwerven. Liefhebben is haar verliezen - Henri Jeanson
Y
Waar jaloezie is, is liefde. Vrouwen zijn vaker jaloers dan mannen - F. Hellers
Y
Als je nipt aan de liefde, wil je het liever meteen in een slok opdrinken. - Wouter Jaspers
Y
Omdat er liefde is bestaat er geen voorbij in alle eeuwigheid ben jij - Toon Hermans
Y
Ik geloof niet in de liefde van hen die niet kunnen haten - Jan Greshoff
Y
Plezier van liefde duurt een moment. Pijn van liefde duurt levenslang - Jean Pierre Claris de Florian
Y
Als een mens slechts één ander mens liefheeft en onverschillig is tegenover de rest van zijn medemensen, dan is zijn liefde geen liefde maar een symbiotische binding of een vernieuwd egoïsme - Erich Fromm
Y
Een verschillend gevoel voor humor is een kwaad iets in de liefde - George Eliot
Y
Ieder mens is een Antaeus: de moederlijke aarde sterkt en bezielt ieder tot de onoverwinnelijkheid, als hij haar met liefde vasthoudt - E. von Feuchtersleben
Y
Eenzaamheid: hoogmoedig ideaal voor wie als kind weinig liefde heeft gekregen - Ferrucci
Y
De meeste mensen hebben meer liefde nodig dan ze verdienen - Marie von Ebner-Eschenbach
Y
Liefde is Adam heten en geen ribstukjes willen eten - Werenfridus van Elst
Y
De tong van de liefde ligt in de ogen - Louise Fletcher
Y
Er is in iedere omhelzing een moment waarop de geliefde al niet meer bij ons is - Gustave Flaubert
Y
Liefde is niet hoofdzakelijk een relatie met één bepaalde persoon; het is een instelling, een oriëntatie van het karakter dat de verwantschap van een persoon met de hele wereld, niet met het ‘liefdesobject’, bepaalt - Erich Fromm
Y
Liefde is jezelf zonder waarborg toevertrouwen, jezelf compleet geven in de hoop dat onze liefde ook liefde in de beminde persoon zal opwekken. Liefde is een daad van vertrouwen en als je weinig vertrouwen hebt, heb je ook weinig liefde - Erich Fromm
Y
De relatie tussen moeder en kind is paradoxaal en, in zekere zin, tragisch. Het heeft de volledige liefde van de moeder nodig om het kind te helpen weg te groeien van zijn moeder om zo compleet onafhankelijk te worden - Erich Fromm
Y
Het is onzin, zegt het verstand. Het is belachelijk, zegt de trots. Het is onmogelijk, zegt de ervaring. Het is wat het is, zegt de liefde - Erich Fried
Y
Het is de ware liefde die altijd en eeuwig hetzelfde blijft, of men haar nu alles toestaat of alles onthoudt - Johann Wolfgang von Goethe
Y
Wie heeft gezegd dat de liefde blind is? Zij is de enige die scherp ziet: zij ontdekt schoonheden waar anderen niets merken - André Frossard
Y
De liefde tussen jonge mensen is een natuurverschijnsel. Liefde tussen oude mensen een merkwaardig werk van kunst - Jan Greshoff
Y
Liefde maakt een smal bed breed - Bertus Aafjes
Y
Het hart is een beest dat je moet wantrouwen. De intelligentie is er ook een, maar die heeft het nooit over de liefde - Graham Greene
Y
Liefde is naar ronken luisteren zonder je te vervelen - Renate van Gool
Y
De liefde is een ziekte. Er is maar één genezing: bezit - Marnix Gijsen
Y
De afgrond voor elkaar verborgen houden. Dat is liefde - Julien Green
Y
De beste geur is die van brood, de beste smaak is die van zout en de beste liefde is die van kinderen - Graham Greene
Y
Liefde en dood, in deze beide geheimen ligt de hele vreselijke betekenis van ons bestaan verborgen - Maxim Gorki
Y
De haat is partijdig, maar de liefde nog meer - Johann Wolfgang von Goethe
Y
Hoe meer men liefheeft, des te actiever wordt men, denk ik; want liefde die alleen maar gevoel is, zou ik geen liefde noemen willen - Vincent van Gogh
Y
Afhankelijkheid? Ja, uit liefde, maar niet uit angst -
Gerhart Hauptmann
Y
Liefde komt nooit onverwacht - de vrouw wacht er altijd op -
Audrey Hepburn
Y
Liefdeswaanzin! Pleonasme! Liefde is toch al een waanzin! -
Heinrich Heine
Y
Als de honger groot is, is de liefde klein -
Anastasius Grün
Y
De leugen doodt de liefde, maar oprechtheid doodt ze pas volledig -
Ernest Hemingway
Y
Laat mij niet zeggen dat dit liefde is, geef mij maar zacht je kleine warme handen; wij zullen dwalen door de schemerlanden, waar dromen leven is -
Adriaan Roland Holst
Y
Liefde is als mazelen; iedereen moet het gehad hebben -
Jerome K.
Y
Liefde is een conflict tussen reflexen en reflecties -
M. Hirschfeld
Y
Liefde is wijsheid van de dwaas en dwaasheid van de wijze -
Samuel Johnson
Y
Waar liefde de scepter zwaait, daar zijn geen andere meesters meer -
J.B. Gresset
Y
De vrijheidsliefde is de liefde van anderen; de liefde voor macht is de liefde van ons zelf -
William Hazlitt
Y
Kinderen hebben liefde nodig, vooral als ze het niet verdienen -
H.S. Hulbert
Y
Het kwade ontstaat altijd daar waar de liefde tekort schiet -
Hermann Hesse
Y
Liefde is een fanclub met slechts twee leden -
Adrian Henry
Y
Men doet het voorkomen alsof haat en liefde elkaars tegendeel zijn. Tegenover beide staat onverschilligheid -
Jan Greshoff
Y
Liefde is dat jij het mes bent waarmee ik in mijzelf wroet -
Franz Kafka
Y
De ontelbare generaties dwarrelen als herfstbladeren neer; alleen de liefde is eeuwig en sterft nimmer meer -
Harry Kemp
Y
Liefde is niet wat de wereld draaiende houdt. Maar liefde is wat de rit de moeite waard maakt -
Franklin Jones
Y
De liefde is een vogel die zingt in het hart van de vrouwen -
Alphonse Karr
Y
Liefde ontstaat in het hart en ontspringt in het kruis -
O. van Kesteren
Y
Man en vrouw, de liefde, wat is dat alles? Een stop en een fles -
James Joyce
Y
Het hart verenigt wat de rede scheidt; het gaat de noodzakelijkheid te boven en vormt de strijd om tot liefde -
Nikos Kazantzakis
Y
Met liefde is het net als een bloemenperk in het voorjaar; Je vraagt je af wat er uit komt, en uiteindelijk is het hetzelfde als vorig jaar -
Tom Jones
Y
De jeugd maakt grote fouten in het leven; in de eerste plaats idealiseert zij liefde te veel -
Benjamin Jowett
Y
Wat is jeugd? Een droom. Wat is liefde? De inhoud van die droom -
Sören Kierkegaard
Y
Vriendschap en liefde worden vernietigd door lange afwezigheid, doch kunnen door korte versterkt worden
- Samuel Johnson
Y
Als men geheel binnengetreden is in het rijk der liefde wordt de wereld (hoe onvolkomen ook) rijk en schoon, want het bestaat uit niets dan gelegenheden lief te hebben
- Sören Kierkegaard
Y
Duisternis kan geen duisternis verdrijven, enkel het licht is daartoe in staat. Haat kan geen haat verdrijven, enkel de liefde is daartoe in staat
- Mark King
Y
Gewoonte baart liefde
- Lucretius
Y
Kunst is een uitdrukking van liefde
- Maharishi
Y
De liefde slaat zijn haak in je hart en dwingt je te beseffen dat van alle sterke zaken er geen zo sterk, zo onweerstaanbaar is als die goddelijke liefde
- William Law
Y
Koester bovenal de liefde die je ontvangt. Die zal doorleven lang nadat goud en gezondheid uit je leven zijn verdwenen
- Og Mandino
Y
Liefde is verleden tijd voor lief - T. van Lieshout
Y
Een leven zonder liefde is als een landschap zonder zon. Als er geen schaduwen zijn, dan zijn er ook geen grote lichten - Rene de Masny
Y
Het is in de liefde zoals met alles. Wat je gehad hebt is niets, alleen wat je niet hebt telt - Paul Léautaud
Y
Liefde is een zeepbel waar je af en toe met een spelt in prikt om te horen hoe luid de knal zal zijn - Luc Lamon
Y
Flirten: amateurisme in de liefde -
Rene de Masny
Y
De liefde is vaak een spel waarin beide spelers beurtelings denken dat ze gaan verliezen en zich dan haasten om van tactiek te veranderen - Paul Léautaud
Y
Liefde is een heleboel vriendschap plus nog iets. Vriendschap is een heleboel vriendschap
- Ischa Meijer
Y
Wijzer worden is beseffen dat men bij elke waarachtige liefde geeft zonder nadenken en krijgt zonder vragen - Rik Lanckrock
Y
Wie gek wordt van liefde zou het vroeger of later ook wel zonder liefde geworden zijn - Gotthold Ephraim Lessing
Y
Liefde kost niets om te krijgen, maar is onbetaalbaar als je het hebt - Kees van Kooten
Y
Een vrouw is met haar geslacht betrokken bij alle dingen van het leven. Soms zelfs bij de liefde
- Karl Kraus
Y
Ook in de liefde ontwikkelt men zich van smulpaap tot fijnproever - Marcello Mastroianni
Y
Het leven is kort. Een beetje liefde, een beetje droom, en dan: vaarwel - Alphonse de Lamartine
Y
Opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid. En de laatste twee groeien waar de eerste heerst - Jan Ligthart
Y
Haat tegen mensen gaat meestal gekleed in woorden van liefde voor mensen - Rutger Kopland
Y
Liefde en haat van de volkeren zijn niet gegrond op oordelen, maar op herinneringen, vrees en spookbeelden - André Maurois
Y
De liefde bakt kwetsbaren altijd de lelijkste poets - Gotthold Ephraim Lessing
Y
Het allermoeilijkste in de liefde is, van de ander te leren houden om wie de ander is en niet om wie je zelf bent - Hannes Meinkema
Y
Liefde is tijdelijke blindheid voor de bekoorlijkheden van andere vrouwen
- Marcello Mastroianni
Y
Men moet de liefde ernstig nemen, maar niet tragisch - André Maurois
Y
We moeten alle tedere gevoelens die we kenden wel liefde noemen, maar we zullen nooit weten of zij het was - Francois Mauriac
Y
De liefde maakt dwazen, het huwelijk bedrogen echtgenoten, de vaderlandsliefde schadelijke stomkoppen - Paul Léautaud
Y
Ik blijf erbij dat het karakter van een vrouw niet blijkt waar de liefde begint, maar waar ze ophoudt - Rosa Luxemburg
Y
De hartstochten zijn elkaars tegenstander: de trots bestrijdt de eerzucht, de gierigheid bestrijdt de liefde, de ijdelheid bestrijdt ze alle - Julie de Lespinasse
Y
Als vriendschap en liefde verdwijnen, is het altijd goed ze te vervangen door beleefdheid - Mme de Knorr
Y
Waar de hoogste en edelste liefde bestaat, is het beter door de dood verenigd te worden dan door het leven gescheiden - Valerius Maximus
Y
Als liefde het antwoord is, wil je dan de vraag nog eens herhalen - Kees van Kooten
Y
Alleen de liefde overwint, alleen de liefde behoudt. Wanneer de hemel een mens wil behoeden vervult hij diens hart met liefde - Lao-Tse
Y
De geest die alle dingen leven schenkt is de liefde - Tsoe Li
Y
Wij zijn niet gemaakt voor de wet, maar voor de liefde - George Macdonald
Y
Wie zichzelf hartstochtelijk bemind mag er zeker van zijn dat de liefde wederzijds is
- Gerd de Ley
Y
Liefde is alleen maar een chemische reactie, maar het is prettig naar de formule te zoeken - Hildegard Knef
Y
Liefde is een brug over het water. De andere kant is binnen handbereik, maar het dreigende water blijft - Leffert Laam
Y
Wijzer worden is weten dat het beleven van de liefde weliswaar wisselt met de jaren maar in alle stadia steeds verrukkelijk is - Rik Lanckrock
Y
De man verdraagt het huwelijk uit liefde voor de vrouw; de vrouw verdraagt de man uit liefde voor het huwelijk - Gabriel Laub
Y
Liefde wordt in stand gehouden door bepaalde zedelijke verplichtingen die - omdat de mensen nu eenmaal slecht zijn - telkens wanneer er eigenbelang in het spel is, verbroken worden - Machiavelli
Y
Een heerser moet ervoor zorgen dat hij op zodanige wijze gevreesd wordt dat hij, ook al slaagt hij er niet in de liefde van zijn onderdanen te winnen, toch in elk geval hun haat weet te ontlopen - Machiavelli
Y
Vriendelijkheid in woorden schept vertrouwen, vriendelijkheid in denken schept diepzinnigheid, vriendelijkheid in geven schept liefde - Lao-Tse
Y
Ik zal altijd een priester van de liefde zijn - David Herbert Lawrence
Y
Oude liefde is een kankergezwel -
Petronius
Y
Tegen de liefde is geen kruid gewassen -
Ovidius
Y
Geduld is liefde die in een moeilijke situatie tot uitdrukking komt -
Dorothy Pryse
Y
Zonder liefde zou het arme leven zijn als een schip dat de moeite van het te water laten niet waard was -
Edwin A. Robinson
Y
Vergeet nooit dat de meest overweldigende kracht op aarde de Liefde is -
Nelson Rockefeller
Y
De liefde bestaat hieruit, dat twee eenheden elkaar beschermen en aanraken en begroeten - Rainer Maria Rilke
Y
Er is een soort liefde die zo hevig is dat jaloersheid geen kans krijgt -
Francois de la Rochefoucauld
Y
De man verklaart onmiddellijk zijn liefde, maar aarzelt lang eer hij zegt dat hij niet meer bemint. Bij de vrouw is het juist omgekeerd - Gerard Reve
Y
Een directe liefde is beter dan een afgeleide liefde, maar een afgeleide liefde is beter dan onverschilligheid - Siegfried E. van Praag
Y
Er zijn ogenblikken in de liefde waarop het onmogelijk is te weten of men oprecht is of niet -
Etienne Rey
Y
De liefde maakt ons niet blind, zoals het onzinnig spreekwoord wil, maar het tegenovergestelde: ziende -
Joseph Roth
Y
Voor mij is de liefde het enige middel om te overleven en het enige wat het overleven waard is -
Jo Ropcke
Y
Er zijn meer vrouwen die van de wellust genieten dan mannen die de liefde begrijpen -
Siegfried E. van Praag
Y
Het bezit van de geliefde is wellicht een groter vreugde dan de liefde - Marcel Proust
Y
Ware liefde is als geesten. Iedereen praat erover, maar weinig hebben ze gezien - Francois de la Rochefoucauld
Y
Die liefde is het sterkst, die de gewoonte verdraagt -
Maurice Roelants
Y
Aangeraakt door de liefde, wordt iedereen een dichter
- Plato
Y
De liefde van de vrouw vormt het karakter van de man -
S. Reyes
Y
Er is geen groter plezier dan lichamelijke liefde - Plato
Y
Liefde is een bron van zorg en angst -
Ovidius
Y
De ogen zijn de leiders van de liefde -
Propertius
Y
De liefde herschept het oerbeeld, zij tracht twee wezens te doen samensmelten tot één enkel, zij wil de menselijke natuur genezen -
Plato
Y
Schoonheid is zichtbaar geworden liefde -
Plato
Y
Dronkenschap maakt twee mooie dingen groter: moed en liefde -
Jean Paul
Y
Liefde maakt weliswaar blind, maar het huwelijk zorgt ervoor dat ons de ogen weer opengaan -
Cliff Richard
Y
Een huwelijk wordt niet gelukkig door liefde, integendeel. Een huwelijk wordt gelukkig door verstand -
Jean Paul
Y
Er zit in jaloezie meer eigenliefde dan liefde -
Francois de la Rochefoucauld
Y
De lui die de een na de ander verslinden zijn tot geen liefde in staat. Die indruk krijg je toch bij dat soort mannen; het zijn net pralende foxterriërs -
Annie Romein-Verschoor
Y Er is maar één soort liefde, maar er zijn wel duizend verschillende afdrukken van
- Francois de la Rochefoucauld
Y
Liefde noemt men de ontoerekeningsvatbaarheid van de toerekeningsvatbare -
Alfred Polgar
Y
Liefde vereenvoudigt het leven. Men heeft dan niets anders meer in het hoofd -
H. Reimann
Y
In hun eerste liefde beminnen vrouwen hun minnaar, daarna de liefde -
Francois de la Rochefoucauld
Y
De dingen die de westerse wereld zullen vernietigen zijn, welvaart tegen elke prijs, vrede tegen elke prijs, veiligheid eerst in plaats van plicht eerst, de liefde voor het zachte leven, en de word snel rijk theorie van het leven - Theodore Roosevelt
Y
Er is in jaloezie meer eigenliefde dan liefde -
Francois de la Rochefoucauld
Y
De nijd wordt te niet gedaan door ware vriendschap, de behaagzucht door ware liefde - Francois de la Rochefoucauld
Y
De arbeid is de hoogste openbaring der liefde -
Auguste Rodin
Y
De liefde kan niet van één klant komen -
Alexander Pola
Y
De herinneringen die we van elkaar hebben, zijn zelfs in de liefde niet hetzelfde -
Marcel Proust
Y
Ontrouw in de liefde heft liefde niet op, maar ontrouw in vriendschap bewijst dat er geen vriendschap bestond -
Siegfried E. van Praag
Y
De liefde geeft mannen vleugels, het huwelijk houdt hen in evenwicht -
Anthony Quinn
Y
Zuivere kennis en zuivere liefde zijn één en dezelfde -
Ramakrishna
Y
Je doet niets voor de liefde als je er niet alles voor doet -
Etienne Rey
Y
De arbeid is de grootste openbaring van de liefde -
Auguste Rodin
Y
Het is een zeker bewijs van liefde dat men de kinderjaren van de andere wenst te kennen, te herleven - Cesare Pavese
Y
De waarde van liefde zal altijd sterker zijn dan de waarde van haat... Elk land of groep landen die haat toepast zal uiteindelijk verscheurd worden door haat... -
Franklin D. Roosevelt
Y
Het leven is een soep met vier troostende mergpijpen erin: de drank, de liefde, de tabak en de kunst -
Felix Timmermans
Y
Spreek slechts van liefde als je weet wat tederheid is - L. Vandepitte
Y
Liefde is: wanneer het verlangen dat de ander naar je verlangt, je zozeer aangrijp dat je denkt eraan te sterven - Henri de Toulouse-Lautrec
Y
Je kunt de liefde niet aanraken, maar je voelt hoe haar zoetheid overal in je sijpelt - Annie Sullivan
Y
Liefde is: ‘s avonds samen in stereo hoesten in bed - L. Verbeeck
Y
Alle tijd die niet is besteed aan liefde, is verdaan - Tasso
Y
In de liefde zijn de vrouwen professionals en mannen amateurs - Francois Truffaut
Y
Liefde is je maîtresse bedriegen met je eigen vrouw - Mark Uytterhoeven
Y
Ach, wat maakt de liefde de mens toch slap en sterk - Felix Timmermans
Y
Grote liefde komt niet veel meer voor. De mensen geloven niet meer in liefde; daarom vinden zij geen liefde meer - Hélène Swarth
Y
Vijftien verkoudheden had hij reeds gevat en hij was van alle genezen, uitgezonderd van de eerste. Zo gaat het ook met de liefde - Jan Vercammen
Y
Jaloezie volgt als een loodsvisje de haai der liefde - Eric van der Steen
Y
Een leven vol wijsheid maar zonder liefde, is als een zon waaraan een wereld ontbreekt om in haar licht en warmte te gedijen - Julien de Valckenaere
Y
Door de ervaring in de liefde begaat men dezelfde dwaasheden in dezelfde omstandigheden - Jan Vercammen
Y
De liefde met de grootste gevolgen is die met de kleinste oorzaken - Jan Vercammen
Y
Het aantal maakt de spoeling dun. Hoe meer mensen men lief heeft, des te wateriger wordt de liefde - Jan Vercammen
Y
Liefde is van een aanbiddelijke kortzichtigheid - Julien de Valckenaere
Y
Liefde is zoiets als honger en dorst. Zij verliest haar betekenis door de vervulling van het verlangen - Roger van de Velde
Y
De eerste liefde maakt een meisje wijzer, de tweede maakt een jongen minder dom - Jan Vercammen
Y
Liefde is de enige beloning die nooit verdiend is - Jan Vercammen
Y
In de liefde gebeurt vaak het enige wat men niet voorzien heeft - Jan Vercammen
Y
Liefde is dromen van wat men nog niet heeft en wat men slechts dromerig vermoedt - Roger van de Velde
Y
De grote liefde is die, die je nooit hebt gehad - Peter Ustinov
Y
De eerste plicht van liefde is luisteren - Paul Tillich
Y
Liefde is lentezonneschijn, in het voorjaar zijn immers de wolken niet van de lucht - Julien de Valckenaere
Y
Men gelooft doorgaans dat de eerste liefde de laatste is, en de laatste de eerste - A. Souret
Y
In de liefde triomfeert de Eros, in het huwelijk de erosie - Eric van der Steen
Y
Je kan liefde veinzen, maar het is onmogelijk vriendschap te veinzen - Philippe Soupault
Y
De liefde is sterker dan dood of doodsangst, alleen door haar, alleen door de liefde blijft het leven bestaan - Iwan Toergenjew
Y
Je hebt gelijk te twijfelen aan de liefde van een vrouw wanneer ze je te gemakkelijk vergeeft - Jan Vercammen
Y
De liefde overwint alles; laten wij ons dan aan de liefde overgeven - Vergilius
Y
Liefde is datgene wat men samen met een ander heeft doorgemaakt - James Thurber
Y
In de liefde moet men liefdesbetuigingen niet al te serieus nemen - John Travolta
Y
Een idealist is iemand wiens liefde voor geld onbeantwoord blijft - T. Troll
Y
Bestendigheid is de hersenschim van de liefde - Vauvenargues
Y
De meeste mannen houden een levendig gevoel van eigenliefde voor liefde - Mme de Tencin
Y
Het zijn dominees en zedenprekers die betaalde liefde afschilderen als en associëren met ‘goedkoop’. De werkelijkheid leert anders - Henk Spaan
Y
In de liefde komen al deze ondeugden voor: beledigingen, achterdocht, vijandigheden, wapenstilstand, oorlog, en weer vrede - Terentius
Y
Liefde is als het verlangen om verlangd te worden je zo sterk pakt dat je eraan kunt sterven - Henri de Toulouse-Lautrec
Y
Liefde is niet zo fijngevoelig als eigenliefde - Vauvenargues
Y
Liefde is zelfverloochening, ziedaar het enige geluk dat niet van toeval afhangt
-
Leo Tolstoy
Y
Door wetenschap bereikt men veel, doch slechts de liefde voert tot volmaaktheid -
Rabindranath Tagore
Y
Iedere tijd heeft zijn eigen liefde - Leo Tolstoy
Y
Afwezigheid nu en dan is in de liefde van goede invloed en houdt haar klaar en stralend - Robert Louis Stevenson
Y
Het is het best verstandig te beminnen; maar dwaas te beminnen is beter dan in ‘t geheel niet tot liefde in staat te zijn - W. M. Thackeray
Y
Niet beminnen is niet leven, of een levende dood leven. Het leven, dat uitgaat in liefde tot allen, is het leven, dat vol en rijk is, en voortdurend toeneemt in schoonheid en kracht - R. W. Trine
Y
De hoofdbeginselen van het waarachtige christendom bestaan in de innige verwantschap van alle mensen met God, in de gelijkheid en volkomen verbroedering onderling en in de vervanging van het geweld door nederigheid en liefde - Leo Tolstoy
Y
Ieder wordt dichter, ook de meest prozaïsche mens, wanneer de liefde hem bevangt - Symposion
Y
In de liefde zijn vreugde en smart steeds met elkaar aan het strijden - Publilius Syrus
Y
Partijdigheid zou de plaats moeten ruimen voor een liefde die alles omvat - Mo Tzoe
Y
Ontsteek de lamp van de liefde met je leven! - Rabindranath Tagore
Y
Liefde is niet echt liefde zonder een zekere vorm van krankzinnigheid - Tsjang Tsjau
Y
Liefde is rijk trouwen en toch hopen dat ze blijft leven - Mark Uytterhoeven
Y
Er is pas sprake van echte liefde als je elkaar niet meer wilt verbeteren - V. Uyen
Y
Om zijn liefde voor haar te bewijzen beklom hij de hoogste berg, zwom over de diepste rivier en doorkruiste de grootste woestijn. Zij verliet hem. Hij was nooit thuis - Harry Clement Stubbs
Y
Liefde is als het eekhoorntje: moedig en schuw tegelijk - Carmen Sylva
Y
De liefde is een verrukkelijke bloem, maar men moet de moed hebben haar te gaan plukken aan de rand van een verschrikkelijke afgrond - Stendhal
Y
Italië, lente en de eerste liefde volstaan om zelfs de meest neerslachtige persoon gelukkig te maken -
Bertrand Russell
Y
Het positieve overwint het negatieve, moed overwint vrees, geduld overwint woede en ergernis. Liefde overwint haat -
Swami Sivananda Sarasvati
Y
In de liefde kent men elkaar omdat men elkaar bemint. In de vriendschap bemint men elkaar omdat men elkaar kent -
Schulz
Y
Er bestaat maar één geluk in het leven: iemand liefhebben en die liefde beantwoord zien -
George Sand
Y
Liefde verkwikt als zonneschijn na regen -
William Shakespeare
Y
Liefde is niets anders dan onszelf te ontdekken in de ander, en de vreugde van de herkenning -
Alexander Smith
Y
Liefde is een krasse overdrijving van het verschil tussen één bepaalde persoon en alle andere
-
George Bernard Shaw
Y
Liefde is onverenigbaar met vrees -
Seneca
Y
Tegenspoed in de liefde wakkert ze des te meer aan -
Seneca
Y
Het pad van ware liefde was nooit effen -
William Shakespeare
Y
Liefde bestaat niet hierin dat men samen naar elkaar zit te kijken, maar dat men samen uitkijkt in dezelfde richting -
Antoine de Saint-Exupéry
Y
Echte liefde is in zijn jeugd de hemel bestormen en in de wolken huizen, en eenmaal de jeugd voorbij, met de aarde genoegen nemen -
Julien Roufie
Y
Liefde is als een zon: hoe dieper zij zinkt, hoe groter de schaduwen in het leven worden -
Peter Sirius
Y
Van alle vormen van voorzichtigheid is voorzichtigheid in de liefde misschien wel het grootste struikelblok op de weg naar het geluk -
Bertrand Russell
Y
Wanneer het over liefde gaat, kan een meisje altijd veel vlugger luisteren dan een man praten -
Helen Rowland
Y
Drie eenvoudige maar onweerstaanbare hartstochten hebben mijn leven beheerst: de behoefte aan liefde, de drang naar kennis en het bijna ondraaglijk besef dat het mensdom smartelijk lijdt -
Bertrand Russell
Y
Zoek uw toevlucht in innerlijke stilte, maak uw gedachten los van de buitenwereld, dan zult ge merken hoe God de stralen van Zijn liefde en goedheid over u en het heelal uitstort -
Iran Sjahr
Y
Men ziet vaker een uiterste liefde dan een volmaakte vriendschap -
George Sand
Y
Als liefde ziek wordt en vervalt, bediend het zich van gedwongen vormelijkheid -
William Shakespeare
Y
De gulden tijd van de eerste liefde -
Friedrich von Schiller
Y
De hinde die zou willen trouwen met de leeuw zal zeker sterven van liefde -
William Shakespeare
Y
Doe maar voorzichtig als je het woord liefde gebruikt -
William Shakespeare
Y
Liefde is blind en minnaars kunnen de aardige dwaasheden die zijzelf begaan niet zien
-
William Shakespeare
Y
Liefde is geen liefde als zij vertroebeld wordt door oneigenlijke oogmerken -
William Shakespeare
Y
Liefde en roem zijn voedsel voor dichters -
Percy Bysshe Shelley
Y
Elke liefde, waarbij niet ook heel veel begrip hoort, veroorzaakt ellende -
Frank Sinatra
Y
Liefde op het eerste gezicht is het excuus van mannen voor het feit dat ze ‘t druk hebben -
E. Sommer
Y
Men stelt maar al te graag de liefde aansprakelijk voor de vergissing die men beging -
J. Sanial-Dubay
Y
Er is geen oprechter liefde dan de liefde voor lekker eten -
George Bernard Shaw
Y
De eerste hartstocht is zelden liefde, de laatste liefde zelden hartstocht
-
Peter Sirius
Y
De mantel der Christelijke liefde dragen de meeste mensen strak dichtgeknoopt -
Peter Sirius
Y
Het mooiste sieraad van de vrouw is de liefde -
Yves Saint-Laurent
Y
Achting maakt niet steeds vriendschap; maar vriendschap kan niet bestaan zonder achting; dit is een van haar voordelen boven de liefde -
Mlle de Scudéry
Y
Dankbaarheid kan slechts voortkomen uit opgewekt innerlijk leven en uit een zekere vatbaarheid voor liefde
-
Robert Saitschick
Y
Liefde moet zijn als een boom, met zijn wortels diep in de aarde, maar met zijn takken uitgestrekt naar de hemel -
Bertrand Russell
Y
De eerste liefde is een beetje dwaasheid en veel nieuwsgierigheid -
George Bernard Shaw
Y
Liefde is de opoffering die een man zich getroost om genoegen te nemen met één vrouw -
Wim Sonneveld
Y
Als de liefde begint te schoolmeesteren, krijgt ze spoedig vakantie -
Peter Sirius
Y
Ik zal je niet zeggen welke redenen je hebt om mij te beminnen. Want je hebt er geen. De reden om lief te hebben is de liefde -
Antoine de Saint-Exupéry
Y
Liefde is de toren van Pisa die elk moment omvallen kan -
R. de Vries
Y
Alleen de liefde kan je hart breken -
Neil Young
Y
Velen krijgen meer liefde dan ze verdienen. Niemand zo veel als hij er nodig heeft -
Gerard Walschap
Y
Liefde overwint alles, behalve armoede en kiespijn -
Mae West
Y
De liefde is als de hemel; Zo hoog en zo wereldwijd; De sterren zijn de vreugden; De wolken zijn de nijd -
Hendrik de Vries
Y
Het is beter te leren hoe je behoorlijk de liefde bedrijft, dan zich af te stompen in een geschiedenisboek -
Boris Vian
Y
Platonische liefde is liefde boven de schouders -
Thyra Samter Winslow
Y
Er is niets zo aantrekkelijk voor een vrouw als een man die lijdt aan een verloren liefde -
Jan Wolkers
Y
Een onmogelijke liefde is de ware liefde -
Koos van Zomeren
Y
Met liefde worden we geboren. Angst is wat we hier leren -
Marianne Williamson
Y
In de wijze liefde raadt elk het hoge, geheime zelf van de ander en schept, weigerend in het alledaagse te geloven, een spiegel waarin de minnaar of de beminde een beeld ziet om in het leven van alledag na te volgen -
William B. Yeats
Y
Een man gaat zelden ten onder aan een ongelukkige liefde; vaker aan een gelukkige -
Otto Weiss
Y
Als Christus zegt: “Vergeeft uw vijanden”, zegt Hij dat niet ter wille van de vijand, maar ter wille van onszelf en omdat liefde schoner is dan haat -
Oscar Wilde
Y
Liefde is geen troost, liefde is licht -
Simone Weil
Y
Medelijden is de ergste vijand van de liefde -
Jan Wolkers
Y
Het toppunt van liefde is samen gapen -
Thera Westerman
Y
Haat lucht op terwijl liefde vaak opvreet -
Leonardo da Vinci
Y
Het is het geheel waar het om gaat, hoe meer kans je hebt om de onderdelen te herkennen of te erkennen, ook al begrijp je ze niet - hoe meer liefde je kan hebben voor alles wat bestaat -
Leo Vroman
Y
Als je werkelijk liefde nodig hebt, staat ze voor je klaar -
Oscar Wilde
Y
Een pest in het leven is dat liefde ons geen verstand geeft, maar een onfeilbare manier is om het kwijt te raken -
R. West
Y
Hoe groter de man, des te dieper zijn liefde -
Leonardo da Vinci
Y
Niets ontziende liefde, waartoe dwingt ge al niet de harten der stervelingen! Improbe amor quid non mortalla pfctora cogis! -
Vergilius
Y
Het laatste wat men in het leven kan bereiken is niets te willen hebben, zelfs in de liefde -
Ernst Wiechert
Y
De eerste roem is misschien nog meer bedwelmend dan de eerste liefde -
Emanuel Wertheimer
Y
De mannen hebben lief uit eerzucht, maar de vrouwen zijn eerzuchtig uit liefde -
Emanuel Wertheimer
Y
Velen kussen het kind uit liefde voor het kindermeisje -
Thomas Wright
Y
Het beste in het leven van een goed mens zijn diens kleine, onbekende, vergeten daden van vriendelijkheid en liefde -
William Wordsworth
Y
Samen lachen kan de meest vertrouwelijke vorm van liefde zijn -
Oswald Wynd
Y
Liefde betekent een adreswijziging voor de ziel -
C. Vigil
Y
Iedere liefde is enige liefde, verandering van object doet de verblinding van de hartstocht niet verminderen, die wordt er slechts door versterkt -
Oscar Wilde
Y
Voor de meeste vrouwen lijkt verliefd zijn een soort middeleeuws geval van bezetenheid van de duivel. De eeuwigdurende jacht op de roes van 'verliefd' te zijn, maakt vrouwen tot verslaafden die altijd op een shot uit zijn -
Ethel Portnoy
Y
De gevierde acteur en dito actrice ontmoeten elkaar. Zij praten. Hij over hem en zij over haar. Ze worden verliefd op zichzelf, en ze trouwen - Marcel Pagnol
Y
Spreek tegen elke vrouw alsof je verliefd op haar bent, tegen elke man alsof hij je verveelt - Oscar Wilde
Y
Word nooit verliefd op het profiel van een vrouw, want je moet er ‘en face’ mee leven - Sacha Guitry
Y
Verliefdheid is dat ze je aankijkt en zegt: “Ik wou dat je een kannibaal was” - Gaston van Camp
Y
Sommige mensen worden alleen maar verliefd om jaloers te kunnen zijn - Cees Buddingh
Y
Op jezelf verliefd worden is eenvoudig. Het uitmaken is iets moeilijker - Ayres Alex
Y
Och, als je 16 bent, ben je verliefd op een meisjeshoofd zonder lichaam en word je geobsedeerd door een vrouwenlichaam zonder hoofd. Pas later komen die twee samen - P. Lebeau
Y
Soms verbeelden vrouwen zich verliefd te zijn op een man, terwijl ze in werkelijkheid alleen maar een hekel hebben aan de vrouw van de man - Sacha Guitry
Y
Verliefdheid is geen liefde. Wanneer je geen desillusies te overwinnen krijgt, reik je nooit boven de regionen van de verliefdheid uit - Piet van Aken
Y
Verliefd zijn is zien in je geliefde wat je haar toewenst en niet wat je in haar vindt - Paul Reboux
Y
Verliefd zijn is heerlijk, maar vaak bederft het uitspreken der verbindende teksten veel van het genoegen - J. van Geelen
Y
Wanneer een vrouw niet onmiddellijk raadt dat een man verliefd op haar is, komt dat doordat zij verliefd is op een ander - Etienne Rey
Y
Dikwijls geraken twee minnende op elkaar verliefd om eigenschappen die zij niet bezitten en gaan zij uiteen om gebreken die zij evenmin bezitten - Daniël Stern
Y
Ook de minst behaagzieke vrouw weet nog altijd iets eerder dat iemand verliefd op haar is dan deze laatste zelf - Jean Pierre Claris de Florian
Y
Ik ben hopeloos verliefd. Nu nog een meisje vinden dat met mij die gevoelens wil delen - Woody Allen
Y
Het kan allemaal wel slecht aflopen - dat doet het ook vaak - maar zolang als het duurt is verliefdheid het meest complete gevoel dat er is - Renate Rubinstein
Y
Verliefdheid is je vijand en je vriend tegelijk - Joris Janssen
Y
“Eindelijk kom je!”zei de boom verliefd toen de man zich morsdood reed - Bart Mesotten
Y
Oude liefde is een kankergezwel -
Petronius
Y
Tegen de liefde is geen kruid gewassen - Ovidius
Y
Geduld is liefde die in een moeilijke situatie tot uitdrukking komt - Dorothy Pryse
Y
Zonder liefde zou het arme leven zijn als een schip dat de moeite van het te water laten niet waard was - Edwin A. Robinson
Y
Vergeet nooit dat de meest overweldigende kracht op aarde de Liefde is - Nelson Rockefeller
Y
De liefde bestaat hieruit, dat twee eenheden elkaar beschermen en aanraken en begroeten - Rainer Maria Rilke
Y
Er is een soort liefde die zo hevig is dat jaloersheid geen kans krijgt - Francois de la Rochefoucauld
Spreekwoorden I - iemand
Iemand heeft de eierschalen nog aan zijn achterwerk hangen.
