De Kapel O.-L.-Vrouw Geboorte in Amelgem

In het zacht glooiend landschap van Amelgem aan de hoek van de Amelgem- en de Kaarlijkstraat in de parochie van Oppem staat dichtbij de grens met Wemmel sinds 1637 een kapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Geboorte. De wat vergeten kapel in eenvoudige barokstijl gebouwd pronkt er onder een groep aloude hoge bomen vlakbij een hofstee waar recent een B&B geopend werd.

Reeds vóór 1142 werd dit gebied geschonken aan de pas gestichte abdij van Grimbergen. Oude oorkonden vermelden dat er in 1155 al een kapel stond en dat er enkele broeders van de abdij in Amelgem verbleven in een parochie ondergeschikt aan de kerk van Meise. De kapel was verbonden aan de Norbertijnenhoeve ‘Hof van Amelgem’. In de 13^de eeuw werd Amelgem bij de parochie van Oppem gevoegd en was de kapelaan een Norbertijn van Grimbergen.

De huidige kapel in witte steen werd onder prelaat Outers in barokstijl gebouwd in 1637. De voorgevel met een rond venster boven de mooi omlijste toegangsdeur, loopt uit op een gebogen fronton waarin een steen het jaar 1637 vermeldt. Helemaal bovenaan is er een klokkentorentje waarvan de klok ouder is dan de kapel, want men kan er op lezen ‘Jan van den Gheyn heeft mij gegoten MCCCCCCVII’ (1607). Deze klokkengieter was gevestigd in Mechelen. De zijgevels hebben elk twee hoge vensters. De sleutelstenen binnen in het gewelf tonen de wapens van prelaat Outers en dit van de abdij Grimbergen. Boven het altaar ziet men het eikenhoutenbeeld van Maria met het Kind Jezus.

Elke week werd er in de kapel een Mis opgedragen door de kapelaan van Oppem en jaarlijks was er een grote plechtigheid met processie op 8 september, feestdag van O.-L.-Vrouw Geboorte. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de kapel als een ‘abominabele verlatenheid’ een rommelkot. Het eikenhouten Mariabeeld werd naar de pastorij van Oppem gebracht. Prelaat Outers had in de kapel gezorgd voor mooie schilderijen, die helaas verloren zijn gegaan.

In een brochure geschreven door Kan. D. J. Delestré en Dr. Jan Lindemans kan men volgende mooie evocatie lezen, die we hier dankbaar overnemen.

“Denken we een ogenblik terug aan dat schoon verleden, vol innig eenvoudig maar sterk geloof. Langs lanen en banen zien we de edele families uit den omtrek komen aangereden op de brede, kostbare karossen met blinkende paarden bespannen. Over de veldwegels komen de boerenmensen aangestapt. De hoeven van Amelgem en de kapel zijn feestelijk uitgedost. Op de brede straat liggen reeds de veldbloemen in `t mulle zand gestrooid. Op het torentje en op het rustaltaar tussen Amelgem en Oppem wuiven de wimpels en wapperen de vlaggen. De abt van Grimbergen komt uit de grote hoeve getreden. Omringd van blanke Norbertuszonen gaat hij naar de kapel en groet minzaam het volk, dat daar staat in de ronde. Het klokje tampt. De plechtigheid begint. Ongekunstelde stemmen zingen de heilige gezangen. Onder de consecratie is alles stil; ook het volk dat moet buiten blijven op het kerkhof knielt en bidt. Na de Mis komt de stoet in beweging. De trom der Gilde van den Edelen Handboog van Sint Sebastiaan en van Sint-Gregorius van Meise en Oppem, de Broederschap van de H. Drievuldigheid stappen op maat vooruit. De heer Drossaerd van den Lande van Grimbergen en de beide Baanderheren zijn daar in vollen tooi. De edele familie van Bouchout stapt achter de rijen, vóór den abt die het Hoogwaardig draagt. De zonne speelt en schittert en flikkert in de zijden en fluwelen priestergewaden. Helder klinkt het spel der ‘fiffers en kornemuzen’ en het volk zingt mee één van de volksliederen ter ere van het H. Sacrament door de Norbertijn Daniël Bellemans gedicht. En zo gaat het voort langs heuvel en helling door de groene velden, tot weer alles stil valt aan het rustaltaar, waar de abt de zegen geeft aan het biddende volk. Dan trekt de stoet weer kapellewaarts. Nu dondert het geschut der bombarden, en hun donder sterft weg tezamen met de laatste galmen der liederen. Na de dienst is het ontvangst in de grote zaal van Amelgems hoeve. De Abt ontvangt er de edellieden en de boeren van de omtrek, terwijl het volk buiten leute viert.

Zo was het en ging het er aan toe tot 125 jaar geleden. De oude mensen konden het nog zo schoon vertellen, gelijk een tachtigjarige het deed aan mijn goede vader: die grijsaard had het gehoord van zijn vader. En nu ! `t Is alles vergeten, weggedeemsterd in de nacht van `t verre verleden; nog enkel een herinnering blijft er voort leven bij sommige oude families.

Het belang van deze nederige bidplaats is waardig om bewaard te blijven. Ze is een merkwaardig model uit de 17^de eeuw. Te meer daar de kleine gebouwen in die aard niet weinig bijbrengen tot het schilderachtig uitzicht van onze landschappen; ze breken de eentonigheid en zijn als bouwkundige bloemen die niet zonder barbaarsheid uit te rukken zijn uit de grond die ze versieren.

Laat ons hopen dat deze parel van het Brabants schone land, Amelgem, meer en meer de belangstelling en de bescherming zal genieten van al wie nog wat voelt voor onze eigen landelijke schoonheid.”

Op zondag 8 september, de feestdag van O.-L.-Vrouw Geboorte, zal Maria aan haar kapel te Amelgem feestelijk gevierd worden met een eucharistieviering om 14 u.30. De plechtigheid wordt opgeluisterd door het Parochiaal Mannenkoor van O.-L.-Vrouw ter Noodt Merchtem. Bij mooi weer is de viering in openlucht bij de kapel en na de plechtigheid blijven we met een drankje en hapje gezellig napraten.

Frans Stoffelen