|
6 Groot hof Amelgem
Uit de database "Meise"
496 In Amelgem zou er slechts een kapel gestaan
hebben in gevolge de stichting van het Groot Hof van Amelgem dat uitsluitend
door kanunniken werd uitgebaat en waar een proost werd aan toegevoegd.
12de eeuw Amelgem werd in de loop van de 12de en 13de
eeuw belangrijk omdat het hof aldaar rechtstreeks werd uitgebaat door de
lekebroeders van de abdij van Grimbergen onder leiding van een villicus
waarvoor de kapel werd opgericht.
1202 Mevrouw Adelicia, echtgenote van Geraard Berthout III en beschermvrouw van
de abdij van Grimbergen schonk goederen te Amelgem waaronder twee kleine
hoevetjes, gelegen rond het kerkhof aan de kapel, voor hun zielenrust. Het gaat hier dus niet over de hofsteden
Groot en Klein Amelgem.
1245 Twee oorkonden tussen de abdij van Grimbergen en het Kapittel van de
St.-Godele in Brussel vermelden Amelgem als zelfstandige parochie. Daarin stond Godfried van Amelreghem vermeld
als beheerder van de hoeve Groot Amelgem.
1284 De hoeve werd vermeld in een acte van hertog Jan van Brabant
1552De abdij van Grimbergen was verplicht haar uitgestrekt hof van Amelgem als
onderpand te stellen. Hiervoor had de
Heilige Stoel op 18 april 1453 toelating gegeven.(verplichtingen ingevolge het
Concilie van Trente)
1554 Van dit jaar bestaat er een korte beschrijving over het landgoed i.v.m. de
oorlogsbelastingen op het hof van Amelgem.
Het bedroeg in het totaal 147 ha, begrensd door de heerbaan ten Noorden
en de molenbeek ten Zuiden.
1560 Steven Leemans is de voornaamste pachter op Groot Amelgem, schrijft
prelaat A.Spira aan de abdij van Grimbergen.
Hij was dat vermoedelijk tot 1591, toen hij door vrijbuiters werd
gevangen genomen op de maandag van Vastenavond.
Ook de ouders van de moeder van kardinaal Sterckx, Leemans Barbe waren
pachters op het hof.
1585 Michaël De Meester, pastoor in Meise was provisor in de abdij van
Grimbergen en kreeg zo een mud gerst en een mud tarwe uit de abdijhoeve van
Amelgem in afwachting dat hij zelf kon brouwen.
1593 Steven Leemans, pachter van het hof, werd gegijzeld door vrijbuiters
en moest zich vrijkopen.
1621 Na Jan Jacobs van Hellebeke en Symon van der Elst was Jan Vits, die reeds
in 1606 zwaarder belast was en nog in 1621 met twee ploegen werd vermeld,
pachter van het hof.
1623 De hoevegebouwen van de abdij van Grimbergen werden toen verkocht aan
Peeter van der Schueren en zijn echtgenote Laurentia, pachters van het hof van
Amelgem.
1652 Prelaat de Velasco bouwde beroemde Duivelschuur
1705 In het Caertboek van de abdij van Grimbergen vinden we 2 vijverblokken of
2 visvijvers te Amelgem (een aan ieder hof).
1780 Op 28 december overleed Jan Baptist Leemans, pachter van het Groot Hof van
Amelgem. Dit was de opa van kardinaal
Sterckx.
1792 Op 2 november werd Engelbert Sterckx (later kardinaal) geboren op het
Groot Hof. Zijn vader was Guillaume,
pachter en de moeder was Barbera Leemans
1799 Op 30 juli werd Builelmus Sterckx, pachter van het Groot Hof, agent
municipal van Brussegem.
1992 Op 13 september werd een gedenkplaat opgehangen aan het Groot Hof,
geboortehuis van kardinaal Sterckx
Eigen Schoon en de Brabander 1961/8-10/378 Amelgem
14
(364) Amelgem
Deze wijk ligt niet op het grondgebied van Meise (van voor de fuzie) maar blijft nauw
verbonden met onze gemeente.
Dichter gelegen bij het centrum van Meise dan bij de dorpskom van de gemeente
Brussegen (nu Merchtem) waartoe ze
behoort (tot de fuzie) , en een
betere verbindingsweg, dragen ertoe bij dat de inwoners gericht blijven op
Meise. Deze hebben vaste relaties met de
Meisenaren en zijn meestal aangesloten bij de sociale organisaties van Meise (zoals de K.V.L.V., nu vrouwen met vaart).
de gewoonten uit het verleden houden stand.
Is het historische erfelijkheid.
Amelgem is tot heden een edel brokje natuurreservaat, typisch Brabants,
glooiend landschp nog ongeschonden ontsnapt aan grondspeculaties, aan de
woelende bulldozers. Het is topografisch
gebleven wat het in vroegere tijden was.
