Twee jaar geleden zat ik op een doordeweekse avond wat te zappen tot ik op Canvas terechtkwam. Daar was een begeesterde Stijn Meuris aan een publiek de beginselen van het heelal aan het uitleggen. Met zijn eigen typerende stijl wist Meuris mijn aandacht te houden voor een onderwerp dat me eigenlijk niet echt interesseert. Die gast had leerkracht moeten worden, dacht ik toen nog. Nu weet ik wel beter: Die gast IS leerkracht! Stijn Meuris behaalde in 1986 een regentaatdiploma Nederlands-Geschiedenis-Aardrijkskunde te Hasselt.
Wat heeft dit nu te maken met mijn onderwerp van deze week? Wel, bij mijn zoektocht naar geschikte onderwerpen voor cultuurprikken kwam ik per toeval terecht op een site met geplande activiteiten voor Limburg. Mijn oog viel onmiddellijk op volgende activiteit:
Op woensdag 24 november, om 20u, stelt ster Stijn de vraag Hoe lang gaat het hier nog duren?. Tijdens deze boeiende lezing van ongeveer een uur verkondigt Stijn het einde van de aarde en bij uitbreiding het einde van het hele heelal. Het slechte nieuws is dat het hier binnen vijf miljard jaar onherroepelijk over en uit is. Het goede nieuws is dat daar heel wat vuurwerk aan te pas komt
Na de lezing duikt u dan zelf het heelal in om deze vernietigende krachten zelf te ervaren tijdens de Cosmodromeshow Violent Universe. Een spectaculaire reis doorheen de overblijfselen van deze gewelddadige gebeurtenissen op letterlijk kosmische schaal. En dan te bedenken dat wij opgebouwd zijn uit net dat afvalmateriaal, geproduceerd tijdens de laatste stervenskreten van de eerste sterren
In mijn geval zijn snelle beslissingen meestal goede beslissingen, tenminste als ik gebruik kan maken van mijn vaders bankrekening. Binnen de twee uren had ik het inkomgeld overgemaakt op de rekening van het Europlanetarium te Genk. En nu maar afwachten tot 24 november!
Hoewel, ik ben nu toch al vaste klant geworden in de bib. Even kijken of ze daar het boek Stijn & De sterren hebben. Kwestie van me grondig voor te bereiden op die lezing van Stijn Meuris. Dankzij een Kabouter Wesley-uitvinding kan ik nu een snelle overgang maken van de bib naar huis.EVEN LATER
Ik zit hier nu met het boek van Meuris uit 2008 langs de computer en mijn enthousiasme is al wat getemperd. Op het eerste gezicht is het allemaal wel geschreven in een gemakkelijke taal, maar 160 bladzijde over een materie waar ik weinig of niets van weet is wel veel, heel veel. Even de inhoudstafel erop naslaan.
Wat blijkt? Het laatste hoofdstuk heeft de volgende titel: Hoe lang gaat dat hier nog duren? Tijd en ruimte, en de koppijn die dat oplevert. Een aandachtig lezer heeft begrepen dat deze titel overeenkomt met de vraag die Stijn stelt bij de lezing van 24 november. Als ik dus dit hoofdstuk grondig lees en hiervan een samenvatting maak, dan ben ik in feite al voldoende voorbereid voor de komende lezing. Als opwarmer voor de lezing kan ik ook via Youtube naar enkele fragmenten bekijken uit de Canvasserie Stijn&Het Heelal.
Wat moet deze cultuurprik me deze week opleveren? Eerst en vooral een antwoord op de vraag hoe lang dat hier nog gaat duren, en dat heb ik het niet over de taken van PAV (die zijn immers EINDELOOS J). Daarnaast hoop ik na deze opdracht wat meer te weten over astronomie, ruimtevaart, en vooral het heelal.
Hoe lang gaat dat hier nog duren?
(laatste hoofdstuk van het boek Stijn & De Sterren, p. 139 156)
In zijn inleiding laat Stijn Meuris ons weten dat niks voor eeuwig is, ook de aarde niet. Vroeg of laat krijgen we te maken met een onvriendelijke aanvaring met een klein hemellichaam. En daarmee zet de schrijver de toon voor een uiteenzetting van wat hij zelf een gezellig hoofdstuk noemt.
