- Vlaamse presentatoren en Nederlandse dj’s

Zaterdag jongstleden kwam oud RadioVisie-collega Ron Schultz nog eens langs. Helemaal uit Rotterdam. We waren elkaar een tijdlang uit het oog verloren, maar Facebook zette ons opnieuw bij elkaar in een Brugs restaurant. Er werden tal van herinneringen uitgewisseld. En er werd een heuse boom opgezet over het verschil tussen de radio-aanpak in Nederland en Vlaanderen, waarbij we tot een verrassende vaststelling kwamen. Maar we werden het wel roerend eens met elkaar. 

Een paar decennia geleden luisterden veel, heel veel Vlamingen naar de Nederlandse zeezenders, of naar de Vlaamse collega-stations Atlantis en Mi Amigo, waar tal van… Nederlanders werkten. Om nog maar te zwijgen over de schare Vlaamse fans die afstemden op Hilversum 3. Bij gebrek aan muziekzenders in Vlaanderen waren er ook geen muziekbladen. Enkel Juke Box was min of meer overeind gebleven. In de slipstream van de Nederlandse top 4O-stations volgden bladen als Muziek Express, Muziek Parade, Muziekkrant Oor, Hitkrant… Ook de Nederlandse televisie koloniseerde Vlaanderen. 

Als je bij de hond slaapt, krijg je zijn vlooien. Dat werd helemaal duidelijk toen de vrije radiostations overal in Vlaanderen de kop opstaken. Omdat de bovenburen nu eenmaal lichtjaren voorsprong hadden opgebouwd bij dat medium, doken ze dan ook in grote getale op bij de Vlaamse zenders. Het Nederlandse accent deed immers terugdenken aan de hoogdagen van de zeezenders. Dat gaf een vertrouwd gevoel. Tot ergens midden jaren 80 maakten weinig Vlamingen een punt van de ‘Hollandse invasie’. 

Toch kwam de kentering nog verrassend snel. Met enige vorm voor overdrijving kan ik stellen dat Vlaanderen het ‘Hollandse’ koloniale juk afwierp. De Vlaamse vrije zenders leerden snel en ontdekten dat de binding met de luisteraars beter kon met de inzet van eigen mensen. De voorbije drie decennia ontstond er een eigen radiocultuur. Een duidelijke. Met significante verschillen. 

In Vlaanderen werken er ‘presentatoren’ bij de radio, in Nederland zijn het dj’s. Tenminste toch bij die zenders die een muziekformaat hanteren. Het verschil zit al in dat ene woord; ‘presenteren’. ‘De dikke Vandale’ legt het als volgt uit: presenteren heeft iets deftigs, er worden onderdelen aan elkaar gepraat, men biedt informatie aan. Als je het zo bekijkt dat neigt dat inderdaad een beetje naar… saai, eentonig, vlak. Nederlanders presenteren niet, maar animeren en entertainen de luisteraars. “Vlamingen zijn beleefder”, stelt Ron. Dat hoor je op ook op de radio. “Nederlanders zijn rechter voor de raap”. 

Om het met een voorbeeld duidelijk te maken; “De muziek vind ik op veel Vlaamse stations beter, wegens ruimer. In Nederland kent men maar vijf artiesten. Toch luister ik liever een paar keer per uur naar een zichzelf herhalende zangeres die levensmoe lijkt, dan naar goede muziek met een saaie dj. Het valt me ook op in de nieuwsprogramma’s van Radio 1 (VRT). Iemand die geïnterviewd wordt, al dan niet via de telefoon, hoeft niet drie keer in gesprek bedankt te worden. Dat haalt de vaart eruit. Iets minder lief zijn, levert vaak interessante programma’s op. Veel Vlamingen geven me op dat punt gelijk, maar misschien zijn ze gewoon beleefd?” Touché!

Hoe ik er zelf over denk? Moeilijke vraag. Ik heb steeds grensoverschrijdend gewerkt. Ik heb Nederlandse en Vlaamse mentors gehad. Ik heb in beide landen goede vrienden. Het feit dat we eenzelfde taal spreken, heb ik steeds als aan pluspunt ervaren om mensen beter te leren kennen. En ik ben alles wat een nationalist niet is. Dat helpt ook. Maar inderdaad, het gaat om twee verschillende culturen. Of toch niet helemaal? Als je in Zeeuws-Vlaanderen, Noord-Brabant of Limburg terechtkomt, dan blijken Nederlanders soms verdacht veel op hun Vlaamse buren te lijken.

Ook de minzame welwillendheid voor Vlamingen in de Amsterdamse grachtengordel is niet noodzakelijk exemplarisch voor de rest van Nederland. Boven de Moerdijk denkt men trouwens heel vaak dat hun landgenoten uit het zuiden eigenlijk uit… Vlaanderen komen. Van één zaak ben ik wel heel zeker, ik begrijp de Nederlandse radiomakers steeds minder goed. Hun woordenschat staat bol van vernederlandst tot compleet Engels. En zelfs al worden er hele Nederlandse zinnen gebruikt, dan nog is de verstaanbaarheid vaak een ramp wegens het gebruikte accent.

Lang gelden was Joost den Draaijer de enige Nederlandse radiomaker die ik niet of nauwelijks begreep, tegenwoordig zijn het er veel meer. Waar zijn de Frits Spitsen, de Jan van Veenen, de Felix Meurders, de Ferry Maats en de Stan Haags gebleven? “Klopt” beaamt Ron. “Je hoort nu vooral een Gooise tongval. In het Gooi zitten de media geconcentreerd. Daar is het begonnen en heeft het zich verspreid”. Maar ook in Vlaanderen worden we geteisterd door het ‘verkavelingsvlaams’. Gelukkig hoor je dit minder op de radio. TV-presentatoren komen er mee weg. Zet één van hen achter een radiomicrofoon dan wordt dat soort foute taalgebruik niét meer gepikt. 

Kijk en daarin onderscheiden beide media van elkaar, alweer.