Een eigenwijze jongere die het beter menen te weten dan ouderen.
(Deze uitdrukking heeft te maken met vlas of hennep, dat ter zuivering (de korte vezels verwijderen, de lange vezels kammen) over of door een hekel gehaald worden. De hekel is een plank met opstaande draadspitsen (ijzeren tanden).)
Iemand het achterhek injagen.
Iemand stiekem benadelen.
Iemand het bloed onder de nagels vandaan halen.
Iemand tot het uiterste treiteren.
Iemand het bos insturen.
Iemand met een smoes wegzenden, afschepen.
Iemand het brood uit de mond stoten.
Iemand zijn werk afnemen of doen verliezen.
Iemand het gat likken.
Iemand vreselijk vleien.
Iemand het gras voor de voeten wegmaaien.
Iemands voordeel, kans, gelegenheid benemen. De andere net voor zijn met iets.
Iemand het haar uitkammen.
Iemand berispen, de les lezen.
Iemand het hart uit zijn buik vragen. / Iemand het hemd van het lijf vragen.
Iemand helemaal uitvragen, tot het kleinste detail.
Iemand het heilige kruis (achter)nageven.
Opgelucht zijn dat iemand opkrast.
(Oorspronkelijk eigenlijk na iemands vertrek een kruisteken in zijn richting maken, zoals bij een uitvaart maar dan cynisch bedoeld, om uit te drukken dat men hoopt hem nooit meer te zien.)
Iemand het hemd op zijn achterste spannen.
Het onmogelijke van iemand verwachten.
Iemand het hof maken.
Iemand (een vrouw of invloedrijk persoon) complimentjes maken; iemand hulde bewijzen om in de gunst te komen.
Iemand het hoofd bieden.
Iemand weerstand, tegenstand bieden.
(Deze uitdrukking is een beeld ontleend aan de bewegingen van een stier of een bok.)
Iemand het hoofd op hol brengen.
Iemand gek maken.
Iemand het kruis uit de broek vragen.
Iemand volledig uithoren.
Iemand het land opjagen.
Iemand uit zijn humeur brengen.
Iemand het leven zuur maken.
Het iemand erg moeilijk maken. Iemands leven veronaangenamen.
Iemand het licht betimmeren
Iemand benadelen; in de schaduw stellen, het licht benemen, hinderen.
Iemand het mes op de keel zetten.
Iemand dwingen tot iets dat hij niet wil; hem geen keuze laten.
Iemand het rijk alleen laten.
Iemand rustig alleen (achter) laten.
Iemand het tuinpad wijzen.
Iemand om de tuin leiden.
(Engelse zegswijze: To lead a person up the garden path.)
Iemand het vel / de huid over de oren halen.
Iemand te veel doen betalen, arm maken.
Iemand het vierkante gat wijzen.
Iemand verzoeken kamer of huis te verlaten, de deur wijzen, wegsturen.
(Deze uitdrukking dateert uit de 16de eeuw):
"Ick wedde dat hy (Aeneas) zal ruymen den stal
En heymelijck kiesen 't vierkante gaetken."
Iemand het vuur na aan de schenen leggen.
Het iemand moeilijk maken. Iemand tot een bekentenis dwingen.
Iemand honing om de mond smeren.
Iemand paaien met bedrieglijke beloften. Iemand vleien door aardige dingen te zeggen.
Iemand hoorndol maken.
Iemand knettergek, woedend, totaal van streek maken.
Iemand huizen en hoven.
Iemand gastvrij, hartelijk ontvangen.
Iemand iets aan de hand doen.
Iemand iets aanbieden. Iemand aan iets helpen. (ook ironisch)
Iemand iets aankalken.
Iemand ergens de schuld van geven; schuld aansmeren.
(Van oudsher was het in herbergen de gewoonte, het door iemand verschuldigde met schrapjes van krijt op een zwart bord of een lei aan te tekenen. Die krijtschrapjes werden witten genoemd; witten van wit, witsel, kalk; het witten van muren, kalken van muren.)
Iemand iets aansmeren / aanplakken.
Met gladde praatjes (door overmatig aanprijzen) iemand overhalen iets onnodig, of te (duur) kopen.
(De uitdrukking kan ontleend zijn aan het inpeperen van vlees. Volgens het Ndl. Wdb. VI, 1840 is het oorspronkelijk denkbeeld bij deze uitdrukking geweest: iets, (een verwijt of fout), voor iemand bewaren (opzouten) om hem er (later) van te doen lusten.)
Iemand iets instampen met duim en macht.
Iemand op alle mogelijke manieren iets duidelijk proberen te maken.
Iemand iets niet aanzeggen.
Iets wat je niet van hem zou verwachten.
Iemand iets onder de neus wrijven.
Iemand iets onaangenaams op onzachte wijze zeggen; hem in bedekte termen verwijten maken.
(Eigenlijk iemand iets met een naar geurtje onder de neus wrijven.)
Iemand iets op de hals schuiven.
Iemand ergens de schuld van geven.
Iemand iets op de mouw spelden.
Iemand iets wijs maken.
Iemand iets op het hart drukken.
Iemand iets met nadruk zeggen.
Iemand iets op zijn brood (boterham) geven.
Iemand iets verwijten; de schuld geven van iets.
(De uitdrukking komt al in de Middeleeuwen voor: Ic salt hem noch op sijn broot legghen (betaald zetten). Eigenlijk hem iets te slikken geven, dat niet lekker is (een bittere pil).)
Spreekwoorden I - iemand
Iemand iets op zijn dak schuiven.
Zich ergens van afmaken door een ander ermee op te zadelen.
Iemand iets voor de voeten werpen.
Iemand iets verwijten.
Iemand iets voorkauwen.
Het iemand gemakkelijk maken. Het antwoord gemakkelijk maken door een vraag zo in te kleden, dat het antwoord er al in verscholen ligt.
Het iemand moeilijk maken, dwars zitten; benauwd doen krijgen.
Iemand in de doeken leggen.
Iemand voor het lapje houden, bedotten, bedriegen.
Iemand in de gaten hebben / krijgen.
Iemand in het oog hebben; zijn bedoelingen doorzien.
Iemand in de ijzers slaan.
Iemand de handboeien omdoen.
Iemand in de kaart kijken.
Iemand doorzien, zijn bedoelingen doorgronden.
(Deze uitdrukking is ontleend aan het kaartspel. Ziet men in de kaarten van de tegenpartij, dan weet men hoe hij het spel zou kunnen spelen.)
Iemand in de kaart spelen.
De plannen van iemand bevorderen, vergemakkelijken. Iemand bevoordelen.
(Ontleend aan het kaartspel. Eigenlijk het kaarspel op die wijze spelen, dat een ander daardoor gemakkelijk kan winnen; in zijn kleur spelen, waardoor hij slagen kan maken.)
Iemand in de kam zitten.
Ruziën met iemand, twisten.
Iemand in de kijker hebben.
Iemand in het oog hebben; iemand (door)zien.
Iemand in de knip hebben. / Iemand in de tang hebben.
Iemand in zijn macht hebben.
Iemand in de kou laten staan.
De andere niet helpen terwijl hij wel geholpen zou moeten worden.
Iemand in de kraag vatten.
Iemand (vast)grijpen zodat hij het niet op een (weg)lopen kan zetten; iemand arresteren.
Iemand in de luren leggen.
Iemand beetnemen; voor de gek houden; bedriegen.
(Luren = luiers = doeken; iemand in de doeken doen.)
Iemand in de maling nemen.
Iemand voor de gek houden.
(Men vermoedt dat maling hier iets als 'maalstroom, draaikolk' betekent. Volgens het WNT denkt men bij in de maling nemen aan het omringen van mensen op straat, waar men in een kring omheen zwiert om ze voor de gek te houden.)
Iemand in de mot hebben.
Iemand in het zicht hebben; beet- door hebben.
Iemand in de nek zien.
Iemand bedriegen.
Iemand in de pekel laten steken.
Iemand in de steek laten, iemand in/met problemen laten zitten.
(Ontleend aan vlees dat als smaakversterker in de pekel te week wordt gelegd, maar verderft wanneer het er niet (tijdig) uitgehaald wordt.)
Iemand in de pekel zetten.
Iemand in verlegenheid, problemen brengen. Iemand met iets onaangenaams, een probleem opzadelen.
Iemand in de pot doffen.
Iemand bedriegen, beetnemen.
Iemand in de rapen zitten.
1- Iemand toetakelen. 2- Zich ten koste van een ander voordeel verschaffen.
Iemand in de rede vallen.
Iemand tijdens het spreken onderbreken.
Iemand in de saus / jus laten zitten.
Iemand in de problemen laten zitten.
Iemand in de tang hebben.
Iemand in zijn macht hebben.
Iemand in de veiling nemen.
Iemand voor de gek houden, iemand beetnemen.
(Volgens Stoett zou veiling in deze uitdrukking de betekenis kunnen hebben van: iemand verkopen waar hij zelf bij staat.)
Iemand in de watten leggen.
Iemand verwennen, vertroetelen.
Iemand in de wielen rijden.
Iemand tegenwerken, hinderen.
Iemand in de/zijn zak hebben.
1- Iemand doorzien, door hebben. 2- Iemand de baas zijn.
Iemand in de zeef nemen.
Iemand in de maling nemen, iemand bespotten.
(Vroeger hadden jongens op boerenboeldagen de gewoonte een strooien pop door een oude bodemloze zeef of mand te laten zakken ter bespotting van de meisjes die geen vrijer hadden.)
Iemand in diskrediet brengen.
Iemand verdacht maken. Ervoor zorgen men het vertrouwen in iemand verliest.
Iemand in draai houden.
Iemand met loze beloften aan de gang / aan het lijntje houden.
Iemand in een glazen doosje zetten.
Iemand volstoppen met medicijnen, willoos maken, zijn/haar vrijheid beknotten.
Iemand in een lijstje zetten.
Iemand ophemelen.
Iemand in genade aannemen.
Iemand een nieuwe kans geven, vergeven.
Iemand in goud beslaan.
Iemand zeer waarderen.
(Oorsprong volgens Stoett: iemands dood lichaam of zijn hoofd in goud beslaan, om dat bv. op een altaar uit te stallen en te vereren.)
Iemand in het gareel houden.
Iemand in bedwang houden, hem laten gehoorzamen.
(Een gareel is het getouw waarin trekdieren worden gespannen. Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is de uitdrukking ontstaan door de gedachte aan een trekdier dat in het gareel liep: doordat het dier geen bewegingsvrijheid had, kon het bijna niet anders dan doen wat er werd opgedragen.)
Iemand in het gareel slaan.
Iemand dwingen zich te onderwerpen en diensten te bewijzen.
Iemand in het gareel spannen.
Iemand flink aan het werk zetten.
Iemand in het harnas jagen.
Iemand boos maken, uitdagen, tot vijand maken.
(Deze uitdrukking gaat terug naar de riddertijd, toen een edelman, die vertoornd en beledigd was, uitgedaagd zijn wapenrusting aantrok om een strijd aan te gaan.)
Iemand in het licht staan.
Iemand belemmeren, hinderen.
Iemand in het naadgaren komen.
Iemand te na komen, hinderen.
Spreekwoorden I - iemand
Iemand in het ootje nemen.
Iemand beetnemen, iemand voor de gek houden.
(Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) betekende ootje in deze zegswijze letterlijk 'kleine letter o' en later 'kringetje', zoals in kinderspelen ("We maken een kringetje van jongens en van meisjes ..."). Als men iemand in het ootje nam, vormde men een kringetje om deze persoon heen om hem vervolgens voor de gek te houden. Bron: onzetaal.nl)
Iemand in het schot houden.
Iemand in de gaten houden.
Iemand in het slijk / met de voeten treden.
Iemand op een gemene manier in bedwang houden, als nietswaardige vertrappelen, minachtend behandelen.
Iemand in het vizier krijgen / hebben.
Iemand opmerken, in het oog krijgen, in de gaten hebben.
Iemand in slaap wiegen.
Iemand met mooie woorden of beloften misleiden, paaien. Iemand bedrieglijk gerust, zorgeloos maken.
Bron: Stoett: V. Lummel, 375:
Don Lowijs kon soet wiegen
d'Arme Mooren met soeten klap:
Om hun soo te bedriegen,
Gelijck Judas en Joap.
Iemand in zijn bootje krijgen.
Iemand tot zijn denkbeelden overhalen, aan zijn kant krijgen.
Iemand in zijn eigen sop(vet) laten gaar koken(smoren).
Er zich niet mee bemoeien. Iemand aan zichzelf, aan zijn lot overlaten.
(Ontleend aan spijzen, die genoeg eigen vet of sop hebben om gekookt of gebraden
te worden, zonder toevoegingen (hulp), zelfstandig zelfbedruipend zijn.
Synoniem van het 17de-eeuwse zich met zijn eigen smeer of smout dropen)
Iemand in de kont kruipen.
Iemand vleien om in de gunst te komen.
Iemand in zijn geloof laten.
Iemand in de waan laten (doen alsof, laten denken) dat hij gelijk heeft.
Iemand in zijn hartader treffen.
Iemand te gronde richten, iemand treffen op zijn meest kwetsbare plek.
Iemand in zijn klauwen krijgen.
Iemand te pakken krijgen, in zijn macht krijgen.
Iemand in zijn zwak tasten.
De gevoelige, kwetsbare plek van iemand raken (hetzij door zekere handeling, hetzij verbaal).
Iemand inmaken.
Iemand (een tegenstander) zwaar verslaan.
Iemand inpakken.
Iemand met praatjes voor je weten te winnen, je aardig doen vinden.
Iemand inzwelgen.
Afgodische verliefd zijn op iemand.
Iemand Jonassen.
Iemand plagen.
(Volgens de Bijbel kreeg de profeet Jona (in de Latijnse tekst Jonas) van God opdracht de zondige bewoners van Ninevé te waarschuwen dat hun stad binnen veertig dagen zou worden verwoest. Om zich aan deze opdracht te onttrekken vluchtte hij per schip in de tegenovergestelde richting. Toen daarop een enorme storm losbrak, trokken de zeelieden loten om te onderzoeken aan wie dit te wijten was. Het lot viel op Jona, die aanbood zich in zee te laten werpen.
Aan deze Bijbelpassage is het werkwoord jonassen ontleend, dat het Woordenboek der Nederlandsche Taal omschrijft als: Iemand bij het hoofd en de voeten nemen, hem in een deken leggen, en hem vervolgens, herhaaldelijk, beurtelings omhoog wippen en weer opvangen; een spelende mishandeling b.v. van nieuwelingen onder matrozen, soldaten, enz.; ook wordt, onder kinderen, het bij t hoofd en de voeten nemen en heen en weer slingeren van een kameraadje zo genoemd. Bron: nrc.nl.)
Iemand kaal plukken.
Iemand van zijn laatste geld beroven.
Iemand kapittelen.
Iemand ernstig de les lezen, streng berispen.
(Een kapittel is een bestuurscollege bestaande uit katholieke geestelijken, verbonden aan een kathedraal of kapittelkerk. De wekelijkse bijeenkomst van monniken in de kapittelzaal van een klooster ter bespreking van de gang van zaken wordt kapittel genoemd. De uitdrukking kapittelen voor het publiekelijk bespreken en bestraffen van iemands fouten is hieruit voortgekomen. Bron: Wikipedia.)
Iemand kappen geven.
Iemand op een bedekte, diplomatieke manier de waarheid zeggen.
Iemand kennen van haver tot gort.
Iemand door en door kennen.
(Oorspronkelijk: van aver tot aver, van geslacht tot geslacht.)
Iemand klein krijgen.
Iemand tot nederigheid stemmen, aan zich onderwerpen, de baas over hem worden.
Iemand knollen voor citroenen verkopen.
Iemand met ijdele praatjes bedotten, misleiden. Iemand iets van kleine waarde als iets kostbaars in de hand stoppen.
Iemand kopschuw maken.
Iemand voor iets angst inboezemen, aanpraten.
Iemand kort houden. Iemand in zijn vrijheid (van beweging) belemmeren.
(Ontleend aan het inhouden van de teugels van een paard.)
Iemand kortwieken.
Iemands macht of invloed beperken.
(Kortwieken is de pijnloze handeling waarbij aan één zijde de belangrijke veren (slagpennen) van de vleugel van een vogel worden afgeknipt om wegvliegen te voorkomen.)
Iemand koud maken.
Iemand om het leven brengen, doden.
(Deze uitdrukking vindt men al in geschriften van de 16de eeuw terug.)
Iemand kwartier verlenen.
Iemand een veilig plek, onderdak verschaffen.
Iemand lagen leggen.
Iemand op bedekte wijze in het verderf storten.
(Lage(n), betekent hier een plaats waar een valstrik voor iemand is (klaar) gelegd.)
Iemand lange haver geven.
Iemand slaag geven.
(Lange haver is een schertsende benaming voor slaag met de zweep of slaag in het algemeen; korte haver echter is een naam voor het voer. Een paard lange haver geven: wakker zwepen. Bron: wnt.inl.nl.)
Iemand laten stikken / barsten / waaien / zakken.
Iemand aan zijn lot overlaten, niet helpen.
Iemand Laudanum geven.
Iemand door vleierijen in slaap wiegen, sussen.
(De arts en onderzoeker Theophrastus Bombastus von Hohenheim (1493-1541) dacht dat hij met Laudanum een soort wondermiddel tegen alle kwalen gevonden had en noemde zijn tinctuur "Steen der Onsterfelijkheid". De bestanddelen waren 90% wijn (of andere alcoholische drank) en tot 10% opium. Laudanum was vrij verkrijgbaar en relatief goedkoop, en dus in alle lagen van de bevolking populair. Een tijd lang was het woord 'laudanum' synoniem met pijnstillend middel (de aspirine van nu).
Veel bronnen verwijzen voor de herkomst van laudanum naar het Latijnse woord ladanum, waarmee het hart van de Cistus salviifolius wordtaangeduid. Het Latijnse woord laudare betekent "loven. Bron: Wikipedia)
Iemand lens slaan.
Iemand verrot, machteloos slaan.
Iemand liefhebben als de appel van zijn ogen / als zijn oogappel.
Iemand liefhebben als het dierbaarste wat hij bezit.
(Stoett: Deze zegswijze vindt haar oorsprong in Spreuken 7, vs. 2: Bewaert mijne geboden... ende mijne wet, als den appel uwer oogen, dus: als het dierbaarste wat men bezit, de appel der oogen opgevat als het zinnebeeld van het levenslicht.)
Iemand links laten liggen.
Iemand negeren.
(Het begrip linksch had bij de Romeinen de betekenis van sinister, ongelukkig en verkeerd, de zijde vanwaar het ongeluk komt, dus: er liefst niet naar omzien.)
Iemand lustig in de baard varen.
Iemand ruw bejegenen.
Iemand met bedstro betalen.
Ervandoor gaan zonder te betalen.
Iemand met de harde zijde in het haar hangen.
Het iemand heel lastig maken, hinderen.
Iemand met de (stijve) nek aankijken.
Iemand minachtend behandelen.
Iemand met de neus kunnen aanwijzen.
Gemakkelijk de schuldige kunnen aanwijzen (maar zwijgen).
Iemand met de vinger nawijzen.
Iemand publiekelijk op zijn fouten wijzen.
Iemand met een kluitje in het riet sturen.
Iemand afschepen met een antwoord waar hij niets wijzer van wordt.
(Oorspronkelijk: Herders gooiden een kluitje aarde in het riet om hun hond te laten zwemmen, die dan na een tijdje onverrichter zake terugkeerde.)
Iemand met een zoet /zacht lijntje ergens toe brengen.
Iemand op vriendelijke, zachte, bedaarde manier ergens toe bewegen, verleiden.
(Zoals een trekdier, een paard, dat met zachte teugel (lijn) geleid wordt.)
Iemand met gelijke munt betalen.
Iemand op dezelfde manier behandelen. Weerwraak nemen.
Iemand met klank buitengooien.
Iemand luidruchtig en hardhandig buiten zetten.
Iemand met klikken en klakken buiten zetten.
Iemand met huisraad en al op straat zetten.
Spreekwoorden I - iemand
Iemand met klinkende argumenten op andere gedachten brengen.
Iemand met geld omkopen.
Iemand met open armen ontvangen.
Iemand hartelijk ontvangen.
Iemand met raad en daad bijstaan.
Iemand op alle mogelijke manieren helpen, theoretisch en praktisch.
Iemand met schorpioenen geselen.
Iemand met de strengste (tucht)middelen straffen.
(De hier bedoelde schorpioen is een strafwerktuig, een soort van zweep: een met zand opgevulde darmvormig lederen werktuig dat met scherpe stekels is bezet en erg pijnlijke, diepe wonden veroorzaakt.)
Iemand met vrede laten.
Iemand met rust laten.
Iemand met zijden handschoenen aanpakken.
Iemand heel voorzichtig benaderen, aanpakken.
Iemand met zijn eigen wapens bestrijden.
Met dezelfde argumenten, middelen strijden als de tegenstander.
Iemand mores leren.
Iemand flink de waarheid zeggen. Iemand (hard) straffen, aanpakken.
(Volgens Van Dale: "De uitdrukking is afkomstig uit de Latijnse scholen, die sinds de vroege middeleeuwen werden gesticht en in de loop van de 19e eeuw plaatsmaakten voor de gymnasia. Mores (meervoud van mos: 'gewoonte') is Latijn voor: zeden, goede manieren, gebruiken. Bij studentencorpora gebruikt men mores nog steeds voor 'de regels'."
Mores komt ook voor in de Latijnse uitdrukking O tempora, o mores!: In wat voor tijden leven we toch, met wat voor gewoonten!.)
Iemand muilkorven / muilbanden.
Iemand tot zwijgen dwingen, beletten te spreken.
(17de eeuw iemand muilbanden; Letterlijk: iemands mond vastplakken of dichtbinden door er iets in te steken; Figuurlijk: iemand doen zwijgen door omkoperijen (geld of geschenken) Harreb. II, 99: Men kan hem den mond met een paardenhaar openmaken, maar met geen kabeltouw weer sluiten.)
Iemand naar de andere wereld helpen.
Iemand vermoorden.
Iemand naar de Antipoden wensen.
Iemand ver weg, naar de andere kant van de wereld wensen.
(Antipode: plaats op de aardbol diametraal gelegen tegenover een andere plaats van waaruit ze wordt beschouwd. Grieks: anti- = tegen en pous, podos = voet. Antipodes zijn dus 2 punten, tegenover elkaar aan weerszijden.)
Iemand naar de barbiesjes wensen.
Iemand heel ver weg, naar een slechte plaats wensen. Iemand naar de hel wensen.
(Volgens Van Dale: Barbies naar Berbice, het vroegere Brits-Guyana, waar een moordend klimaat heerst.)
(Volgens Stoett: De uitdrukking iemand naar de barbiesjes wensen, waarin barbiesjes volkstymologisch is verbonden met Berbice, is niet alleen zoals de grote Van Dale meent, een allusie op het moordend klimaat van de Wilde Kust, maar ook op het volk van laag allooi dat daar terecht kwam.)
Iemand naar de keel vliegen.
Iemand te lijf gaan.
Iemand naar de kroon steken.
Wedijveren met iemand.
(Ontleend aan steekspelen, toernooien uit de Middeleeuwen.)
Iemand naar de Mokerhei wensen.
Iemand zo ver mogelijk weg wensen, daar waar niemand last van hem heeft.
(De `Mokerheide` of `Mokerhei` is een bos- en heidegebied ten oosten van Mook in de provincie Limburg. Op de Mokerheide vond in 1574 de Slag op de Mokerheide plaats. Lodewijk van Nassau en Hendrik van Nassau, twee jongere broers van Willem van Oranje, vochten hier tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. Bron: Wikipedia.)
Iemand naar de mond praten.
Datgene zeggen waarvan je weet dat de ander wil horen. Vleien.
Iemand naar een tweede plan verschuiven.
Iemand degraderen; een minder verantwoordelijke / belangrijke functie / plaats geven.
Iemand naar het peperland zenden.
Iemand ver weg sturen.
Iemand (s middags) het Zevengesternte wijzen.
Iemand voor de gek houden. Iemand sturen naar een plaats (iets) wat niet bestaat.
(Zevengesternte (M45) is een open sterrenhoop in het sterrenbeeld Stier (Taurus). De sterrenhoop bevindt zich op ongeveer 440 lichtjaren van de aarde. Met het blote oog ziet men in een stedelijke omgeving 5 of 6 sterren, maar in een volledig donkere omgeving zijn met scherpe ogen wel 9 of 10 sterren door een verrekijker of telescoop - afhankelijk van de sterkte - zelfs tientallen tot honderden. (Bron: Wikipedia)
Iemand 's middags het Zevengesternte wijzen dat is hem tonen, wat niet getoond kan worden; s middag verhinderd het heldere zonnelicht, om enig sterrenbeeld te zien.)
Iemand naar zijn grootje sturen.
Iemand vermoorden.
Iemand naar zijn hand zetten.
Iemand laten doen zoals hij het wil, wat hij wil; ondergeschikt maken aan zijn wensen.
(16de, 17de eeuw. Deze uitdrukking vindt zijn oorsprong bij dieren die aangeleerd is om uit de hand te komen eten, vandaar: ze mak, gehoorzaam maken.)
Iemand niet kunnen ruiken of zien.
Iemand niet kunnen uitstaan, niet mogen.
Iemand om de hooischaar / vierkantengatenboor / duivenmelk sturen.
Iemand voor de gek houden.
Iemand om de tuin leiden.
Iemand misleiden.
Iemand om een doosje losse pixels vragen.
Het onmogelijke van iemand vragen.
(Pixels zijn de puntjes waaruit de afbeeldingen op een beeldscherm zijn opgebouwd.)
Iemand om zeep helpen.
Iemand vermoorden.
Iemand om zijn vinger / pinkie (kunnen) winden.
Zonder enige weerstand alles van iemand gedaan (kunnen) krijgen. Grootse invloed op iemand hebben.
(Zoals men een windel, een slap vodje gemakkelijk om de vinger kan draaien.)
Iemand onbewimpeld / ongezouten de waarheid zeggen.
Iemand openhartig, ongeveinsd en direct zeggen wat hij (over iemand) denkt.
Iemand onder appèl houden.
Zorgen dat iemand doet wat hem is voorgeschreven. Iemand in bedwang en gehoorzaam houden.
((Appèl, fr. appel van appeler). In het rechtswezen: hoger beroep. In het krijgswezen: het sein tot verzameling van de troepen ter controlering op aanwezigheid.)
Iemand onder de bank / tafel drinken.
Meer alcohol (kunnen) drinken dan de ander zonder stomdronken te worden.
Iemand onder de duim hebben.
Iemand in zijn macht hebben.
(De duim, de sterkste vinger, wordt hier genomen als zinnebeeld van macht.)
Iemand onder de plak hebben.
Iemand te baas zijn.
Iemand onder de (het) sim hebben.
Iemand gevangen, in zijn macht hebben.
(Onder een sim verstaat men het snoer van de hengel, de draad waar de dobber aan hangt; het in het water hangend gedeelte van een hengelsnoer.)
Iemand onder handen nemen.
Iemand berispen, de les lezen.
Iemand onder vier ogen spreken.
Een (vertrouwelijk) gesprek tussen twee personen.
Iemand op de haag kloppen.
Iemand voorzichtig en ongemerkt uithoren.
Iemand op de hak nemen.
1- Iemand voor de gek houden. 2- Op een geestige manier kritiek uitoefenen op iemand. 3- Iemand schade berokkenen.
(De herkomst van deze uitdrukking is onzeker. F.A. Stoett en hetJunior Spreekwoordenboek van Van Dale (2001) leggen een verband met het lichaamsdeel de hak. Oorspronkelijk zou dit betekenen iemand beentje lichten of 'iemand laten struikelen'.
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft bij iemand op de hak nemen de betekenis "hem voor den gek houden, er in laten lopen. Het WNT vermoedt dat hak hier de stam van het werkwoord hakken is en de figuurlijke betekenis 'vijandige bejegening, bitse uitval, scherp gezegde' heeft.
Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek vermeldt dat hak in deze zegswijze wellicht van hakken in de betekenis 'snijden' is afgeleid; iemand een hak zetten betekende dan aanvankelijk 'iemand pijn doen' en van daaruit 'iemand schade berokkenen'. Bron: onzetaal.nl.)
Iemand op de hakken / hielen zitten.
Iemand nazitten, achtervolgen, op korte afstand volgen.
Iemand op de kast jagen.
Iemand boos maken. (vaak op een plagende manier)
Iemand op de keien zetten.
Iemand ontslaan, iemand op straat zetten, de laan uitsturen.
Spreekwoorden I - iemand
Iemand op de korrel nemen.
1- Je kritisch over iemand uitlaten. 2- Een plagerijtje of spottende opmerking maken.
(Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is de korrel in deze uitdrukking eigenlijk het vizier op een vuurwapen; een metalen punt of knopje boven op de loop, die aan de vorm van een graankorrel deed denken en betekende het aanvankelijk: 'iemand of iets onder schot nemen, erop mikken'.
Van Dale vermeldt op de korrel nemen pas voor het eerst in de zevende druk uit 1950, met de betekenis 'erop mikken, meestal figuurlijk met betrekking tot uitingen'.