Amelgem de structuur : Kapel met hof enkele boerderijen wat tuinbouw en
smalle wegen totaal landelijk.
De kapel van Amelgem was in 1155 door Niklaas, bisschop van Kamerijk aan de
abdij van Grimbergen toegewezen.
Amelogem was in 1247 nog een zelfstandige parochie met een hofkapel en een
prachtig domein.
Op de hoeve Amelgem verbleven kloosterlingen en lekebroeders van de abdij van
Grimbergen.
Door besluit van bisschop Wilhelmus van Kamerrijk werd Amelgem een
ondergeschikte kerk van Meise en werd ze later bij Ophem gevoegd.
De oude kapel werd in 1636 vervangen door het gebouw dat nog bestaat en prelaat
Outers deed ze versieren met prachtige schilderijen. Deze zijn verdwenen.
8 september O.L.Vrouwgeboorte feestdag van de parochie werd gevierd met een
godsdienstige plechtigheid, hoogmis en processie.
Deze werd bijgewoond door de gilde van de edele handboog van St.-Sebastiaan en
van St.-Gregorius van Meise en Ophem; ook door de drossaard van het land van
Grimbergen en van beide baanderheren alsook de familie boechout.
Welke wegdeze processie volgde kan moeilijk beantwoord worden. Toch weten wij dat het rustaltaar opgericht
was tussen Amelgem en Ophem, waarschijnlijk op de Heirbaan. In dit geval was de baan van de Karelijck
naar Ophem vermoedelijk de processieweg.
Op de Heirbaan heeft men een mooi zicht op de parochie Amelgem en dit was een
geschikt verhoog om huizen en velden te zegenen.
Na de processie had een plechtige ontvangst plaats door de Abt van Grimbergen
in de grote zaal van de hoeve van Groot Amelgem zaal die nog bestaat. Naar alle waarschijnlijkheid was hier ook een
begankenis ter ere van St.-Gilles. Dit
zou verklaren dat nu nog de herberg (ondertussen
gesloten) bestaat die op het uihangbord de naam van de heilige draagt.
Rondopm de kapel woonden begijntjes en het is best mogelijk dat daar een klein
begijnhof bestaan heeft.
Zo, in de XIIde eeuw Elisabeth en Oda die aan de petancie van de abdij van
Grimbergen 20 stuivers schonk. De
begijnhoven ontstonden op het einde van de XIIde eeuw.
Er wordt ook verondersteld dat een perceel grond rondom de kapel bestemd was
tot begraafplaats.
Peeter van Rode op welcke goeden staat de Kapelle van Amelgem met het
kerckhoff daeromme gelegen.
Jan Vanden Eynde (Meise)
De hoeve Groot Amelgem
De geschiedenis van deze hoeve, nu beter gekend
onder de naam De duivelschuur loopt ver terug in het verleden, zeker tot in
de Frankische tijd en sommige deskundigen beweren tot aan de Romeinse
bezetting.
Dr. Verbesselt geeft zijn zienswijze : De Frankische stamhouder Amalhari uit
de IVde eeuw is o.i. niet de eerste bezitter geweest van het goed dat reeds
vroeger in het bezit moet geweest zijn van een gallo-Romeinse veldheer.
Amalhari zou de kern vormen van de naam Amelgem een taal leeft en woorden
ondergaan in de volksmond andere uitspraken en daarna ook andere schrijfwijzen. Bijzonder de klanken sem, hem, betekenend
hoeve, plaats, worden veel aan de stam van het woord toegevoegd. De afstammelingen van Amalhari die het
geslacht Amelrenghem vormden hebben deze hoeve in de XIIde eeuw in bezit
gehouden. Later werd dit domein eigendom
van de abdij van Grimbergen. De bebouwde
oppervlakte bedroeg 140 bunders, de jaarlijkse wisselbouw wintergraan,
lentebezaaiïng, braak of dries werden steeds toegepast.
De hoevegebouwen waren aan alle kanten omgeven door weiden en er werd aan
druiventeelt gedaan want voor de hoeve lag een wijngaard van ongeveer 1 bunder
en 7 roeden groot en achteraan een vijver.
Bij alle belangrijke hoeven werd een vijver uitgegraven om over voldoende
water te beschikken in tijd van schaarste en ook als er brand ontstond. Met betrekking tot deze vijvers heb ik
dikwijls horen spreken van brandput.
De hoeve die er nu staat werd opgebouwd in de XVIIde eeuw. Alleen de stallen zijn volledig
gemoderniseerd en dit na de brand van 1966.
