Dat het in deze jaren en vroeger er anders aan toeging dan nu, zult u vlug begrijpen, in die tijd was bijna ieder huis een boerderij soms met winkel en soms nog café ook, iedereen leefde met gans het huisgezin van dit boerderijtje, dat ging meestal om een paar koeien en een paar varkens, een grote boer had 10-12 koeien en een paard. Anderen hadden een beroep: smid,metser,dakwerker,timmerman,schrijnwerker,schoenmaker,wagenmaker,plakker,leermaker, molenaar,snoeier, tabaksnijder,loodgieter, kasseier, enz. in ieder dorp vondt je al deze vaklui.Vanaf de jaren '60 is alles snel beginnen veranderen. Men stopte ermee en ging naar de grote werven en de industrie werken, waar het makkelijker en meer geld te verdienen was. Ik heb dat allemaal nog een tijdje kunnen beleven in mijn jeugd en ben erg tevreden dat ik dat nog kunnen meemaken heb.Nu rest nog enkel nostalgie naar het zo dichte verleden en vraag nu maar eens aan iemand van 12 jaar,"waar komt de melk vandaan",die denken nu dat ze in een Tetrapak groeit.
Activiteit |
Materiaal |
Hoe werkt het |
IN'T IEVERBEKS: |
Ploegen: |
Een wentelploeg 1 snede |
Getrokken door 2 koeien of 1paard. Op het einde van het veld moest de ploeg met de hand gewenteld worden
|
Ieys gaon ploegen naar varebek (Verebeek) Hij is gaan ploegen naar .... |
Eggen: |
Eg |
Een driehoekige houteneg werd door de koe voortgetrokken |
Ieys gaon eden op 't hooveld(hoogveld) Hij is gaan eggen op het ... |
Zaaien: |
Zaaizak /bekken Zelf geoogst zaaigoed |
Zaad werdt met de hand breedwaaierig uit geworpen Het was een kunst om goed de zaden op de akker te verspreiden |
Ieys gaon zoeiën op den Poensberg Hij is gaan zaaien op het Poerensberg veld |
Pikken: |
Met de hand Machinaal |
Met een paar man naast elkaar met pik en pikhaak, de vrouwen bonden de bussels samen en zetten op stuiken Machinaal, een door een paard getrokken pikbinder, de vrouwen zetten op stuiken |
Ze zen goan pekken De wijven zeulen bennen en stuiken Ze aijn gaan pikken. De vrouwen zullen binden en de bussels op een stuik zetten |
Hooien: |
Met de zeis Ook met de maaibalk |
Met een paar man met de zeis het gras maaien, nadien alle dagen een paar maal keren om te drogen. Op balken harken om nadien samen gebonden met een wrongel, pakken te maken |
Ze zen goan 't huei moeiën en 't hui-i kieren,mèren goam 't bènnen en bennen hoalen Ze zijn gaan maaien,en het hooi keren,morgen gaan we het binden en binnen halen |
Stuiken: |
Strobussels |
De strobussels werden een paar dagen te drogen gezet met 4 tegen elkaar, rechtop |
De die kaan goe stuiken zetten Die kan goed stuiken zetten |
Dorsen: |
Met een dorsmachine |
De dorsmachine werd getrokken door een tractor De tractor dreef de machine aan door middel van een grote riem |
Ze kommen vandoige dasken Heye, de zakkendroigers a verwettigt ? Ze komen vandaag dorsen.Heeft u de zakkendragers al verwittigd? |
Bemesten: |
Met een beerton |
De beerton was meestal een oude wijnbarique van +- 1000l, de aal werd opgepompt door middel van een aan de buitenmuur bevestigde grote pomp,er staat nog een exemplaar boven op de Hoogbos,huis links van de weg |
Merren goan we zieëke voeren,stoat de zjiëkkarre a geriët? Morgen gaan we beer voeren, staat de beerkar al klaar? |
Rooien: |
Rooispade,kapmes |
De bieten werden door middel van een rooispade uitgestoken, op rijen gelegd en dan met een kapmes de kop(gelend) afgehakt en dan op hoopjes gezet |
Ieys noar de kauter goan bateroaven et doen Hij is naar den akker bieten gaan rooien. |
Rooien: |
Aardappelrooier |
De aardappelen werden rij per rij met een rooier uitgereden,alle beschikbare mensen kwamen dan aardappelen rapen |
Begoan merren patotters etdoen, wie komt er allemol roapen? We gaan morgen aardappelen rooien, wie komt er allemaal oprapen? |
Snoeien |
Kapmes |