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt dat iemand/iets op de korrel nemen misschien is ontleend aan het Duits: etwas aufs Korn nehmen en dezelfde letterlijke betekenis heeft. De figuurlijke betekenis 'iemand bekritiseren/bespotten' is kennelijk pas na het einde van de negentiende eeuw in gebruik gekomen. Bron: onzetaal.nl.)
Iemand op de pijnbank leggen.
Iemand kwellen (door een pijnlijke, strenge ondervraging).
(De pijnbank bestond al veel vroeger dan de Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Het was een middel om iemand die verdacht werd van onwettige feiten te pijnigen om een bekentenis te verkrijgen. Een verdachte werd op de pijnbank gelegd, vastgebonden en door beulen en ondervragers met vuurtoortsen, geseling, tangen, of met de waterproef gefolterd. De pijnbank was ook een soort rekbank, waar de veroordeelde werd uitgerekt met behulp van touwen of kettingen aan het draairad. Later werden de pijnbanken geraffineerder gemaakt om iemands gewrichten te ontzetten. Na het midden van de 18e eeuw werden deze manieren van verhoren niet zo veel meer toegepast. Bron: Wikipedia.)
Iemand op de proef stellen.
Iemand (uit)testen.
Iemand op de ribben komen.
Iemand een pak slaag geven.
Iemand op de trens rijden.
Veel kunnen verdragen van iemand.
(Een verouderde zegswijze dat met het tuig van een paard te maken heeft. Volgens Stoett is de trens een toom zonder stang, zodat de ruiter minder zeggenschap heeft over het dier en het paard meer vrijheid geeft. (De trens heeft een zachtere werking dan de stang.))
Iemand op de vingers kijken.
Iemands handelingen nauwgezet volgen.
Iemand op de vingers tikken.
Iemand terechtwijzen, bekritiseren.
Iemand op de voet volgen.
Iemand van dichtbij, precies, letterlijk of woordelijk volgen.
Iemand op een voetstuk plaatsen.
Iemand bovenmatig bewonderen.
Iemand op een zijspoor zetten.
Iemand naar een onbelangrijke plaats verdringen.
Iemand op handen dragen.
Hoog met iemand weglopen, waarderen, vereren, graag mogen.
(Uit de Bijbel, Ps. 91.12: Zij zullen u op handen dragen, opdat gij uw voet aan geen steen stoot)
Iemand op het leer zitten.
1- Iemand een pak slaag geven. 2- Achter iemand aan zitten, streng in de gaten houden.
Iemand op het matje roepen.
Iemand ter verantwoording bij zich roepen, een verklaring eisen.
Iemand op het rechte pad brengen.
Iemand ervan weten te overtuigen dat hij fout handelde.
Iemand op het schavot brengen.
Iemand in grote problemen brengen.
(Het schavot was vanouds een verhoogd opgestelde executieplaats dat voorzien was van een galg of een valbijl waar veroordeelden terechtgesteld werden.)
Iemand op het schild heffen.
Iemand tot leider uitroepen; een hoge rang, groot aanzien verlenen.
(Een oud-Germaans gebruik bij de huldiging van vorsten.)
Iemand op heterdaad betrappen.
Iemand betrappen net op het moment dat hij bepaalde regels overtreedt, iets stiekems doet.
Iemand opkammen.
Iemand vleien, overdreven prijzen.
Iemand op kosten jagen.
Iemand onnodige uitgaven laten doen.
Iemand op sleeptouw nemen.
Iemand helpen die er niet op eigen kracht komt, meeslepen, meesleuren.
(Schepen, die de vloot niet kunnen volgen, of in moeilijkheden verkeren, neemt men op sleeptouw: men maakt het schip met een (sleep)touw aan een ander schip vast, om ze zo samen veilig de haven binnen te loodsen.)
Iemand op stang jagen.
Iemand boos maken (vaak op een plagende manier).
(Met de stang wordt het bit van een paard bedoeld. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt een paard op de stang rijden, met de betekenis "het paard flink den teugel doen gevoelen". Van daaruit ontstond de zegswijze iemand op de stang rijden ("hem streng behandelen, kort houden") en later ook iemand op stang rijden of jagen ("hem boos, kwaad, woedend maken").
Ook F.A. Stoett vermeldt in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden als oorspronkelijke zegswijze iemand op de stang rijden ("iemand narijden, hem nauwlettend nagaan; scherp op zijn doen en laten toezien, achter de broek zitten; hem streng behandelen").
Iemand op stang jagen is een tamelijk jonge zegswijze (vermoedelijk uit het begin van de twintigste eeuw); Van Dale vermeldt haar voor het eerst in de zevende druk (1950). Bron: onzetaal.nl.)
Iemand op stoopkes / flessen trekken.
Iemand beetnemen, bedriegen, afzetten.
(Een stoop is een oude inhoudsmaat; dat met een metalen of aarden kruik werd afgemeten; 1 Amsterdamse stoop = 2,425375 liter.
Verplancke in zijn « Tafels van reductie» (1802): de pint is de helft van een kanne; een vierde van een stoop; 0,5648 liter.
Stoett: Flessentrekker is ontleend aan de uitdrukking op stoopkes (flessen) trekken: het aftappen van bier of wijn op flessen. Flessentrekkerij: oplichterij
P.J. Harrebomée, Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal:
Dat is een schoon voêr wijn, zei dronken Klaasje,
En hij zag een vaatje van vier stoop door een vergrootglaasje.)
Iemand op streek helpen.
Iemand op gang helpen.
(Streek is (wind)richting, koers. Streek houden: een bepaalde vaste richting volgen, koers houden.)
Iemand op vrije voeten stellen.
Iemand, een gevangene vrijlaten.
Iemand op zijn achterste zolder jagen.
Iemand in het nauw drijven, iemand in grote moeilijkheden brengen.
(De achterste zolder is zoveel als de laatste schuilplaats.)
Iemand op zijn bast geven.
Iemand slaag geven.
(De bast betekent hier de (blote) huid, analoog met de schors (de buitenste laag) van een boom.)
Iemand op zijn beurs geven.
Iemand afranselen.
(Beurs: buidel aan het lichaam van sommige dieren, balzak van grof wild en mensen.)
Iemand op zijn dak krijgen.
Een onverwachte en onaangename, lastige bezoeker.
Iemand op zijn duimen kloppen.
Iemand berispen.
Iemand op zijn eigen riemen laten drijven.
Iemand zonder enige bijstand, voor zich zelf laten zorgen.
(Al in de middeleeuwen (± a°. 1400) kende men de zegswijze het laten drijven op die riemen, het laten lopen zoals het loopt en het op die riem heen laten drijven: het laten varen, in het midden laten, er niet van willen horen. Bron: WNT)
Iemand op zijn falie geven
Iemand een pak slaag geven, stevig berispen.
(Wanneer je iemand op zijn falie geeft, komen de klappen strikt genomen alleen op iemands hoofd en schouders terecht. Een falie was een zwarte doek die vrouwen over het hoofd of om de schouders droegen. Iemand op zijn falie geven was dus, als je het heel letterlijk neemt, vrouwenmishandeling. Bron: Riemer Reinsma: Onze Taal Taalcahier.)
Iemand op zijn hand hebben.
Iemand, een medestander waarop men kan rekenen.
Iemand op zijn kanis geven.
Iemand op zijn donder geven, terechtwijzen, uitfoeteren.
(Kanis: kop of hoofd; hou je kanis: hou je kop! hou je mond!)
Iemand op zijn kazak geven.
Iemand onverbloemd de waarheid zeggen.
Iemand op zijn mieter komen.
Iemand slaag geven.
(Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt bij mieter: "een zeer plat woord, verkort uit sodomieter".)
Iemand op zijn nek hebben.
Door iemand lastiggevallen worden.
Iemand op zijn nummer zetten.
Iemand terechtwijzen.
Iemand op zijn tabernakel geven / komen / spelen / zitten.
Iemand duchtig de waarheid zeggen, iemand slaag geven.
(Tabernakel tent, heiligdom, tempel in de zin van lichaam is ontleend aan de Bijbel. Het lichaam des mensen wordt bij ongewijde schrijvers dikwijls vergeleken met een tempel waarin de ziel huist. Vandaar de sedert de 17de eeuw voorkomende dialectische zegswijze iemand op zijn tempel zitten, iemand op de huid zitten.)
Iemand op zijn vestje kwatten.
Iemand in zijn eer aantasten, iemand beschaamd maken.
(kwatten = spuwen)
Iemand op zijn vlees boenen.
Iemand afranselen, slaan.
Spreekwoorden I - iemand
Iemand op zijn voorman zetten.
Iemand op zijn plaats zetten, terechtwijzen.
Iemand op zijn wammes geven.
Iemand slaan.
Iemand op zijn wenken bedienen.
Ogenblikkelijk doen wat iemand vraagt.
Iemand op zijn zeer tasten.
Iemands gevoelige plek raken. (hetzij door zekere handeling, hetzij verbaal).
Iemand op zijn ziel geven.
Iemand flink de waarheid zeggen. Iemand afranselen.
Iemand op zijn ziel trappen.
Iemands gevoelens kwetsen.
Iemand op zwart zaad zetten.
Iemand ontslaan. Ervoor zorgen dat hij helemaal geen of weinig geld heeft.
(Volgens Stoett: Zwart zaad is hier ontleend aan vogelzaad. Kanaries pikken namelijk eerst de witte korrels uit hun voer, en laten de zwarte zaadjes, de minst gewilde, als laatste/reserve liggen. Al sinds de 17de eeuw zou deze uidrukking figuurlijk gebruikt wordt in de betekenissen 'zijn vermogen kwijt zijn of raken', 'zuinig moeten leven', 'te weinig hebben om te leven en te veel om te sterven'.
Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is het ook mogelijk dat met zwart zaad 'donker verkleurd, niet meer eetbaar zaad' werd bedoeld.)
Iemand over de brug helpen.
Iemand uit / over zijn problemen helpen.
Iemand over de hekel halen.
Iemand scherp bekritiseren, veroordelen. Kwaadspreken over iemand.
(De 'hekel' is een werktuig dat vroeger gebruikt werd bij het verwerken van vlas en hennep. Van Dale (2005), hekel: "bord of plankje, bezet met een groot aantal loodrecht staande tanden, waarover men vlas of hennep trekt om de bast te splijten, scheve en korte vezels te verwijderen en de lange vezels recht te trekken.)
Iemand over de kling jagen.
Iemand in zijn ongeluk sturen, iemand tot faillissement dwingen, doden.
(De kling is het lemmet van een sabel. De volledige uitdrukking zou zijn: iemand het hoofd over de kling jagen: onthoofden.)
Iemand over de schouder aanzien.
Iemand minachten.
Iemand over de tong halen.
Roddelen over iemand.
Iemand over het paard tillen.
Iemand meer lof toezwaaien dan hij eigenlijk verdient.
Iemands mening, gevoelen, plannen enz. door voorzichtig (uit)vragen trachten te weten te komen.
Iemands bakermat. De plaats waar iemand is geboren, waar hij oorspronkelijk vandaan komt, zijn afkomst.
(Van baker (kraamverzorgster) + mat (biezen mand). Onder een bakermat verstond men in de 17e eeuw een langwerpige, lage tenen mand met een omgaande lage, van achteren zich iets verhogende rand, waarin de baker (kraamverzorgster) of de moeder plaats nam met het kind op schoot om het te bakeren (voeden, verschonen, verzorgen).)
Iemands bloed kunnen drinken.
Haatgevoelens koesteren.
Iemand schaakmat zetten.
Iemand voor een voldongen feit zetten, geen keuze laten. Iemand in een verloren positie manoeuvreren.
(Schaakmat betekent in het Arabisch: de koning is dood.)
Iemand schone bellen in de oren hangen.
Iemand maar iets wijs maken.
Iemands deur van zijn huis trekken.
Bij iemand overdreven vaak op bezoek gaan.
Iemands doopceel lichten.
Iemands (straf)verleden ophalen; uitpluizen. Ruchtbaarheid geven aan iemands daden.
(Oorspronkelijk: in een doopboek de gegevens betreffende iemands afkomst naspeuren)
Iemands fuiken lichten.
Er met andermans winst vandoor gaan.
(Fuik: (uit 1864) : een langwerpig visnet met afdelingen (tot bewaring van vis in het stromend water).)
Iemands gangen nagaan.
Iemand controleren, bespieden.
Iemands handel en wandel.
Iemands hele doen en laten, zijn wijze van handelen en gedragingen; heel zijn levenswandel.
Iemands hart stelen / veroveren.
Bij iemand tedere gevoelens opwekken, iemands liefde winnen.
Iemand slaat de bom op het vat, voor het vol is.
Een zaak te snel beklonken achten.
Iemands licht betimmeren.
1- Iemand het uitzicht benemen. 2- Iemand ergens in overtreffen.
(Fnuiken: ten onder brengen, verijdelen, verminderen. In de zeventiende eeuw had het werkwoord fnuiken de betekenis van een vogel kortwieken, door de slagpennen van de wieken = vleugels in te korten, waardoor ze niet konden vliegen.)
Stoett: Bat. Gebr. 1204:
Wie kan een arentspen in vlught te boven komen,
Zoo hy gefnuickt geen maght in zyne pennen voelt?
Iemands naam door het slijk sleuren.
Roddelen. Iemand een slechte naam bezorgen, zijn reputatie bezoedelen.
Iemands nagel inkorten.
Zijn invloed, zeggenschap verzwakken.
Iemand snijden naar de Joodse wet.
Een veel te hoge prijs voor iets vragen. (letterlijk en figuurlijk)
(Afgeleid van Psalm 137:1-2, waarin de joodse ballingen weigerden voor hun onderdrukkers te musiceren, met de woorden: Wij zaten aan Babels rivieren en huilden als we dachten aan Sion. Aan de wilgen daar hingen wij onze lieren.)
Iemand soebatten.
Iemand vleiend smeken.
(Soebatten behoort tot de eerste woorden die de Nederlanders in Indonesië uit het Maleis overnamen: al in 1641 komt het in het Nederlands voor. Het Maleise woord waarop soebatten teruggaat, is sobat 'vriend'. Dat is op zijn beurt weer aan het Arabisch ontleend, waar soehba(t) het meervoud is van sahib, een woord dat zowel 'vriend' als 'heer' betekende, en dat vaak voor de kolonisten gebruikt werd. Bron: onzetaal.nl.)
Iemand spreken tussen de oren van een turfmand.
Iemand in het geheim spreken.
Iemands rechterhand zijn.
Iemands voornaamste medewerker, vertrouwenspersoon zijn.
Iemands rimpels wegstrijken.
Iemand uit de problemen halen.
Iemands voetspoor volgen.
Iemand als voorbeeld nemen / volgen.
Iemand stenen voor brood geven.
Iets onbruikbaars voor iets bruikbaars geven, iemand (in nood) iets geven waar hij niets mee vooruit / geholpen is.
Iemand stroop om de mond smeren.
Iemand vleien, ophemelen.
Iemands voetstappen drukken.
Iemands voorbeeld volgen.
Spreekwoorden I - iemand
Iemands wieken korten.
1- Iemand in zijn bewegingsvrijheid belemmeren. 2- Iemands macht beperken.
Iemands woorden verdraaien.
Iemands woorden (opzettelijk) verkeerd weergeven. Er een andere betekenis aan toekennen.
Iemands zwanezang.
Iemands laatste optreden / project / werk.
(Iemands zwanenzang (zwanezang) is eigenlijk het laatste gezang of gedicht van iemand voor zijn sterven. Volgens F.A..kondigt een zwaan zingend zijn naderende dood aan en bestond dit volksgeloof al in de Klassieke Oudheid.)
(Het Etymologisch woordenboek van het Nederlands vermeldt dat het woord zwaan mogelijk teruggaat op een heel oud woord met de betekenis 'klinken', waar ook het oud-Engelse swinsian ('zingen') en het Latijnse sonus ('geluid') van zijn afgeleid. Waarschijnlijk is het dier dan genoemd naar het fluitend gierende geluid dat het in de vlucht met zijn vleugels maakt. Maar het zingen dat een zwaan zou doen vlak voor hij sterft, heeft niets met de etymologie van zwaan te maken, aldus het EWN. Bron: onzetaal.nl.)
Iemand tantaliseren.
Iemand plagen, kwellen.
(Genoemd naar Tantalus, die door de goden veroordeeld was om in de onderwereld eeuwig honger en dorst te lijden, hoewel hij midden in het water stond - dat echter terugweek wanneer hij wilde drinken -, en een boom met vruchten beladen takken boven zijn hoofd uitstrekte, - die zich omhoog verhieven, als hij ze wilde grijpen.)
Iemand tegen de vlakte slaan.
Iemand neerslaan.
Iemand tegen zijn kar rijden.
Iemand krenken, misnoegen.
Iemand tegen zijn schenen stoten.
Iemand beledigen.
Iemand te grazen nemen.
Iemand te pakken nemen, beetnemen, bedotten.
(Onder grazen bedoeld men hier iemand in het hooiland onder het afgemaaide gras bedelven.)
Iemand te kort doen.
Iemand benadelen.
Iemand tekst en uitleg geven.
Iemand gedetailleerd uitleg geven.
Iemand te lijf gaan.
Iemand aanvallen.
Iemand te na komen.
Iemand bedreigen, belasteren.
Iemand te paard helpen.
Iemand helpen starten, een eerste begin te maken.
Iemand te pronk stellen.
Iemand openlijk beledigen.
Iemand te woord staan.
Naar iemand luisteren, iemand de gelegenheid geven om iets te zeggen, een gesprek aangaan.
(Eigenlijk letterlijk staan om iemands woorden aan te horen. 17de eeuw ook: ter sprake staan of ter tale staan)
Iemand tot een aanfluiting maken.
Iemand ten schande, belachelijk maken. Ervoor zorgen dat iemand bij anderen bespottelijk of schandelijk gevonden wordt.
Iemand tot inkeer brengen.
Iemand op andere gedachten brengen, iemand doen inzien dat hij verkeer bezig is.
Iemand tot op het hemd uitkleden.
Iemand alles wat hij bezit afnemen.
Iemand uit de brand helpen.
Iemand uit de moeilijkheden helpen.
Iemand uit de dut helpen.
Iemands twijfels wegnemen.
Iemand uit de klodden helpen.
Iemand uit de moeilijkheden helpen.
(Klodden: in de war zijn. Kloddennier, kloddenvent / man: knoeier.)
Iemand uit de schoof trekken.
Iemand bevoordelen.
(Schoof: een bundel graan/korenhalmen.)
Iemand uit het dal halen.
Iemand helpen.
Iemand uit het zadel lichten.
Iemand zijn positie doen verliezen, iemand ten val brengen.
(Ontleend aan middeleeuwse toernooien, waar een ridder op een uitgedost paard een andere ridder met zijn lans uit het zadel trachtte te lichten en hem zandruiter maakte.)
Iemand uit zijn tent / hok lokken.
Iemand tevoorschijn laten komen, iemand ertoe aanzetten voor zijn mening uit te komen, iemand provoceren.
Iemand uitbenen.
Er zoveel mogelijk (geld) uit trachten te halen.
Iemand uitknijpen/uitpersen als een citroen.
Van iemand maximaal profiteren, iemand zo veel mogelijk geld ontfrutselen.
Iemand uitmaken, dat de honden er geen brood van zouden eten.
Iemand uitschelden voor al wat vuil en lelijk is.
Iemand van bakboord naar stuurboord zenden.
Iemand voor de gek houden.
(Bakboord is de linkerzijde van het schip, stuurboord de rechter, dus wil het zeggen iemand van links naar rechts, van hot naar her sturen, van puntje naar paaltje; van Pontius naar Pilatus, van Jut naar Jaar: van het ene adres naar het andere zonder dat hij er wijzer van wordt.)
Iemand van de baan knikkeren.
Iemand onderuit halen. Zijn tegenstander uit de weg ruimen.
Iemand van de wal in de sloot helpen.
Door verkeerde hulp iemand benadelen. Iemand onder schijn van dienst zijn problemen nog verergeren.
Iemand van de wijs brengen.
Iemand in de war brengen.
Iemand van haar noch pluim kennen.
Iemand helemaal niet kennen.
Iemand van het kastje naar de muur sturen.
Iemand van het een naar het ander sturen, zonder positief resultaat.
Iemand van het zevende knoopsgat.
Een prutser, een knoeier.
(De uitdrukking zou afgeleid zijn van de (meestal) zeven knopen van een overhemd. Het zevende knoopsgat is dus de laatste en de laagste.
Volgens Van Dale; 'familie van het zevende knoopsgat': zeer verre familie.)
Iemand van het zuiverste water.
Een bijzonder fijn, oprecht en goed mens.
(Een term ontleend aan edelgesteente, waar glans water wordt genoemd naar de glinstering en kleurschakering van golvend water.)
Iemand van hot naar haar sturen.
Iemand overal heen sturen.
(Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt dat hot en haar (of her) hier oude koetsierstermen zijn. Het zijn oorspronkelijk uitroepen waarmee de koetsier het paard naar links of naar rechts stuurde. Hot betekende 'naar rechts' en haar betekende 'naar links'. Andere uitroepen waarmee paarden werden gecommandeerd zijn ju en hu ('vooruit') en ho ('stop'). Van hot naar haar/her betekent dus eigenlijk 'van rechts naar links', en kreeg later de figuurlijke betekenis 'overal heen'.
Van Dale (2005) geeft er de volgende verklaringen aan:
1- de een wilde hot en de andere haar ('de een wilde zus en de ander zo')
2- hij weet van hot noch haar ('hij weet nergens iets van'; 'het is een echte domoor')
3- van hot naar haar lopen ('van het kastje naar de muur')
4- hot en her ('in wanorde').
F.A. Stoett noemt ook nog hot en haar zijn ('overal zijn') en dat kind wil hot (of hut) noch haar ('dat kind is onwillig'). Bron: onzetaal.nl.)
Iemand van katoen geven.
Iemand er van langs geven, bestraffen, slaan.
Iemand van Pontius naar Pilatus sturen.
Iemand vruchteloos, voor niets, heen en weer laten lopen.
(Naar Pontius Pilatus Romeins stadhouder over Judea (20-36 na chr.) in de dagen van Jezus.)
Iemand verlakken.
Iemand bedriegen, (val)strikken.
(Verlakken: een afleiding vanlak in de zin van strik, lat. laqueus, fr. lacs (vgl. lat. lactare, bedriegen. Bron: Stoett)
Huygens VI, 165:
"Die de Leewerck wil verlacken,
Moet sich vroegh ten bedd' uyt packen."
Spreekwoorden I - iemand
Iemand vogelvrij verklaren.
Iemand rechteloos maken, al zijn rechten ontzeggen.
(Vogelvrij verklaard worden is een van oorsprong middeleeuwse straf voor halsmisdrijven. Dit betekende dat iemand buiten de wet werd geplaatst. Het ging hierbij om veroordelingen bij verstek, die door afwezigheid geen straf kon worden opgelegd. Alle burgerlijke en publieke rechten werden de vogelvrije ontnomen. Het betekende dat hij geen nationaliteit of bezit meer kon hebben en geen aanspraak meer kon maken op bescherming van zijn mensenrechten door de overheid. Hij kon dus worden gedood zonder dat de dader daardoor strafrechtelijk zou worden vervolgd.
Het woord vogelvrij heeft niets te maken met het idee dat men zo vrij als een vogel zou zijn, maar verwijst naar het feit dat hij, zonder recht op bescherming of onderdak, een prooi was voor de vogels in de open lucht. Bron: Wikipedia.)
Iemand voor het lapje / mafje houden.
Iemand voor de gek houden.
(Volgens Stoett betekent lap hier 'sukkel, onnozele hals'. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek zet hier vraagtekens bij, omdat lapje in deze betekenis niet in het Nederlands voorkwam (wel in Duitse dialecten). Een lap, (zoals in dronkelap) kan op een manspersoon slaan, maar lapje niet. Volgens hen ligt de herkomst van iemand voor het lapje houden misschien heel ergens anders: als een stier een koe wilde dekken terwijl dat niet mocht of kon, kreeg hij een lapje voorgebonden. Met dat lapje werd de stier dus voor de gek gehouden. Bron: onzetaal.nl.)
Iemand voor het naadgaren zetten.
Iemand laten opdraaien voor de (financiële) gevolgen.
Iemand voor het zooltje houden.
Iemand voor de gek houden.
Iemand voor honderd en tien / elf en dertien uitmaken.
Iemand heftig uitschelden, uitmaken voor al wat lelijk is.
Ik kon me niet verroeren
had alleen m'n mond tot m'n dienst .
Nou, dien heb ik dan ook niet gespaard.
'k Heb ze uitgescholden voor elf en dertien
Iemand voor Sint-Velten wensen.
Iemand veel slechts toewensen, hem voor (naar) de duivel wensen.
(Sint Velten, de heilige Valentijn (Valentini), martelaar, bisschop van Terni, werd door de klank (Veltin = fällt hin), in verbinding gebracht met de vallende ziekte. Hij bood tevens bescherming tegen duivelse bezetenheid. Vandaar dat Sint Felten duivel kan betekenen. Wenst men iemand naar Sint Felten, betekent dit dat men hem de vallende ziekte toewenst.)
Iemand voor vijf cent geven.
Iemand een pak rammel geven.
Iemand voor vol aanzien.
Iemand verstandig en bekwaam achten, genoeg om serieus te nemen.
Iemand voor zijn raap schieten.
Iemand afmaken, doodschieten.
Iemand wierook toezwaaien.
Iemand bejubelen en prijzen.
Iemand zand in de ogen strooien.
Iemand bedriegen, misleiden, verblinden.
Iemand zandruiter maken.
Iemand ruïneren, iemand te gronde richten.
(Zandruiter: ruiter die van het paard valt.)
Iemand zeem aan de baard strijken.
Iemand vleien.
Iemand zijn (de) beurs luizen / snijden.
Iemand zijn geld afhandig maken.
(Ontleend aan de vroegere gewoonte om een geldbeurs aan een riem of een koord te dragen. Zakkenrollers sneden de beurs van de riem. In de 17de eeuw kende men ook iemand de beurs of de aap lichten, waarin lichten moet worden opgevat in de zin van verwijderen, wegnemen. Bron: Stoett.)
Iemand zijn hartenbloed aftappen.
Iemand ontnemen wat hem lief, iemands dierbaarste bezit.
Iemand zijn hoofd / neus tussen twee oren zetten.
Schertsende bedreiging tegen ondeugende kinderen.
Iemand zijn koek boteren.
Iemand vermanen, slaan.
Iemand zijn koffer niet laten kruien.
Iemand niet vertrouwen.
Iemand zijn paspoort geven.
Iemand ontslaan, de bons geven.
(Betekende oorspronkelijk uit de militaire dienst ontslagen.)
Iemand zijn planeet lezen.
Iemands toekomst voorspellen.
Iemand zijn taal weigeren.
Iemand niet te woord (willen) staan.
Iemand zijn vet geven.
Iemand flink onder handen nemen, de les lezen, geven wat hem toekomt.
(Afgeleid van gebraad, waar men het nodige vet moet toevoegen omdat het zichzelf niet kan bedruipen.)
Iemand zoete broodjes bakken.
Geveinsd aardig doen.
Iemand zwart maken.
Kwaad spreken van iemand; hem in een ongunstig licht plaatsen.
(Een uitdrukking sinds de 17de eeuw. Zwart is de kleur van de nacht en van alles wat slecht is (lat. niger) zoals wit van reinheid en alles wat goed is (lat. candidus); de duivel wordt zwart voorgesteld, een engel wit.)
Iets aan de balk schrijven.
Iets dat zelden voorkomt of als opmerkelijk geldt voor de vergetelheid willen bewaren.
(Vroeger schreef men merkwaardige gebeurtenissen met een krijtje op de balken van de zoldering, waar het niet kon worden uitgewist en gemakkelijk in het oog viel.)
Iets aan de grote klok hangen.
Ruchtbaarheid geven aan iets; iets alom en overluid bekend maken.
(In de 17e eeuw hingen er meestal 2 klokken in de toren, een grote en een kleine. De grote klok werd geluid of geslagen bij brand, bij openbare nood of vijandelijke inval, en de kleine, met een minder zware klank, bij openbare afkondigen of om bijeenkomsten aan te kondigen.)
Iets aan de haak / spijker hangen.
Iets (telkens weer) uitstellen.
Iets aan de klokreep / aan het klokzeel hangen.
Iets vertellen aan iedereen.
(Klokzeel: Noord- en Zuid-Nederlands klokkentouw.)
Iets aan zijn hemdslip afvegen.
Zich ergens helemaal niets van aantrekken.
Iets aan zijn water voelen.
Iets verwachten, aanvoelen wat er te gebeuren staat.
Iets aan zijn laars / zolen / botten / hielen lappen.
Ergens niets om geven, ergens geen drukte om maken, negeren.
Iets achter de hand hebben.
Iets in reserve hebben.
(Deze uitdrukking is volgens het uitdrukkingen- en gezegdenboek van Stoett (1924) een zeemansuitdrukking toegepast op dat gedeelte van het lopend touwwerk, dat bij het vieren of inhalen achter de hand van de achterste der vierende of trekkende manschappen op het dek ligt. De overdrachtelijke betekenis is dan ook: iets in voorraad hebben om het te kunnen gebruiken bij voorkomende gelegenheid.)
Iets achter de kiezen steken.
Eten.
Iets achter de rug hebben.
Iets doorstaan hebben.
Iets achter de knopen hebben.
Iets gegeten of gedronken hebben.
(In de 17de eeuw ook achter de knopen steken, opdrinken. Volgens Stoett bedoelt men met achter de knopen, in de maag.)
Iets achterover drukken.
Zich heimelijk en onrechtmatig iets toe-eigenen.
(Houdt (waarschijnlijk) verband met een borrel in één teug achteroverslaan, snel en doeltreffend iets tot zich nemen.)
Iets als de wiedeweerga gaan doen.
Iets zo snel mogelijk gaan doen.
(Wiedeweerga: Weerga, zou afgeleid zijn van weergade of wedergade en betekende gelijke. Maar in uitdrukkingen als weergaas of loop naar de weerga of de ouderwetse krachtterm wat weerga! betekende weerga bliksem. Men scheen weerga te zeggen, omdat het niet geoorloofd was de term weergod te gebruiken.
Wiede is om de hardheid nog verder te ontkrachten, zoals in hinkepinken of hakketakken. Als de wiedeweerga is dus zo veel als bliksems snel of bliksemsnel. Weerga in weergaloos is zonder weerga, zonder gelijke of wedergade. Bron: goeievraag.nl.)
Iets als een centenaarslast op de maag liggen.
Met een moeilijk en zwaar (onoplosbaar) probleem zitten. Iets wat zwaar op de maag ligt.
(1 centenaar = 100 pond, ca 49,5 kg, na 1820 de niet officiële naam voor 100 kg)
Iets als kapstok gebruiken.
Iets als aanknopingspunt gebruiken. Iets gebruiken als middel om zijn doel te bereiken, bv om iets anders ter sprake te brengen.
Iets bedekken met de mantel der liefde.
Uit liefde of/en barmhartigheid een fout verbergen of vergoelijken.
(Waarschijnlijk is deze uitdrukking ontleend aan Gen. 9, 23, waar verhaald wordt hoe Sem en Jafet, toen hun vader Noach, door wijn bevangen, zich onwelvoeglijk ontbloot had, een kleed namen en uit heilige schroom achteruitgaande, daarmee huns vaders naaktheid bedekten. (Stoett).Er wordt ook verwezen naar Paulus' woorden: de liefde bedekt alle dingen (I Cor. 13 vs. 7))
Spreekwoorden I - iets bla
Iets blauwblauw laten.
Een zaak laten rusten. Iets laten zoals het is.
Iets breed uitmeten.
Iets met nadruk, uitvoerig spreken; uitweiden.
(Volgens het etymologisch woordenboek van Jan de Vries is iets breed uitmeten niet uitwijden maar uitweiden als in buiten de wei grazen.)
(Revue: Spelling uit 1864. Naam van periodieke geschriften; overzicht; de revue passeren, wapenschouw, gemonsterd worden (van krijgsvolk); (fig.) nauwkeurig bekeken of beoordeeld worden.)
Iets doen met de Franse slag.
Iets haastig, op vluchtige wijze en slordig doen, iets afraffelen.
(Met de Franse slag is oorspronkelijk een paardrijterm. Slag verwijst hier naar het slaan met de zweep. Volgens F.A.Stoett gebruikte men dit gezegde al in de 17de eeuw en was de Franse zweepslag een bepaalde zwierige slag. Pas later kreeg het de figuurlijke betekenis van 'niet degelijk, slordig.)
Iets doen tegen heug en meug.
Iets met grote tegenzin doen.
(Van Dale (2006) vermeldt dat heug te maken heeft met verheugen, en meug met mogen in de zin van 'waarderen, appreciëren'. Tegen heug en meug betekent dus letterlijk 'in strijd met wat je vrolijk maakt en met wat je leuk vindt'. Oorspronkelijk stond in dit klankrijm heug voor het geestelijke en meug voor het lichamelijke. Van iets wat je tegen heug en meug deed, was je dus zowel in geestelijk als in lichamelijk opzicht niet gediend. Bron: onzetaal.nl.)
Iets doen voor de kat z'n viool.
Iets zinloos, voor niets, vergeefs doen.