Vermoedelijk werd omstreeks 1690 de splitsing van de bedrijfsoppervlakte
doorgevoerd en zo onstond nevens Groot Amelgem 80 ha een andere hoeve
Klein Amelgem of Klein Hof 45 ha.
De duur van de pacht : 9 jaar.
Verplichtingen van de pachters
. De huurprijs : voor akkers 11 gulden,
voor weiden 12 gulden. Ze waren vrij van
tienden, maar moesten enkele leveringen in natura doen : o.a. Klein Hof een
vet kalf leveren en houillevrachten (kolen naar de mijnen halen).
Deze pachters mochten geen gronden van andere eigenaars bewerken uit vrees dat
ze hiervoor de mest zouden gebruiken. Er
was ook nog de verplichting van 200 schapen te houden om over voldoende mest te
beschikken. Alles was gericht op de
vruchtbaarheid van de gronden. De opzeg
moest geschieden een half jaar voor het eindigen van de pacht.
De eerste pachter na de heropbouw van Amelgem in het begin van de XVIIde eeuw
is geweest Jan Van Bever afkomstig van het hof Bever-Strombeek. Een neef van Jan Van Bever huurde het hof te
Hamme. In 1704 hebben we als pachter op
Groot Amelgem de genaamde Jan Heynbeke en na hem Cosmas Leemans. In 1786
Guillaume Sterckx uit St.-Maartens Lennik die huwde met de oudste dochter van
Leemans. Ze waren de ouders van
kardinaal Sterckx, geboren te Groot-Amelgem op 2 november 1792. Tijdens het Frans bewind zijn de
kloostergoederen ook Amelgem tot nationaal domein verklaard. Alsdan is het gezin Sterckx verhuisd naar het
Hof te Oppem dicht bij de kerk waar de kardinaal een bidkapel deed
bouwen. Deze staat langs de nieuwe baan
naar Asse.
In de eerste helft van de XIXde eeuw was Amelgem zwartgoed eigendom
geworden van Baron Van der Linden.
Simon Margé laatste witheer pastoor van Meise en voordien provisor van de
abdij van Grimbergen, zat de baron dusdanig aan zijn vel dat deze op 13.3.1818
beloofde elk jaar een somme van honderd
croonen te betalen aan de rechthebbende abdij (pastoraal archief).
In Amelgem had men twee watermolens de ene lag waaarschijnlijk aan de vijver
tussen de twee hoeven en de andere bestaat nog : de Elveriksmolen.
De Duivelschuur
De boer van Amelgem had een overvloedige oogst en geen voldoende
ruimte om te bergen. Een deel van de oogst zou beschadigd worden en dit verlies
maakte hem zeer bezorgd.
Terwijl de boer stond te dubben trad een keurig geklede man op hem toe en vroeg
: Waarom ziet U er zo bekommerd uit?
De landsmanverklaart zijn moeilijk geval.
In de dialoog met de onbekende heeft de boer zijn ziel aan de duivelverkocht,
op voorwaarde dat in de loop van de nacht een nieuwe schuur zou gebouwd worden
en volledig afgewerkt voor het kraaien van de haan.
Gekweld door gewetenswroeging vertelde hij aan zijn vrouw wat hem was
overkomen.
Zijn echtgenote zweeg als een graf, maar dacht na om uit de knel van de duivel
te geraken.
Ze ging s morgens heel vroeg met de lantaarn in de hand naar het kippenhok
maakte lawaai en de haan begon te kraaien.
De schuur was niet voltooid
de duivels sloegen op de vlucht en de
verkoop van de ziel was te niet. Deze
lepe boerin was de duivel te slim af.
Met zulke boerin in het aards paradijs zou Satan het niet gehaald hebben
en
alles zou beter verlopen zijn voor de nakomelingen.
Jan Vanden Eynde (Meise)
Toneel Lindemans en Jef Verbesselt
Poppenspel Jef De Cuyper
Ring TV Jef De Cuyper
284 Retroroute Meise
De Cultuurraad van Meise lanceerde een niet onaardig initiatief, dat vroeger reeds in andere vormen opwag maakte.
Op een uitgestippelde route staan panelen, waarop een oude foto, prentkaart of tekening met een verklarende tekst. Bij de bronnen op de circulaire vinden wij o.a. blog erfgoedmeise door Jef De Cuyper. Hier had beter gestaan : http://blog.seniorennet.be/erfgoedmeise. Om mijn lezers de kans te geven de teksten te vergelijken met het blog, geef ik hier de referenties :
Parochie Originele Naam nr. blog Meise, Circulaire
o.d.t.v.St.-M.
Oppem Groot hof Amelgem 90
De keuze van de gebouwen roept vragen op. Ware het niet beter geweest zich te baseren op de top 21 van de historische panden in Meise aflevering 128 Gemeentewonderen ?
|
