‘Ik Jij Wij’ is één van de tentoonstellingen van Rasa. Rasa maakt onder andere tentoonstellingen met hedendaagse kunst. Het gaat met andere woorden om kunst die gemaakt is door de mensen van nu, die leven in de wereld van nu. Rasa spitst zich dan ook toe op de kinderen van nu. Zo reist Rasa onder andere naar bibliotheken waar zij kinderen uitnodigen en leren wat kunst is. Rasa beschikt zowel over tentoonstellingen voor kleine kinderen (vier tot negen jaar) als voor de al iets grotere kinderen (vanaf tien jaar).

‘Ik Jij Wij’ is een tentoonstelling en forum over de identiteit en de interactie met de ander. Het is bedoeld voor kinderen vanaf 10 jaar. Met ‘Ik’ wordt er bedoeld dat er op zoek gegaan wordt naar wat van jou is. De ‘Jij’ heeft betrekking op het ontwikkelen van je identiteit in interactie met de ander. ‘Wij’ spitst zich dan weer toe op het zich verbonden voelen met anderen, een groep vormen, je erbij voelen. De kunstwerken, de beelden en de video’s in deze interactieve tentoonstelling vertellen een verhaal over mensen.

(bron: www.rasa.be)

Volgens mij wordt cultuur hier smal benaderd. Het gaat om een tentoonstelling voor een afgebakende doelgroep met een afgebakend onderwerp. Er zijn ook een beperkt aantal kunstenaars die tentoongesteld worden.

De aandacht gaat volgens mij heel duidelijk naar het proces. Het gaat om een interactieve tentoonstelling, wat al wijst op het belang van het proces. Het is ook de bedoeling dat de kinderen, aan de hand van de kunstwerken, op zoek gaan naar hun eigen identiteit. Ze maken dus als het ware een proces door tijdens deze tentoonstelling.

De functie die voor mij het duidelijkst te herkennen valt is cultuuroverdracht. Het gaat hierbij om het begeleiden van processen zoals hier bijvoorbeeld het zoeken naar de eigen identiteit. In mindere mate komen volgens mij ook de functies van cultuurbeleving en cultuurspreiding aan bod.

De interventiestrategie  die het meest op de voorgrond komt is volgens mij cultuurconsumptie. Men tracht kinderen te bereiken en hen te laten kennismaken met kunst, dit alles op een kindvriendelijke manier.

Het Gewestelijk handelsagentschap is met een nieuw initiatief op de proppen gekomen, namelijk ‘Make Brussels’. Dit project is bedoeld voor burgers met een bepaald creatief en/of cultureel talent, waaronder koks, architecten, designers en schilders. De bedoeling is het centrum van Brussel te betoveren waardoor de stad een grotere aantrekkelijkheidsfactor krijgt. De tien Brusselse wijken die deelnemen zijn Dansaert, Nieuwstraat, Sint-Katelijne, Sint-Jacob, Zavel, Kunstberg, Marollen, Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuw, Grote Markt en Zuid-Lemonnier. Een mogelijk idee kan bijvoorbeeld het organiseren van een modeshow in de Dansaertstraat zijn. De bedenkers van de tien ideeën die de meeste stemmen hebben gekregen, kunnen elk tot 30.000 euro winnen.

(bron: www.kunstwerkt.be)

Volgens mij wordt cultuur hier breed benaderd. Ik denk dit omdat het project bedoeld is voor creatief en/of cultureel talent, zonder verdere specificatie van een bepaalde kunst. Zowel koks, architecten, designers en schilders worden als voorbeeld aangehaald en kunnen aan deze wedstrijd deelnemen.

De aandacht gaat volgens mij voornamelijk naar het product, aangezien het om een wedstrijd gaat waarbij de deelnemers zoveel mogelijk stemmen moeten trachten te verzamelen. Er wordt dus gestemd op het product en de bedoeling is om de stad aantrekkelijker te maken. Het uitzicht of het product is dus van belang.

De twee functies die ik het meest herken binnen dit kunstproject zijn cultuurschepping en cultuurbeleving. Cultuurschepping komt volgens mij het duidelijkst naar voren aangezien er aan potentiële deelnemers gevraagd wordt om zelf iets creatiefs te maken of te organiseren (= schepping). Daarnaast denk ik aan cultuurbeleving omdat de 10 gekozen ideeën tentoongesteld zullen worden in de 10 deelnemende Brusselse wijken en dus ook ‘beleeft’ kunnen worden door alle mensen die daar passeren.

De interventiestrategie die het meest op de voorgrond komt is volgens mij cultuurproductie. Aan de hand van deze wedstrijd worden mensen met een creatief en/of cultureel talent aangemoedigd om bij te dragen tot cultuur.

