’t Is te zeggen. Niet echt nieuw natuurlijk. Het land zal hetzelfde zijn. De belangrijkste partijen zullen – ondanks de toenemende volatiliteit – wellicht ook dezelfden zijn. De belangrijke figuren hebben allemaal en quasi zekere plaats op de lijst gekregen en zullen dus ook wel verkozen raken. Eigenlijk veranderd het veld na zo’n verkiezing, zelfs al krijgt ze het adjectief ‘moeder aller’, niet grondig. Het spannendste spel wordt pas daarna gespeeld: de regeringsonderhandelingen. Dat spel wordt natuurlijk wel bepaald door de uitslag van de verkiezingen, maar die uitslag weegt niet fundamenteel door. 

Winnaars slagen er immers niet altijd in om hun winst te verzilveren. In een groeiend aantal gevallen slagen ze er zelfs niet in om duidelijk te maken dat ze gewonnen hebben. Ze worden immers niet afgewogen tegen de resultaten van de vorige verkiezingen maar wel tegen de beste peilingsresultaten die ze de laatste jaren konden bereiken. Net voor de uiteindelijke winnaars is dat veelal nefast. Op dezelfde wijze zijn er vandaag geen verliezers meer. Uit de peilingen blijkt immers telkens weer dat het erger had gekund. Dat men toch nog sterk heeft gescoord rekening houdend met. De verliezers komen zodoende in een voordelige positie terecht voor het spel dat echt telt. Ze hoeven geen voortouw te nemen in de regeringsonderhandelingen en kunnen een strategie kiezen die het best met hun electorale gewicht past. Die strategieën worden vandaag druk voorbereid. Men weegt af hoe het eindspel idealiter aangezet kan worden. De enige onbekende in dat verband is de klassieke verrassing die elke verkiezing in zich draagt. Ten behoeve van de partijstrategen en ook wel een beetje de burger die nog niet weet op wie stemmen hier de meest voorspelbare verrassingen die niemand verwacht had en die toch kunnen blijken uit de resultaten. 

1. Elke provincie stemt anders. 

De afschaffing van de senaat blijkt invloed te hebben op het stemgedrag der Belgen. De regionaal brede senaatskring is niet langer de arena waar de grote kanonnen tegen elkaar uit komen. Ze worden ook niet op de laatste regionaalbrede stemrking, de Europese, ingezet. Daar verliest de kiesstrijd naast enkele ex-premiers ook wat grandeur. De lijst met nationaal klinkende namen en een D66’er op, zou het daar wel goed kunnen doen. 

Maar de kanonnen? Die komen in provinciale kieskringen uit tegen mindere kopstukken van andere partijen. Dat verkleurd de kiesuitslag. Vlaams-Brabant dreigt blauw te kleuren met de telegenieke De Block en voorzitsters Rutten. Gaat de voorzitter van de socialisten daar tegen op kunnen? Zijn er ander partijen in Vlaams-Brabant met namen die daar tegenop kunnen? 

In West-Vlaanderen kan LDD wellicht stemmen en mogelijks meer dan een zetel binnen halen. Alle andere kopstukken houden elkaar daar wellicht in evenwicht. Crevits zou een bonus kunnen halen maar het verdwijnen van Leterme en De Clerck doet de partij ook weer verliezen. Of Van de Lanotte stand kan houden is twijfelachtig. 

Oost-Vlaanderen en Limburg hebben niet meer de stemkanonnen van weleer ter beschikking. Er zijn nog wel klinkende namen maar er zijn er ook veel niet meer. Met name de socialisten verliezen her en der sleutelfiguren. Vooral het definitieve verlies van Stevaert in Limburg zou pijn kunnen doen. In Antwerpen verliezen de socialisten met Janssens een topfiguur in een kiesomschrijving waarin wel nog meerdere kopstukken naar de gunst van de kiezer dingen. Daar wordt het een strijd tussen De Wever en Peeters. Het aantal 10 procent partijtjes naast die twee grote groeit exponentieel. 

Over elke kieskring is dus wel iets te vertellen, maar het is overal wat anders. De nationale trends zullen wel spelen, maar nogal wat partijen zullen in minstens één provincie winnen en in de meeste anderen verliezen. Dat is toch een nieuw fenomeen waarvan de gevolgen vertaald in zetels en onderhandelingsruimte, nog niet duidelijk zijn. 

2. Wallonië is ook volatiel. 

In Wallonië zullen er geen winnaars zijn. Alle grote partijen verliezen. Klein links en populisten kunnen daar behoorlijk wat stemmen en zelfs zetels in de wacht slepen. Dat maakt dat ook daar veel meer rekenkunde nodig is om één en ander geregeld te krijgen. 

Het is moeilijk praten met verliezers. Als er dan niemand gewonnen heeft wordt dat praten nog wat moeilijker. Wie neemt dan het heft in handen? De grootste partij? Men mag de kwetsuur van een premier die hard werkte en toch nog langst links voorbijgereden wordt in zijn eigen Henegouwen niet onderschatten. Die toestand kan repercuties hebben voor Wallonië én België. 

3. Links verbrokkelt. 

In Wallonië verliest links niet. Als we daar na de verkiezingen de stemmen van alle linkse partijen optellen kunnen ze zelfs gewonnen hebben. Maar er is verbrokkeling. De PTB zal zetels halen in Franstalig België. Veel allochtone en islamitische stemmen vinden daar wellicht een tijdelijk onderkomen. Ecolo houdt stand als grote kleine partij. CdH zal linkse stemmen lokken, zeker in Brussel waar er nu eindelijk toch een aflossing is van de wacht (geen Thielemans meer, geen Moureaux meer, …). De PS blijft de grootste linkse partij in Franstalig België, maar het is twijfelachtig of ze dat als een eer zullen beschouwen. De grootste vijanden van die PS, zeker vlak na de verkiezingen, dat zijn de kameraden. 

