ik ben Elien Boonen, tweedejaarsstudente kleuteronderwijs aan de KHLeuven. Omdat kinderen vaker en sneller dan we denken in aanraking komen met verlies en omdat we hierover weinig informatie krijgen in onze opleiding, heb ik een onderzoek gedaan naar de manier waarop een kleuterleidster kan omgaan en kan helpen bij het verwerken van een verlies bij kleuters.

Tijdens mijn onderzoek ging ik op zoek naar verschillende methodes die kleuterleidsters kunnen gebruiken om kleuters te helpen en te ondersteunen in het rouwproces, hierbij onderzocht en bekeek ik ook een heleboel prentenboeken. Tevens interviewde ik een kleuterleidster die, vaker dan we denken, al in contact kwam met verlies. Ten slotte bekeek ik ook nog hoe men in de islam omgaat met verlies.

Tijdens het onderzoek kwam ik te weten dat kinderen en dus ook kleuterleidsters vaker dan we denken in aanraking komen met verlies. Dit kan gaan van opa, nonkel, papa, broertje... Maar ook het verlies van een huisdier maakt veel indruk op kleuters.

Er bestaan heel veel verschillende manieren en theorieën die vertellen hoe je een kind het beste kan helpen in zijn verwerkingsproces. Maar het belangrijkste waar je als kleuterleidster naar moet kijken, is het kind zelf. Elk kind is verschillend en vraagt dus een andere aanpak, andere aandacht...

Kleuters denken nog erg magisch, dit wil zeggen dat ze denken dat de dood omkeerbaar is. Het is dus erg belangrijk dat je het kind de informatie correct geeft, zonder verzinsels. Deze verzinsels zouden immers tot latere problemen kunnen leiden. Wanneer je bijvoorbeeld aan een kind vertelt dat opa voor altijd slaapt, zal het kind zelf niet meer durven te gaan slapen.

De school is voor kleuters een tweede leefwereld, hier brengen ze heel wat tijd door. Het is dan ook heel belangrijk om de kleuters op een gepaste manier op te vangen en te begeleiden. Je kan kleuters op heel wat verschillende manieren helpen. Dit kan gaan van een herinneringstafeltje in de klas maken, een prentenboek voorlezen over doodgaan, een rusthoekje maken in de klas tot een soort van troostpop introduceren die de kleuter altijd bij zich mag hebben. Dit zijn nog maar enkele voorbeelden van dingen die je kan doen om kleuters te helpen.

Deze activiteiten en gesprekken over verlies, doodgaan en gemis kunnen op veel meer momenten voorkomen dan enkel wanneer er iemand is overleden. Je kan hier rond werken in de tijd van Allerheiligen of wanneer je het thema gevoelens uitwerkt. Kortom, dit is een thema dat zeker in een kleuterklas kan en zal voorkomen.

In de islam gaan mensen heel anders om met de dood. De kinderen worden hierover weinig tot niet geïnformeerd en er wordt met hen niet over de dood gesproken. Het woord 'dood' zal ook zelden uitgesproken worden in deze godsdienst, de overledene is niet dood maar 'bij Allah voor altijd'.

Ook de rituelen zijn in de islam heel anders. Zo mogen vrouwen en kinderen bijvoorbeeld niet naar de begrafenis en wordt er na 40 dagen van condoléancebezoek een feest gehouden.

In deze tijd zijn onze kleuterklassen een multiculturele groep, het is dus erg belangrijk dat je als kleuterleidster ook op de hoogte bent van de rituelen en gewoontes in andere culturen. Een mooi en leerrijk prentenboek voor de kleuters om kennis te maken met de verschillende rituelen rond de dood, is 'Slaapzacht Piepje' van Meyer en Lehmann.

Een belangrijke tip die uit dit onderzoek leerde is 'luister en kijk naar het kind', want elk kind heeft een andere aanpak nodig en zal vragen om andere aandacht. Het is hierbij erg belangrijk dat je het kind goed kent en je aanpak zal aanpassen op basis van het karakter, de thuissituatie, de cultuur... van het kind.

Bedankt voor het lezen van mijn brief.

Vriendelijke groeten,

Elien Boonen