“Veranderingen binnen het kunstenlandschap beginnen bij de makers, de kunstenaars. Een schouwburg vervult enkel de rol van presentatieplek.” Wat vinden jullie van deze stelling? Onderbouw je mening grondig.

Dat de makers, de kunstenaars, het kunstenlandschap beïnvloeden lijkt me duidelijk en moet volgens mij in beperkte mate kunnen. Iets creëren levert het beste resultaat op als je je creativiteit de vrije loop mag geven. Dat de makers dus enige vrijheid krijgen, komt volgens mij de kwaliteit van kunst ten goede. Toch ben ik niet akkoord met de stelling dat alles bij hen begint en dat een schouwburg enkel de rol van presentatieplek vervult. De bedoeling moet nog steeds zijn om zoveel mogelijk mensen te bereiken en te laten participeren aan kunst en cultuur. Hun mening en interesses zijn dan ook van essentieel belang om je aanbod hierop af te stemmen. Volgens mij kan een schouwburg hierbij een belangrijke, centrale rol vervullen als klankbord tussen de makers en hun publiek. Een schouwburg moet volgens mij gaan luisteren bij haar toeschouwers wat die verwachten en die informatie dan doorspelen aan haar makers.

Stel je voor dat je morgen aangeworven wordt binnen de kunsteducatieve werking van een museum. Welke inhoudelijke accenten zou jij dan naar voor schuiven? Hoe zou je deze inhoudelijke accenten vertalen in concrete acties binnen het museum?

Eerst en vooral vind ik het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen bereikt worden met het aanbod in een museum. Ik zou dus heel uiteenlopende thema’s en verschillende vormen van kunsteducatie aanbieden doorheen het jaar. Zowel groot en klein, arm en rijk, stadburgers en plattelandsmensen, mannen en vrouwen, Belgen en vreemdelingen … moeten zich aangesproken voelen door het aanbod.

Ik denk dus dat het belangrijk is om voldoende interactie te hebben met je publiek, zodat je te weten komt wat die mensen boeit en hoe je die mensen het best bereikt. Daarnaast lijkt het mij vanzelfsprekend dat de wijze waarop je aan kunsteducatie heel verschillend is bij de verschillende doelgroepen. Kinderen moet je bijvoorbeeld op een andere manier (kortere duur, speelser, meer ervaringsgericht) benaderen dan volwassenen.

Zelf doen en experimenten vind ik zelf heel belangrijk. Volgens mij is experimenteel leren een manier van leren waarbij de bewustwording en aandacht het grootst zijn. De dingen die je dan leert, blijven je meestal ook lang bij. Zeker bij kinderen zou dit een grote rol spelen binnen de kunsteducatieve werking van mijn museum, maar ook bij volwassenen is dit volgens mij een krachtige methode.

Samen kunnen reflecteren en de eigen ervaringen delen zou een ander belangrijk aspect zijn binnen mijn kunsteducatieve werking. Ik denk hierbij aan de kunsteducatieve activiteit die ik bijgewoond heb rond het thema ‘stilte’. Er was veel interactie tijdens deze vorming en dat zette ons allen aan tot nadenken, bezinnen, het delen van ervaringen … Dat gaf een meer diepzinnige dimensie aan die vorming en gaf mij een goed en aangenaam gevoel. Dat gevoel zou ik ook willen creëren bij de bezoekers.

Voor het kiezen van de thema’s zou ik voornamelijk luisteren naar mijn publiek. Ik zou trachten alle mogelijke doelgroepen te bereiken en te weten te komen voor welke thema’s ze de stap naar het museum zouden zetten. Dit lijkt me geen evidente manier van werken, maar volgens mij wel de meest effectieve om een zo breed mogelijk publiek te kunnen bereiken.

Ik zou dus met een breed aanbod aan uiteenlopende thema’s werken. Kringgesprekken, samen reflecteren, samen uitproberen en experimenteren zouden centraal staan binnen onze kunsteducatieve werking. Er zou ook zeker een aangepast aanbod zijn voor kinderen en jongeren.

Kunsteducatie begeleiden vergt expertise in het begeleiden van leerprocessen én expertise in de kunsten. Waar liggen jouw uitdagingen? Motiveer je antwoord.

Als ik de opsplitsing maak tussen het begeleiden van leerprocessen en expertise in de kunsten, lijkt het mij duidelijk dat ik vooral over dat tweede aspect nog veel te leren heb. Ik heb geen enkele ervaring in het begeleiden van kunsteducatie, maar denk dat ik met mijn theoretische achtergrond over de nodige vaardigheden beschik om leerprocessen te begeleiden. Uiteraard zou ik aanvankelijk de nodige ervaring missen en zou ik hier gaandeweg in groeien, maar dit zou me zeker haalbaar lijken. Daarvoor zou ik echter eerst zelf meer met kunst moeten omgaan. Ik denk dat je eerst zelf die leerprocessen moet doorlopen hebben, vooraleer je die op gepaste wijze kan begeleiden.