In Vlaanderen dreigt diezelfde verbrokkeling. In steden waar toch het meeste electorale gewicht te vinden is, kan de PVDA voor het eerst met recht stellen dat een stem op hen geen volledig nutteloze stem is. Het drama van links in Vlaanderen is dat op het einde van de rit de totaalscore daalt. 

Verbrokkeling én een daling van het aantal stemmen? Dat zou echt wel eens een drama kunnen worden. Dat los je niet op met een voorzitter te slachtofferen daags na de verkiezingen. Hier moet opgepast worden voor een implosie. Wat houdt men in Antwerpen nog over? Wat doet Toback in Vlaams-Brabant? Van de Lanotte in West-Vlaanderen? Een implosie van de SPa is dan onmiddellijk ook weer heel slecht nieuws voor de PS, zelfs al valt hun totaal aantal stemmen door de kanseliersbonus misschien nog mee. 

4. Het kiespubliek wordt oud… en sterft. 

Als we de peilingen mogen geloven houden de Christendemocraten meer dan stand. Wat wordt het bij de verkiezingen? Wellicht minder goed zo valt te vrezen. De meest duidelijke kiezers zijn wellicht Christendemocraten. Diegene die voor de CD&V kiezen, die komen daar, bijvoorbeeld in peilingen, duidelijk voor uit. Dat is mooi. Het probleem is echter dat de vlottende kiezer net niet te verleiden is door die CD&V. Voor de vlottende kiezer is die CD&V oud nieuws. Zij twijfelen op economische gronden tussen de linkse of rechtse alternatieven. Ze kiezen voor het milieu, voor Vlaanderen of voor de sociale zekerheid. Ze komen dan telkens uit bij andere partijen dan de CD&V. Dat gaat men aan de kassa voelen. Ook het Arco debacle moet nog verrekend worden. 

En dan is er ook de vaststelling dat een aantal ex-premiers niet langer beschikbaar zijn. Martens, Dehaene en Leterme zijn om overduidelijke redenen niet meer beschikbaar. Dat vang je niet zomaar op. Dan mag men beginnen rekenen met een klein verlies. Daar bovenop kan men niet om de vaststelling heen dat het kiespubliek van de CD&V verouderd en stilaan sterft. Er zijn nog jongeren, ja zeker. Duizenden. Maar de grote wervingskracht is weg en in de provinciale arena’s maken ze enkel kans in West-Vlaanderen en in Antwerpen met de minister-president, maar ook die zal wellicht het duel met De Wever verliezen. 

In de diverse strategische oefeningen binnen rechtse partijen hoopt men de neergang van links, toch opvallend ondanks de economische realiteit, nu ook om te zetten in een rechts beleid. Met dat beeld voor ogen hoopt NVA in Vlaanderen op een alliantie met de CD&V. Volgens de peilingen lijkt een meerderheid met enkel die twee partijen mogelijk. Maar wat als de kleine broer niet groot genoeg is om grote broer aan een meerderheid te helpen? De Wever en Peeters zullen elkaar met vuur bekampen, dat leidt geen twijfel. Maar ze spreken ook met elkaar. Hoe evolueert dat gesprek als de kaarten voor de CD&V ongunstig gelegd worden? Zoals gezegd: het is moeilijk praten met verliezers. 

5. Brussel bepaald alles. 

Brussel is van oudsher een Liberale stad. MR en Open VLD deden het er altijd goed. Intussen haalde de PS de MR bij en was het Vlaams Belang geruime tijd met voorsprong de grootse Nederlandstalige partij. Nu ligt het veld weer open in Brussel. FDF lijkt MR geen pijn te kunnen doen en aan Vlaamse kant lijkt Vanhengel in staat om zijn partij weer de eerste viool te laten spelen. PS verliest kopstukken en wellicht ook zetels. Ook daar verbrokkeling met een bijzondere rol voor de stemwijze van de grote groep islamitische kiezers. 

In de strategische spelletjes in de partijhoofdkwartieren gaat het om de grote knikkers. Om het premierschap, om de post van minister van Binnen- en Buitenlandse Zaken, om het minister-presidentschap van Vlaanderen. Brussel? Dat is bijzaak. 

De kans is nochtans groot dat er in Brussel snel duidelijkheid zal zijn. Dat men in Brussel snel zal beslissen om een gewestregering te vormen. De as van zo’n regering is wellicht blauw met oranje en desnoods groen. Als dat politieke feit eens tot stand komt zal het bepalend zijn voor de vorming van andere regeringen. Als dat in Wallonië ook kan zal dat ook snel een feit zijn. Als dat in België ook kan met de NVA is de kans reëel dat alle partners daar brood in zien. Dan bepaald dus de uitslag in Brussel het resultaat in België. Daarom hoopt De Wever wellicht dat Milquet het goed zal doen op 25 mei. 

En dat brengt ons dan weer bij u, de kiezer. In welk scenario gelooft u? En ten aanzien van welke scenario’s wenst u tegengas te geven? Ik hoor het wel op 25 mei, als men op de nieuwsredacties gewag maakt van de verrassing van de moeder aller verkiezingen. 

GAC.