(De uitdrukking voor de kat z'n viool kent vele varianten; de meest gebruikte is voor de kat z'n kut, maar Van Dale (2005) vermeldt ook voor de kat z'n reet, rozijn, linkeroog, staart. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) voegt daar nog voor de kat z'n kont en voor de kat z'n kloten aan toe.
In het Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (2002) van Marc De Coster staat bij voor de kat z'n kut/kale: "Eufemistische synoniemen zijn voor de ka-ze-ka; voor de kat zijn blindedarm/kont/linkeroog/reet/snor/rozijn/viool enz. De twee eerste varianten zijn wellicht de oorspronkelijke, gekozen vanwege de alliteratie. Sinds de jaren zestig in zwang."
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt voor de kat z'n viool en varianten niet; daarvoor is de uitdrukking te jong. Bron: onzetaal.nl.)
Iets door de vingers zien.
1- Iets oogluikend toelaten. 2- Iets vergeven.
Iets erdoor drukken.
Er met aandrang voor zorgen dat iets uitgevoerd wordt.
Iets gestand doen.
Zijn woord, belofte houden, nakomen.
((17de eeuw) Gestand is afgeleid van het werkwoord gestaan, dat vroeger ook de betekenis had van blijven staan, voortduren; vandaar betekende gestand ook het voortduren, de bestendigheid van iets, bestendigheid geven aan een gegeven woord.)
Iets handen en voeten geven.
Niet alleen denken maar ook doen. Iets duidelijk en concreet maken, zichtbaar en tastbaar.
Iets in de doofpot stoppen.
Opzettelijk niet meer spreken over iets, in de hoop dat men het vergeet en als afgedaan beschouwd.
(Tot laat in de 18de eeuw was houtskool de enige brandstof die men gebruikte bij het smelten van erts en het smeden van ijzer. Ook in huis speelde ze een belangrijke rol: in de zomer kookte men vaak op houtskool, en in de winter hield men er voeten, handen en bed warm mee.
Die houtskool kon men kopen, maar men kon ze ook zelf bekomen. Als de bakoven warmgestookt werd om er brood in te bakken werden nadien de gloeiende kolen er uit gehaald, en in een doofpot gegoten. Zo'n pot, van gebakken aarde, koper of ook wel ijzer, had een deksel zodat er geen lucht in kon. Zo ontstond dan houtskool. Men stopt dus iets in de doofpot om het te doven. Bron: mot.be.)
Iets in de kiem smoren.
Iets al bij aanvang onderdrukken nog voor het de kans heeft te evolueren.
Iets in de mot hebben.
Iets in de gaten hebben, iets doorgronden.
Iets in de lap laten hangen.
Iets verwaarlozen, veronachtzamen.
Iets in de peiling houden.
Iets heel goed in de gaten houden.
Iets in de waagschaal stellen.
Iets aan de kansen van het geluk overlaten, iets op het spel zetten.
(In de 17de eeuw ook in de hach stellen. Stelt of legt men iets in de waagschaal (weegschaal), dan weet men niet naar welke kant de naald zal overslaan, en hangt men in de waag (verkeert men in het onzekere).
Iets in de wacht slepen.
Iets weten te bemachtigen, verworven, veroverd hebben.
(Oorspronkelijk soldaten- of politietaal. In de wacht slepen werd aanvankelijk gebruikt om aan te duiden dat iemand naar het wachtlokaal werd gebracht: gearresteerd, ingerekend.)
Iets in een handomdraai doen.
Iets zeer snel, behendig, moeiteloos doen.
Iets in een ander zijn schoenen schuiven.
Iemand verantwoordelijk maken voor eigen verantwoordelijkheden. Een ander aansprakelijk maken voor eigen schuld, verplichtingen, lasten.
Iets in geuren en kleuren vertellen.
Iets met veel details en heel levendig beschrijven.
Iets in het gelijk breien.
Tot overeenstemming komen, tot een (tijdelijk) akkoord komen.
(Van een breiwerk. Een van de breinaalden juist tot op de helft afbreien, zodat men het behoorlijk kan oprollen om het een tijdje te laten rusten.)
Iets in het midden laten.
Iets onbeslist laten. Zich ergens niet over uitspreken.
Iets in het oor knopen.
Iets goed in zich opnemen, iets goed onthouden.
Iets in petto hebben / houden.
Iets tot gelegener tijd bewaren. Iets tegoed hebben / houden.
(De uitdrukking is ontleend aan het Italiaanse havere à petto. Petto is afkomstig van het Latijnse 'pectus' dat een brede betekenis heeft: borst, hart, geest. Il petto, de borst; in de borst, op het hart hebben; in gedachten houden, achter de hand houden. Deze uitdrukking is mogelijk ontstaan uit het gebaar van de hand op de borst, achter de hand iets op/in je hart hebben.)
Iets in stand houden.
Iets bewaren, behouden, handhaven, laten bestaan.
Iets in zijn schild voeren.
Iets heimelijk van plan zijn.
(Herkomst: uit de riddertijd. Volgens Riemer Reinsma in het Onze Taal Taalcahier Gezegden: "Datgene wat een ridder in zijn schild voerde, was een symbolische afbeelding of onder het schild een wapenspreuk. De afbeelding kon bijvoorbeeld een leeuw, adelaar of lelie zijn. Vroeger was er dus niets stiekems aan wanneer iemand iets in zijn schild voerde, integendeel. Aan zo'n figuur of aan de wapenspreuk konden vriend en vijand zien met wie ze te maken hadden, tot welke partij hij behoorde, waar hij naar streefde, welke plannen hij koesterde. In de loop van de zeventiende eeuw, toen men de riddercultuur ontgroeid was en de oorspronkelijke betekenis van de uitdrukking niet meer begreep, kreeg de uitdrukking haar moderne betekenis: stiekem voorbereidingen treffen voor iets wat het daglicht niet kan verdragen.)
Iets in zijn zak steken.
1- Iets voor zichzelf houden. 2- Zich iets toe-eigenen.
(In de standaardtaal wordt deze uitdrukking ook figuurlijk gebruikt om aan te geven dat men een bepaalde opmerking van iemand heel raak vindt. De uitdrukking wordt dan altijd met dat gecombineerd.)
Ergens waakzaam en met enig wantrouwen naar kijken.
(Argus was een reus uit de Griekse mythologie die over zijn hele lichaam honderd ogen bezat, waarvan er nooit meer dan twee tegelijk sliepen. Toen Zeus zijn oog op Io liet vallen, veranderde hij haar in een koe zodat zijn vrouw Hera niets zou merken. Maar deze laatste vertrouwde het niet en gaf Argus de opdracht Io "in het oog" te houden.
Argus werd door Hermes gedood nadat Hermes hem door zijn fluitspel zo diep liet inslapen dat al zijn ogen dichtvielen. Hera plaatste later als eerbetoon zijn honderd ogen op de staart van het haar toegewijde dier, de pauw, wiens staart immers vol ogen zit, en wiens waakzaamheid spreekwoordelijk is. Bron: Wikipedia.)
Iets met de mantel der liefde bedekken.
Een zwakte, een fout van iemand vergoelijken of verbergen.
Iets met een druil doen.
Iets langzaam, heel traag doen.
(De druil was een klein zeil aan de bezaansmast. Het diende als steunzeiltje om het schip minder te laten slingeren of achter het anker beter op de wind te houden. Bij vissersschepen om de kop in de wind achter de vleet te houden. Met een druil kon geen of nauwelijks voortgang geboekt worden. Bron: Vaartips.nl.)
Iets met een half oog bekijken.
Iets zonder echte aandacht bekijken.
Iets met een korreltje zout nemen.
Iets niet al te letterlijk nemen.
Iets met een zwarte kool tekenen.
Een afschrikwekkende voorstelling van iets geven.
Iets met lede ogen aanzien.
Iets met spijt aanzien.
Iets met schele ogen aanzien.
Iets met nijd, argwaan of afgunst aanzien.
Iets naar Ome Jan brengen.
Iets naar de lommerd / pandjesbaas brengen om het te belenen / verpanden.
Iets niet onder stoelen of banken steken.
Ergens geen geheim van maken, niets verbergen. Iets ronduit eerlijk zeggen.
17de eeuw, de Brune, 389:
Een man, die 't onder stoel of banck
Niet steken zal, om yemants danck
Spreekwoorden I - iets nie
Iets niet over zijn hart kunnen krijgen.
Er niet toe kunnen besluiten iets te doen, iets niet kunnen hebben.
Iets onder de knie hebben / krijgen.
1- Iets aan zich onderwerpen. 2- Zich iets goed eigengemaakt hebben; iets perfect kunnen.
(Ontleend aan worstelen. De overwinnaar werpt de overwonnene op de grond en plaatst zijn knie op de borst.)
Iets onder de leden hebben.
Een ziektekiem in zich hebben / meedragen. Ziek worden.
(Leden is hier de verzamelnaam voor lichaamsdelen; het lichaam.)
Iets onder de pet houden.
Ergens geen ruchtbaarheid aan geven.
(Oorsprong; Bijlmerramp: de vliegramp waarbij op 4 oktober 1992 een Boeing 747-vrachtvliegtuig, vlucht 1862 van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al, neerstortte op de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmermeer. De ramp kostte 43 mensen het leven.
Hoewel snel na de ramp werd bekendgemaakt dat de El-Al Boeing vooral fruit, parfum en onderdelen vervoerde, meldden zich steeds meer bewoners en hulpverleners bij artsen met lichamelijke klachten.
Omdat geruchten bleven gonzen over de achtergronden van de ramp, besloot de Tweede Kamer in 1998 tot instelling van een werkgroep die alle gebeurtenissen moest inventariseren rond de toedracht en afwikkeling van de ramp.
Na enkele maanden voorbereiding begonnen de openbare verhoren op 27 januari 1999. In totaal werden 90 getuigen gehoord. In de tweede week van de verhoren maakte de commissie bekend dat zij beschikte over bewijzen dat de Luchtverkeersbeveiliging (LVB) van het begin af aan had geweten dat de lading van het ramptoestel giftige stoffen bevatte, maar dit op verzoek van El Al verzwegen had. Deze onthulling, introduceerde de uitdrukking iets onder de pet houden in het Nederlands. Bron: Wikipedia.)
Iets onder handen hebben.
Ergens mee bezig zijn.
Iets (ook / zelfs) in een bescheten / bevuild doekje willen.
Vuil of niet vuil, het (geld) met graagte aannemen, iets (geld) zo graag willen hebben.
(Ter vergelijking met: Had ik dat geld in een bevuildedoek, ik zou de knoopwel met mijntandenwillenlosmaken., in de handel moet men ook het vuile geld aannemen. Ik wil het wel in een bescheten doekje hebben, zo graag wil ik het (geld) hebben. )
Iets op de beer kopen / halen.
Iets kopen zonder contant te betalen, op krediet.
Iets op de bonnefooi doen.
Iets in blind vertrouwen doen, op goed geluk, met een rotsvast geloof in de goede afloop.
(Bonnefooi is een verbastering van de Franse woorden à la bonne foi, letterlijk in goed vertrouwen. Dit verklaart ook waarom bonnefooi de tussen-n bespaard is gebleven: het heeft immers niets te maken met een bon of een fooi. Bron: Introtxt.nl.)
Iets op de helling nemen / zetten.
Iets aan herziening onderwerpen. Iets herstellen.
(Een schip wordt gebouwd of hersteld op een soort van stelling (een stapel) die op een helling staat.)
Iets op de keper beschouwen.
Iets nauwkeurig bekijken.
(Keper (van gekeperde stof) is een weefterm; het 'de door een bepaalde wijze van weven ontstane strepen en ribben in een weefsel'. Wanneer men de fijnheid van een weefsel wil onderzoeken, drukt men het wollige waarmee de grond van het weefsel bedekt is tegen de draad in, iets terug. Van het weefsel dat dan bloot komt te liggen zegt men: dit is een fijne, of een grove keper. Dus: beziet men een weefsel tot op de keper, dan wordt dit zeer nauwkeurig gedaan.)
Iets op de kop tikken.
Iets voordelig kunnen kopen.
(1- Van Dale (2006) geeft er twee mogelijke verklaringen aan. De eerste verklaring is er een verband met de jacht met strikken. Een gestrikt konijn werd door het een slag op de kop gedood voordat het als buit werd meegenomen. De tweede verklaring is dat op de kop tikken is ontstaan met de bijgedachte aan de kop van een spijker; wie iets op de kop tikt, heeft raak geslagen, en is dus succesvol geweest.
2- K. ter Laan (Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen) ziet nóg een mogelijke herkomst: het gaat volgens hem oorspronkelijk om het letterlijk aanwijzen van een artikel dat men wil hebben door er met de vinger op te tikken.
Ook P.J. Harrebomée volgt deze gedachtengang: Hij heeft het op den kop getikt: hij heeft het ontvreemd."
Op de kop tikken heeft de betekenis 'ontvreemden, stelen' verloren; Van Dale vermeldt deze sinds de zevende druk (1950) niet meer. Bron: onzetaal.nl)
Iets op de lange baan schuiven.
Iets steeds maar weer uitstellen.
Iets op de lei laten schrijven.
Iets op de rekening laten zetten om later te betalen, op krediet kopen.
Iets op de pof kopen.
Iets op krediet kopen.
Iets op de reutel kopen.
Iets op afbetaling kopen, op de pof.
Iets op de zolen van zijn schoenen kunnen schrijven.
Ergens niet meer op hoeven te rekenen.
(Synoniem van iets op zijn buik kunnen schrijven. Zie Harreb. I, 103: Schrijf het op uw buik, dan kunt ge het met uw hemd uitwisschen.)
Iets op eigen houtje doen.
Iets alleen doen; zonder hulp van anderen, zonder overleg met anderen.
Iets op het getouw zetten.
Een nieuw plan, een nieuwe zaak opzetten, iets gaan ondernemen.
(Deze uitdrukking werd ontleend aan de wever die op een handweefgetouw stoffen weeft. Voor men kan beginnen met weven, moeten de kettingdraden of de"schering" op het weefgetouw gespannen worden. Die voorbereiding is erg omslachtig. Juist omdat het opzetten van het weefgetouw zoveel voorbereiding vraagt, werd het al snel in overdrachtelijke zin gebruikt in de betekenis van "iets gaan ondernemen" waar je het hoofd goed moet bijhouden.)
Iets op het hart drukken.
Iemand heel uitdrukkelijk, met nadruk iets zeggen.
Iets op iemands conto schrijven.
Iemand voor iets aansprakelijk stellen, de schuld geven. Iets op iemands naam / rekening schrijven.
(Spelling van 1858, Italiaans, (koophandel) rekening; ook gewin, voordeel. A conto: op rekening.)
Iets opkalefateren.
Iets herstellen, iets in orde brengen.
(Uit de scheepsbouw. Het waterdicht maken van kieren tussen de planken van de romp van houten schepen noemde men "breeuwen" of "kalefaten". Men gebruikte hiervoor een breeuwijzer en een breeuwhamer.Schepen gingen dus het dok in om daar te worden opgekalefaterd
De techniek is nu bijna uitgestorven, maar leeft in figuurlijke zin verder als klinkend woord voor een herstelwerk of haastig oplapwerk.)
Iets op kleingeld geven.
Iets uitleggen tot in de kleinste details.
Iets op poten zetten.
Iets nieuws opstarten, iets organiseren.
Iets op stapel zetten.
Een onderneming beginnen.
(Uit de scheepswereld: Een stapel is het geheel van blokken waarop de kiel van een schip in aanbouw rust.)
Iets op touw zetten.
Iets voorbereiden, iets ondernemen.
Iets op zijn brood krijgen.
Ergens de schuld van krijgen.
Iets op zijn duimpje kennen.
Iets grondig, door en door kennen.
Iets op zijn Jan boerenfluitjes (JBF) doen.
Iets doen op een onzorgvuldige manier, zonder enige orde of regelmaat.
Iets op zijn kaak slaan.
Zich iets onrechtmatig toe-eigenen; in zijn zak steken, achterhouden; verduisteren.
Iets op zijn kerfstok hebben.
Ergens schuldig aan zijn, slechte dingen gedaan hebben.
(Vroeger was een kerfstok een houten stok waarin kerven werden aangebracht die het afrekeningboek verving bij mensen die niet konden schrijven. Betalingen werden door insnijdingen aangeduid. Ook de schuldeiser had zo een kerfstok met evenveel inkepingen als de stok van de schuldenaar om op die manier vervalsing onmogelijk te maken. Veel op zijn kerfstok hebben betekende dus oorspronkelijk: veel schulden hebben, diep in de schulden zitten. Tegenwoordig wordt deze zegswijze alleen nog gebruikt voor zedelijke schulden.)
Iets op zijn lever hebben.
Iets op zijn hart / geweten hebben; iets dat drukt. Zich bewust zijn schuldig te zijn aan iets.
(De lever: een orgaan in de buikholte dat het bloed zuivert. Vroeger gold de lever ook als de zetel van sommige gevoelens.)
Iets op zijn sloffen af kunnen.
Iets heel vlotjes, gemakkelijk kunnen doen.
Iets op zijn tanden nemen.
Iets tot het einde toe doorzetten, doorbijten.
Iets over boord gooien.
Iets losgooien, opgeven, laten varen.
Iets over een anderen boeg gooien.
Een andere weg inslaan om zijn doel te bereiken, op een andere manier aanpakken.
Iets (iedereen) over één kam scheren.
Geen onderscheid maken, gelijk beoordelen, gelijk veroordelen.
(Uit de weverij: de draden spannen (scheren) over dezelfde kam.)
Iets over het hoofd zien.
Iets niet opgemerkt hebben, met iets geen rekening hebben gehouden.
(Een kokinje is suikergoed, gemaakt van gesmolten geraffineerde witte suiker, dat aanvankelijk taai is. In sommige streken wordt hij ook zonder verdere bewerking uit lange smalle papieren peperhuisjes gegeten. Het woord kokinje is een nevenvorm van Kokanje (het land van Kokanje: Luilekkerland), dat teruggaat op het Oudfrans cocaigne: zoet koekje.)
Iets soldaat maken.
Iets opmaken, opeten, opdrinken.
(F.A. Stoett ziet een mogelijk verband met het feit dat soldaat in het West-Vlaams de betekenis 'magere, oude koe' had. Zo'n koe zou verkocht worden aan het leger om geslacht te worden voor de soldaten.
Marc De Coster (Woordenboek van populaire uitdrukkingen) geeft er een andere mogelijke herkomst aan. Volgens hem werd er vooral mee bedoeld dat soldatenmagen alles lusten, alles verdragen, en dus alles 'soldaat' kunnen maken.
Nog een mogelijke verklaring is dat soldaat maken oorspronkelijk niets meer was dan een andere benaming voor 'inlijven, bij het leger gaan'. Bron: onzetaal.nl.)
Spreekwoorden I - iets te
Iets te berde brengen.
Met iets te voorschijn komen om bespreekbaar te maken.
(Iets te borde brengen, iets aanvoeren als voorbeeld, bewijsgrond, verontschuldiging. Waar Stoett aarzelt in welke zin berd moet worden opgevat, en het vermoeden uitspreekt in de zin van plank of tafel volgens t middeleeuws up bordt brengen, geeft onzetaal.nl er de volgende verklaring aan:Berde betekent van oorsprong 'plank, tafel'; het is verwant aan bord. Ook het Duitse Brett ('plank') en het Deense, Noorse en Zweedse bord ('tafel') zijn verwante woorden.De letterlijke betekenis van iets te berde brengen is dus 'iets ter tafel brengen.)
Iets tegen wil en dank doen.
Iets met tegenzin, zonder het te willen, noodgedwongen doen.
(Dezelfde betekenis als in de 17de eeuw tegen wil en zin. Dank heeft hier de oude nog in Zuid-Nederland bekende betekenis, bewaard van zin, wil)
Iets tegen zijn kaak slaan.
Iets naar binnen werken, eten.
Iets ten beste geven.
Iets (het beste) geven van zichzelf ten voordele van anderen.
(In de 17de eeuw betekende iets ten beste geven ook iets als prooi, buit of prijs geven.)
Iets te verhakkebanden hebben.
Iets te wijzigen, veranderen hebben.
(Verhakkebanden, 18de eeuw, (synoniem verhakstukken, 16de eeuw), zijn schaatsen van andere hakbanden voorzien.)
Iets te verhakstukken hebben.
Nog iets te verrichten, verhandelen, vereffenen hebben.
(Ontleend aan het schoenmakersbedrijf: schoenen verzolen, andere hakstukken aan een schoen zetten. In de 16de eeuw was verketelboeten synoniem voor verhakstocken.)
Iets tot op de bodem uitzoeken.
Iets heel grondig, precies uitzoeken.
Iets tussen neus en lippen zeggen.
Iets terloops, nonchalant, langs de neus weg zeggen.
Iets uit de as oprakelen.
Opnieuw over een lang vergeten zaak beginnen. Iets wat vergeten was weer in herinnering brengen.
Iets van de betrokkene zelf vernomen hebben. Iets rechtstreeks van de bron hebben / weten.
Iets uit de losse pols doen.
Iets zonder voorbereiding, met het grootste gemak doen.
Iets uit de mottenballen halen.
Iets van lang geleden weer oprakelen.
(Een mottenbal is een middel tegen (kleer)motten, om mottenlarven te doden. Het bestaat uit een balletje van een chemische verbinding die gemakkelijk verdampt, en zeer onprettig is voor de motten.
Vroeger bestonden mottenballen uit kamfer of naftaleen, maar tegenwoordig gebruikt men daar paradichloorbenzeen voor. Uit de mottenballen halen refereert aan het feit dat kleding die moest worden bewaard altijd met mottenballen werd opgeborgen. Bron: Wikipedia)
Iets uit de oude doos.
Iets uit vroegere tijden, iets oud.
Iets uitentreuren herhalen.
Iets zonder ophouden, tot vervelens toe herhalen.
(Uitentreuren; buiten / zonder treuren; flink, opgewekt, onbezorgd, wat geleidelijk naar onverpoosd ontwikkelde.)
Iets uitstellen tot sint-juttemis. / Op (met) St-Jut(te)mis.
( als de kalveren op het ijs dansen.)
Iets eeuwig blijven uitstellen. / Nooit.
(De uitdrukking wordt in 1577 voor het eerst vermeld in de Kroniek van Roermond. Men gaat er meestal van uit dat Sint-Juttemis op 17 augustus valt. Jutte zou een koosvorm zijn van Judith, de bijbelse heldin, van wie de naamdag op 17 augustus zou vallen. In augustus ligt er uiteraard geen ijs, en kalveren kunnen niet dansen, vandaar de betekenis nooit. Bron: Wikipedia
Stoett: St.-Jutte is een niet voorkomende, verzonnen heilige.
Volgens een andere variant zou de naam een verbastering zijn van "jodenmis"; dat is dus nooit, want joden kennen geen mis.
De Duitsers noemen het Sankt Nimmerlein; de Engelsen zenden iemand naar de Griekse kalender als de varkens vliegen en de Fransen kennen een Saint Jamais.)
Iets uit zijn duim (of de vinger) zuigen.
Iets verzinnen, een leugen vertellen.
Iets uit zijn mouw schudden.
Met (vanzelfsprekend) gemak iets verrichten. Snel een oplossing vinden.
Iets uit zijn verband trekken.
De feiten onjuist weergeven.
Iets valt in goede aarde.
Iets dat goed wordt bevonden / ontvangen.
(Afgeleid van uitgestrooid zaad, dat in goede aarde valt en opschiet; ontleend aan Marcus 4, 8: Het ander (deel van het zaad) viel in de goede aerde, ende gaf vrucht.. Toegepast op denkbeelden in de zin van: gunstig ontvangen worden.)
Iets valt in het water.
Iets mislukt.
Iets van de daken schreeuwen / prediken.
Iets overal bekend maken, aan iedereen vertellen.
Iets van de hand doen.
Iets verkopen, weggeven, wegdoen.
Iets van haver tot gort vertellen.
Iets tot in de kleinste details, uitvoerig vertellen.
Iets verbloemen.
Iets verbergen achter een schone schijn. Iets minder ongunstig voorstellen dan het in werkelijkheid is.
Iets verdonkeremanen.
Iets verduisteren, verbergen, ontvreemden.
Iets verschuiven ad calendras graecas. / Ad calendas graecas of ad kalendas graecas!
Iets tot in het oneindige uitstellen. / Nooit!
('Ad calendas Graecas': Latijn: tot sint-juttemis (uitstellen).
De oude Romeinen hadden de term Kalendae om de eerste dag van elke maand te benoemen. Kalendae (meervoudsvorm), de dag waarop de meeste betalingen plaatsvonden. De Grieken kenden echter geen Kalendae.)
Iets voetstoots aannemen.
Iets direct geloven, zonder enige twijfel, onderzoek of bewijs.
(Volgens F.A.Stoett is voetstoots verkopen, verkopen zonder dat de kopers het vooraf mogen onderzoeken. Zoals men de koopwaar vindt, moet het gekocht worden. Voor de hand zou een vergelijkbare uitdrukking zijn, maar werd daarbij meer gedacht aan de fijne koopwaar die op een tafel of een bank uitgestald lagen, terwijl bij voetstoots gedacht werd aan koopwaar van grovere artikelen zoals kavels hout of koopen visch die op de grond lag uitgespreid, dus "voor de voet".
Volgens van Van Dale is voetstoots afkomstig van het Middelnederlandse vorevoets en gaat deze zegswijze terug op de vroegere gewoonte van handelaren om bij de aankoop van waren, tentoongesteld op de grond, er met de voet tegenaan te tikken. Zo gaf men aan dat men de hele partij kocht, zonder daaruit een selectie te maken.)
Iets voor de boeg hebben.
Nog iets te doen hebben of mee te maken hebben.
(In deze uitdrukking wordt de afstand aangegeven tussen de boeg, (het voorste, gebogen gedeelte van een schip) en een daarvoor gelegen punt. Figuurlijk van de tijdruimte die men nog vóór zich heeft, de toekomst, van iets, al dan niet minder aangenaams dat men nog moet volbrengen of doorstaan. Een synonieme uitdrukking is voor de borst hebben.)
Iets voor een appel en een ei kopen / verkopen.
Iets goedkoop kopen / verkopen.
(Zo zijn er volksverhalen van landerijen die voor een appel en een ei verkocht zijn. De Hamwoning bij Delft zou voor twee hammen verkocht zijn. De Groningse boerderij in De Hemen bij Blijham voor een ton boter, het huis Pondje-boter, aan het eind van de Ouderwijvenweg bij Winschoten voor 20 kippen, een haan en een pond boter, en in Woltersum (in1708) negen stukken land voor vier eendvogels.)
Iets voor geen houten daalder willen.
Iets beslist niet willen.
(Voor het eerst opgetekend in het midden van de 19de eeuw. Het gaat hier om een schertsende uitdrukking.)
De oorsprong van de naam daalder ligt in de plaats Joachimsthal in Bohemen (nu Jach_mov), waar in het begin van de 16de eeuw een zeer rijke zilvermijn werd ontdekt. Dit zilver werd onder verschillende namen gemunt, met als bekendste Joachimsthaler (munt) uit het Joachimsdal. Dit werd al spoedig verkort tot thaler, daler in het Nederlands, wat zich in de spreektaal ontwikkelde tot daalder, een term die al in 16de eeuw is gesignaleerd. Bron: meerstens.knaw.nl.)
Iets voor goede / gangbare munt aannemen / opnemen.
Iets ernstig opvatten, serieus (aan)nemen.
(Eigenlijk het geld dat men ontvangt voor echt (niet vals) of gangbaar houden; vandaar bij overdracht: geloven wat iemand zegt, iets in alle ernst opvatten.)
Iets voor kennisgeving aannemen.
Iets naast je neerleggen, je er verder niet aan storen.
(Kennisgeving betekent '(officiële) mededeling of bekendmaking, (officieel) bericht'; kennisneming is 'het kennisnemen, inzage'. Tussen kennisgeving en kennisneming bestaat een zogenoemde converse relatie: in betekenis zijn ze elkaars spiegelbeeld. Kennisgeving/kennisgeven van.. betekent 'iemand (anders) op de hoogte stellen van iets' en kennisneming/kennisnemen van is 'jezelf op de hoogte stellen van iets'.Bron: onzetaal.nl.)
Iets voor lief nemen.
Iets (negatiefs) accepteren, er genoegen mee nemen.
Iets voor ogen houden.
Iets niet vergeten, iets steeds indachtig zijn.
Iets voor zich houden.
Iets geheim houden. Iets (een gegeven) met niemand delen.
Iets voor zoete koek slikken.
Iets gewillig en kritiekloos accepteren. Iets goedwillig geloven, aannemen alsof men het onaangename niet bemerkt.
(Iets slikken voor zoete koek schijnt voor het eerst in de 19de eeuw voor te komen. Vroeger zei men hij moet dat voor suiker opeten wanneer iemand iets bitters moet verkroppen zonder blijk te mogen/willen geven enig misnoegen.)
Iets wijd en breed uitmeten.
Iets zeer uitvoerig, langgerekt vertellen.
Iets wikken en wegen.
Ergens rijpelijk / grondig over nadenken, alle voors- en tegens goed afwegen.
Iets zeggen zonder blikken of blozen.
Iets onbeschaamd zeggen, zonder rode wangen te krijgen of bleek te worden.
(Verblikken is verbleken; 18deeeuwse verblikken: verblikken noch verblozen, verbleken noch blozen.)
Iets zwart op wit hebben.
Van iets een schriftelijk bewijs hebben, iets (bv als bewijs) geschreven op papier hebben staan.
Spreekwoorden I - ijver
IJver (nering) zonder verstand is schade voor de hand.
Hoe hard men ook werkt, zonder zijn verstand erbij te gebruiken komt men niet ver.
Ik acht hem als mijn oude schoen.
Ik minacht, verfoei hem.
Ik ben een boon(tje), als het niet waar is.
Schertsend gebruikt om kracht achter een bewering te zetten, zowel bevestigend als ontkennend.
(Met boontje wordt hier iets kleins en nietigs bedoeld.)
Ik heb nooit op een roeispaan gesabbeld.
Mij maak je niet veel wijs, ik ben niet van gisteren.
(Herkomst: Kroatië; Nisam ja vesla sisao. Het hout waar deze roeispanen uit gemaakt worden zijn zo droog, dat er nog geen druppel uit te zuigen valt. Hongaarse equivalent: Nem most jöttem le a falvédöröl: Ik ben niet net van het wandkleed gekomen. Bron: Sara Zorandy & Attila Starcevic)
Ik kwam, ik zag, ik overwon.
(Veni, vidi, vici)
Ik had mijn doel snel bereikt.
((Latijns citaat) Dit gebalde bericht in telegramstijl liet Julius Caesar aan de Romeinse senaat overbrengen na zijn bliksemoverwinning op koning Pharnaces II van Pontus (het huidige Turkije) in 47 vC. Hij slaagde erin om in 4uur tijd een leger dat het zijne veruit in getalsterkte overtrof in de pan te hakken, het gevangennemen van de laatste vluchters incluis. De kracht van de zegswijze en de indrukwekkende boodschap moesten de Romeinse senaat, die Caesar niet bepaald genegen was, intimideren.)
Ik noem een kat een kat, en Rolet een schelm.
De dingen bij hun naam noemen, er geen doekjes om winden.
(Frans: Jappelle un chat un chat, et Rolet un fripon. N.Boileau-Despréaux, satires (1666).)
Ik wil om de keur niet van de balk / trappen vallen.
Ik heb geen voorkeur, wil geen van beide, want het ene is al even slecht als het andere.
Ik zal drinken, dan mag jij het hieltje aflikken.
Daar ben jij nog veel te jong voor.
In Abrahams schoot zitten.
Een rustig en aangenaam leven leiden. Op een rustige plaats vertoeven.
(Bijbelse uitdrukking, Lucas XVI:19-31.) De uitdrukking is ontleend aan de gewoonte van Oosterlingen, om bij de maaltijd aan te liggen op rustbanken, waarbij het hoofd van een gast rustte tegen de boezem, (in den schoot) van de anderen gast; zo lag de discipel, die Jezus liefhad, in zijn schoot volgens Joh. 13:23. Bron: Stoett.)
In alle haar mag wel een goed paard steken.
Men mag een mens niet veroordelen of minachten om zijn uiterlijk, nationaliteit of geaardheid.
In alle talen zwijgen. / In zeven talen zwijgen.
Helemaal niets zeggen.
In andermans boeken is het duister lezen.
Het is moeilijk een objectief oordeel te hebben over andermans doen en laten, omdat men niet precies weet wat zijn werkelijke motieven zijn.
In andermans schotel is het altijd vet.
Afgunst verblindt. Men is geneigd te denken dat een ander het goed/beter heeft.
In arren moede.
In een driftige bui.
(Het bijvoeglijk naamwoord arre (erre), betekent oorspronkelijk verdwaald, spoor-bijster. Vandaar ook buiten zichzelf, verbolgen, verstoord, toornig. In de middeleeuwen gebruikte men ook vaak in erren moede: in een kwade luim, in een vlaag van drift, met een dolle kop, in woede. Bon: Stoett.)
In behouden haven zijn.
Ergens veilig (binnen) zijn. Buiten alle gevaar zijn.
(Een uitdrukking ontleend aan het zeemansleven.)
Vondel's Vertroostinghe aen Ger. Vossius:
Men klaeght, indien de kiele strant,
Maer niet wanneerze, rijck gelaên,
Uit den verbolghen Oceaen
In een behoude haven lant.