Wat mijn expertise in de kunsten betreft, is er volgens mij veel meer werk aan de winkel. Mijn interesse in kunst en cultuur is de laatste jaren gegroeid, maar blijft nog steeds heel beperkt. Behalve toneelvoorstellingen bijwonen, doe ik niet veel dat met kunst te maken heeft. Mijn kennis rond kunststromingen en –technieken beperkt zich dan ook tot wat ik me nog herinner van op school. Mijn participatie aan kunst beperkt zich ook tot toneelvoorstellingen. Ook hieraan zou ik dus moeten werken om mijn kennis te verbreden.

Op maandag 25 januari 2016 heb ik de kunsteducatieve vorming ‘Geraakt door de oorlog – Oorlog en kunst’ bijgewoond bij VormingPlus Brugge. Deze activiteit stond onder begeleiding van Philippe Hinnekint. ‘Kunst als aanklacht tegen de oorlog’ vormde de rode draad tijdens deze vorming. Het begon met een filmfragment uit Goya’s ghosts als inleiding op de oorlogsschilderijen van Goya. Vanaf het begin was ik verrast door de extra dimensie die schilderijen krijgen wanneer je het verhaal erachter hoort. De combinatie van oorlog en kunst vond ik heel fascinerend. Op een interactieve en meeslepende wijze kreeg ik meer inzicht in de inquisitie, het Spaans koningshuis, het etsen, … Daarna werd ‘Guernica’ van Picasso besproken en de historische achtergrond ervan toegelicht. Ook hier vond ik de wisselwerking tussen kunst en geschiedenis heel boeiend. De schilderijen maakten het oorlogsverhaal interessanter en omgekeerd maakten de verhalen het schilderij aantrekkelijker. Daarna werd verder ingezoomd op de Spaanse burgeroorlog en de fotojournalist Robert Capa. Opnieuw heel boeiende onderwerpen die aan de hand van kunst een meer levendige dimensie kregen. Als afsluiter kregen we het begin van de film Saving private Ryan (Spielberg) te zien. Daarin zijn zowel beelden van Capa, het beeld van the falling soldier (Picasso) als van 3 mei 1808 (Goya) terug te vinden. Dit laatste wordt bijvoorbeeld uitgebeeld door 17 minuten lang geen gezicht van een Duitse soldaat te laten zien.

Ik had deze activiteit gekozen omdat het onderwerp ‘oorlog’ mij sowieso aanspreekt. Toch was ik aangenaam verrast door hoe ik deze vorming beleefd heb. Het culturele, kunstige aspect van deze vorming heeft mij geen seconde gestoord en heb ik zelfs als een enorme meerwaarde ervaren. Het was mijn eerste kennismaking met de combinatie van kunst en oorlog en het was zeker een meevaller. Eén plus één was in dit geval drie.

Op maandag 15 februari heb ik mijn tweede educatieve activiteit bijgewoond. Het ging om ‘Stilte en kunst: een interactieve verkenning’, onder begeleiding van Virginie Platteau (onder meer redacteur van Rekto:Verso). Deze vorming vond plaats bij VormingPlus Kortrijk. Ik had voor dit onderwerp gekozen omdat ik vind dat ‘stilte’ een interessant onderwerp is om over na te denken. Dat deze educatieve activiteit sterk reflectief en soms zelfs filosofisch getint was, beantwoordde dus volledig aan mijn verwachtingen. Er passeerden enorm veel kunstenaars de revue (Morandi, Hans Op de Beeck, Masao Yamamoto, Jan Van Riet, Vermeer, Marina Abramovic, Awoinska van der Molen en nog vele anderen). Hun werken werden gebruikt als aanknopingspunten om het te hebben over ‘stilte’. Tijdens deze vorming vielen er heel wat interessante quotes om over na te denken. Ik denk bijvoorbeeld aan “there will never be silence” (John Cage), “stilte ontstaat enkel als mensen er aandacht voor willen geven” en “stilte heeft een enorme kracht” (Virginie Platteau). Ook de verschillende manieren van kunstenaars om stilte in beeld te brengen, zetten aan tot nadenken. Deze vorming leverde meer vragen op dan antwoorden, maar dat was ook de bedoeling. Het heeft mij aangezet tot nadenken, ik heb boeiende, filosofische woorden gehoord; ik heb heel uiteenlopende betekenisgevingen en beeldvormingen gezien voor stilte.