Die inslag van een grote meteoor zal catastrofale gevolgen hebben voor onze aarde en de mensheid zal het waarschijnlijk niet overleven. Een datum kunnen we daar niet opplakken tenzij we deel uitmaken van een doemdenkerige sekte. Hun voorlaatste voorspelling plaatste de inslag op 3 augustus 2004, hun laatste voorspelling geeft ons tijd tot 13 april 2029. Zulke voorspelling wuiven rationele mensen weg, ze berusten immers op voorspellingen met de natte vinger. Of niet?
Amerikaanse wetenschappers bestuderen de banen die meteorieten maken in het heelal, en vooral de frequentie waarmee ze langs onze aardbol scheren. De wetenschappers ontdekten in 2004 een miniplaneetje dat luistert naar de naam Apophis. Deze reusachtige rotsblok passeert om de twee à drie jaren onze aarde, maar komt daarbij angstvallig dicht. Uit berekeningen blijkt nu dat er een reële kans bestaat dat deze aardscheerder bij een geringe baanwijziging weleens kan inslaan op de aarde. Dat is dus wat Meuris een gezellig hoofdstuk noemt!.
Nu hebben de heren wetenschappers ook even voor ons berekent wat de impact van zulk een inslag zou zijn. Ze komen daarbij uit op 50 000 maal de kracht van de atoombom op Hiroshima. Het slechte nieuws is dat de ravage gigantisch zou zijn, het goede nieuws is dat het leven in zijn algemeenheid niet bedreigd zou worden. M.a.w. zal het een kwestie zijn van aan de juiste kant van de aardbol te vertoeven.
Na het lezen van deze prognoses wordt zelfs de koelste kikker wat zenuwachtig, maar Meuris heeft nog erger in petto. De zon, dat grote gele ding van 4,5 miljard jaar oud, heeft plannen om over zon 4 miljard jaar uit te zetten en enkele planeten op te slorpen. En jawel, onze moederaarde staat op zijn verlanglijstje. Wij zullen dit natuurlijk niet meer meemaken en onze verre nakomelingen ook niet. Tegen dat we zon 4 miljard jaren verder zijn is er immers geen leven meer op aarde door gebrek aan water. Voor degenen die nog geïnteresseerd zijn in het lot van ons heelal zal ik het even kort samenvatten. Uiteindelijk barst de zon open en dat zal zorgen voor een absolute duisternis. Nog korter: ons zonnestelsel houdt op met bestaan.
Kan het nog erger? Volgens Meuris wel. Naast het einde van ons heelalvoorspelt hij ook het einde van de hele Melkweg. Is er dan nog iets groter dan ons heelal? Ons heelal, ontstaan uit de oerknal of big bang, is klein bier vergeleken met de hele Melkweg. En precies die Melkweg is volgens wetenschappers ook geen eeuwig leven beschoren. Over twee miljard jaar zal er een botsing plaats vinden tussen de Melkweg en het Andromedastelsel , een soort clash van giganten, die zal resulteren in een nieuw ultragroot stelsel. Zijn jullie nog mee? Als het een troost mag zijn, ik niet! Gelukkig zijn we aan het einde van het eerste deel van dit hoofdstuk.
Tijd en ruimte, en de koppijn die dat oplevert
Zelden zulk een toepasselijke tussentitel gelezen. Als jullie goed luisteren, horen jullie de Aspro-500 bruisen in het glas water langs mijn computer. Waar ben ik in hemelsnaam aan begonnen?! Ik heb daarnet even tussendoor de site vanPlanetarium Genk gecontroleerd en heb daar gezien dat de voorstelling van Meuris is uitverkocht. Misschien kan ik beter mijn inkomkaarten doorverkopen.
NEEN, ik moet sterk zijn, tenminste voor de tijd die onze aardbol nog rest. We lezen verder!