De snoeier kwam en ging met sporen in de bomen,waar hij door middel van een zwaar kapmes de overtollige takken afkapte |
Léon en Neke Spelleman kommen noaste weke snoeien,ge moetse ni tevel citter geen,hè .... komen volgende week snoeien, ge moet ze niet te veel cieder geven, hé.. |
Houtbussels maken: |
Kapmes, binddraad en een mal |
Het gesnoeid hout werd in de winter in bussels gedaan, dat werd verkregen door het hout in een houtenmal te leggen,aantespannen met ketting en gebonden met een binddraad |
Noste weke goan we bèdzen moaken heim, wet moar hou houmes, davet goet snet! Volgende week gaan we houtbussels maken,hé,slijp uw kapmes, dat het goed snijd! |
Touréren: |
Pik en pikhaak |
Voor er met de machine gepikt werd, moest men eerst met de hand een gang pikken, zodat de pikmachine rond het veld kon rijden |
Ge moet merren goan toeréren op de Poensbeg Ge moet morgen gaan een gang gaan pikken op de ..... |
Dit waren zowat de bijzonderste werkzaamheden die de boeren uitoefenden een heel jaar lang. Hoe verliep voor de jeugd nu zo een jaar, in de jaren '50. Laten we beginnen in de lente. Vanaf dat de eerste zonnestralen in de lucht priemden, was er geen houden meer aan,der moest in den lochteng(moestuin) gewerkt worden(ieder huis had "ne lochteng"), vader haalde al het mest uit de stallen met de pipegalle(kruiwagen) en voerde het naar de lochteng, wij moesten helpen bij uitbreiën( opensprijden) van dat mest. Vader nam de spade ter hand en wij moesten het onkruid en het mest in het splet(geul tussen omgekeerde en niet omgekeerde grond) doen, na drogen werd de grond met de schoeper(verkruimelaar) klein gemaakt,dan werd er van alles gezaaid en pataten geplant,vader maakte de voren met een houweel en wij legden de pataten er in(dat plantgoed was al voor de winter aangekocht en op de zolder bewaard). Eens de tuin bewerkt waren we vrij, we konden gaan ravotten met de vrienden uit de buurt, opzoek naar vogelnestjes(Gaija was er nog niet) gewoon in het bos gaan spelen(der waren nog geen Groenen).Met Pinksteren ging de processie uit,we gingen bloemen plukken in de weiden(de weiden stonden toen vol met allerhande bloemen,je kunt u dat nu niet meer inbeelden, die kleurenpracht). Die bloemen werden dan voor ieder kapelletje uitgestrooid, en t'was om ter mooist.Iedereen uit de school had een taak in deze processie, der werden engeltjes en ook heiligen uitgebeeld,anderen droegen van die mooie lantaarns, de pastoor,toen paster Hurtecant, die liep onder een hemel met de Ciborie hoog voor hem opgestoken en dan volgden de notabelen en als laatst ons muziek"De Verenigde Vrienden". Ja, toen hadden we een fanfare. Ook in Everbeek- beneden hadden ze er een,"L' Union Musicale". (Tot het 1963 waren we namelijk bij de provincie Henegouwen, de voertaal was frans,meneer! Vandaar dat we allen een aardig mondje frans spreken, hé. Met pasen gingen we bij héél de familie paaseieren rapen in de tuin, maar we moesten wel wachten tot de klokken uit Rome terug waren,op Paaszondag begonnen die met veel kabaal te luiden en dat was het signaal waar we opwachtten! Op aswoendag gingen we met ze allen een zwart kruisjeop ons voorhoofd laten aanbrengen door de paster, dat mocht er van héél de dag niet af. Palmzondag gingen we met zen allen om gewijde palm naar de kerk. Die werd dan voor een heel jaar in huis opgehangen en rond de 4 hoeken van de velden gezet.Dat was voor alles goed, tegen ongeluk,brand, onweer en kwade geesten enz dat was het middel tegen alles en het werkte nog ook, als je der maar in geloofde, en zo waren er genoeg(allemaal!). In de maand mei hadden we ons handen vol, 't was" ronkord"(meikever) tijd. Na school liepen we alle hagen af ,opzoek naar die lieve beestjes. Die werden dan in een bokaal gestopt met wat hagebeukbladeren,ze moesten toch eten hebben, hé! Je had er drie soorten van," prekers,pasters en meulders). Den