In de aap gelogeerd zijn.
In moeilijkheden zitten. In een weinig benijdenswaardige situatie verzeild zijn geraakt; slecht af zijn.
(Over de herkomst is men het niet eens.
Volgens Stoett is het mogelijk een scheepsverklaring; nl de volgende: Wanneer er voor onaangekondigde gasten (verstekelingen) geen plaats meer aan boord was, moest men genoegen nemen om in de zeilkooi (stormaap) slapen. De aap, een kleine vierkanten zeil dat alleen bij matige wind kan worden bijgezet boven de andere zeilen, werd dan als matras of deken gebruikt. Wanneer het zeil dan gehesen moest worden, rolde de slaper er uit, was hij bed en bedgoed kwijt. Slapen in de aap was erg oncomfortabel. Vandaar in een weinig benijdenswaardige situatie verzeild zijn geraakt.
Volgens onzetaal.nl mogen we aannemen dat de aap de naam (of spotnaam) was van een herberg waar het verblijven niet prettig was. Die naam of spotnaam zou dan te danken zijn aan het negatieve imago dat een aap had. Het is ook mogelijk dat er een aap was afgebeeld op het uithangbord van zon herberg.
Er wordt ook weleens geopperd dat de uitdrukking ontstaan zou zijn in (of naar aanleiding van) de Amsterdamse herberg 't Aepje of 't Aepgen, gelegen aan de Zeedijk, waar het slecht toeven zou zijn.)
In de bocht springen.
Iemand helpen. Opkomen voor iemand.
(Volgens Stoett is de bocht hier een melkbocht: een afgesloten ruimte, een met een staketsel omheinde ruimte waarin dieren worden bijeengehouden. Deze uitdrukking zou gelijk zijn met voor iemand in de mat springen, waarin mat de betekenis heeft van door een mat afgesloten ruimte, waar hanengevechten gehouden werden. Vergelijkt men hiermee andere uitdrukkingen zoals: in een lelijk parket zitten, dan blijkt dat onze uitdrukking (in de bocht springen) wil zeggen: ten behoeve van iemand anders springen in de plaats, waar hij opgesloten, in het nauw zit, niet uit kan. Synonieme uitdrukkingen zijn: voor iemand in de bres springen, in het krijt treden.)
In de bonen zijn.
In de war zijn. Het spoor bijster zijn.
(Deze uitdrukking slaat op de bedwelmende werking van bloemen en tuinbonen. De in het voorjaar bloeiende bloemen van grote bonen hebben een bedwelmende uitwerking op de mens. Wie dicht bij een bloeiend bonenveld is, wordt daardoor bevangen, duizelig, verward in het hoofd of raakt geheel aan het malen.)
In de brand zitten.
Zwaar in de problemen zitten.
(Een uitdrukking uit de 16de eeuw.)
In de bres springen voor iemand.
Iemand helpen. Het voor iemand opnemen.
(Hetzelfde als voor iemand in de bocht springen. Stoett; eigenlijk voor iemand gaan staan in de door den vijand gemaakte opening in den vestingmuur; voor hem strijden, zijne partij opnemen, vooral tegen aantijgingen.)
In de bus / beurs blazen.
Een flink bedrag (moeten) betalen, hetzij als opgelegde boete, hetzij als vrijwillige uitgave.
(Voor de oorsprong wordt gedacht aan de Middelnederlandse sotternie (een middeleeuws klucht- blijspel) van de Buskenblaser, waar een man voor veel geld in een bus met zwart poeder blaast, in de hoop daardoor verjongd te worden.)
In de contramine zijn.
Tegenwerken. Tegendraads zijn, onwillig. Dwars zijn. Tot de tegenpartij behoren.
(Onder contramine (fr. contre-mine), contramijn verstaat men een tegenmijn,
een onderaards werk om de uitwerking van de door de vijand geplaatste mijnen te saboteren of te vernielen. 17de eeuw: een intrige die tegen een andere inwerkt.)
In de dagen van Olim.
( toen de kippetjes keurslijven droegen.)
Heel lang geleden. Vroeger, (toen alles beter was), in het jaar nul.
(Olim een Latijn bijwoord; voorheen, oudtijds; in de dagen van olim, vroeger, in lang vervlogen tijd.)
In de doos zitten.
In de gevangenis zitten.
(Een doos is een voorwerp waarin iets bewaard wordt; vandaar deze betekenis van bewaarplaats voor gevangenen.)
In de fuik zijn.
Verloofd of getrouwd zijn.
(Een fuik is een langwerpige korf, waarmee men in stilstaand water paling vangt, die in de fuik loopt. Hij nu, die verloofd of getrouwd is, wordt schertsenderwijs vergeleken met een in de fuik gevangen vis. Bron: Stoett)
In de fuik lopen.
In de val lopen.
In de haak zijn.
In orde zijn, zoals het hoort te zijn, in regel zijn.
(Onder de(n) haak bedoelt men in deze uitdrukking de winkelhaak die een timmerman gebruikte voor het aftekenen van een rechte hoek. Zo kreeg in den haak de betekenis van rechthoekig, haaks, en vandaar figuurlijk: in orde.)
In de kaars vliegen.
Betrapt zijn. In zijn ongeluk lopen. Slachtoffer zijn van eigen onvoorzichtigheid.
(In (of om) de kaars vliegen is ontleend is aan het voortdurend rondvliegen van een vlieg om een brandende kaars, tot de vlam uiteindelijk haar vleugels verbrandt en verschroeit.)
In de kas staan bij iemand.
Bij iemand in de gunst staan, op een goed blaadje.
(Deze uitdrukking dateert uit de 18de eeuw en wordt vergeleken met iets dat zorgvuldig in een kast bewaard wordt.)
In de kijker lopen.
De aandacht trekken. In het oog lopen.
In de kleinste potjes bewaart men de beste zalf.
De kleinste dingen zijn vaak het meest te waarderen.
Stoett; De Brune:
In kleyne zackxkens wert bewaert,
De specery van d'hooghste waerd
In de kromhouten zitten.
Zich verschuilen, zich aan het werk onttrekken.
(Kromhout is hout dat kromgegroeid is en in houten scheepsbouw gebruikt werd voor het maken van inhouten, wrangen en andere gebogen houtdelen. Kromhout was schaars en daardoor duurder dan ander hout. Ook werden bomen opzettelijk in een bepaalde groeirichting geleid om zo aan krommers te komen. Als men zich onderin het schip bevond zat men "in de kromhouten". Bron: Vaartips.nl.)
In de lange dienst gaan.
Trouwen.
In de lappenmand zitten.
Zich onpasselijk voelen, (een beetje) ziek zijn.
(Een lappenmand (lorrenmand) is een mand waarin men verstelwerk legt. Vandaar in de lappenmand liggen in de mand liggen om opgelapt, hersteld te worden. In de lapmande liggen, ziek zijn, niet veel waard zijn.)
In de lift zitten.
Het gaat goed, het vertoont een gunstige, stijgende ontwikkeling (bv.: in zaken, carrière..)
In de lij raken.
In moeilijkheden komen, in de knel geraken. Achterop geraken.
(De lijte (Fries: luwte) is de van de wind afgekeerde zijde van het schip. Ligt een schip in de lij, krijgt het geen wind, en geraakt het schip amper vooruit. 17de eeuw. )
In de lorum zijn.
Dronken, bedwelmd zijn. Onder invloed van .., in (een soort van..) een roes verkeren.
In de lucht schermen.
Veel en ijdel praten, grote woorden gebruiken, zonder iets van belang te zeggen.
(Deze uitdrukking is afgeleid van het schermen; eigenlijk schermen zonder iets te raken, in het wild, in het honderd.)
In de maalstroom van het leven komen.
(Van de branding in de maalstroom komen.)
Door de gebeurtenissen laten meevoeren.
(Van kwaad tot erger vervallen.)
(De sterke getijstroom bij bepaalde eilandjes van de Lofotengroep bij de westkust van Noorwegen kan bij springtij een grote draaikolk of meerdere draaikolken veroorzaken, wat voor kleine boten niet ongevaarlijk is. De draaikolken (maalstromen of moskeestromen) ontstaan door grote klokvormige kuilen in de zeebodem. In de Middeleeuwen dacht men dat het daar onpeilbaar diep was hoewel het in werkelijkheid zo'n 35 meter diep was. Het gevaar werd dus schromelijk overdreven. Bron: Vaartips.nl.)
In de nacht zijn alle katjes grauw.
Ziet men iets niet duidelijk, kan men het ook niet beoordelen.
In de nesten zitten.
In moeilijkheden verkeren, in problemen zitten.
(Nesten betekent hier een moeilijk te ontwarren massa, een warwinkel, een ingewikkelde zaak).
In de nood leert men zijn vrienden kennen.
Als je in moeilijkheden zit merk je wie echt je vriend is. Alleen échte vrienden helpen je daadwerkelijk uit de nood.
((1914) Latijn: Amicus certus in re incerta cernitur, fr. c'est dans le besoin qu'on connaît les (vrais) amis; hd. in der Not erkennt man den Freund; eng.a friend in need is a friend in deed.Con. Somme, 424: In den noot sietmen wie vrient is; Cats I, 498;
De Brune, 222:
Wanneer men is in noot of pijn,
Dan kentmen, wie de vrienden zijn.)
In de olie zijn.
Dronken zijn.
(Eigenlijk een glimmend gezicht hebben tengevolge van drankmisbruik. Vgl. Harreb. II, 133: mooi vet: hij is in de olie opgekookt, dit is het beeld van den nathals hij is zoo vet als olie, hij is dronken.)
Spreekwoorden I - in de p
In de pan hakken.
Volledig verslaan.
(Een uitdrukking sinds de 17de eeuw. Oorspronkelijk gezegd van het stukhakken van groenten en vlees om ze in de pan te stoven of te braden; vandaar figuurlijk van soldaten, van een leger: neersabelen, tot de laatste man vernietigen.)
In de papieren lopen.
Duur uitkomen, veel geld kosten.
In de penarie zitten.
In moeilijkheden, in problemen zitten.
(Stoett: In de penurie (penarie of pinarie) zitten, in angst, benauwdheid, in de misère zitten. Penurie (penarie) is ontleend aan het Latijnse penuria; fr. pénurie; eig. penury, gebrek, armoede, nood.
Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is penarie een oorspronkelijk grappig bedoelde verbastering van het Franse pénurie.)
In de pen klimmen.
Iemand (een brief) gaan schrijven.
In den piepzak zitten.
In angst zitten, zich zorgen maken, in een vervelende situatie verkeren.
(Volgens F.A. Stoett dateert deze uitdrukking uit het midden van de 19de eeuw en zou men onder piepzak een koffiebrouwsel, koffie met melk en suiker door elkaar gekookt, verstaan.
Daarnaast ziet hij ook een andere mogelijke verklaring voor de oorsprong, nl. de pijpzak, de doedelzak, daar de doedelzak bij het bespelen samengedrukt wordt en wie daarin zit het dus benauwd moet hebben.
Het WNT noemt ook de variant in den poepzak zitten. Poepzak is misschien een vervorming van piepzak, die ontstaan is onder invloed van zegswijzen als in de stront, in de stinkerd zitten.)
In de puree / rats zitten.
In problemen, angst, benauwdheid zitten.
(Onder rats verstaat, volgens Onze Volkstaal II, soldatenvoedsel; groente en aardappelen door elkaar gekookt, bv. wortelenrats, wortelpuree.)
In de put zitten.
Terneergeslagen zijn.
In de roos schieten.
Met een opmerking of handeling de kern van de zaak raken, maatregelen treffen die exact het doel bereiken.
In de schuurzak zitten.
Het niet meer zien zitten, neerslachtig, radeloos zijn.
(Schuurzak: een met zand gevulde zak die buiten boord hangt tegen het schuren. Ienne schuurzak zitten", bestreden worden langs alle kanten, ziek of verlegen zijn; elders spreekt men van in de lapmand zitten. Vroeger gebruikte men in de schuurzak zitten bv tijdens het omberspel (een kaartspel), wanneer de slagen van de hoofdspeler over en weer werden afgetroefd.)
In de smiezen hebben.
Iemand of iets opmerken, iemand doorhebben, iets snappen.
('Smiezen' is Bargoens voor: ogen. Daarom letterlijk: iets gauw zien (in de gaten hebben). Overdrachtelijk ook voor: iets gauw begrijpen. Bron: Huizinga, A. Huizinga's spreekwoorden en gezegden.
Volgens onzetaal.nl is de oorsprong van de smiezen onduidelijk. Quote: Misschien betekende smiezen 'ogen'; vergelijkbare uitdrukkingen zijn namelijk in de gaten hebben en in de kieren hebben, waarin met gaten en kieren oorspronkelijk waarschijnlijk ook 'ogen, oogspleten' bedoeld werden. Omdat in de smiezen hebben in het Bargoens voorkomt, heeft de uitdrukking misschien een Jiddische of Duitse herkomst. Een vergelijkbaar Jiddisch woord is er echter niet. Het Duits kent wel het woord Schmiss, dat iets betekent als 'een gapende wond' en dan later 'spleet, kier' zou zijn gaan betekenen; de mogelijkheid dat smiezen een Duitse herkomst heeft, wordt genoemd in het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006).)
In de termen vallen.
In aanmerking komen (voor..).
In de tredmolen lopen.
Steeds maar weer hetzelfde, eentonig, geestdodend werk verrichten.
(Een `tredmolen` is een molen die door spierkracht van mensen of dieren in beweging wordt gebracht. De aandrijving bestaat uit een groot rad met treden. De treden zitten aan de binnenkant of de buitenkant. Door in of over het rad te lopen wordt de tredmolen aangedreven. Een tredmolen kan gebruikt worden voor het pompen van water, voor het malen van graan en om een hijskraan aan te drijven.
Een tredmolen is ook een molen waar knaagdieren in rennen. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan een hamster die wanneer het donker is actief wordt. Dan kan dit diertje urenlang in z'n tredmolentje rennen. Bron: Wikipedia
F.A Stoett: De gewone gang van zaken is, dat de mens zich zo goed mogelijk aanpast aan de dagelijks terugkerende onderdelen van het werk of bedrijf, dat hem is opgelegd en dat hij dit werk doet als een hond die in de tredmolen loopt. Hij wordt dan een deel van de machine die hij in beweging houdt. Slop, 179: Hij moest nu stomgestadig aanpeuteren, voortzwoegen als in een tredmolen.)
In de valse liefde is meer gal dan er honing kan zijn in de ware.
Voorgewende liefde is het ergste dat bestaat.
In de wolken zijn.
1- Zeer gelukkig zijn. 2- Dagdromen. 3- Dronken zijn.
In de zevende hemel zijn.
Volkomen gelukkig zijn.
(Komt van de voorstelling van zeven hemelen; in de zevende hemel, het dichtst bij God, is de vreugde het puurst.
Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is deze uitdrukking ontleend aan de kabbala, een joodse geheime mystieke leer uit de Middeleeuwen, waarin sprake is van zeven hemelen. De zeven hemelen worden voorgesteld als een soort 'verdiepingen' in het uitspansel; daarbij geldt: hoe hoger, hoe heerlijker. De zevende hemel is de verblijfplaats van God en de hoogste engelen.
F.A. Stoett geeft deze herkomst ook, waarbij hij opmerkt dat Vondel meermalen melding maakte van negen hemelen en dat bij anderen ook wel sprake is van een elfde en zelfs een dertiende hemel.
Het WNT vermeldt het citaat "De verloofden waren in den derden hemel", maar tegenwoordig zou hier in de zevende hemel worden gebruikt. Overigens kon in de derde hemel zijn ook 'zeer dronken zijn' betekenen. Bron: onzetaal.nl.)
In dichte vaatjes zijn.
Gereed, klaar, in orde zijn.
(In dichte vaatjes, in kannen en kruiken komt oorspronkelijk van ingemaakte, geconserveerde groenten.)
Indien zon en maan twee ogen aan de hemel waren, zou de hemel scheel zien.
Wil het huisgezin goed bestuurd worden, dan moet de man de baas zijn.
(In vroegere tijden geloofde men dat in een goed huwelijk de man, het hoofd van het gezin, de baas moest zijn.)
In een diep dal zitten.
Het heel moeilijk hebben, depressief zijn.
In een dipje zitten.
Het even moeilijk hebben, zich emotioneel tijdelijk niet goed voelen.
In een glazen huis wonen.
In een positie zijn dat iedereen kan zien wat je doet, waardoor je kwetsbaar bent.
In een goed (slecht) blaadje staan.
Ergens goed (slecht) aangeschreven zijn. In de gunst staan.
(In 't qua blaedtken staen, betekende vroeger letterlijk op het blad staan, waarop de slechte betalers werden genoteerd.)
In een haai en een draai. / In een vloek en een zucht.
In een oogwenk. Heel snel. In een kort tijdsbestek.
(Haai en draai: 17de-eeuws. Synoniemen; in drie haasten, op een wind, op een vloek, op nen vloek of op nen zucht, op 'nen slag en 'nen keer, op 'nen waai en 'nen draai, op 'nen draai en 'nen keer, op nen ja en nen neen, in eenen aai en eenen draai, met eenen haai en eenen draai, in eenen haai en eenen zwaai; eigenlijk iets doen in die (korte) tijd, die men nodig heeft om een vloek en een zucht te slaken.)
In een hoekske met een boekske.
Als uitdrukking van tevredenheid als men rust gevonden heeft, wanneer men zich rustig in een boek kan verdiepen.
(Latijn: in angello cum libello. Volledig: in omnibus requiem quaesivi et nusquam inveni, nisi in angello cum libello: overal heb ik rust gezocht, maar die nergens gevonden dan in een hoekje met een boekje. (Toegeschreven aan Thomas van Kempen.))
In een ivoren toren leven.
Een teruggetrokken leven leiden.
(..niet in de realiteit maar ver van het gewone volk en het alledaagse leven. Volgens de etymologie is de uitdrukking afgeleid van het Hooglied 7:5: Je hals is als een toren van ivoor. Door de geschiedenis heen is het politici, wetenschappers, kunstenaars en rechters vaak verweten dat zij in een ivoren toren leven. Bron: Wikipedia.)
In een kwaad vel steken.
Heel vaak ziek zijn.
In een kwade reuk staan.
Niet graag gezien zijn. Gehaat worden.
(Eigenlijk iemand niet kunnen luchten, rieken, ruiken of zien; omdat hij eigenschappen bezit, die bij anderen een onaangename gewaarwording teweegbrengt, bij vergelijking met iets dat stinkt.)
In een mandje melken.
Nutteloos werk verrichten.
In een moeilijk parket zitten.
Met een probleem zitten, waar men zich niet uit weet te redden; in het nauw zitten.
(Spelling uit 1864, parket: afgesloten ruimte, vertrek. Vandaar dat in een (moeilijk/lastig) parket zitten betekent dat je in een afgesloten ruimte zit, waar je niet uit kan.)
In een reuk (geur) van heiligheid staan.
Als zeer vroom bekend staan, als heilig worden beschouwd.
In een zet en een wet.
Snel. Op 1-2-3.
In geen zeven (of twee) sloten tegelijk lopen.
Goed weten wat men doet, goed en voorzichtig uitkijken, op zichzelf kunnen passen.
In geen velden of wegen (te bekennen zijn).
Nergens (te vinden zijn).
In gezegende omstandigheden.
In gelukkige omstandigheden.
(Ook ironisch, je zult ermee gezegend zijn: het (iets onaangenaams) zal je maar overkomen.)
In gezegende omstandigheden verkeren.
In blijde verwachting, zwanger zijn.
(De zwangerschap is een blijk van de zegen die op het huwelijk rust, want kinderen zijn een zegen des Heren.)
In goede aarde vallen.
Gunstig worden beoordeeld, bevonden, ontvangen. In de smaak vallen.
(Afgeleid van uitgestrooid zaad, dat in goede aarde valt en opschiet; ontleend aan Marcus 4, 8: Het ander (deel van het zaad) viel in de goede aerde, ende gaf vrucht.. Toegepast op denkbeelden in de zin van: gunstig ontvangen worden.)
In goeden doen zijn.
Gefortuneerd zijn, goede zaken doen, welvarend zijn.
In hart en nieren.
Door en door. In (met) volle overtuiging.
In het achterschip raken.
Achterop raken.
(Achterschip: Deel van het schip achter de grootste breedte, doorgaans achter de mast. Het achterste deel, de minder gunstige positie. Als je meer geld uitgeeft dan je inkomen hebt, kom je in het achterschip terecht, raak je in financiële problemen.)
In het donker zijn alle katten grijs / zijn alle katjes grauw / zijn alle koeien zwart.
Als de zaken onduidelijk zijn, kan men het ook niet goed (niet accuraat) beoordelen.
(Job 12:25, Zij tasten in de duisternis, waar geen licht is; en Hij doet hen dwalen, als een dronkaard. Job probeert de wijsheid en de macht te illustreren van God, die alle mensen in totale verwarring kan brengen. 'Duisternis' betekent hier 'duisternis des verstands'. Mensen worden verblind en radeloos, zodat zij geen weg weten in te gaan om aan het verderf te ontkomen.)
In het fijnste laken is het meeste bedrog.
Schijnheiligheid komt vaak voor bij mensen die zich als goed voordoen.
(Stoett: door zulken, die zich als bijzonder vroom willen voordoen (zoals b.v. de Farizeeën in Jezus tijd) wordt men het meeste bedrogen.)
In het gareel lopen.
Precies doen wat er van hem gevraagd of verwacht wordt, volgzaam zijn.
(Een gareel is het getouw waarin trekdieren worden gespannen. Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is de uitdrukking ontstaan door de gedachte aan een trekdier dat in het gareel liep: doordat het dier geen bewegingsvrijheid had, kon het bijna niet anders dan doen wat er werd opgedragen. Bron. Onzetaal.nl.)
In het gareel slaan.
Iemand dwingen zich te onderwerpen en diensten te bewijzen.
(F.A. Stoett: "Onder het gareel verstaat men hier het lederen halsjuk van een trekdier, de halsgordel. Zo slaat men een trekdier in het gareel, d.w.z. men spant het met kracht of geweld in het halsjuk. In figuurlijke opvatting werd het halsjuk gebezigd als zinnebeeld van slavernij of drukkende dienstbaarheid, of wel, bij uitbreiding, van afhankelijkheid in 't algemeen. Vandaar dat deze uitdrukking wil zeggen: iemand met kracht en geweld onder het juk brengen, in slaafse afhankelijkheid aan zich onderwerpen.")
In het geweer komen.
Actie ondernemen; in verzet komen.
In het gras bijten. / In het zand bijten. In het stof bijten.
Verliezen. Sneuvelen in de strijd, ten onder gaan.
(Op het veld van eer sneuvelen; voorheen ook in het gras bijten.Volgens Stoett is het mogelijk dat we de herkomst van deze uitdrukking moeten zoeken in de middeleeuwen, toen het grasveld, waar een steekspel zou gehouden worden, met zand werd bedekt. Ook het strijdperk zelf werd toen dat sant genoemd (vgl. lat. pulvis, worstelperk).
In het hoekje zitten waar de slagen vallen.
Altijd pech hebben. Overal en altijd door het ongeluk getroffen worden.
(Een Jan Ongeluk, een Jonas zijn.)
In het huis van een gehangene spreekt men niet over de galg / strop / touw.
Men kan beter iemand niet spreken over iets waar voor hem onaangename herinneringen aan verbonden zijn.
(Deze zegswijze schijnt eerst in deze eeuw voor te komen; Het Volk, 30 Nov. 1912: In 't huis van den gehangene spreke men niet van de strop, noch hange men zich zelf er aan op.)
In het honderd jagen / sturen / lopen.
Iets (met opzet) in de war laten lopen waardoor het mislukt.
(Met honderd bedoelde men hier vroeger een groot aantal, een massa. Zo kreeg in t honderd de betekenis van in de grote hoop werpen. Werpt men iets in de grote hoop (in de massa), zonder één bepaalde persoon te willen treffen, dan gooit men iets in het wilde weg. In 't honderd schermen betekende dan in het wilde weg, in de lucht schermen. Pas later verbond men in t honderd alleen nog maar met lopen en sturen en gaf men er de in de war laten lopen betekenis aan.)
In het huwelijksbootje stappen.
Trouwen.
(K. ter Laan verwijst naar de verklaring van Jan Ter Gouw (1814-1894) in zijn boek Nederlandse Volksvermaken: "Naar oud Hollandsch gebruik voeren bruid en bruidegom ter kerke in een versierd bootje met een kroontje aan den mast. Van dit gebruik is nog de spreekwijze: in t huwelijksbootje stappen, overgebleven".
Anderzijds wordt ook als verklaring gegeven dat het gehuwde leven werd vergeleken met de vaart van het schip. De Nederlandse schrijver/dichter Anthony Christiaan Winand Staring (1767 tot 1840) schreef hierover in een van zijn gedichten.
Volgens Van Dales Groot uitdrukkingenwoordenboek werd er vroeger bij een huwelijk vaak gebruik gemaakt van een boot, die speciaal voor de gelegenheid werd versierd. Tegenwoordig, stappen mensen ipv in een bootje in de auto maar bleef men dezelfde uitdrukking gebruiken.)
In het kabelgat kruipen.
Uit angst voor iets wegkruipen, wegvluchten.
(Het kabelgat is de bergruimte in het voorschip met toegangsopening in het dek, voor opslag van het ankertouw en ander touwwerk. Soms diende een kabelgat niet enkel als bergplaats maar ook als slaapplaats.)
In het krijt staan bij iemand.
Iemand iets (meestal geld) verschuldigd zijn.
(Oorspronkelijk uit de 17de eeuw toen de herbergier of winkelier iemands schulden met krijt op een lei of wand noteerde. Eens de schuld was betaald, werd het bedrag uitgeveegd (de witten uitgeveegd) en stond men niet meer in het krijt.)
In het krijt treden met iemand.
Een (woorden)strijd met iemand aangaan, in discussie gaan met iemand.
(Krijt is hier synoniem voor strijdperk. 17de eeuw in 't perck treden; aan een prijskamp deelnemen. Krijt is hier verwant met het Duitse kreits wat oorspronkelijk kring of cirkel betekende, waaruit zich later die van afgeperkte ruimte, strijdperk (ook worstelperk) heeft ontwikkeld.)
In het krijt treden voor iemand.
Iemands zaak verdedigen. Opkomen voor iemand.
(Deze uitdrukking in het krijt treden (voor iemand), de strijd aanbinden (voor iemand) is te vergelijken met in de bres springen voor iemand, een lans breken voor iemand.)
In het land der blinden is eenoog koning.
Te midden van domkoppen, is diegenen die iets meer dan de anderen weet of kan, al heel wat.
(Deze uitdrukking werd al door de Griekse dichter Homerus gebruikt. Bij ons Bij ons in de 16de eeuw vgl. Sart. II,: De Scheele is een Koningh onder de Blinde. Bron: Stoett.)
Huygens VI, 170:
In 't Huys daer de blinde woont
Werdt de slimste eerst gekroont
In het land van belofte sterft men van armoede.
Waar veel beloofd wordt, wordt weinig werkelijkheid.
In het moeras zitten.
In moeilijkheden zitten.
(Het moeras (drasland) is een veelgebruikt beeld voor ellende. Eens je in een moeras in drijfzand wegzakt, kan je er moeilijk op eigen kracht uit. Vandaar ook de uitdrukking iemand uit het moeras trekken. Volgens Verruijt, die de proef op de som nam, kun je in drijfzand niet verdrinken en staat het vast dat ook voor drijfzand de wet van Archimedes opgaat, namelijk: Een lichaam, dat geheel of gedeeltelijk is ondergedompeld in een vloeistof, ondervindt een opwaartse kracht die gelijk is aan het gewicht van de verplaatste vloeistof.)
In het schip van Sint Annuit zitten.
1- Niet meer getrouwd raken. Vrijgezel blijven. 2- In minder goed gezelschap verkeren.
(Volgens vaartips.nl. is St-Annuit waarschijnlijk een verbastering van St-Reinuit, een volksheilige. Met het schip van St-Reinuit zou men een denkbeeldig schip met verkwisters en nietsnutten bedoelen.
Stoett vergelijkt de zegswijze met zij blijft nog in St.-Annas schapraai (etenskast, huishouding), dat gezegd wordt van een oude jongejuffrouw, die weinig kans heeft om te trouwen en kinderen te krijgen; bij vergelijking met Sint-Anna, (de moeder van Maria, de moeder Gods) die na twintig jaar onvruchtbaar te zijn geweest, eerst op gevorderde leeftijd haar dochter baarde. In St.-Anna's kapelleken zitten, zij zit op Sinte Anna's (of Annekens) zolder en op Sint-Anna-bankske zitten, zijn synoniemen van in 't schipken van Sint-Annuit zitten (of vèren).
Het WNT vermeldt daarbij dat door verhaspeling van St. Anna en St. Reinuit St. Annuit ontstond in de zegswijze in het schip van St. Annuit zitten.)
In het stof bijten.
Een nederlaag lijden, verliezen na een strijd.
In het straatje van straks staat het huisje van nooit.
Er komt nooit wat van terecht van dat wat je altijd maar blijft uitstellen.
In het veen ziet men niet op een turfje.
Waar veel is, kan wel een beetje gemist worden. Wie veel geld heeft let niet op een euro meer of minder.
(Naast hout werd vroeger ook vaak turf (gedolven of gebaggerd veen) als brandstof gebruikt. Er werden enorme hoeveelheden blokken turven vervaardigd. Wie in t veen zat, zag dan ook niet op één turfje meer of minder.)
In het verdomboekje staan.
Slecht aangeschreven staan, op een slecht (zwart) blaadje staan.
(Stoett: eigenlijk staan in het boek der verdoemenis, van degenen die verdoemd zijn.)
In het verdomhoekje zitten.
Nooit goed bij kunnen doen bij iemand, altijd kritiek krijgen.
(Van Dales groot uitdrukkingenwoordenboek vermeld dat de uitdrukking eerst luidde: in het verdomboekje zitten. Net als F.A. Stoett vermoedt ook H. de Groot dat we waarschijnlijk de oorsprong moeten zoeken in het Bijbelboek Openbaringen (20:12). Het verdomboekje zou een boek kunnen vertegenwoordigen waarin God de daden van de mensheid laat optekenen om er de jongste dag een laatste oordeel over te vellen.)
In het zand bijten.
Sneuvelen.
(Het gras van het strijdperk werd vroeger met zand bedekt. (zie: in het gras bijten))
In hetzelfde gareel lopen.
Nauw aan elkaar verbonden zijn, altijd samen zijn, samen eenzelfde taak of werk doen.
(Eigenlijk gezegd van twee trekdieren, die in hetzelfde getouw zijn aangespannen.)
In het zicht van de haven stranden.
Je doel net niet halen, vlak voor het einde in problemen komen.
In iemands gareel lopen.
Zonder tegenwerping doen wat er van je verwacht wordt of wat iemand je opdraagt.
(Een gareel is het getouw waarin trekdieren worden gespannen. Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is de uitdrukking ontstaan door de gedachte aan een trekdier dat in het gareel liep: doordat het dier geen bewegingsvrijheid had, kon het bijna niet anders dan doen wat er werd opgedragen. Bron. Onzetaal.nl.)
In iemands kielwater / kielzog varen.
1- Iemand op de voet (hielen) volgen, er vlak achteraan. 2- Iemands voorbeeld volgen.
(Het kielwater is de streep schuimend water die een varend schip achterlaat. Met het kielzog bedoelt men het witte schuim van het kielwater. Wanneer men in het kielzog van een ander schip meevaart, profiteert hij van de zuigende stroming. Een kleiner schip kan zich in het kielzog laten meevoeren.)
In iemands klaver zitten.
Iemand benadelen, onderkruipen.
(Synoniem van: in iemands rapen zitten.)
In iemands kraam te pas komen.
Iets wat iemand goed kan gebruiken, wat hem goed uitkomt, waar hij zijn voordeel mee kan doen.
(Deze zegswijze komt voor sinds de 17de eeuw. Met kraam wordt hier een marktkraam bedoeld, de mars van een marskramer. Deze uitdrukking wil dus eigenlijk zeggen, aangeboden artikelen (of diensten die hij kan gebruiken), geschikt om te verkopen in zijn winkel.)
In iemands schoenen treden. / In iemands (voet) spoor treden.
1- Iemands positie overnemen. 2- Iemand op de voet volgen. 3- Leven met iets of iemand als voorbeeld of doel.
In iemands vaarwater zitten.
Iemand hinderen, iemand dwarsbomen door op zijn terrein of vakgebied te komen.
In iemands zeilen waaien.
Hem naar de zin maken.
In iets doorkneed zijn.
Ergens goed in thuis zijn; er bedreven, ervaren in zijn.
(Ontleend aan bakkers die al knedend de verschillende bestanddelen van het brood door elkaar mengen.)
In kannen en kruiken zijn.
In orde zijn, geregeld zijn.
In katzwijm vallen / liggen.
Flauwvallen of doen alsof je flauwvalt.
(Het woord katzwijm zou zijn oorsprong kennen in de middeleeuwen. Men vergeleek een zwijmeling met een stuip van een kat, vandaar katzwijm.
In de scheepvaart gebruikt men de uitdrukking in katzwijm liggen voor een zeilschip dat door gebrek aan wind, ronddrijft. Later werd deze uitdrukking ook gebruikt bij motorschepen, die door een gebrek aan voortstuwing komen stil te liggen.)