In de kleine ruimtevan mijn kamer heb ik volgendetijd besteed aan drie bladzijde: vijftien minuten. Tot mijn grote schaamte moet ik bekennen dat ik weinig of niets begreep van de verbanden die Meuris legt tussen tijd en ruimte. Bij een tweede lezing duidde ik volgend uittreksel aan met potlood:
Niet alleen worden tijd en ruimte in de kosmos tot hun meest extreme proporties opgepompt (er is héél veel tijd en zo mogelijk nog meer ruimte); ze spelen ook een flirterig spel met elkaar. Zo is ruimte tijd, en vice versa. Albert Einstein zei het al in zijn speciale relativiteitstheorie: dat we moeten afleren om tijd en ruimte als twee particuliere entiteiten te zien als we het over het heelal hebben. Ruimte en tijd zijn, sedert Einstein, onlosmakelijk met elkaar verbonden, en wel om een heel eenvoudige reden. Omdat de lichtsnelheid de maximaal bereikbare snelheid is. (p.149)
Tot zover mijn voorbereiding op de lezing van Stijn Meuris. Met een bang hart ga ik morgenavond richting Genk in de hoop dat Stijn me niet zal kwijtspelen in zijn uiteenzetting over het heelal. Anders rest me enkel de gedachte: Hoelang gaat dat hier nog duren?
Ik had me het Planetarium* in Genk groter voorgesteld. Vraag me niet waarom. Ook het zaaltje waar de lezing plaats vond, bleek kleiner dan ik had gedacht. Dat alles kon niet gezegd worden van Stijn Meuris, die was letterlijk en figuurlijk groter, veel groter, dan ik had durven hopen. Wat een présence!Wat een uitstraling!
Stijn Meuris begon niet met dat laatste hoofdstuk, wat alweer veel vertelt over mijn inschattingsvermogen. Meuris startte gewoon bij het begin, en dat begin bevond zich in Neerpelt waar de zestienjarige Stijn in de warme zomer van 76 uitkeek naar een geschikte hobby. Hij geraakte in het woordenboek niet verder dan A , maar besefte gelukkig tijdig dat astrologie bullshit was. Astronomie daarentegen leek hem een betere keuze. Al vlug had hij door dat sterrenkunde de wetenschap der wetenschappen is. Zijn hobby werd dan ook snel een passie; een passie die hij op een begeesterende manier met ons deelde.
Even tussendoor. Stijn Meuris is een begaafd spreker, dat heb ik al verteld. Ik heb echter geprobeerd op zoek te gaan naar zijn trukendoos, naar wat precies zijn lezing zo levendig en interessant maakte. Natuurlijk is er de humor die het ontspanningsgehalte hoog houdt, je hebt niet de indruk dat je in een klas zit. Het is ook telkens verbazingwekkend hoe Meuris zulk een moeilijke materie weet te kneden in verteerbare brokken. Voorts geeft hij soms de onwaarschijnlijkste vergelijkingen om zijn informatie erin te prenten.
Back to business! Binnen onze kosmos bevindt zich ook ons zonnestelsel, en als je het hebt over een zonnestelsel, dan start je best bij de zon. Dat deed Stijn dan ook. Onze zon ontstond zon 4.57 miljard jaar geleden. Rond deze zon draaien planeten, acht om precies te zijn. Het zijn er even negen geweest, maar Pluto hebben ze er terug uitgekieperd. Die planeten overliep Stijn rustig en hij begon met degene die het dichts bij de zon ligt. Hieronder een korte samenvatting (geïnteresseerden kunnen meer lezen in het boek, hoofdstuk De zon en zo):
Mercurius
Deze planeet kent enorme temperatuurschommelingen omdat ze geen atmosfeer heeft. Op Mercurius kunnen de temperaturen oplopen tot een paar honderd graden Celsius. Veel te warm voor ons dus.
Venus
Dan maar naar Venus, een planeet waar het altijd bewolkt is. Niet prettig daar te vertoeven, te meer daar de omliggende atmosfeer zorgt voor een broeikaseffect om u tegen te zeggen.
Aarde
Deze derde planeet in het zonnestelsel dient niet meer voorgesteld te worden. Die draait nog even mee, ten minste zon kleine vier miljard jaar lang, en dan zien we wel.