besten van uw bezit die ging in een "vapeurduske"(luciferdoosje) mee naar school, dan was het in de speeltijd "concours" (wedstijd)voor, de beste, de mooiste, die beste kon preken en vliegen, die sukkelaar kreeg dan een "twijndroad"(naaigaren) door zijn achterste en moest dan rond vliegen.Maar goed dat Michel van Gaia nog nie geboren was! De grote vacantie Tijdens de grote vacantie verveelden we ons niet,toen was er nog geen sprake van vacantieopvang, geen TV en andere pretpark toestanden.Dat moest allemaal nog uitgevonden worden. We hadden dagen te kort, ONS bos op den hoogbos ,dat was"the place to by".We gingen er voor een paar dagen in kamperen. Veel materiaal hadden we niet nodig, de ene bracht een paar kookpotten ,een frietpot wat lepels, vorken en messen, de andere bracht een paar preslakens mee(toen had iedereen dat in huis, dat waren lakens uit de franse suikerfabrieken waar de suiker door geperst werd,en gezien velen de "campagne" in frankrijk deden was dat hier in overvloed, alsook flessen vol met dikke stroop waar in de winter spekken(karamellen)op de vloer van gegoten werden), wat oude dekens, alles de fiets op en weg waren we voor een paar dagen. In het bos werden oorlogen gevoerd, zeker als die van Brakel kwamen, want die werden niet getollereerd in ONS bos. Onze wapens maakten we meestal zelf! Een hazelaren stok met een touw gespannen was goed voor een echte boog, de pijlen maakten we natuurlijk ook zelf , een katapult werd ook vlug gemaakt met een stuk rubber van een oude fietsband en een goede mik. Het is een paar maal voorgevallen dat we een krijgsgevangene die aan een boom gebonden was, gewoon vergeten waren.S'avonds kwamen dan de ongeruste ouders hun zoonlief zoeken en gemoogt gerust zijn ,dan kregen we der serieus van langs, de volgende maanden maakten we een omweg, waar die bewuste familie woonde. We leefden ook van de visvangst, hier in het bos zaten sterretjesforellen in de beek, in de zomer wanneer de zon op een bepaalde plaats door de bomen priemde, dan kon je, ze zien zonnen. Vangen was voor ons vrij simpel, we damden de beek af en gingen dan blootvoets in de beek onder de uitgespoelde wortels zoeken. Ook in alle beekjes waren er roodbaarsjes, bliekjes en doornvoorens, die werden dan gevangen en mee naar huis gebracht, in een grote haringbokaal gezet en zo hadden we een aquarium avant la lettre.Bij al dat visvangen moest je wel uitkijken naar bloedzuigers"lekketessen", want die waren er natuurlijk ook! En daar werden wilde verhalen over verteld! Een andere bezigheid was "peeschieten", naar een op de grond getrokken lijn mikken, voor wie er het dichts bij lag, de stuivers maakten we natuurlijk zelf van gegoten lood. We smolten het lood in een oude kom en goten dat dan in de rand van een omgekeerde "zjatte", een koffie tas.Met de"marbols", knikkers werd er natuurlijk ook veelvuldig gespeeld, zo erg zelfs, dat de nagels van de duimen doorgesleten waren. Rond september gingen we dan op zoek naar "champignons",weidepaddestoelen, en die kwamen hier ook veelvuldig voor. Als we der zin in hadden, dan gingen we zwemmen of varen op de beek, geen probleem de beek werd afgedamd en moeders"bassenk", zinken wastobbe was een ideale boot.Ook stelden we soms de kanonnen op,en lieten die dan met oorverdovend geluid knallen. Daar voor gebruikten we, een oude verfpot met deksel en carbuur, de meesten hadden dat in huis, want vader was stroper,( het cabuur werd gebruikt voor hun lichtbakken). We deden wat carbuur in de verfpot, water daarbij , maakten onder aan een klein gaatje, sloten het deksel af en door middel van een lange stok met een lont werd het gevormd gas in de doos aangestoken, met een luide knal tot gevolg.Een keer in de Poerensberg is dat niet al te best afgelopen, we hadden namelijk een oude melkbus gevonden en deze dan maar als