In koelen bloede. / Met koelen moed.
In alle kalmte iets doen; in het volle besef van wat men doet, niet in woede of een andere opgewonden stemming maar weloverwogen, onbewogen en onaangedaan.
(Koelen-moede of koelen-bloede komt van het Franse sang-froid, koudbloedig, koelbloedigheid: het vermogen onder zware druk of bij dreigend gevaar kalm te blijven; meurtre de sang-froid, koudbloedige moord. Over het algemeen worden misdaden begaan in koelen moede, voor de meest afschuwelijke gehouden.
Het gezegde in koelen bloede wordt niet enkel geassocieerd met slechte dingen zoals moord, maar ook goede dingen kun je in koelen bloede doen.)
In koele vaten zijn.
In vertrouwde handen zijn.
(In vaten zijn verwijst hier naar bv goed bewaarde levensmiddelen of vloeistoffen die door de juiste temperatuur niet bederven, vandaar figuurlijk: in vertrouwde handen zijn, gerust, geen kwaad kunnen.)
In levenden lijve.
In het echt, tastbaar aanwezig.
Spreekwoorden I - in mari
In mari meri miri mori muri necesse est.
In een zee van bewonderenswaardige wijn moet een muis wel sterven.
(Een Latijns zinnetje dat wordt gebruikt om kinderen de klinkers te leren.)
In Morpheus armen liggen (slapen).
Heerlijk (liggen te) slapen.
(Morpheus is één van de Griekse goden van de dromen. Zijn vader Hypnos is de god van de slaap. Morpheus kon de vorm aannemen van elk mens en verscheen in je dromen als je geliefde. Zijn broers waren Icelus, Phobetor en Phantasos. Waar zijn broers realistische, angstige en fantastische dromen gaven, zorgde Morpheus speciaal voor de dromen van helden en koningen. Daarom wordt Morpheus vaak, zijn broers negerend, 'de Griekse God van de Droom genoemd'.
Het medicijn morfine is vernoemd naar Morpheus vanwege zijn hallucinogene werking. Bron: Wikipedia.)
In nood leert men zijn vrienden kennen.
Wanneer je in problemen zit, merk je pas echt wie je vrienden zijn, namelijk diegenen die je daadwerkelijk helpen.
(Latijn: Monstrat discrimen amicos.)
In paradijskostuum. / In Adamskostuum. / In Evakostuum.
Naakt.
Inpakken en wegwezen.
Onmiddellijk, overhaast vertrekken.
(Ontleend aan het satirisch NCRV programma Farce Majeure uit de jaren 60 en 70. Het team eindigde zijn optreden op dorpspleinen steevast met de slagzin inpakken en wegwezen!. Bron: Van Dale.)
In rep en roer zijn.
In opschudding, in grote opwinding of verwarring verkeren. Drukte, beweging.
(Uitdrukking uit de17de eeuw, in roere sijn; in roere stellen. Reppen en roeren, beide werkwoorden betekenen beweging, bewegen.)
Inspraak zonder inzicht leidt tot uitspraak zonder uitzicht.
Informatie is de basis voor elk overleg. Zonder kennis van zaken kan men geen goede beslissingen nemen.
In trance zijn.
1- Een psychologie toestand van hypnose. 2- In een droomtoestand, in verrukking, in extase zijn.
(Onder trance (ontleend aan de Engelse trance) verstaat men de toestand waarin (in de leer der spiritisten) het medium zich bevindt tengevolge en tijdens de materialisatie van geesten. Bron: Stoett.)
Propria Cures, XXVII, 123:
O liefste, sinds 'k jou ego ken,
Sinds ik jou trilling deelde,
Weet 'k niet in wat voor trance ik ben.
Wat 'k waarneem trilt van weelde.
In troebel water is het goed vissen.
Men kan gemakkelijk voordeel halen uit andermans problemen, in onrustige tijden, uit verwarde, duistere of corrupte toestanden.
(In troebel water ziet de vis het gevaar niet en is dan gemakkelijker te vangen.)
In touw zijn.
Druk bezig zijn.
(Met touw bedoelen ze hier de strengen van een tuig, waarin een paard voor ploeg of vrachtwagen is gespannen Westerbaen, Ged. II : Och, hoe geluckigh zyn dees hooghverlichte mannen, terwyl sy besigh syn en in het tou gespannen (= ingespannen bezig zijn). Bron: Stoett.)
In vuur en vlam staan.
1- Heel enthousiast zijn. 2- Verliefd zijn.
In weelde baden.
Zeer rijk zijn en daar ook ten volle, uitbundig van genieten.
In wijn ligt waarheid.
Een dronken mens zegt de waarheid.
(Latijn: In vino veritas. Plinius, Naturalis historia. Naar Alkaios. Dit zinnetje wordt vaak aangevuld als volgt: In vino veritas, in aqua sanitas (in wijn ligt de waarheid, in water gezondheid).)
In zacht vlees groeien de wormen.
Zachtmoedige mensen worden het eerst bespot.
(Latijn: In molle carne vermes nascuntur. Petronius Arbiter.)
In zak en as zitten.
Diep ongelukkig zijn, gehele verslagenheid, het niet meer zien zitten.
(In Bijbeltaal wordt de mens gelijkgesteld met stof en as vanwege zijn nietigheid in vergelijking met den Almachtige.
In de Bijbel wordt beschreven dat de joden zich bij rampen, en na het horen van slecht nieuws ten teken van rouw in een zwarte zak hulden (een haren gewaad zonder mouwen, met alleen armsgaten). Het hoofd (soms ook de zak) werd met as bestrooid of men ging in de as zitten. De as als symbool van nietigheid en vergankelijkheid.
Zo staat het rouwritueel beschreven in het boek Ester in de Statenvertaling van 1637:
"Als Mordechai wist al watter geschiet was, so verscheurde Mordechai sijne kleederen, ende hy trock eenen sack aen met assche (...). Ende in al ende een yeder lantschap, [ende] plaetse, daer het woort des Conincks, ende sijne Wet aen quam, was een groote rouwe onder de Ioden, met vasten, ende geween, ende misbaer: Vele lagen in sacken, ende assche."
Bronnen: F.A. Stoett, onzetaal.nl, Van Dale.)
In zee gaan met iemand.
Met iemand gaan samenwerken, een partnerschap aangaan.
In zeven haasten.
Rap-rap. In grote haast en daardoor onzorgvuldig.
In zijn baard brommen.
In zichzelf praten, mompelen.
In zijn eigen gelag praten.
Zich met zijn eigen zaken bemoeien.
In zijn kombaars genaaid.
Overleden.
(Een kombaars is een scheepsdeken. Van oudsher was het de gewoonte dat een lijk in zijn kombaars genaaid werd, op een houten rooster van de dekventilatie driemaal over het opperdek werd gedragen en met "één-twee-drie, in Godsnaam" over boord ging over de fokkeschoot. Daarom heette doodgaan in zeemanstaal ook "over de fokkeschoot gaan". Een kanonskogel werd meegenaaid - later werd de overledene in zeildoek genaaid, verzwaard met oude roosterijzers - om het lijk te doen zinken, c.q. de diepe in te laten gaan. Bij de marine werd de kanonskogel netjes in mindering gebracht op de afrekening. Bron: vaartips.nl.)
In zijn eigen ingewand(en) wroeten.
Door een ander te willen treffen, zichzelf benadelen.
(Staring 4, 155 [1832]: Ga, voer de Britten aan, dat hun misbruikte moed in eigen ingewand, gelijk in 't onze, wroet, figuurlijk betekenis: vijandelijkheden bedrijven, waardoor men zich zelve benadeelt. Bron: WNT.)
In zijn boter steekt geen haar.
Zijn bedoelingen zijn oprecht, er is niets vals aan.
In zijn element zijn / voelen.
Zich ergens heel goed thuis voelen, in zijn schik zijn.
(Zoals een vis in het water in zijn element is en een vogel in de lucht. In zijn element is daar waar hij zich bij uitstek thuis voelt.)
In zijn geweten kan een koets met vier paarden rondrijden.
Hij neemt het niet zo nauw met zijn geweten. Hij handelt gewetenloos.
(Het geweten is het innerlijk besef van goed en kwaad. Met zijn geweten oordeelt de mens over zijn eigen daden.)
In zijn hemd staan.
Voor gek staan, in verlegenheid gebracht zijn.
In zijn hum / hummes zijn.
Goed geluimd zijn, goed gehumeurd zijn.
In zijn kazemat kruipen.
Gaan slapen.
(Kazemat: bedstee, hangende slaapplaats in kazernen of op schepen.)
In zijn koffer / korf / mand kruipen.
Gaan slapen.
In zijn knollentuin zijn.
Het erg naar zijn zin hebben.
(Deze uitdrukking werd al in de 17de eeuw aangetroffen. Volgens Stoett werd dit waarschijnlijk oorspronkelijk van een haas gezegd, die zich te goed kan doen aan het lof van knollen, die in zijn knollenland groeit en waar hazen dol op zijn.)
In zijn nopjes / knopjes zijn.
Verheugd zijn.
(Deze uitdrukking is in 1822 voor het eerst opgetekend in het Algemeen Letterlievend Maandschrift. Nop, betekende oorspronkelijk oneffenheid, pluis, vlokje aan de oppervlakte van een geweven stof, door een bijzondere wijze van weven en bewerken ontstaan. Had je noppen op je kleren zitten toonde het aan dat je (relatief) nieuwe kleren droeg.
Hij is in zijn nopjes betekend volgens spreekwoorddeskundige F.A. Stoett, hij is in die kleren, waar noppen of pluisjes op zitten. De overdrachtelijke betekenis is in zijn schik zijn, verheugd zijn en dat was je althans vroeger als je rondliep in kleren waarvan de pluizennopjes aantoonden dat ze pas onlangs waren aangeschaft. Ook mooie kleren en feestgewaden waren versierd met noppen (knopjes, pluisjes). Vandaar de associatie noppen met verheugd zijn. Bronnen: Stoett en nrc.nl.)
In zijn sas zijn.
Tevreden zijn, vrolijk en gelukkig.
(Onzetaal.nl: Het is onduidelijk waar het woord sas in deze uitdrukking vandaan komt.
F.A. Stoett geeft als verklaring dat sas hier eigenlijk sperma betekent, dat eerst in verband werd gebracht met levenskracht en later met een opgeruimd humeur.
Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt alleen dat de betekenis van sas in deze uitdrukking niet goed bekend is.
Volgens Francks Etymologisch Woordenboek der Nederlandsche Taal betekent sas hier oorspronkelijk sluis (vergelijk de plaatsnaam Sas van Gent). Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt echter dat deze veronderstelling "weinig waarschijnlijk" is, omdat in zijn sas zijn ook voorkomt in oostelijke dialecten, terwijl die sas in de betekenis sluis niet kennen.
Het WNT zegt dan weer: sas is hier wellicht hetzelfde woord als een der andere woorden sas", maar dat brengt ons ook niet verder, want sas kan volgens het WNT onder meer "snel verbrandend, al dan niet ontplofbaar mengsel", "palmhouten beitel" en "uitgespogen speeksel van een tabakspruimer" betekenen.
Volgens Vaartips.nl is Sas een Zuid-Nederlandse benaming voor sluis. Als de schipper op thuisreis de laatste sluis passeerde, zijn sluis, dan was hij blij. Hij was bijna weer thuis. Hij was in zijn sas.
In het boekje Parels voor de zwijnen (2005) van H. Aalbrecht staat dat er misschien een verband is met het Bargoense woord sjaskelen (varianten sjaskeren en sasselen), dat zuipen, pimpelen betekent. Dit gaat terug op het Hebreeuwse sjasjoon (drinker). Wellicht betekende in zijn sas oorspronkelijk dus vrolijk door dronkenschap.)
In zijn schulp kruipen.
Zich verlegen of geïntimideerd (in zichzelf) terug trekken.
(Deze uitdrukking komt al voor in de 16de eeuw. In zijn schulp kruipen, vindt zijn oorsprong in het beeld van een slak of een ander schelpdier, dat zich uit vrees of bij onraad in zijn schelp of huisje terugtrekt.)
In zijn vliegende vendel lopen.
In zijn hemd lopen.
(Vendel, vaandel, vaan: in zijn hemd of hemdsslippen. Joos (1900-1904); Hij hoorde dat het brandde, en kwam buiten gelopen in zijn vliegende vendel.)
In zijn vuistje lachen.
Tersluiks lachen, in het geniep ergens van profiteren, zich in stilte verheugen (meestal om het ongeluk van anderen).
(In zijn vuistje lachen; achter de voor de mond gehouden half toegeknepen hand lachen; ook iets in zijn vuist belachen.)
In zijn wiek geschoten zijn.
Beledigd, gekwetst zijn. Onthutst zijn.
(Zoals een vogel in zijn wiek (vleugel) geraakt (geschoten) kan worden, kan een mens in zijn gevoelens geraakt (getroffen) worden.)
In zwang komen / raken.
In de mode komen, in gebruik raken, ingeburgerd raken.
(In zwang betekent hier in beweging.)
Spreekwoorden J - jaag
Jaag een hond weg, je krijgt een rekel weer.
Niet alle maatregelen hebben het gewenste effect, veranderingen zijn niet altijd verbeteringen.
Iets gewillig en zonder tegenspraak goedkeuren, hem naar de mond praten.
(Uit de 18de eeuw, ja en amen zeggen tot alles; amen zeggen op iets, met iets instemmen, iets goedkeuren.)
Ja en amen zijn.
Vast en zeker zijn.
Ja en neen is een lange (eeuwige) strijd. / Ja en neen is een wijd scheel.
Als twee partijen twisten, en de één de andere niets wil toegeven, is verzoenen moeilijk (onmogelijk).
(Scheel is verouderd voor verschil of onderscheid. Wijd of ver gebruikte men vroeger waar wij nu groot of ruim zeggen.)
Jagen, vissen en vrijen, gaat nooit zonder lije. (lijden)
Al deze bezigheden kosten geld. Daden hebben gevolgen.
(Jagen, vissen en vrijen, gaat nooit zonder lijden, gaf men als opmerking wanneer iemand voor stropen werd opgepakt.)
Jagers en vissers zijn missers.
Mannen die graag op stap gaan, verwaarlozen hun gezin.
Jan Durfniet maakt zelden een goede markt.
Wie geen risicos durft nemen zal zelden zijn doel bereiken of succes hebben.
Jan en Alleman.
Iedereen.
(Jan en alleman zou afkomstig zijn van Jan Alman, een geëerd burger van Vlissingen. Bij de afwerping van het Spaanse bewind kreeg Jan Alman, toen hij uit de kerk kwam, van een Spaans onderofficier een klap dat hem zo zwaar beledigde dat hij naar huis liep om zijn degen te halen. Het gerucht dat Alman zich ging wapenen verspreidde zich door het stadje. Maar zoals dat met geruchten gaat, het komt niet altijd zuiver over. Dat gebeurde hier ook, want de mensen maakten ervan "Alleman ga zich wapenen!" Dit werd als een order opgevat. Het kerkvolk, dat van de belediging getuige was geweest, stoof uiteen en rende naar huis om een wapen te halen en het voorbeeld van Alman te volgen, wat het verslaan van de vijand tot gevolg had.
Rond 1853 stond tegen de muur aan de linkerzijde van het kleine orgel, zo lezen we in een oud boek, in de grote of St. Jacobskerk te Vlissingen een grafzerk met het volgende opschrift:
Hier ligt begraven Jan Alman
die den 6 April 1572 te Vlissingen
ter aanspooring zyner medeburgeren
een toevallig middel in Gods hand is geweest
tot weering van Spaansche inquisitie en bygeloove
en tot invoering van den waaren godsdienst.
Stoett: Alleman is een koppeling van alle man (iedereen). Het veelvuldig gebruik van alleman, ook in de 2de naamval (allemansvriend, allemansgek), in de volksspraak, gaf aanleiding tot de schertsende bijvoeging van Jan (als meest voorkomende voornaam), waardoor het woord bij wijze van eigennaam gebruikt werd, om alle mensen als één enkele persoon aan te duiden. Uit misverstand begon men later de beide delen te scheiden door de invoeging van en, en zo ontstond de hedendaagse zegswijze Jan en alleman.
Ook volgens het groot uitdrukkingenwoordenboek Van Dale luidde de uitdrukking eerst Jan Alleman. Alleman was aanvankelijk bedoeld als een grappige achternaam (Jan Iedereen). Omstreeks 1800 begon men dit echter uit het oog te verliezen en werd het Jan en alleman.)
Jan Krediet woont hier niet.
Hier moet contant worden betaald.
(Jan Krediet, die woont hier niet, stond vroeger vaak op een bordje in cafe's.)
Jan met de pet.
De gewone man.
(De boerenpet of klak is van oorsprong een kledingstuk dat vooral door kinderen en de arbeiders werd gedragen. De uitdrukking Jan met de pet slaat dan ook op iemand uit deze sociale klasse. Later meer op de 'gewone man'.)
Jan Modaal.
Mensen met een doorsnee inkomen.
(De naam Jan Modaal wordt gebruikt voor iemand die een gemiddeld (modaal) inkomen heeft, dat wil zeggen dat hij behoort tot de inkomensklasse waarin de meeste mensen vallen. Vaak heeft het woord ook de betekenis van middelmatig (de middenklasse) of de gewone man. Een ander woord voor de gewone man is Jan met de pet. Het Amerikaanse equivalent van Jan Modaal is Average Joe of Joe Sixpack. Joe is een veel voorkomende (roep)naam in de Verenigde Staten. Het sixpack (karton met zes bierblikjes) is populair bij de middenklasse. Joe Sixpack kun je vergelijken met Jan met de pet. Hij is op alle vlakken gemiddeld, dus niet alleen op het gebied van inkomen.)
Jan Rap en zijn maat.
Slecht, akelig volk, gespuis.
(In de 17de eeuw verstond men onder Jan Rap het mindere scheepsvolk, janmaat (matroos), ook in t algemeen gespuis. Wat rap in deze uitdrukking betekende is onzeker. Volgens Stoett zou men kunnen denken aan rap, vlug denken, maar meer waarschijnlijk zou rap hier de betekenis hebben van schurft (rappe, scabies). Andere bronnen verklaren dat er een verband moet worden gezocht met samenraapsel, afval. Franck van Wijk, meent dat het woord rapalje invloed kan hebben gehad. Rapalje, rapaille; gemeen volk, gepeupel.)
Je bedje is gespreid.
Je hoeft je geen zorgen meer te maken, je (financiële) toekomst is verzekerd.
Je bent hier niet op de vismarkt.
Dit wordt gezegd tegen iemand die onbehoorlijk kijft of schreeuwt.
Je bent toch geen mietje?
Je bent toch geen slapjanus?
Je bent zeker in de kerk geboren?
Schertsend gezegd tegen iemand die bij het binnenkomen de deur achter zich openlaat.
Je doet de boter in de pan, maar bakt er niets van.
1- Je denkt dat je iets begrijpt, maar je begrijpt er niets van. 2- Je begint aan iets waar je niets van weet.
Je haalt me de woorden uit de mond.
Je zegt wat ik net wilde zeggen, een gedachte die ik ook had.
Je handen in een wespennest steken.
Je bemoeien met een hachelijke zaak waardoor je zelf in moeilijkheden komt.
Je hebt het grootste gelijk van de vismarkt.
Dit wordt spottend gezegd tegen iemand die, overtuigd van eigen gelijk, door luid geschreeuw en gekijf, nadrukkelijk zijn mening uit.
(De vismarkt geldt vanouds als een plaats van luid geschreeuw en gekijf. De verkoper die het luidst schreeuwt, trekt de meeste kopers, wat niet wil zeggen dat hij ook de beste kwaliteit koopwaar aanbiedt. Het is dus niet omdat iemand luid schreeuwt, dat hij daarom ook gelijk heeft.)
Je hebt werkpaarden en sierpaarden. / Je hebt luxe paarden en werkpaarden.
Wordt gezegd als rechtvaardiging voor het feit dat de een harder moet werken dan de andere. Niet iedereen heeft dezelfde (gemakkelijke) positie.
Je het apelazarus werken.
Heel hard werken.
(Aap is enkel een versterkend voorvoegsel; lazarus ('melaatsheid; gruwelijke ziekte') is afgeleid van Lazarus, de naam van een melaatse bedelaar die in de Bijbel (Lucas 16:20) wordt genoemd. De naam ging later over op de ziekte. Wie zich het lazarus werkt, haalt zich dus de lepra op de hals.)
Je het apelazerus schrikken.
Heel heftig schrikken.
Je kaarten op tafel leggen.
Iemand laten zien wat je plannen zijn, wat je weet, wat je kan, over welke middelen je beschikt.
(In kaartspelen met een gokelement zoals poker is het altijd de vraag, bluft iemand, of heeft hij echt zulke goede kaarten in handen. Om te weten of de ander echt hogere kaarten heeft dan hij, moet de tegenspeler zijn kaarten laten zien door ze op tafel te leggen.)
Je kan de pot op. / Je kan de boom in. / Je kunt het dak op.
Dit zeg je wanneer het je niet kan schelen wat de ander doet of zegt. Ergens niets van aantrekken.
(Met de pot werd waarschijnlijk de po bedoeld. Iemand op de pot zetten betekende hem terechtwijzen. Bron: Van Dale Groot Uitdrukkingenwoordenboek.)
Je kan er Noorwegen mee bezeilen.
Vertrouwen in iets of iemand hebben.
(Waarschijnlijk komt deze uitdrukking voort uit het zeemanschap en het goede materiaal dat nodig was om de Noorse kust aan te doen. De Atlantische Oceaan voor de Noorse kust geeft verraderlijke stromingen en winden en het doodwater in de fjorden was berucht en gevreesd. De sterke getijstroom bij bepaalde eilandjes van de Lofotengroep kan bij springtij een grote draaikolk of meerdere draaikolken veroorzaken, wat voor kleine boten niet ongevaarlijk is. Bron: Vaartips.nl.)
Je kan geen omelet maken zonder eieren te breken.
Men kan een doel niet bereiken zonder er moeite voor te doen of kosten te maken.
Spreekwoorden J - je kan
Je kan niet de kool en de geit sparen.
Je kan niet alle partijen tevreden stellen, je moet keuzes maken.
(Haagsche Post, 4 Dec. 1920 Engeland tracht zoowel de Grieksche geit als de Turksche kool te ontzien, wil beiden tot vriend - en tot klant houden. De kunst is immers om de kool en ook de geit te sparen. Bron: F.A.Stoett.)
de kunst was om listig te sparen
de kool, maar vooral ook de geit;
de arbeiders moest ik wel paaien,
de werkgevers moesten gevleid.
Je kan niet (nooit) weten hoe een koe een haas vangt.
Je weet maar nooit hoe iets onwaarschijnlijks toch gebeurt. Door toeval kan iets wat je voor onmogelijk hield, toch gebeuren.
(Als bewijs dat iets onwaarschijnlijks wel eens gebeurt, dat een koe een haas vangt, lezen we in het volgende bericht:
Het Nieuws van den Dag, 6 Oct. 1898,
In een perceel weiland te Tjerkwerd, bij Workum, is het gebeurd. Daar heeft, naar de Ned. Jager meldt, een koe van den landbouwer S. Ketelaar een haas gevangen. Het dier werd door het rund in het leger verrast, kreeg een fermen tik met een der hoeven en werd vervolgens op de horens genomen. Bron: Stoett.)
Je kijkt er wel op, maar niet in de krop.
Wordt gezegd tegen mensen die oordelen naar het uiterlijke / oppervlakkige.
Je komt als geroepen.
Je komt net op dat moment dat het nodig is.
(Alsof het lijkt dat iemand je verzocht heeft om te komen.)
Je kop boven het maaiveld steken.
Boven de middelmaat uitsteken; iets bijzonders ondernemen.
Je kop erbij houden.
Blijven opletten, aandacht vasthouden.
Je kop in het zand steken.
Niet willen inzien dat er iets een probleem is, doen alsof er geen probleem is. De werkelijkheid niet willen zien.
(Met de kop wordt hier de kop van een struisvogel bedoeld. Je kop in het zand steken is dus hetzelfde als struisvogelpolitiek. Struisvogelpolitiek dankt zijn naam aan de vermeende analogie met het vluchtgedrag van een struisvogel die (volgens het fabeltje) de kop in het zand steekt om de vijand niet te zien en zodoende in de veronderstelling verkeert dat de vijand ook hem (de struisvogel) niet kan zien. De term wordt gebruikt waar men vaak bewust de consequenties van een bepaald beleid (of gedrag) niet wil inzien en simpelweg doorgaat met de ingeslagen weg.)
Je krijgt geen tweede kans voor een eerste indruk.
De eerste indruk is heel belangrijk en bepalend voor de beeldvorming.
(Bij indruk denkt men aan een stempel, een werktuig waarmee men stempelt, een afdruk slaat. Zo vormt men binnen een paar seconden al een beeld van iemand, een mening over hoe zij denken dat die persoon is en drukken er dan een figuurlijke stempel op die moeilijk te verwijderen is. Vandaar dat de 1ste indruk belangrijk is.
De accuratesse van eerste indrukken is veel onderzocht door psychologen en daaruit blijkt dat de eerste indrukken die we van anderen hebben vaak accuraat zijn en vrij goed overeenkomt met de indruk die mensen hebben van zichzelf.)
Je kunt daar over de koppen lopen.
Het is daar erg druk, een massa volk.
Je kunt daar van de stenen / vloer eten.
Het is er heel erg proper en netjes.
Je kunt de wind niet veranderen, maar wel de stand van de zeilen / de stand van de zeilen bepaal je zelf.
Je kunt je aanpassen aan de omstandigheden. Veranderen is altijd een keuze.
(Om goede voortgang te boeken dient de hoeveelheid zeil en de stand aangepast te worden aan de kracht en richting van de wind. Men kan niet de wind naar de zeilen zetten maar wel de zeilen naar de wind zetten, inspelen op de gebeurtenis om verder te kunnen.)
Je kunt een koek niet tegelijk opeten en bewaren.
Je kunt niet alles hebben.
(Engels spreekwoord: you cannot eat your cake and have it.)
Je kunt geen ijzer met handen breken.
Het onmogelijke kan je niet doen.
(Een lichte variant van deze uitdrukking bestond al in de 16de eeuw: Ghy wilt het ys met de handen breecken. Men dacht toen aan ijsbrekers, een groot gevaarte voorzien van een brede platte steven met scherpe ijzers dat door 25 of 30 paarden werd voortgetrokken. Pas in de 19de eeuw veranderde men ijs in ijzer.)
Je kunt hen niet bij elkaar stallen.
Zij mogen elkaar niet.
Je kunt in zijn nek spinazie zaaien.
Dit wordt gezegd van iemand met een vuile, ongewassen nek.
Je kunt me de bout hachelen.
Een grove manier om te zeggen dat hij/zij je totaal niet interesseert.
(Je kunt me de bout hachelen wil zoveel zeggen als: stik erin, je kunt voor mijn part verrekken, loop naar de duivel, je kunt me gestolen worden, enz. De letterlijke betekenis is: 'je kunt mijn poep opeten.
Bout is een Bargoens woord voor 'uitwerpselen, poep', hachelen voor 'eten'. Het Bargoens, de geheimtaal van dieven, landlopers en rondtrekkende handelaren, bevatten veel Jiddische en daardoor ook Hebreeuwse elementen. Zo gaat het Jiddische achelen ('eten') terug op het Hebreeuwse 'akhal ('eten'). Bout had in het Bargoens verschillende betekenissen, waaronder 'poep'. Volgens het Bargoens Woordenboek (1974) is deze betekenis voortgekomen uit de associatie met iets kogelachtig, vergelijkbaar met de vorm van de bout die in de bouw wordt gebruikt. Bron: onzetaal.nl.)
Je kunt niet aan een dood paard blijven trekken.
Met iets dat zinloos is, kan men beter stoppen.
Je kunt niet met twee voeten in één sok.
Twee tegenstrijdige dingen kunnen niet worden samengebracht / gecombineerd.
Je kunt niet vechten tegen de bierkaai.
Het onmogelijke kan je niet bereiken. Tegen overmacht kan niemand op.
(Het spreekwoordelijke vechten tegen de bierkaai betekent een gevecht aangaan dat je in principe al bij voorbaat verloren hebt. Omdat de mannen die werkten op de bierkaai (de kaai waar de vaten met bier aankwamen) zo sterk en gespierd waren door het laden en lossen van zware biervaten, was vechten tegen hen een onbegonnen zaak.
Deze uitdrukking is ontstaan in Amsterdam. De bewoners van de Bierkade (een deel van de Oudezijds Voorburgwal, gelegen bij de Oude Kerk) stonden bekend als echte vechtersbazen. Wie het tegen hen wilde opnemen, kon er bij voorbaat zeker van zijn de strijd te verliezen.)
Je kunt nooit weten waar een paling kruipt.
Je weet maar nooit. (Zeg nooit: nooit!)
Je kunt op beide / twee oren slapen.
Je hoeft je geen zorgen te maken, je mag gerust zijn.
Je kunt van een kikker geen veren plukken. / Je kunt van een kale kip geen veren plukken.
Bij iemand die niets heeft, kun je ook niets halen.
Je kunt wel dansen, ook al is het niet met de bruid.
Je kunt best tevreden en/of gelukkig zijn, ook al heb je niet alles wat je wilt.
Je kunt zijn ribben tellen.
Hij is zeer mager.
Je mening niet onder stoelen of banken steken.
Vrijuit en openlijk voor je mening / standpunt uitkomen.
(In de 16de eeuw Ick en steecks onder geen scraghe scraghe, schraag; spelling uit 1864, een houten toestel met schuins staande, kruiselingse poten om iets te dragen; draagezel; stelling.)
Je moet de daad bij het woord voegen.
Wat je zegt moet je ook echt doen, een uitgesproken voornemen moet je ook uitvoeren.
(Geen woorden maar daden.)
Je moet de hand in eigen boezem steken.
Je moet de schuld eerst bij jezelf zoeken en niet bij anderen.
(Met de boezem, hier in de betekenis van gemoed, bedoelde men de ruimte tussen de borst en het daarover heen geplooide kleed. Wie de hand in eigen boezem stak ging te rade bij zijn geweten of gevoel, en erkende zijn eigen schuld in plaats van anderen te beschuldigen.)
Je moet de huid niet verkopen voor de beer geschoten is.
Men moet zich niet beroemen op zijn succes voor men het behaald heeft, geen toezeggingen doen over iets waarover nog geen zekerheid is.
(Het beeld dat hier opgeroepen wordt, komt voor in de fabel De beer en de twee metgezellen van de Franse schrijver Lafontaine (1621-1695). Twee vrienden die op jacht zijn, willen de waard van een herberg betalen met de huid van een beer die in de streek is gesignaleerd, maar die ze nog niet geschoten hebben. Bron: Van Dale Groot uitdrukkingenwoordenboek.)
Je moet de kat niet bij de melk zetten.
Je moet iemand niet in (onweerstaanbare) verleiding brengen.
Spreekwoorden J - je moet
Je moet de tering naar de nering zetten.
Je moet je uitgaven aanpassen aan je inkomsten, leven met de middelen die je hebt.
(De tering naar de nering zetten, zaaien naar den zak aldus Stoett.
Tering is afgeleid van het verouderd werkwoord teren waar men 'uitgaven voor levensonderhoud bedoelde. Tering, teren, verteren. Nering is dan weer afgeleid van het werkwoord neren, voeden, onderhouden, nering; middel van bestaan.
Tering als aanduiding voor tuberculose is eveneens afgeleid van het werkwoord teren. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt dat teren in de betekenis 'wegteren' werd gebruikt in een terende ziekte, 'een ziekte die het lichaam langzaam sloopt'.
In Vlaanderen zegt men wel eens: stelt de tering naar de nering, of uw nering krijgt de tering.)
Je moet dieven met dieven vangen.
Je moet slimme / slechte mensen, met slimheid / slechtheid benaderen. (Wil je een dief vangen, moet je je inleven in de gedachten van een dief.)
(Uit Camera Obscura Veen, Wageningen (1839), Hildebrand:
gelijk men dieven met dieven vangen moet, en leugenaars met leugens tot zwijgen brengen, zoo moet men, wordt er gezegd, ook rooken om rookers te kunnen uitstaan.
Nicolaas Beets (Haarlem, 1814 -1903), beter bekend onder het pseudoniem Hildebrand, Nederlands auteur, dichter, predikant en hoogleraar.)
Je moet door de zure appel (heen)bijten.
Iets wat vervelend of moeilijk is, maar noodzakelijk, moet je opkappen (oplossen, afwerken, doorzetten), waarna er (mogelijk) iets prettigs volgt.
Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken.
Het is niet netjes kritisch te zijn of aanmerkingen te maken op iets wat iemand je cadeau gegeven heeft.
(De leeftijd van een paard kan men afleiden uit het aantal en de toestand van de tanden. Vroeger bepaalde men dan ook eerst de waarde van het paard door in zijn bek te kijken vooraleer het dier aan te kopen. Van daaruit, een gegeven paard moet men niet te nauwkeurig bekijken om de ouderdom en de waarde te bepalen; in overdracht: een geschenk moet men niet te nauw beoordelen.)
Je moet een kat zijn om de kattenklomp te kennen.
Alleen de ingewijden weten precies hoe het in elkaar steekt.