Mars
Deze vierde planeet is de enige planeet in ons zonnestelsel die een vergelijking met de aarde kan doorstaan. Als het hier op aarde wat te druk wordt met zn miljarden mensen, dan kunnen we misschien uitwijken naar onze buurplaneet. Het enige probleem is dat we er misschien wel iets langer over doen dan gepland om daar te geraken. Ik vrees dat het een ticket enkele reis wordt.
Mercurius, Venus en Mars worden ook weleens de terraplaneten genoemd, gewoon omdat ze veel weg hebben van de aarde.
Jupiter
Nu wordt het pas echt serieus. Op een afstand van 778.000.000 km van de zon hangt het grootste en meest indrukwekkende hemellichaam uit ons zonnestelsel, Jupiter. Deze planeet telt maar liefst 63 manen en bij iedere nieuwe ruimtemissie ontdekken de wetenschappers er nog nieuwe.
Saturnus
Sla eender welke strip erop na, als er een planeet in voorkomt is het meestal Saturnus. Een bal met een ring rond. Deze gasvormige planeet is iets kleiner dan Jupiter, maar telt toch ook 61 manen.
Uranus
Heel ver weg van de zon ligt haast in het donker de ongezellige planeet Uranus. De kleur van deze planeet is cyaanblauw en de samenstelling is hoogst giftig. Niet echt uitnodigend.
Neptunus
Deze planeet kan je het tweelingbroertje van Uranus noemen, m.a.w. ook daar kan je best wegblijven.
Even tellen. Ik geloof dat we er acht hebben gehad. Dat zijn dus de planeten van ons zonnestelsel. En hoe zit het dan met Pluto? Dat is een triest verhaal.
Pluto
Dit miniplaneetje is in feite een achteropkomertje.Het werd pas ontdekt in 1930en heeft niet echt de kenmerken van de andere planeten. Pluto was een meelopertje en de insiders wisten al langer dat Pluto niet meer was dan een planetoïde. In 2006 hebben de wetenschappers Pluto, de mislukte planeet, dan ook gedegradeerd.
Na de voorstelling van ons zonnestelsel zat de lezing er ongeveer voor driekwart op. Meuris had zich daarbij trouw gehouden aan de opbouw van zijn boek. Hij ging ook nog even in op de andere zonnestelsels binnen de Melkweg. Ten slotte maakte hij wat tijd vrij om vragen te beantwoorden. Na de lezing kon je eventueel bij Meuris terecht voor een gesigneerd exemplaar van Stijn & De Sterren.
Het handboek van Stijn Meuris over het heelal en omstreken is een echte aanrader. Ik sta niet alleen met deze mening.
Na de fel gesmaakte zesdelige Canvas-reeks genaamd Stijn & Het Heelal kon een boek niet uitblijven. Zeker niet in 2009, het Internationaal Jaar van de Astronomie. Dus zette Meuris zich aan het werk.
Stijn Meuris, als kind al gefascineerd door het onmetelijke universum, gidst in Stijn & De Sterren Een Handboek Voor Het Heelal En Omstreken de lezer langs het pad der planeten, sterrenstelsels en bij uitbreiding het hele heelal. Waar komt het vandaan en waar gaat het in godsnaam naartoe? Wetenschappelijk verantwoord, uiteraard. Maar ook voorzien van filosofie en gedachten, Meuris-stijl.
Een wondere publicatie. Want als Stijn Meuris naar de sterren kijkt, dan zingt ie een flink stukje stiller.
·Dat, mits een duidelijke uitleg, ons zonnestelsel heus niet zo moeilijk in elkaar zit.
·Dat Meuris een begenadigd verteller is die meer in zijn mars heeft dan geef me een kus!
·Dat wij allen nietiger zijn in dit universum dan dat we soms durven denken.
LEES STIJN MEURIS & DE STERREN, OF BETER NOG, GA NAAR EEN LEZING VAN STIJN MEURIS. IK GARANDEER JE DAT JE IN DE TOEKOMST NAAR ANDERE STERREN ZAL KIJKEN DAN DIE VAN DE DANSVLOER, HET WITTE DOEK, DE RODE LOPER,