experiment gebruikt, spijtig was dat in de nabijheid van een huis en waren een paar ruiten aan digelen gegaan. Kattewaad die toen nog kon, aan de kersen, oogstappels en aarbeien gaan zitten, menige keer werden we door een kwade boerin verjaagd, maar de zekerheid was er, dat we een beetje vlugger waren! Op afstand lachten we dat arme mens nog een beetje uit! Tot de bewuste, moe getergde boerin van haar oren kwam maken bij moeder,en dan volgde huisarrest! Waar we ook niet van weg te slagen waren, dat waren de dorsmachines.De bekenste onder hem, dat waren Jozef Berens ( Jefke Beer), Parike, Remi Pols (Mieke Peuls), Robert De Cock (Ber Kok),Everbeek, de gebroeders De Pessemier (Van Gustjes), Opbrakel. Als die in de buurt waren moest alles wijken!" Den dasmeulen es doar" . Dat was nogal een gevroet om die machines op de koer van die boederijtjes te krijgen! Daar kwam nogal wat volk aan te pas. Ge had een paar man die de bussels bovenaan in die grote bek kijlden, onderaan had je de zakkendragers, die de volle jutte zakken(+- 80 kg) naar de zolder droegen, om ze daar uit tekiepen, Dat waren meestal sterke mannen, die op tijd ne flinke pot bier nodig hadden, achteraan de machine, had je de mannen die de geperste balen meteen op een grote mijt stapelden. En wij! We speelden daaromheen, in het stro of in het kaf. Nadat alle werk gedaan was, had de boerin een ferme boerenmaaltijd klaar gemaakt en stond de bierkan op de tafel, want het stof moest weggespoeld worden. Enzo trok men verder maar de volgende boerderij, en wij daar achter aan! Begin september was het gedaan met de pret, terug naar school! Bij "miester Modde", Achiel Modde, en da was gene gemakelijken! Maar rechtvaardig en zij maar zeker als je van de school uit" Boembek " (Everbeek-boven) kwam dat je een eindje voorop was. Ik herriner me dat ik in Brakel RMS (Rijks Middelbare School), de beste was in de franse taal. Niet moeilijk, vanaf het 3e leerjaar kregen we iedere dag 1 uur franse les. Meester Modde was ook geducht voor zijnen "bruinen", dat was een hazelaren stok waar mee hij aanwees op het grote bord, maar die hij ook durfde gebruiken als je wat mispeuterd had,amaai mijn billen! In de herfst gingen we op zoek naar noten, iedereen had dat thuis, maar ergens anders en in groep was dat veel plezanter; hé. De bossen in, hazelnoten "hoeizenoten" trekken en kastanjenoten"kasteunnoten" rapen dat was pas fun, s'avonds moe, maar fier de buit uitstallen, de kastanjes op de Leuvense stoof laten openknallen dat was het! De winters waren ook een stuk harder dan vandaag, der lag wekenlang een pak sneeuw en het vroor dat het kraakte! Wat een plezier beleefden we, met de home made ijsstoel, vader maakte er een van wat planken en als glij-ijzers werden de "henddjels", handvat, van een "marmite", emmer, gebruikt; ge kon er ook een erven van een buur tot zelfs vaders eigen ijsstoel, nog uit zijn jeugd, toen leefden we nog niet in de wegwerp maatschapij! De Hoogbos dat was de atractie van jeugd, Val D'Isère moest nog uitgevonden worden! Men nam een kleine aanloop, liet zich op buik, op de ijsstoel vallen, en we zoefden helemaal tot beneden den Hoogbos, soms lande men eens in den "taluu", berm, maar dat was niet erg, we waren nog van die straffe, die nog met echte koemelk van bij "Fil Spelleman" gekweekt waren! Last van het verkeer hadden we nauwelijks, der waren, "Dokteur Groave", dokter, Nazaire De Graeve, met zijnen dikken Plymouth, "Dokteur Gote", dokter Albert Faignaert, die begon pas en reed met een aftandse Gilette (verdwenen moto merk, fabricqué en Belgique ), de altijd goedgezinde Herman, die met zijn, oude Auto- Mièsse autobus, van Wwe De Vos uit Brakel, de lijn Brakel - Lessines bediende, en die kwam dan met uren vertraging aan, want zijnen bus moest aan iedere herberg een beetje bekomen van al die "snie", sneeuw , en de passagiers gingen dan ook vlug " nen dreupel", borrel drinken, kwestie van de neus wat op te warmen!