Samenvatting: Voor de verplichte literatuur rond Obama heb ik een filmpje gekeken over een
stukje van de Speech on Faith and Politics voor de convenant for a New
America conference.'
Obama zegt dat politiek afhangt van ons vermogen om elkaar te overtuigen van
gemeenschappelijke doelstellingen op basis van een gemeenschappelijke
werkelijkheid. Uiteraard vereist dit enigszins compromissen. Maar helaas biedt
religie op een bepaald fundamenteel niveau geen ruimte voor compromissen en
dringt ze aan op wat onmogelijk is. Evangelische christenen geloven dat wanneer
God gesproken heeft, dat men aan Gods geboden moet gehoorzamen ongeacht de
gevolgen dat dit zal hebben. Wanneer je als mens je leven zou baseren op dit
soort compromisloze verbintenissen, kan dat geweldig zijn. Maar een beleid
hierop baseren is echter gevaarlijk voor de maatschappij.
Obama geeft hiervan een voorbeeld: het verhaal van Abraham en Isaac waarbij
Abraham zijn zoon wil doden, omdat God dit zei. Uiteraard zal God op tijd
tussenkomen.
Maar wanneer dit soort tafereel zich in deze tijd zou voordoen, zouden wij de
politie bellen en verwachten dat een organisatie als Kind&Gezin Isaac
wegneemt bij zn vader. Wij handelen op deze manier, omdat we niet weten wat
Abraham op dat moment ziet en hoort.
Het beste wat we kunnen doen is handelen in overeenstemming met dingen die we
allemaal kunnen weten. Maar uiteindelijk geldt toch dat elke verzoening tussen
geloof en democratisch pluralisme enig relativeringsvermogen vereist. Amerikanen
zijn het beu dat geloof wordt gebruikt als reden om aan te vallen, te
kleineren, ....
Eigen standpunt:
Een samenleving waar alles
gebaseerd is op fundamentalistische geloofsovertuigingen laat geen ruimte tot
het sluiten van compromissen. Geloof of
godsdienst mag geen reden zijn om anderen aan te vallen of te vernederen. Een pluralistische samenleving vereist ruimte
voor interpretatie en niet het letterlijk volgen van een geloofsleer.
Leervraag 2: hoe gaan mensen in andere culturen om met verlies?
In elke cultuur gaat men op een andere manier om met verlies. In sommige culturen is dit een tijd van huilen, bij elkaar zijn en troost zoeken. Bij de andere culturen gaat dit meer om feest vieren. Elke cultuur is anders en dit dient door ieder van ons te worden gerespecteerd, dus ook door de kleuterleidsters. Tegenwoordig zijn de kleuterklassen een multiculturele groep, dus het is heel waarschijnlijk dat je als kleuterleidster ooit in contact zal komen met het overlijden in een andere cultuur. Hierbij is het echter heel belangrijk om deze cultuur en z'n achtergrond erg goed te kennen.
Opmerkelijk is wel dat rouwreacties helemaal niet universeel zijn, zo is het bijvoorbeeld niet in elke cultuur toegestaan op te huilen bij een verlies.
Bij de islam bijvoorbeeld, wordt er erg veel belang gehecht aan de Koran. Dit is voor hen een heilig boek en hierin staat alles wat er van hen verwacht wordt. In de Koran staat bijvoorbeeld dat wanneer je een stervende gaat bezoeken, dat je een goede daad verricht. Tevens staat hier ook in dat het lijden een reiniging is van de ziel. Ook gelooft men dat het lichaam van de overledene door een engel verder wordt begeleid.
Wanneer iemand met islamitische geloofsovertuiging sterft, zal deze eerst grondig worden gewassen en hierna in doeken worden gewikkeld. Wanneer de persoon in doeken is gewikkeld, komt deze in een open kist te liggen en deze wordt naar de moskee gedragen. In de moskee worden al de zonden vergeven en wordt er tevens veel aandacht gehecht aan de goede daden van de persoon. Hierna wordt de overledene naar het graf gedragen, dit gebeurt enkel in aanwezigheid van mannen. Het hoofd wordt in de richting van Mekka gedraaid. Dit alles gebeurt 24 uur al na het overlijden.
Tot 3 dagen na het overlijden is er de kans om de familie te condoleren. Dit gebeurt in een witte tent die speciaal voor of achter het huis is geplaatst. Het condoleren wordt gescheiden voor mannen en vrouwen. De vrouwen mogen hier ook geen juwelen, henna, parfum of make-up dragen. Tot 40 dagen na het overlijden wordt elke donderdag dit condoléancebezoek herhaald, daarna worden deze 40 dagen afgesloten met een feest.
Kinderen worden vaak niet betrokken in dit gebeuren, hen wordt ook niet veel verteld. Er wordt in deze cultuur weinig tot niet gesproken over de dood. Zelf bij een ongeneselijk zieke persoon zal dit niet aan kinderen worden verteld, zij geloven echter dat alles in Allah z'n handen ligt en wanneer iemand dan sterft zullen ze geen vertrouwen meer hebben in Allah.