(Een kattenklomp (18de eeuw) was een houten klomp van waaruit de kat, de voor haar bestemde melk kreeg toegediend.)
Je moet een paard niet doodknuppelen, voordat je thuis bent.
Iets voorbarigs / overhaast doen kan wel eens in je nadeel werken.
Je moet een nummertje trekken.
Je moet wachten tot je aan de beurt bent.
(Een nummer trekken is een vaak gebruikt automatisch wachtsysteem bij drukbezochte zaken. Men trekt letterlijk een nummertje uit een automaat, en wacht tot het nummer dat je hebt getrokken, aan de beurt is. Ook in figuurlijke of spottende zin wordt deze uitdrukking gebruikt wanneer het wat lang duurt vooraleer je de gewenste aandacht krijgt.)
Je moet geen appels met peren vergelijken.
Totaal verschillende dingen kan je niet met elkaar vergelijken.
Je moet geen goed geld naar kwaad geld gooien.
Je moet geen geld in een onderneming steken die onmogelijk kan slagen.
(Onder kwaad geld bedoelde men oorspronkelijk slecht geld, waardeloos geld. Ook een geldboete of een schadevergoeding noemde men kwaad geld; daar is kwaad geld bij, een bezitting of een zaak die met schulden is bezwaard.)
Je moet geen 'hei' roepen voor je over de brug / dam bent.
Je moet niet juichen nog voor de problemen definitief opgelost of de moeilijkheden met zekerheid overwonnen zijn.
Je moet geen knorven in een bies zoeken.
Je moet geen bezwaren zoeken die er niet zijn.
(Bies is hier een benaming voor planten die in vochtige gronden of in water groeien. Het is dun lang groeiend oevergewas. De meest bekende soort hiervan is scirpus lacustris, (ook grote bies, buis of buus) die nu de matten- of stoelenbies wordt genoemd. De mattenbiesplant werd onder meer gebruikt voor het matten van stoelen, de bloembies en zachte bies voor fijne of gladde kamermatten. Een knorf is een knoop in een stengel. Biesplanten hebben geen knopen. Vandaar, je moet geen knopen zoeken waar er geen kunnen zijn, geen bezwaar/probleem zoeken waar er geen kan zijn.)
Ook wel: knorven in de biezen verzoeken, de kunst van haarkloven, van knorven in biezen zoeken.)
Je moet geen oude koeien uit de sloot halen.
Je moet niet terugkomen op iets (onaangenaams) wat vroeger is voorgevallen en allang is afgedaan.
(F.A. Stoett vermeldt als oudste bron een publicatie van de taalkundige Servilius (16de eeuw): Laet geen oude koyen wter grachten trecken.)
Je moet geen oude schoenen weggooien voor je nieuwe hebt.
Je moet zekerheid niet opgeven of afstaan aan iets waarvan de uitkomst nog onzeker is.
Je moet geen paarlen / parels voor de zwijnen werpen.
Je moet geen goede dingen verspillen aan iemand die het niet op de juiste waarde weet te schatten / die het niet waard is.
(De uitdrukking is ontleend aan de Bijbel, Mattheus VII vs. 6, waar Jezus Christus adviseert: "Geeft het heilige den honden niet, noch werpt uw paarlen voor de zwijnen; opdat zij niet te eniger tijd dezelve met hun voeten vertreden, en zich omkerende, u verscheuren.")
Je moet geen slapende honden wakker maken.
Je moet niemand op iets attent maken wanneer je er onaangename gevolgen van kan verwachten.
(Het advies strekte zich aanvankelijk ook uit tot andere diersoorten. In een spreekwoordencollectie uit 1552: men sal gheen slaepende wolven wacker maecken. In 1887 noteerde A. joos dat men in Vlaanderen geen slapende katten wakker moet maken. In Zweden zeggen ze dan weer geen slapende beren wakker te maken (inte väcka den Björn som sover). Bron: Van Dale, Groot uitdrukkingenwoordenboek.))
Je moet geen vijgen aan distels zoeken.
Van slechte mensen moet men geen goede daden verwachten.
(Ontleend aan de Bijbel, Mattheüs 7.)
Je moet het getij niet laten verlopen.
Je mag een gunstige gelegenheid / een kans niet onbenut voorbij laten gaan.
Je moet hier geen apekool verkopen.
Je moet geen onzinnige praatjes vertellen.
Onzetaal.nl., (waarschijnlijk) van aap ('onzin') (uit het Jiddisch) + kool; minder waarschijnlijk: vervorming van het West-Vlaamse woord apekalle ('minderwaardige vissoort').
Ook volgens het Ndl. Wdb. is apekool een versterking van kool (onzin, gekheid) door de bijvoeging van aap, waaraan het denkbeeld van dwaas, gek, vals, bedrieglijk is verbonden.
Apekool kwam al in de 15de eeuw voor in de betekenis van een soort vis, schelvis van slechte kwaliteit, die daarom gerookt werd. In de 19de eeuw werd apekool, in de betekenis van dwaze, nietswaardige praatjes, voor het eerst aangetroffen bij Wiselius: Het woord apekool is geen parlementaire uitdrukking, Politiek is apenkool. Bron: Stoett.)
Je moet je niet aan stro binden, zolang er nog touw is.
Je moet niet wanhopen als anderen je in de steek laten, zolang je zelf nog een paar flinke handen hebt en werken kan.
Je moet je vinger / hand niet tussen boom en bast steken.
Je moet je niet bemoeien met echtelijke ruzies / andermans familieaangelegenheden.
(Frans spreekwoord: entre larbre etlécorce il ne faut pas mettre le doigt.)
Je moet kiezen of delen.
Je zult een besluit moeten nemen.
Je moet (niet) meehuilen met de wolven in het bos.
Je moet je (niet) zwijgzaam (kritiekloos) aansluiten bij een geaccepteerde mening.
(Zij, die deze uitdrukking gebruiken, geven er eigenlijk mee te kennen net afkerig te staan tegen het jaknikkend kuddegedrag. Jaknikkend kuddegedrag (meelopen) is het aanpassen van zichzelf aan het gedrag en de opvattingen die heersen in een bepaalde groep met als doel geaccepteerd te worden binnen deze groep.)
Niet willen meehuilen met de wolven in het bos vraagt moed, rechtlijnigheid en doorzettingsvermogen.
Je moet niet te hard van stapel lopen.
Je moet niets te haastig (willen) doen of aanpakken zonder goed doordachte voorbereiding.
(Een schip wordt op een stapel (een soort van stelling, die zelf op de helling staat) gebouwd of hersteld. Eens gebouwd of hersteld, dan laat men het schip van stapel gaan, d.i. in het water glijden. Dat kan vlot gebeuren maar ook wat te hard en te snel, zodat gevaar voor beschadiging, kapseizen enz. bestaat. Op deze situatie slaat te hard van stapel lopen.)
Je moet niet van de hoge boom (af)teren.
Je mag je geld (kapitaal) niet op een onbezonnen wijze verteren, verkwisten.
(De oorspronkelijke betekenis van deze zegswijze is eigenlijk uit een vat teren, waarin de boom, d.i. de bovenste laag, hoog staat, dus: teren van overvloed. Boom is hier een samengetrokken woord van bodem. F.A.Stoett; Schepte men van den hoogen boom, dan teerde men uit een vat, waarin de bovenste laag hoog stond, dus: uit een vol vat. Hy schepte van den hoogen boom; met de groote pollepel, d.i. hij schepte flink, royaal op. )
Je moet niet verder willen springen dan je (pols)stok reikt.
Je moet niet meer (willen) ondernemen dan je aankan.
Je moet roeien met de riemen die je hebt.
Je moet je behelpen met de middelen die beschikbaar zijn.
(Een roeiriem, kortweg riem genoemd, wordt gebruikt om zich met een schip over het water voort te bewegen. De beweging die met een riem wordt gemaakt heet roeien. Vandaar in overdrachtelijke zin: je moet roeien met de riemen die je hebt.)
Je niet laten kisten.
Je niet laten verslaan. Niet op je kop laten zitten. Niet met je laten sollen.
(Kisten is het bij slecht weer laten dobberen van je schip. Door het motorloos drijven zal het schip afhankelijk van de bovenbouw een bepaalde positie ten opzichte van de wind innemen. Hoewel hierbij praktisch geen water wordt overgenomen zal het schip hevig gaan slingeren. Bij een rondspant redelijk veilig, maar een marteling voor de bemanning. Bron: vaartips.nl.)
Jeuk in de maag hebben.
Honger hebben.
Je woord breken.
Je belofte niet houden.
Je woorden inslikken.
Een vroegere bewering terugnemen / herroepen.
Spreekwoorden J - je zal
Je zal toch wel schijten, al eet je geen prei.
Wordt gezegd tegen iemand die niet snel tevreden is, omdat hij het beste wil, veeleisend is.
(Synoniem van, je kan toch wel dansen, al is het niet met de bruid, en veel noten op zijn zang hebben.)
Je zeilen kant zetten.
1- Jezelf in toom / onder controle houden. 2- Ervoor zorgen dat alles optimaal werkt / klaar staat.
(Het zeil kanten is het zeil zo perfect mogelijk glad zetten. Hoe vlakker en kanter de vierkante zeilen er bijstaan, hoe scherper men bij wind zal kunnen sturen, en hoe meer uitwerking zij van de wind zullen ontvangen.)
Je zeil te wijd zetten.
Voorwenden van betere afkomst te zijn dan men in werkelijkheid is.
Je zit daar beter dan in een eksternest.
Je zit hier zo slecht nog niet.
(Een Brabantse uitdrukking om aan te geven dat je daar erg behaaglijk zit, gezellig woont.)
Je zoent een asbak.
Iemand zoenen die rookt en smaakt naar tabak.
Je zou hem een cent / vijf cent / je laatste cent geven.
Gezegd van iemand die zich als een zielenpoot voordoet of er sjofel uitziet.
Je zult je voeten onder een andermans tafel moeten steken.
Je zult bij een ander moeten gaan werken.
(Zijn voeten onder een andermans tafel steken, werd vroeger gezegd wanneer een rentenier zijn kapitaal was kwijtgespeeld en hierdoor bij een ander als knecht of meid in dienst moest treden.)
Je zult ze maar de kost moeten geven.
Het zijn zoveel mensen.
(Deze uitdrukking wil eigenlijk zoveel zeggen als: als je al die mensen te eten zou moeten geven die bv over je kletsen, jou de wet voorschrijven, in armoede leven, ongelukkig zijn enz., zou je failliet gaan omdat het zoveel mensen zijn.)
Jij bent lucht voor mij.
Je bent totaal onbelangrijk, negeerbaar voor mij.
Jij staat er gekleurd op.
Je bent in negatieve zin opgevallen.
(De uitdrukking wordt gebruikt voor iets dat als verdacht of dubieus wordt beschouwd. Wie er gekleurd op staat, staat niet in een goed daglicht.
Van Dales Groot uitdrukkingenwoordenboek schrijft dat de uitdrukking misschien wil zeggen dat je door het fototoestel bent vastgelegd, dus betrapt bent. En dan nog in kleur, dus met meer details dan op zwart/wit fotos.)
Jij wordt nog eens putjesschepper op zee.
Van jou komt niets terecht.
(Een putjesschepper (1877) was oorspronkelijk iemand die beerputten leegmaakte, een beroep dat in laag aanzien stond. Sinds de 20ste eeuw in overdrachtelijke betekenis, 'iemand met een zeer onaanzienlijk beroep, van geringe stand'.
Tegen een kind dat niet wil leren, zei (zegt) men vaak: jij wordt nog eens putjesschepper. Wil men dit versterken, dan zegt men: putjesschepper op zee, een toonbeeld van nutteloosheid.
Vergelijkbare uitdrukkingen zijn: jij wordt nog eens stratenmaker (op zee), reiziger in baaltjes heet water, professor in de weet-niet-kunde of strontraper achter de trein.)
Jip-en-Janneketaal.
Eenvoudige taal.
(Annie M.G. Schmidt schreef verschillende kinderverhalen onder de titel Jip en Janneke die vaak gebaseerd waren op de avonturen die haar zoontje Flip en diens buurmeisje daadwerkelijk beleefden. Vanwege de eenvoud van de taal in deze boekjes hebben de namen Jip en Janneke de betekenis gekregen van eenvoudig taalgebruik.)
Jong bier moet gisten.
Kinderen moeten zich kunnen uitleven, ruimte en tijd hebben om zich te ontwikkelen.
(Vooraleer het verbruikte kan worden, laat men jong bier in houten kuipen gisten. Na het gistingsproces rust het jonge bier gedurende enkele weken om te rijpen. Het bier wordt hier met de kinderen vergeleken.)
Jonge boompjes kan men buigen.
Kinderen kan men kneden / vormen.
Jonge drinkers, oude bedelaars.
Zij, die al op jonge leeftijd zijn beginnen drinken, komen vaak niet ver.
Jong een hoer, oud een profetes. / Jong een hoer, oud onder de preekstoel.
Dit zegt men van iemand die zich op latere leeftijd als zeer zedig mens voordoet, terwijl hij/zij in zijn/haar jeugd een zedeloos leven leidde. Wie in zijn jonge jaren losbandig leeft komt vaak tot inkeer als hij oud is.
(Vergelijkbare uitdrukking: Jong een heer, oud een boef.)
Jonge schippers, oude zuipers.
Wie op jonge leeftijd al een hoge functie heeft, weet vaak niet goed (hoe) met die weelde om te gaan.
Jong geleerd, oud gedaan.
Wat je in je jeugd leert, is een basis voor je verdere leven. Hoe jonger je met iets begint, hoe beter je prestaties worden.
Jong met jong en oud met oud, dient het best te zijn getrouwd.
Twee gelijkgestemden zijn het beste te verenigen.
(Ook: Jonck met out Dient niet getrout, (jong met oud dient niet getrouwd.) CATS 1,(1632).)
Jong rijs is te buigen, oude bomen niet.
In de jeugd is de mens meer voor vorming vatbaar dan op gevorderde leeftijd.
(Een spreekwoordelijke opmerking, dat men niet vroeg genoeg met opvoeden (vormen) kan beginnen. Synoniem: Jonge twijgen kan men buigen, oude bomen niet.)
Jong te paard, oud te voet.
Wie in zijn jeugd te weelderig leeft, lijdt armoede op zijn oude dag.
Joost mag het weten.
Geen mens dat het weet.
(Joost is in deze uitdrukking niet de persoonsnaam Joost, maar een benaming voor de duivel.
Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) was de naam Joost oorspronkelijk de aanduiding van een Chinese godheid (of de afbeelding daarvan) en zou het woord joos afkomstig zijn via het javaans (dejos) uit het Portugees (deus= god). Later werd joos in verband gebracht met de al bestaande voornaam Joost.
Verder voegt Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek hier nog aan toe: "De god van de ene religie is meestal de duivel van de andere, en zo kreeg Joost bij ons de betekenis 'duivel'.")
Jouw gang is geen doktersgang.
Het is allemaal niet zo erg. Als het je niets kost, is het niet zo erg dat je een keertje voor niets loopt.
(Dringt iemand op een niet gemotiveerde haast aan, dan kan hij wel eens te horen krijgen: nou,nou, uwe gang is geen doktersgang, wat zoveel wil zeggen als: je hebt tijd genoeg, ofje hebt niets te verletten.)
Jouw wil staat achter de deur (met een bezemsteel.)
Jij hebt niets te willen.
(Jouw wil staat achter de deur wordt tegen een kind gezegd die al zeurend ik wil dit, ik wil dat zegt. Wil men dit versterken, dan voegt men er nog (schertsend) aan toe met een bezemsteel; als je niet luistert, krijg je er met de bezemsteel / bezemstok van langs.)
Spreekwoorden K - kaal
Kaal maar knap.
Arm, maar keurig.
Kaal maar royaal.
Arm, maar vrijgevig.
(Ook hoe kaler, hoe royaler; hoe armer, hoe vrijgeviger, hoe minder hij heeft, hoe gemakkelijker hij (uit)geeft.)
Kaart, keurs en kan, bederven menig man.
Mannen moeten voorzichtig zijn met gokken, vrouwen en drank.
(Met kaart bedoelt men kaartspelen, spelen en gokken; de vrouwen worden vernoemd naar hun keurs (kledingstuk: kleed, rok), en de kan staat voor drank. Deze drie ks kunnen mannen schenden, kwellen en verlagen. Ook: Teerlingen, vrouwen en kannen, deze drie dingen onteren de mannen.)
Kaas hebben aan iemand.
Iemand niet meer nodig hebben, er niet om geven.
(Vroeger vond men dat kaas op brood overbodig was wanneer het al met boter was belegd. Mijn kinderen hebben ook kaas aan me: nu ze getrouwd zijn hebben ze mijn niet meer nodig.)
Kakken te kort.
Zo snel mogelijk.
(Kakken te kort is een marine uitdrukking. "Kakkies" is Maleis voor voeten. Voeten te kort, zo snel mogelijk (uit de voeten maken).
De onderhandelingen van de commandant waren gelukt. Opluchting alom aan boord, en kakken te kort verdwenen wij uit de territoriale wateren van Mauritanië. Bron: fredcarla.nl/konmarine.)
Kalfsvlees kan geen pekel verdragen.
Men moet niemand boven zijn krachten laten werken.
(Werd oorspronkelijk gezegd van (onervaren) jongelingen (waar het kalfsvlees voor staat) die te zwaar / boven hun krachten met mannenwerk werden belast zodat het lichamelijk of geestelijk schadelijk voor hen was.)
Kalk en steen metselt wel.
Eten en drinken moeten samengaan.
(In zijn Oorsprong en uitlegging van dagelijks gebruikte Nederduitse Spreekwoor-den verklaarde de achttiende-eeuwer Carolus Tuinman de zegswijze zo: Het één (kalk) vereist ook het ander (steen) tot een goed gebouw. Dit wordt toegepast op eten en drinken, dat samengevoegd moet zijn, om onze aardse tabernakel staande te houden. Bron: trouw.nl.)
LIED VAN KALK EN STEEN. (Bron: dbnl.org.)
Kalk en steen dat metselt wel,
Zachte kalk en harde steenen:
't Schikt en voegt en vlijt zich snel
Tot een vast en trouw vereenen...
Bruid en Bruigom ! moist gij 't wel?
Waart ge beide' als kalk zoo zacht,
Waart ge beiden hard als steenen,
Och! het was vergeefs getracht,
Nimmer zoudt gij u vereenen...
Bruidslui! hadt ge 't wel gedacht?
Blond en bruin van Wang en hair,
Zachte en krachtige naturen,
Maken zaam een kostlijk paar,
Voegen zich tot hechte muren .. .
Bruidslui! toe, probeer het maar!
Kallen is mallen, doen is een ding.
Met praten alleen richt men niets uit.
(Kallen (16de eeuw) = praten, kletsen; mallen = dollen, gekheid maken; Roemer Visscher: Kallen is mallen, maar doen is een ding: goede aandriften betekenen niets, indien zij niet omgezet worden in (goede) daden.)
Kalmte zal / kan je redden.
Als je rustig blijft zal het beter gaan.
Kamer nummer honderd.
Het toilet.
(Nummer 100 is een eufemisme voor de WC, wat ook het kleinste kamertje wordt genoemd.
Vroeger werden de toiletten in herbergen aangeduid met het nummer 100, een navolging van het Frans (numero cent).Cent (100) en sent (ruiken of stinken) worden in het Frans ook op de zelfde wijze uitgesproken. In het Duits wordt deze kamer nummer null of das null-null genoemd.)
Kamers (of bovenkamers) te huur hebben.
Niet goed bij zijn hoofd zijn.
(Een schertsende uitdrukking voor niet goed bij het hoofd zijn, dom zijn, iets niet pluis in zijn bovenkamer / bovenverdieping (eng.: in the attic or in the upper story); eigenlijk een leeg hoofd hebben. In het Frans zegt men avoir des chambres à louer.)
Kamp geven.
De zaak onbeslist laten, gewonnen geven.
(Deze uitdrukking wordt meestal met de ontkenning gebruikt: geen kamp geven, niet toegeven, blijven bij wat men gezegd heeft, geen krimp geven, het niet opgeven. In de 17de eeuw zei men het kamp geven. Volgens Stoett is het onduidelijk waar kamp juist voor staat. Wellicht betekent het strijdperk, krijt, en is de uitdrukking te vergelijken met het veld ruimen.
Naast deze uitdrukking komt ook kamp zijn voor in de betekenis van onbeslist, quitte, gelijk, ontleend aan een zin als het bleefkamp = het bleef een (onbesliste) strijd: vandaar dat kamp geven de algemene betekenis kreeg van het gewonnen geven, toegeven, de zaak onbeslist laten.)
Kan een stuiver mij niet rijk maken, een plakke zal het niet doen.
Een plak was minder waard dan een stuiver.
(Opgetekend in de 16de eeuw. De muntnaam plakke is vermoedelijk ontstaan ter aanduiding van de munt als een plat schijfje metaal.
Kant-en-klaar.
Het is helemaal gereed, klaar voor gebruik.
(Onzetaal.nl: Het Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) vermeldt dat kant in de zestiende eeuw voorkwam in de betekenis 'kloek, stevig, flink (van mannen)' en in de zeventiende eeuw ook in de betekenis 'in orde, gereed, klaar'. In deze laatste betekenis kwam het aanvankelijk vooral voor in de verbinding klaer en kant; later werd dat kant en klaar.
De herkomst van het bijvoeglijk naamwoord kant is onduidelijk. Het waarschijnlijkst is een verband met het zelfstandig naamwoord kant in de betekenis 'rand, zijde, waterkant'. Misschien is het een equivalent van gekant in de betekenis 'van kanten voorzien, goed geschaafd'.
F.A. Stoett neemt in zijn spreekwoordenboek aan dat kant een afleiding is van het werkwoord kanten, (de kanten wegnemen, afsnijden), waardoor kant de betekenis kreeg van 'netjes', een betekenis die enigszins verloren ging in kant-en-klaar door het synonieme klaar.)
Kantje boord.
Op het nippertje, nog maar net goed (gaan).
(Kant en boord hebben beide de betekenis van 'uiterste rand', vandaar het is kantje boord, het gaat nog maar net goed.
Vaartips.nl.: Wanneer je je tussen de opstaande randen (boorden) rond het dek van een schip bevindt ben je aan boord. Als het schip bij zware zeegang erg slingert en het boord met de bovenkant, de kant, onder water komt is het maar de vraag of het zich weer opricht. Vandaar, het was kantje boord, het is maar net goed gegaan.)
Kant noch wal raken.
Nergens op slaan, ongerijmd en onzin.
(Kant heeft hier de betekenis van waterkant. Synoniem uit de 17de eeuw: 't raect hemel noch aerde.)
Kan uit Nazareth iets goeds komen?
Dit zegt men als men te kennen wil geven niet veel goeds te verwachten van iemand (uit een afgelegen oord, een onbeschaafde omgeving, een slecht milieu).
(Ontleend aan de Bijbel; Joh. 1:47, .. Nathanaël riep, toen hij hoorde, dat Jezus uit Nazareth kwam: "Kan uit Nazareth iets goeds komen?" Dit wijst erop dat de reputatie van de mensen uit Nazareth in die tijd niet best was. De mensen uit andere plaatsen keken neer op de stad en koesterde een zekere minachting voor de inwoners.)
Kap en keuvel (verliezen).
Alles (verliezen).
(Een uitdrukking die sinds de middeleeuwen voorkomt. Dan is kap en keuvel verloren, hij zou je kap en keuvel van het lijf praten, hij zou kap en keuvel weggeven. Onder kap (cappe) verstaat men de monnikskap. Ook een keuvel (covel) is een mantelkap, monnikskap, maar ook een kapmantel. Het onderscheid tussen cappe en covele is niet duidelijk. Mogelijk werd hier kap en mantel mee bedoeld.)
(In de 18de eeuw citeert Stallaert captie in de betekenis van arglistigheid. Eerst in de 19de eeuw werd captie, (lat. captio, drogreden; vgl. fr. captieux), kapsies maken, kapsie maken op iets, aangetroffen onder de betekenis van aanmerking maken, iets afkeuren. In Antw. Idiot. 122 wordt kapsie vermeld in de zin van dwaze, onbezonnen daad. Bron: Stoett.
Vaartips.nl: Het omslaan, kantelen van een schip heet kapseizen, waarschijnlijk van het Engelse capsize. De uitdrukking wordt ook toegeschreven aan het Spaanse cabeza en kent meerdere betekenissen.)
Kapsones hebben / maken.
Zichzelf beter voelen dan een ander en het ook duidelijk laten blijken. Drukte maken.
(Kapsonesmaker, opschepper;Kapsones, kapsoones, kaphsoones, kafsoones is ontleend aan het Hebreeuwsch ga' wetanoeth, ga' wesones, hoogmoed, trots, praats.)
Kastelen op iemand bouwen.
Iemand onvoorwaardelijk vertrouwen.
Kat en keuvel aan elkaar rijgen.
Zonder ophouden nietszeggende praat verkopen, (door)ratelen.
(Oorspronkelijk eigenlijk kap en keuvel, kat (kap) noch keuvel, in 't geheel niets. (zie: kap en keuvel (verliezen).)
Kat in het bakkie.
Dit wordt gezegd over een eenvoudig klusje, een karweitje dat zo gepiept is.
(Volgens van Dale groot uitdrukkingenwoordenboek zou de uitdrukking komen uit het Bargoens, en is het woordje kat hier afgeleid van het Maleise gadji ('vet'); dat vroeger 'loon of buit betekende, en zelf weer teruggaat op het Nederlands woord gage (loon).)
Katten die muizen, miauwen niet.
Tijdens het eten praat men niet.
(Een zegswijze die men meestal gebruikt om kinderen te laten zwijgen en eten!
Stoett: Hy muist wel, maar hy meeuwt niet, il mange beaucoup mais parle peu. Joos, 167: Katten die muizen vangen, mauwen niet, d.i. mensen die wel (goed) doen, beroemen zich daar niet over.)
Keet schoppen / trappen.
Luidruchtig doen voor de lol, veel herrie maken.
(Onder een keet verstond men een loods; een hut van polderwerkers, waar het niet zo ordelijk was, veel drukte en vaak ruzie gemaakt werd; vandaar de betekenis troep, warboel, rommel, herrie, pan, lawaai. Van de rumoerige keet komt het werkwoord keten (drukte maken), keetjes maken (grapjes maken).In de 17de eeuw kwam keet in de zin van huis, woning al voor in de uitdrukking iemand de keet uitboenen.)
Keer eerst je dubbeltje nog eens om.
Denk eerst maar een tweede maal na alvorens aan te kopen. Doe het maar zuinig aan.
Keitjes in de kop hebben.
Niet goed bij zijn hoofd zijn, niet goed wijs zijn.
(Deze uitdrukking, - in Brabant zegt men: 'kaoikens in de kop hebben -, kende men al in de middeleeuwen.
Een ander spreekwoord iemand van de kei snijden betekende iemand, bedrieglijk zijn geld afhandig maken. Ca. 1494 smolt Jheronymus Bosch deze twee spreekwoorden samen in één afbeelding, namelijk de Keisnijding, bekend van het wereldberoemde paneel in het Prado (Museo Nacional del Prado) te Madrid.
Boijmans cultuurwijs: Het snijden van de 'kei' hield in dat een dwaas door een operatie van zijn dwaasheid verlost werd. Een kwakzalver verwijderde een 'kei' (steen) uit het hoofd van de dwaas. Natuurlijk ging het hier om een nepoperatie want wie dacht dat hij of zij stenen in het hoofd had was gek of dom.
In plaats van een steentje (kei) werd een bloem (ook kei) uit het hoofd van de zot verwijderd. Het woord 'keiken' of 'kei' betekende in de tijd van Bosch, naast 'steen', ook 'gekweekte anjelier', of 'bloem'.)
Kennis is macht.
Wie veel weet, kan ook veel invloed hebben.
(Wetenschap (kennis) is macht; Engels: knowledge is power; Latijn: Ipsa scientia potestas est, Francis Bacon (1561-1626). Naast filosoof was Francis Bacon ook wetenschapper, jurist, advocaat en politicus; een allrounder. Sommige Shakespeare-specialisten beweren dat hij de eigenlijke auteur geweest is van vele, zoniet alle, werken die aan Shakespeare worden toegeschreven.)
Kermisgaan is een bil-slag waard.
Voor vermaak moet men zich enige last, opoffering getroosten.
(Kermisgaan (spelevaren) staat hier voor een pretje, vermaak; voor zijn genoegens moet men wat (onaangenaams) over hebben. Synoniem: Een (de) kermis is een geseling (of een nat gat) waard.)
Als er geen liefde of haat meespeelt, speelt de vrouw middelmatig
Als je in de afgrond kijkt, dan kijkt de afgrond ook in jou
De één zoekt een verloskundige voor zijn gedachten, de andere zoekt iemand die hij helpen kan. Zo ontstaat een goed gesprek
De aanhangers van een groot man maken zich blind om zijn lof beter te kunnen zingen
De hoop is het kwaadste der kwaadste, omdat zij de marteling verlengt
De laatste christen stierf aan het kruis
Bedelaars moet men maar helemaal afschaffen. Inderdaad, men ergert zich hun iets te geven en men ergert zich hun niets te geven
De gebalde vuist is het enige argument tegenover het domme gezicht
De fantasie van vele christelijke heiligen was soms onvoorstelbaar smerig. Krachtens de theorie dat deze begeerten echte demonen waren die in hen huis hielden, voelden zij zich daarbij niet al te zeer aansprakelijk: aan dat gevoel danken wij de veelzeggende oprechtheid van hun zelfportretten
Als echtgenoten niet samenleefden zouden er meer goede huwelijken zijn
Bij verstandige mensen gelooft men niet aan hun dwaasheden: wat een inbreuk op hun rechten als mens!
De beste vriend zal waarschijnlijk de beste echtgenote krijgen, omdat een goed huwelijk op een talent voor vriendschap berust
Als men zich steeds onder mensen van verdienste weet, leert men alle aanmatiging af; het alleen-zijn leidt tot zelfoverschatting
De fijnste humaniteit openbaart zich in de wens om anderen schaamte te besparen
De eis bemind te worden, is de grootste aller arroganties
Geen enkele overwinnaar gelooft in het toeval
Er is altijd enige waanzin in liefde. Maar er is ook altijd een reden voor waanzin
Er bestaan geen feiten alleen interpretaties
De wijsbegeerte is een stelselmatig misbruik van een daartoe uitgevonden terminologie
De tegenwerping, het slippertje, het vrolijke wantrouwen, de spotlust zijn tekenen van gezondheid; al het onvoorwaardelijke hoort thuis in de pathologie
Geschiedenis gaat bijna altijd over slechte mensen waarover men later niets dan goed zegt
En de heersenden keerde ik de rug toe, toen ik zag wat zij thans heersen noemen: sjacheren, loven en bieden om macht - met het gepeupel!
De vrouw is Gods tweede vergissing
De mensen schamen zich niet over hun schunnige gedachten, maar alleen over de idee dat iemand hen tot zulke gedachten in staat acht
Er bestaat een onschuldige bewondering, maar deze komt slechts voor bij diegene in wie het nog niet opgekomen is ook zelf eenmaal bewonderd te kunnen worden
De zogenaamde paradoxen van een schrijver, waaraan een lezer aanstoot neemt, bevinden zich vaak helemaal niet in het boek, maar in het hoofd van de lezer
De vrouw leert haten naar de mate waarin zij verleert te betoveren
En wat redde haar deugd? De stem van haar geweten? O, nee. De stem van haar buurvrouw
De onopgeloste disharmonieën in karakter en gezindheid der ouders zetten zich voort in het kind en vormen diens lijdensgeschiedenis
Er is een kind verborgen in de echte man; en het verlangt te spelen. Kom op dan vrouwen en ontdek het kind in de man
Het voorrecht van de doden is dat ze niet meer behoeven te sterven
Het geluk van de man is: ik wil. Het geluk van de vrouw is: hij wil
Het is moeilijk met mensen om te gaan omdat zwijgen zo moeilijk is
Het liefst springt men een drenkeling achterna, wanneer er toeschouwers zijn die het zelf niet durven
Hoe nu? Een groot man? Ik zie alleen maar een tegenspeler van het eigen ideaal
Het gladde ijs, een paradijs voor de man die dansen kan
Ik zou best christen en verlost willen zijn, als de christenen er maar wat meer verlost uitzagen
Hij is een denker, dat wil zeggen, hij verstaat de kunst de dingen eenvoudiger te nemen dan ze zijn
In de hemel ontbreken de interessante mensen
Hij die niet kan liegen weet niet wat de waarheid is
Het parlementarisme, ofwel de officiële toestemming om uit vijf meningen te mogen kiezen, vindt ingang onder de velen die graag de indruk wekken zelfstandig te zijn en voor hun mening willen vechten. Maar uiteindelijk is het om het even of de kudde een mening krijgt opgedrongen of dat vijf meningen zijn toegestaan
Ik houd van de mens die kwistig omgaat met zichzelf, die geen dank wil en niet geeft omdat hijzelf iets kreeg: immers hij schenkt voortdurend en is niet zuinig op zichzelf
Hoe dan? Is de mens een miskleun van God? Of God een vergissing van de mens?