( toen waren er nog geen bushokjes, ieder café was een bushalte, en als men de bus wilde nemen, stak men aan het café een driehoekige Shell vlag buiten,"stekt ne kjer den drapeau buiten, 'k moe ne kjer noar Broakel, achter" kalissen hout","zoethout"!) Nest D'Hose kwam moeizaam met zijn Ford trakteurke(op petrol), een stevige driewielkar vol kolen der achter, den berg boven gekropen, die was kolen gaan laden op het station van Brakel, dan had je nog Oscar de "meulder", molenaar, met zijne groene Ford vrachtwagen, die wekelijks zijn ronde bij de boeren deed, en dat was het. Sneeuwkettingen moesten nog uitgevonden worden, dus maakte men ze zelf, door kettingen met een "luuze meule", verbindingsschakel, aan mekaar te zetten! Soms gingen we naar Ten Bosche glijden, daar zat nog wat meer vaart in! Maar ge moest wel uitkijken voor de gesloten "bariere", rolhekken, onderaan Ten Bosche,toen reed daar nog een trein. Neem het van mij aan, die hellingen zagen zwart van de kinderen, die kwamen van eind en ver naar deze "wintersportcentra". We maakten onze eigen Kerststal, en die werd versierd met"engelhaar" en hulst uit het bos, "Bobbonne", grootmoeder, bakte wafels op de Leuvense stoof, de wafels werden om aftekoelen op stro gelegd op de keukentafel, en iedereen deelde mee! Regelmatig werd de stilte verbroken door het luid gekeel van een varken, dan werd er ergens een zwijntje geslacht. Bijna in ieder huis werd een varken gekweekt, Né Kroet (Rene De Schauwer) en Bèr (Robert) Manssens waren de slachters van dienst. Ik zie nog steeds dat beeld voor ogen, net een schilderij van P. Breugel, de sneeuw rood gekleurd door het bloed, het varken zwart gebrand, de slager der bovenop, en met zijn mes, het verbrande haar afschrapend, dan werd het beestje(minimum 130 kg) met de kop naar beneden op een ladder gehangen, open gesneden en gans zijne mekaniek werd er dan uitgehaald. Het werd dan een nacht in de kelder gelegd om op te stijven en daags nadien werd alles netjes verwerkt. Wij mochten dan aan de vleesmolen draaien. Lekkere verse bloedworst, gehakt, paté ! De hammen en de buik werden met grof zout, gezouten en in de "zjempot", grote keramieken potten gestopt, stuk hout en een dikke steen der op, om alles onder controle te houden. Die bewuste potten komt men hier nog vaak tegen, nu worden ze gebruikt om bloemen in te planten, maar wie kent nog de oorspronkelijke functie er van? De zondag daar op was het"verkenkjeremesse", varkenskermis, en heel de familie werd uit genodigd. Hoeveel mensen kennen nog de smaak van een zelf gekweekt varken? Dat vlees van nu kunt u vergelijken met hardboard, droog en zonder smaak!!! Een 2-tal weken voor Drie Koningen was een hele drukke tijd voor ons, er werd dan ieder dag"keunenk", koning, gelopen, ieder huis werd aangedaan, der werd een liedje gezongen en met het" pintje " bekertje, rond gegaan, op het einde van onze ronde telden we het geld op het "bontje", veldweg, met behulp van een "pillelecht", zaklamp, en werd de opbrengst verdeeld. De dag nadien werd er druk overlegd met de andere groepen, waar het best een centje te verdienen viel, en waar we gezongen hadden en het had niets opgeleverd, die kreeg de stempel"das en bieste", wrek, dat huis werd dan genegerd door al de groepen! Eind Februari kwam de dooi, de kasseistenen zwommen in de ontdooide grond, en dan kreeg men van die bolle ruggen op de weg. Aan het begin van het dorp stond een verkeersbord, rode rand, witte achtergrond met zwarte D er in, op de kerktoren hing een grote rode vlag, wat betekende dat er een dooibareel was, dus verboden voor zwaar vervoer! En toen werd het weer lente !!! En "Bobbonne" bakte in de oven mattetaarten voor "kjeremes te Poasen", kermis Pasen.
|