Tevens zal men nooit aan kinderen zeggen dat iemand 'dood' is, wel dat hij 'bij Allah' is.
Kinderen steunen in het verwerken van hun verlies is voor elk kind anders, maar rust wel vaak op dezelfde dingen. Kinderen steunen doe je namelijk in vier verschillende stappen:
- erkenning dat iemand is overleden, dit vraagt echter openheid van de omgeving.
- leren omgaan met gevoelens, hiervoor is een veilige en vertrouwde omgeving belangrijk.
- leren leven zonder de andere, hier is het belangrijk om vele herinneringen te hebben.
- helpen om emoties een plaats te geven.
Kortom, kinderen helpen in hun verwerkingsproces vraagt dus zowel kennis van het kind, als van zijn cultuur. Je zal je als kleuterleidster dus erg moeten informeren over de verschillende culturen. Je kan ook de andere kleuters in de klas informeren, dit gebeurt best via prentenboeken.
Leervraag 1: op welke manier kan een kleuterleidster de kleuters helpen omgaan met verlies?
Er bestaan heel wat verschillende manieren, methodes en theorieën om kleuters te helpen bij het omgaan met verlies. Er bestaan zo veel verschillende manieren, dat kleuterleidsters zich hierop gemakkelijk zullen baseren. Het is echter niet de bedoeling om al deze methodes te gebruiken bij het verwerken van een verlies, want de manier waarop je het kind helpt hangt af van een aantal belangrijke factoren. Elke kleuter is verschillend en heeft dus ook een andere aanpak nodig bij het verwerkingsproces. Dit hangt ook sterk af van de leeftijd van het kind. Wanneer je dus op zoek gaat naar een goede methode, zal je moeten kijken naar de leeftijd van het kind, het karakter van het kind...
Kleuters denken nog heel magisch, ze denken dat de dood omkeerbaar is. Dit wil zeggen dat ze denken dat de dood maar voor even is, dat de overledene wel zal terugkeren. Wanneer ze echter doorhebben dat dit niet het geval is, zullen er hevige driftbuien optreden en hierbij is het dan erg belangrijk om als kleuterleidster het nodige lichamelijk contact te bieden. Dit is al een eerste belangrijke stap in het helpen verwerken.
Het is ook heel erg belangrijk dat je naar de kleuter luistert, je moet hem een veilig gevoel geven zodat hij z'n gevoelens kan uiten. Ook mag je aangeven dat het heel normaal is om iemand te missen of om verdrietig te zijn. Hierbij kan je ook je eigen gevoelens uiten en verwoorden.
School is voor de kleuters een tweede leefwereld, het is dus heel erg belangrijk om hier op een gepaste manier om te gaan met het verlies en om de kleuter op een gepaste manier op te vangen. In de klas kan je de kleuter op heel wat verschillende manieren helpen met het verwerken van het verlies:
- je moet hen de kans geven om hun verlies te verwerken in hun spel.
- je kan een herinneringstafeltje maken met foto's van de overledene en kaarsjes.
- je kan een rusthoek inrichten waar de kleuters zich kunnen terugtrekken om even na te denken of om gewoon tot rust te komen.
- je kan een boze hoek inrichten, een hoek waar de kleuter zijn gevoelens kwijt kan. Dit kan bijvoorbeeld door een groot blad aan te bieden waar hij naar eigen wil op kan schilderen of een krant geven die hij in allerlei stukken mag scheuren of waarvan hij proppen mag maken.
- je kan een 'troostpop' introduceren. De kleuter mag deze pop steeds bij zich houden en eventueel zelfs mee naar huis nemen.
- je kan een rouwkoffer maken met allerlei materialen in zoals muziek, boeken, versjes... om het verlies van de kleuter te helpen verwerken.
- er bestaan talloze verhalen over verlies, gemis, rouwen... Deze lokken vaak gesprekken en gevoelens uit, ook bij de andere kleuters.
- sommige kleuters uiten hun gevoelens op een niet-communicatieve manier, dit kan door hun bijvoorbeeld een tekening te laten maken op papier...
Kleuters wisselen echter snel van stemming, het ene moment zijn ze ongelofelijk verdrietig maar daarna kunnen ze ook weer heel blij en onbezorgd aan het spelen zijn. Het is daarom ook belangrijk om niet de hele dag rond verlies en rouw te werken in de klas, laat het kind ook nog andere dingen beleven en zijn gedachten verzetten.
Nog enkele belangrijke dingen die je niet mag vergeten wanneer je kleuters helpt bij hun rouwproces, zijn dagen als Allerheiligen en Allerzielen. Op deze dagen gaan veel mensen naar het kerkhof om de overledenen te gedenken. Het is belangrijk om hier ook als kleuterleidster over te praten en deze dagen te bespreken met de kinderen.
In TOV en de Tuin van Heden zijn er ook nog uitgewerkte, godsdienstige theorieën te vinden rond het omgaan met verlies.