Het slechte is de beste kracht van de mens
Het christelijke besluit om de wereld lelijk en slecht te vinden, heeft de wereld lelijk en slecht gemaakt
Iets wat kort uitgedrukt is kan de vrucht zijn van veel en langdurig nadenken
Ik ontvlucht de nabijheid der mensen niet, maar het is de eeuwige verre afstand tussen mens en mens die mij in de eenzaamheid drijft
Hij die het niet nodig heeft te liegen, is er trots op dat hij geen leugenaar is
Het voordeel van een slecht geheugen is dat men van dezelfde goede dingen meer dan eens kan genieten
Iedereen heeft precies zoveel ijdelheid als het hem aan verstand ontbreekt
Iemand heeft ooit eens gezegd: “Er zijn twee mensen waar ik nooit diep over nagedacht heb. Dat is het bewijs dat ik van hen houd.”
Het vergeten van het doel is de meest voorkomende vorm van domheid
Hoe hoger je vliegt, hoe kleiner je lijkt voor de mensen die niet kunnen vliegen
Hoeveel waarde kan een geest verdragen, hoeveel waarheid kan een geest trotseren? Dat werd voor mij meer en meer de werkelijke meting van waarde
Je vergeet je schuld als je haar aan iemand anders hebt opgebiecht, maar meestal vergeet de ander haar niet
Je haat niemand zolang je hem nog geringschat, maar pas als je hem gelijk of hoger schat
Lachen is leedvermaak maar dan met een zuiver geweten
Kunst is in wezen de bevestiging, de zegening en vergoddelijking van het bestaan
Indien aalmoezen alleen uit medelijden gegeven werden waren de bedelaars allemaal al verhongerd.
In het geheel niet van zichzelf spreken is een voorname vorm van huichelarij.
Liever een vijandschap uit één stuk dan een gelijmde vriendschap.
Je hebt het leven slecht geobserveerd, als je niet ook de hand hebt gezien, die met zachtheid...doodt.
Je hebt uiteindelijk je begeerte lief en niet het begeerde.
Menigeen vindt zijn hart pas als hij zijn hoofd heeft verloren.
Men hoort slechts die vragen, waarop men in staat is antwoord te geven.
Men beloont een leraar slecht als men steeds zijn leerling blijft.
Liever niets weten dan veel half weten.
Medevreugde niet medelijden maakt de vriend.
In de vergulde schede van het medelijden steekt soms de dolk van afgunst.
Maar het is met de mens als met de bomen. Hoe meer hij naar de hoogte en naar het licht wil, des te sterker streven zijn wortels naar de aarde, nederwaarts in het donkere, het diepe - in het boze.
Menigeen weet niet hoe rijk hij is, tot hij merkt, welke rijke mensen nog van hem stelen.
Men moet van het leven scheiden zoals Odysseus van Nausica afscheid nam, meer zegenend dan verliefd.
Men droomt in ‘t geheel niet, of interessant. Zo zou men ook moeten leren wakker te zijn: in ‘t geheel niet of interessant.
In onze dromen verbruiken wij te veel kunstenaarschap en daarom zijn wij er overdag te arm aan.
Mensen kunnen niet bekeerd worden, men moet er ziek genoeg voor zijn.
In iedere echte man is een kind verborgen, dat wil spelen.
Menigeen wordt slechts daarom geen denker, omdat hij een te goed geheugen heeft.
Mensen die troost nodig hebben, worden door geen enkel troostmiddel zo opgebeurd als door de bewering dat er voor hun geval geen troost bestaat. Daarin ligt zo een onderscheiding besloten, dat zij hun hoofd weer opheffen.
Kunstenaars zijn slaapwandelaars bij daglicht.
Veel over jezelf praten kan ook een manier zijn om je te verbergen.
Ook de haat kent zijn jaloezie: we willen onze vijand voor onszelf hebben.
We hebben kunst om niet aan de waarheid te sterven.
Wie een vreemde taal een beetje beheerst heeft er meer plezier aan dan wie haar goed spreekt. Het plezier is aan de half-kundigen.
Natie: een groep mensen die één taal spreken en dezelfde kranten lezen.
Wat is funester dan te werken, te denken en te voelen zonder innerlijke noodzaak, zonder een diep persoonlijke keuze, zonder lust? Als een automaat van de “plicht”?
We moeten iedere dag als verloren beschouwen waarop we tenminste niet één keer hebben gedanst. En we zouden iedere waarheid als een onwaarheid moeten bestempelen als het niet gepaard ging met tenminste één lach.
Slangen die niet van huid kunnen verwisselen, gaan te gronde. Evenzo de geesten die men verhindert van mening te veranderen: zij houden op geest te zijn.
Slapen is geen geringe kunst: je moet er de hele dag voor wakker blijven.
Rijpheid van de man: dat is, de ernst te hebben teruggevonden die je als kind bij het spelen had.
Niet het gebrek aan liefde, maar het gebrek aan vriendschap maakt ongelukkige huwelijken.
Wat uit liefde wordt gedaan, geschiedt altijd buiten goed en kwaad om.
Sommige mannen hebben gezucht omdat men er met hun vrouw vandoor was gegaan, de meesten echter omdat niemand er met de hunne vandoor wilde gaan.
Veronderstel nou eens dat de waarheid een vrouw was, wat dan?
Overtuigingen zijn gevaarlijker vijanden der waarheid dan leugens.
Wat zijn nu onze belevenissen? Veel meer wat wij er in leggen dan wat er in gelegen is!
Sommige kunstenaars worden postuum geboren.
Verscheidene mensen, meer in het bijzonder vrouwen, kennen de verveling niet, omdat ze nooit behoorlijk hebben leren werken.
Wees meester en vormgever van jezelf.
Wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen.
We zijn zo graag in de vrije natuur, omdat deze geen mening over ons heeft.
Moraliteit is kudde-instinct in individuen.
Wat is slecht? - Alles wat voortkomt uit zwakte.
Onrecht is nooit gelegen in ongelijkheid van rechten, het is gelegen in de aanspraak op ‘gelijke’rechten.
Welk kind heeft geen reden om over zijn ouders te huilen?
Vaak spreekt men een mening tegen, ofschoon het eigenlijk alleen de toon is, waarop ze werd uitgesproken, die ons onsympathiek is.
Met zijn principes wil men zijn gewoontes tiranniseren of rechtvaardigen of eren of beschimpen of verbergen: - twee mensen met dezelfde principes willen daarmee waarschijnlijk toch nog iets wezenlijk anders.
Wie geen boeken schrijft maar wèl veel nadenkt, levende in een hem onvoldaan latende omgeving, zal doorgaans een goed briefschrijver zijn.
Wees niet deugdzamer dan uw krachten toelaten.
Onze misdaad tegenover misdadigers bestaat daarin, dat wij hen als schurken behandelen.
Voor onszelf stellen wij ons allen eenvoudiger voor dan we zijn: zo rusten we van onze medemensen uit.
Wanneer we vermoeid zijn, worden we overvallen door ideeën die we lang geleden hadden overwonnen.
Wie door en door schoolmeester is, neemt alles slechts met betrekking tot zijn leerlingen au sérieux - zelfs zichzelf.
Wat wij doen wordt nooit begrepen, doch altijd slechts geprezen of gelaakt.
Velen zijn hardnekkig ten opzichte van de eenmaal ingeslagen weg, weinigen ten opzichte van het nagestreefde doel.
Wat me niet vernietigt maakt me sterker.
Vaak kiest men voor de aanval en maakt men vijanden, om te verbergen dat je zelf zwak staat.
Predik het geloof totdat je het hebt en dan zal je het prediken omdat je het hebt.
Toen ik moe was van zoeken, leerde ik vinden.
Ook god heeft zijn hel: dat is zijn liefde tot de mensen.
1564-1616
Als liefde ziek wordt en vervalt, bediend het zich van gedwongen vormelijkheid
De hinde die zou willen trouwen met de leeuw zal zeker sterven van liefde
Bestaan of niet bestaan, dat moet je je afvragen
De vorst der duisternis is een heer
Beter een geestige dwaas dan een dwaze geest
Beknoptheid is het kenmerk van verstand
Alle dingen worden met meer hartstocht nagejaagd dan genoten
Als zorgen komen, komen ze niet als enkele verspieders, maar bij troepen tegelijk
Dat licht dat ge daar ziet, brandt in mijn grote hal
Wat zendt zo’n kleine kaars zijn stralen ver in ‘t rond! Zo ook de goede daad die in een boze wereld schijnt
Als de geest gewillig is, is het lichaam zwak
Als goede wijn geen krans behoeft, dan kan een goed stuk een epiloog ontberen
De hele wereld is een schouwtoneel en alle mensen zijn maar acteurs.
Dat iemand glimlacht, en glimlacht, en toch een schurk kan zijn
De tijd van leven is kort: die korte tijd laag bij de gronds doorbrengen zou te lang zijn
Als het hele jaar vakantie was, zou sporten net zo vervelend worden als werken
Breng een wanhopig mens niet in verzoeking
Als doen even gemakkelijk was als weten wat goed is, zouden kapelletjes kerken zijn en daglonerwoningen vorstenpaleizen
De pijl van een dwaas is spoedig afgeschoten
De hoop is een vleier, maar de oprechtste van alle parasieten; want zij bezoekt zowel de hut van de arme als het paleis van de rijke
Afhankelijkheid is hees en mag niet hardop spreken
Arm en tevreden is rijk, en rijk genoeg
De duivel kan de Bijbel aanhalen, als het in zijn kraam te pas komt
De huichelaar valt het licht een smart te tonen, waarvan het hart niets weet
De vloek van de koningen: zij moeten zich omringen met slaven
Geen enkel beest is zo woest dat het geen genade kent. Ik ken geen genade, dus ik ben geen beest
Eet, drink en wees vrolijk. Het kan je laatste dag zijn
Een dwaas schiet zijn pijl af zonder te richten
Doe maar voorzichtig als je het woord liefde gebruikt
Een vrede die alle aardse aanzien te boven gaat: een kalm en gerust geweten
Er is een godheid die verkneedt en vormt, wat wij slechts ruw ontwerpen
Een blijmoedig hart loopt de hele dag; een bedroefd hart is na een mijl al vermoeid
De ziel van de man ligt in zijn kleren
Er is geen goed of slecht, maar het denken maakt het zo
Een huichelachtig gezicht moet verbergen wat een vals hart weet
Een goed dienaar voert niet alle bevelen uit
Een kwelling van zuchten en treuren, laat de mens opzwellen als een blaas
Een voortreffelijke reputatie, waarde heer, is zowel bij mannen als vrouwen het duidelijkst zichtbare sieraad van hun innerlijk
Door die gracieuze tooi die waarheid geeft, lijkt schoonheid nog veel schoner
Er is een tij in al wat de mens doet; dat wat met de vloed bezeild, leidt naar het geluk
Een eerlijk man zijn in deze wereld, betekent één uit de duizenden zijn
Eigen slechtheid leert de gedachten van anderen te wantrouwen
Die weltevreden is, is wel betaald
Eén goede daad die sterft, sleept duizend andere, die op haar wachten, met zich mee in het graf
De waarheid doet de duivel blozen
Een toneelspel is een schaduw. Pas als de verbeelding erbij komt, krijgt de schaduw zijn vorm
Om zijn doel te bereiken citeert de duivel zelfs uit de Schrift
Hoe bitter is het in het geluk te kijken door de ogen van een ander
Ik zou niet erg gelukkig zijn, als ik kon zeggen hoe gelukkig ik ben
Liefde verkwikt als zonneschijn na regen
Het pad van ware liefde was nooit effen
Het is net zo gemakkelijk atomen te tellen als de problemen van een minnaar op te lossen
Ik versta je kussen en jij de mijn, en dat is een opwindend dispuut
Liefde is blind en minnaars kunnen de aardige dwaasheden die zijzelf begaan niet zien
Liefde is geen liefde als zij vertroebeld wordt door oneigenlijke oogmerken
Genade kan niet afgedwongen worden
Geweten is slechts een woord dat door lafaards gebruikt wordt
Reputatie, reputatie, reputatie! Oh! Ik ben mijn reputatie kwijtgeraakt
Ik ben het onsterfelijk deel van mijn persoon kwijt en wat overblijft, is beestachtig
Schrijf het op! Schrijf het op, o wereld! Spontaan en eerlijk zijn is niet genoeg
Te haastig komt even laat aan als te langzaam
Welk harnas is sterker dan een onbezoedeld hart?
Het is niet genoeg de zwakke op te helpen; men moet hem ook daarna nog steunen
Heeft iemand in zichzelf geen muziek; roert hem de meng’ling niet van zoete tonen; die man deugt tot verraad, tot list en roof
Nietigheden, ijl als lucht, zijn voor de jaloerse bevestiging, zo sterk als bewijzen uit de Heilige Schrift
O wat een ellendige ogenblikken maakt hij door, die liefheeft en toch twijfelt, die verdenkt, toch hevig bemint
Mijn plagiaten zijn dochters die ik uit een minder goed gezelschap naar een beter milieu breng
Het is dwaasheid te leven als leven een kwelling is
We moeten ons zeer duidelijk uitdrukken of dubbelzinnigheid zal ons de das omdoen
Ware adel kent geen angst
Vaarwel, vaarwel! ‘t Verdriet van ‘t afscheid is zo zoet, dat ik ‘t vaarwel herhaal tot d’ ochtend ons begroet
Van alle wonderen die ik ooit gehoord heb, lijkt mij het vreemdst dat mensen bang zijn
Wie twintig levensjaren afsnijdt, snijdt even zoveel jaren doodsangst af
Wanneer hij sterft, neem hem dan en snij hem dan in kleine sterretjes en dan zal hij het gezicht van de hemel zo aangenaam maken dat iedereen verliefd zal worden op de nacht
Het leven is een toneel en wij zijn de acteurs
Wat hen dronken maakte, maakte mij moedig, wat hen uitdoofde, gaf mij vuur
Het zou een onderwerp zijn voor een week, gelach voor een maand en een goede mop voor altijd
Ik ben zo arm als Job, mijn heer, maar niet zo geduldig
Wees geduldig want de wereld is groot en wijd
Wij zijn als datgene waarvan dromen zijn gemaakt, en ons beetje leven is omgeven door slaap
Luister naar ieders kritiek, maar behoud uw eigen oordeel
Verandert eetlust niet? Een mens houdt in zijn jeugd van kost die hij in zijn ouderdom niet kan verdragen
Nooit zal ik als een gans mij laten leiden door instinct, maar optreden alsof de man schepper is van zichzelf en niemand naast zich kent
Wie geen geduld heeft, is zeer arm
Hij, die gebrek heeft aan geld, middelen en tevredenheid mist drie goede vrienden
Maar genade is meer dan sceptermacht; zij troont in de harten van koningen; ze is een eigenschap van God zelf
Goede spijsvertering komt voort uit eetlust, en gezondheid uit beide
Zulk slag van mannen heeft vaak tijdenlang geen rust wanneer zij iemand zien die groter is dan zij; en daarom zijn zij doodgevaarlijk
Grootheid verraadt zich zelf
Loop maar, loop maar over de paden en spring luchtig over het hek. Een vrolijk hart loopt heel de dag, is ‘t treurig dan is ‘t na een mijl al moe
Nu breekt een edel hart
Lofprijzingen van het verleden laten ons verdrinken in dierbare herinneringen
Het was me het wereldje wel sinds laaghartig huichelen een compliment werd gevonden
Veel talmen voorkomt een slecht huwelijk
Hoewel mijn leeftijd mij niet vrijwaarde van dwaasheid, deed zij dat wel van wel van kinderachtigheid
God schiep hem en liet hem daarom doorgaan voor een mens
Twijfel dat de sterren vuur zijn, twijfel dat de zon beweegt, twijfel of de waarheid liegt,
maar nooit dat 'k u bemin
Wat zegt een naam? Dat wat wij een roos noemen, zou met elke andere naam even heerlijk ruiken
Ouderdom, ik verafschuw je, jeugd, ik aanbid je
Wees eerlijk tegenover jezelf dan kun je tegen niemand oneerlijk zijn, dat staat als een paal boven water
God heeft je één gezicht gegeven en jij geeft je een tweede
Het leven is even vervelend als het afgezaagde verhaal dat het suffe oor van een slaperig man teistert
Hij die slaapt voelt geen kiespijn
Verstand en goedheid zijn voor de lage laag: vuiligheid geniet alleen van zich zelf
Leer je mond niet die hoon, want ze is voor kussen geschapen
Hij die sterft, betaalt al zijn schulden
Waarachtig, ik maak me er niet druk over. Een mens kan maar eenmaal doodgaan, wij zijn “gewoon”
God een dood verschuldigd ... en hoe het ook gaat hij die dit jaar sterft is er voor het volgende af
Na verloop van tijd haten we waar we steeds angst voor hebben
Zo dit al waanzin is, dan is er toch systeem in
Niets moedigt zonde zo zeer aan als vergiffenis
Zorgeloosheid is de voornaamste vijand van stervelingen
Steeds waart de argwaan rond in ‘t schuldig hart
Steeds wordt de wereld door vertoon bedrogen
Het is een slechte kok, die zijn eigen vingers niet aflikken kan
In deze tijd van logge slemplust moet, de deugd zelfs de ondeugd om verschoning smeken
Het geluk is een parfum: wij kunnen het niet over een ander uitstorten zonder dat er een paar druppels op onszelf vallen
Menigeen die glimlacht, voedt, zo vrees ik, miljoenen boze plannen in zijn hart
Het kwade dat de mens doet overleeft hem, Het goede gaat vaak met hem mee in ‘t graf
Hij die trots is, eet zichzelf op: trots is zijn eigen spiegel, zijn eigen trompet, zijn eigen kroniek; en wat zichzelf slechts in de daad prijst, verslindt zichzelf in de lof
Misbruik van grootheid is: macht en geweten te scheiden
Onze eigen slechtheid leert ons de gedachten van anderen te wantrouwen
Gevaarlijke vermoedens zijn vergiften, Die in ‘t begin bijna onschuldig smaken, Doch als ze een weinig werken op het bloed, Branden als zwavelmijnen
Voor wie jaloers is, Zijn dingen, ijl als lucht, sterker bewijzen, Dan spreuken uit de Schrift
Wees zo kuis als ijs, zo zuiver als sneeuw, gij ontgaat toch de laster niet
Wie eigenzinnig is; Heeft in het leed, dat hij zichzelf bereidt; Een goede leerschool
Wij weten wat we zijn, maar wij weten niet wat we misschien zullen worden
Zo maakt bewustzijn lafaards van ons allen, En wordt de frisse blos van ‘t kloek besluit, Verziek’lijkt door ‘t onechte bleek van ’t mijm’ren
Zie wat is kwaad vermoeden vlug van tong
Goede argumenten moeten voor betere wijken
Wat wij bezitten stellen wij eerst op prijs, wanneer wij het verloren hebben
Laat komen wat komen wil: ook de ergste dag gaat voorbij
Hij denkt te veel: zulke mensen zijn gevaarlijk
Niets is op zichzelf goed of kwaad, doch het denken maakt het zo
Zo wordt de frisse blos van ‘t kloek besluit verdreven door het zieke bleek van ’t mijm’ren
Sommigen rijzen door ondeugd, anderen komen door deugd ten val
In deze ontaarde tijden moet de deugd vaak aan de ondeugd vergiffenis vragen
Misbruikte deugd wordt ondeugd, en ondeugd krijgt door haar handelen soms waardigheid
Het dichteroog, in schone verrukking rondwarend, blikt op ten hemel van de aarde, uit de hemel op de aarde
Was doen even gemakkelijk als te weten wat goed is om te doen, dan waren kapellen kerken
Ons lichaam is onze tuin, waarvan onze wil de tuinman is
Op de duur haten we waar we altijd bang voor waren
Iemand die geen inkomsten, kapitaal en plezier in het leven heeft, mist 3 goede vrienden
Voor wat hij nodig heeft, citeert zelfs de duivel de H. Schrift
Onze twijfels zijn onze verraders
:
Waarom zou echte schoonheid vanbinnen zitten? Wat heb je aan een goed uitzienbare lever bijvoorbeeld?
-
Yves Desmet
:
De mens is goed, wanneer hij geen profijt heeft aan slecht zijn; slecht wanneer het niet in zijn profijt is goed te zijn - Alex Mitchell
:
Liefdesverklaring: Als je wilt, mag je me naar het einde van de wereld sturen, via een omweg, en ik zal me haasten om terug te zijn en je te bedanken omdat je op mij hebt gewacht
-
Herman Brusselmans
:
Volgens sommige wetenschappers was de afkoeling die we tussen 1945 en 1975 zagen het begin van een nieuwe ijstijd. De opwarming die we momenteel veroorzaken door onze CO2-uitstoot zou dan uitstel van executie zijn. De huidige tijd is dan een soort terminale patiënt die dankzij CO2 in leven wordt gehouden
-
Salomon Kroonenberg
:
Een aap heeft twee jaar nodig om idioot te gaan doen in zijn kooi, maar een mens kan dat na twee seconden als je hem in een café zet.
-
Pierre Légaré
:
Wat bedoel je precies met: “Niemand helpt me?”
-
Christophe Vekeman
:
Als België en Nederland bij elkaar waren gebleven, waren de bierglazen in Nederland niet zo klein en zaten de Belgen misschien vaker op de fiets. Dan hadden de Nederlanders misschien meer tact en deden de Belgen vaker hun mond open
-
Geert Van Istendael
:
Belgie is een land met vijf regeringen en zes parlementen: het lijkt wel een stripverhaal
-
Bert Kruismans
:
Je hebt twee ouders, vier grootouders, acht overgrootouders.. Logischerwijze zou de bevolking moeten verminderen
-
Pierre Légaré
:
Een boerka is de goedkoopste vorm van plastische chirurgie
-
Raf Coppens
:
Je hoeft niet aan een boom te hangen om een eikel te zijn
-
Johan Terryn
:
Ik heb niks tegen buren. Zolang ze maar niet naast mij komen wonen
-
Jack Dee
:
Als Jezus niet gekruisigd was, zou hij vergeten zijn
-
Tomi Ungerer
:
Als Christus toch zo bekommerd was om de armen, waarom moet het Vaticaan dan zo extreem rijk zijn?
-
Dana Winner
:
Je hebt mensen die je een compliment maken alsof ze een ontvangstbewijs willen
-
Arnon Grunberg
:
Voor emoties kan men zich onmogelijk schamen, wel soms voor de manier waarop men ze heeft geuit
Jeroen Brouwers
:
Een hart is als een hotel: soms zijn alle kamers bezet
-
Jan Leyers
:
Handen van een man geven informatie over het geslachtsdeel. De wijze waarop hij zijn glas vasthoudt komt overeen met de wijze hoe hij zijn penis behandelt. Losjes of de volle grip
-
Stine Jensen
:
Iedereen probeert dat te geloven waar hij ’t gemakkelijkste mee kan leven
-
Tom Lenaerts
:
Egoïst: iemand die onze wensen niet wil inwilligen
-
Juul Kinnaer
:
Er is maar één ding dat een droom onmogelijk maakt: de angst om te falen
-
Paula Coelho
:
Om te kunnen leven moet je bang zijn voor de dood, je moet iets te verliezen hebben. Er moet iets gebleven zijn, iets wat je niét verloren hebt
-
P.F.Thomése
:
Verras je hond eens door ervoor te zorgen dat hij jou opgekruld in zijn bedje vindt
-
Jenny Langbehn
(uit 97 manieren om je hond te laten lachen)
:
Praten met vrouwen moet een hobby zijn, anders kun je er beter niet aan beginnen
-
Herman Brusselmans
:
We mogen een man alleen op een voetstuk zetten als hij te klein is om de lampen te vervangen
-
Kathy Lette
:
Bij alle getrouwde mannen komt er een moment waarop ze hun vrouw gaan zien als een onderdeel van het meubilair
-
Paulo Coelho
:
De Ideale man is hij die zijn ware aard kan verstoppen
-
Jan Leyers
:
Ik weet niet eens hoe je een computer moet aanzetten. Ik vind het net een leeggevist aquarium
-
Jan Wolkers
:
Het gevoel dat mensen krijgen als ze een concert bijwonen kunnen ze niet downloaden. Gelukkig maar, anders kon ik wel inpakken
-
Madonna
:
Facebook: een internetsite die mensen verbindt met dezelfde interesses: zichzelf
-
Mike Barfield
:
Het fileprobleem zou opgelost zijn als vrouwen op andere dagen zouden rijden dan mannen
-
Gordon Ramsay
:
Filosofen zijn mensen die andermans leed gemakkelijk te boven komen
-
WolfDe Wit
:
Sinds de digitale fotografie loopt niets meer op rolletjes
-
Zak (De Morgen)
:
Het fundamentalisme is een pathologie van de godsdienst, net zoals een maag een maagzweer kan krijgen. Niemand is ervan gevrijwaard. Fundamentalisme is de maagzweer van de religie
-
Godfried Danneels
:
Wie geen wegwerpgedichten kan schrijven, kan ook geen behoorlijk blijvend gedicht schrijven
-
Gerrit Komrij
:
De slechtste gedichten worden geschreven door verliefde dichters of treurende moeders
-
Harry Mulisch
:
Als je geheime boodschappen schrijft met onzichtbare inkt, dan weet je nooit wanneer je pen leeg is
- Pierre Légaré
:
We willen geen geheugen dat ons de waarheid vertelt, we willen een geheugen dat ons gelukkig maakt
-
Koos Van Zomeren
:
Het geld groeit op mijn rug. Op dat plekje waar ik net niet bij kan
-
Arie Vuyk
:
Te goed voor een ander zijn, is slecht voor jezelf
-
Eddy Vereycken
:
(cynisme) Dat de meeste van de criminelen jong sterven, doet er niet toe. De jongeren kiezen voor het principe dat het beter is vijf jaar te leven als koning dan vijftig jaar als rund
-
Elmer Mendoza
:
Eeuwig, dat is het kijken in de ogen van een geliefde. Even wijkt het denken, stopt het vragen. Eeuwig ligt naast eindeloos, en allebei zo dichtbij als maar kan. Niet weids als lucht, niet voorbij het heelal, maar enkel en alleen in een kolossale blikvernauwing
-
Monic Slingerland
:
De dag dat ik bij Valéry las dat de grote mannen altijd bescheiden zijn, wist ik dat ik een groot man was
-
Pierre-Robert Leclercq
:
Hoe langer ik leef, hoe minder lang ik dood zal zijn
-
Fernand Auwera
:
Feit: een gerucht op het internet
-
Fernand Auwera
:
Schrijven is een poging van helaas verstandige mensen om desondanks zo min mogelijk ongelukkig te zijn
-
Herman De Coninck
:
Dat seks met de jaren beter wordt, kan ik meteen ontkennen – hier spreekt een ervaringdeskundige. Seks is voor iedereen dom gehobbel, maar als je wat ouder wordt, wordt het wel heel erg dom
- Hugo Camps
E-mail mij
Druk op onderstaande knop om mij te e-mailen.
..
Johan Anthierens
Vlaams journalist, satiricus en schrijver
:
Een vrouwengek kan geen rok zien zonder er zijn broek aan te scheuren
:
Er zijn geen afstanden meer, maar het vergt uren verplaatsing om je daarvan te vergewissen.
:
Jamaïca is berucht om zijn tropische cyclonen, maar we moeten daar niet teveel Antillen
:
Jan met de pet volgt zijn leiders klakkeloos
:
Je zit tegenwoordig vaster in het verkeer dan in de gevangenis
:
Objectiviteit: de waarheid liegt in het midden
:
Op mijn horloge kun je de klok gelijk zetten
:
Sommigen zijn linkshandig, anderen rechtshandig, ik onhandig
:
Toppunt van eenzaamheid: alleen met je bloedgroep
:
Weemoed is de aftershave van het verdriet
:
Werkloosheid: een drama in 1000 bedrijven
:
Om elegant te pingpongen, moet je palletschool volgen
:
Als je een Vlaming voor zijn kont schopt prijst hij de kwaliteit van je schoenen en apprecieert hij dat je beenreflex soepel is gebleven
:
Alles heeft zijn goeie kanten: van een werkloze kan je de carrière niet breken
:
Brokken voor dieren kosten tegenwoordig stukken van mensen
Zoeken in blog
b
Mijn prins zit niet op een paard, maar op een schildpad, daarom duurt het zolang voordat hij bij me is.
b
Drinken halveert je leven, maar je ziet dubbel zoveel!
b
Een kus is een afdruk van een indruk die met nadruk vraagt om een herdruk.
b
Dankzij de afstandsbediening kan de tv-kijker zowel zijn horizon als zijn zitvlak verbreden.
b
Onze eerste kus was in de schuur, hij miste mijn mond en raakte de muur.
b
Indien u 's morgens met de kippen opstaat, overdag werkt als een paard en 's avonds zo moe bent als een hond, zou u wel eens een ezel kunnen zijn!
b
In zijn ogen verdrinken, je hart verliezen, en dan maar zeggen dat liefde gezond is.
b
Wie met beide benen op de grond blijft staan, schiet niet erg op.
b
Spreken is zilver zwijgen is goud daarom zegt je vriendje nooit dat hij van je houdt.
b
Een psychiater zou voor u nog zo gek niet zijn.
b
De ideale man is hij die begrijpt wat zijn vrouw niet zegt.
b
Wanneer je de draad kwijt bent en een steek laat vallen is er maar één oplossing: de knoop doorhakken.
b
Er zullen veel mensen in en uit je leven wandelen, maar alleen echte vrienden laten voetafdrukken achter in je hart.
b
Wijsheid is weten wanneer je dom mag zijn.
b
Mensen maken fouten, maar om er een puinhoop van te maken heb je een computer nodig.
b
Het is statistisch bewezen dat van de meeste statistieken niets klopt.
b
De misdaad is al georganiseerd. Nu de politie nog.
b
Ik kan het niet hebben als iemand me zegt dat ik niet tegen kritiek kan.
b
Echte mannen eten geen honing, die kauwen op bijen.
b
Ken je zwakheden, dan sta je sterk!
b
Mensen die geen vlieg kwaad doen zijn gewoon niet snel genoeg.
b
Vroeger was ik een twijfelaar, ik ben daar nu niet meer zo zeker van.
b
Liefde is het enige wat zich vermenigvuldigt als je het deelt.
b
Mode kun je kopen, maar met 'style' wordt je geboren.
b
Een bankier is iemand die je geld leent, als je aan kunt tonen het niet nodig te hebben.
b
Aan het einde van mijn geld houd ik altijd een stuk maand over.
b
Van geld dat we niet hebben, kopen we dingen die we niet nodig hebben, om indruk te maken op mensen die we niet mogen.
b
Veel mensen danken hun goede geweten aan hun slechte geheugen.
b
Plastische chirurgie is een soort paspoortenloket, Als je gezicht verlopen is, kun je het daar laten verlengen.
b
Een relatie is met z'n tweeën een probleem oplossen die je in je eentje niet hebt.
b
Je hoeft niet goed te zijn om de beste te zijn, zolang je maar beter bent dan de rest.
b
Zij die het opgeven weten nooit hoe dicht ze bij hun doel waren.
b
Het meervoud van lef is leven.
b
Een ander woord voor een mooie Hollander.... een beauty-case.
b
Achter iedere succesvolle man, staat een stomverbaasde schoonmoeder.
b
Vrouwen houden van simpele dingen. Van mannen.
b
Natuurlijk moet je een man nemen zoals hij is. Maar je moet hem niet zo laten.
b
Niemand is volmaakt, en daar ben ik het perfecte voorbeeld van.
b
Godzijdank ben ik atheïst.
b
Niets is zo irritant, als een goedbedoelde spreuk aan de wand.
b
Ervaring is de naam, die iedereen aan zijn slechte ervaringen geeft.
b
Praat niet over jezelf, dat doen wij wel als jij weg bent.
b
Er is niets zo eerlijk verdeeld als verstand, iedereen denkt dat hij er genoeg van heeft.
b
Als echtparen echt paren, hebben echtgenoten echt genoten.
b
Hoe wil je je eitje? Gekookt, gebakken of bevrucht?
b
Vrouwen kunnen een orgasme faken, mannen een hele relatie.
b
Openbaar Vervoer: je stapt in waar je niet woont en stapt uit waar je niet moet zijn.
b
Als een man de deur opendoet voor zijn vrouw, weet je één ding zeker: Of de auto is nieuw of de vrouw.
b
In een stacaravan kan je ook gewoon zitten.
b
Bekijk het van de zonnige kant, de meeste regen valt naast je.
b
Je succes dank je aan je eerste vrouw, je 2de vrouw dank je aan je succes.
Tekstgrootte aanpassen? Klik op + of -
BLOG ZOOM
Engelse
Zinnen, Citaten, Spreuken,
Wijsheden
Age is a matter of mind, if you don't mind, it doesn't matter.
Sometimes it's easier to say that you don't care, then explain all the reasons why you do.
Love is not just an emotion, it's a promise.
If you live each day as if it was your last, someday you will most certainly be right.
What a lovely surprise to finally discover how unlonely being alone can be.
Love is not something you want to feel, it is something you feel without wanting.
I’d rather bleed with cuts of love then live without any scars.
Put Your Face in the Sunshine, so You can never See the Shadow.
Love is just a word until you find someone to give it a definition.
The trouble is, if you don't risk anything, you risk even more.
You will do foolish things, but do them with enthusiasm.
Love is a journey not a destination.
If you don't understand my silence, how could you ever understand my words..?
Never take someone's feeling for granted because you don't know how much courage that they took to show it to you.