Tijdens de vorming rond kunst en oorlog stonden beide onderwerpen centraal en versterkten die mekaar. Tijdens deze interactieve verkenning diende kunst volgens mij eerder als instrument om tot taal te komen. Kunst hielp om het onderwerp aan te snijden en om zaken te vertellen die niet ‘ver-woord’ kunnen worden. Beide vormingen en beide manieren om kunst aan te grijpen om iets te vertellen, vond ik heel fascinerend. Het heeft mijn eerder geringe interesse in kunst vergroot en mij het besef gegeven dat kunst een krachtig instrument kan zijn. Daardoor ben ik kunst op zichzelf ook meer beginnen te appreciëren, omdat ik nu meer op zoek ga naar het verhaal of de beeldspraak die erachter zit.

Bijlagen:
Attest 1.docx (252.4 KB)   
Attest 2.pdf (219.6 KB)   

Effecten van deelname aan cultuur worden breed omschreven. Van goed voor je gezondheid, voor de economie, het sociaal weefsel… Van welk effect ben jij het meest overtuigd en waarom? Motiveer je antwoord.

Om deze vraag te beantwoorden, lijkt het mij niet onlogisch om te kijken naar welk domein van cultuur in mijn leven het meest beïnvloedt. Het moet gaan om het effect waar ik het meest overtuigd van ben, dus lijkt het mij een goed idee om te kijken naar de effecten die ik zelf ondervind. Dat zijn dan ook de effecten waar ik het meest van overtuigd kan zijn.

Dat cultuur effecten heeft op domeinen zoals de economie, het cognitieve vlak, het sociale weefsel en ervaringswaarden is voor mij begrijpelijk en lijkt me ook heel belangrijk voor onze samenleving. Zeker de domeinen van economie en sociaal weefsel zijn volgens mij domeinen die het zeker kunnen gebruiken om gestimuleerd te worden door cultuur. Toch is het van de effecten van cultuur op het domein van de gezondheid dat ik het meest overtuigd ben.

Kunst en cultuur kunnen je laten genieten, lachen, nadenken, reflecteren, bezinnen enzovoort. Of het nu om een komisch toneelstuk gaat of om een diepzinnige lezing, het doet iets met een mens en het brengt emoties met zich mee. Zelf ondervind ik dit ook regelmatig. Kunst en cultuur, in welke vorm dan ook, geeft mij een goed gevoel. Je komt onder de mensen, je wordt aangezet tot lachen en/of nadenken over een bepaald onderwerp, je denkt even aan niets anders dan aan datgene waarnaar je kijkt en/of luistert. Ik ben nog nooit met een ‘ongelukkig’ gevoel naar buiten gestapt na een culturele activiteit of tentoonstelling, integendeel. Ik ben er ook van overtuigd dat dit voor het merendeel van de mensen geldt. Deelnemen aan of het bijwonen van kunst en cultuur zou ik in het rijtje zetten bij activiteiten zoals een natuurwandeling maken, aan yoga doen, gaan sporten… Het is een moment waarbij je tijd maakt voor jezelf en je hoofd leeg kan maken. Daarnaast zijn dit volgens mij ook allemaal activiteiten die bevorderlijk zijn voor het welzijnsgevoel en algemene tevredenheid.

Vanaf 1975: individualisering van de vrijetijdsbesteding

--> Democratisering, privatisering, diversificatie, hedonisme, mondialisering

De wortels van de cultuurparticipatie

Eind jaren 70: haast absoluut geloof in de goede werken en effecten van de cultuurspreiding

• Territoriale of horizontale cultuurspreiding

• Sociale of verticale cultuurspreiding

Participatiedrempels:

Motivatie, tijdsgebrek, geografische drempel, fysieke beperkingen, sociale, financiële en informatie-drempels.

Het publiek en de doelgroepen:

• Het kleine kernpubliek = peer group

• Belangstellende participanten (‘outcrowd’ van de ‘incrowd’)

• Incidentele bezoekers of deelnemers

Cultuurparticipatie herontdekt?

1999, Bert Anciaux als minister van Cultuur à start van breed uitdeinend participatiedebat

Participatiestrategieën:

• Participatie dient gericht te zijn op het vergroten van de positieve vrijheid van de mens

• Participatie mag niet gereduceerd en geïsoleerd worden tot een middel

• Participatie gebeurt altijd in context

• Er moet worden geïnvesteerd in de culturele habitus

• (het gebrek aan) participatie heeft altijd te maken met duidelijke of verborgen uitsluitingsmechanismen

Bemiddeling:

= werk dat moet verricht worden om de artistieke creatie in contact te brengen met het publiek

Cultuureducatie:

Draagt sterk bij tot de vorming van cultuurcompetente mensen

Cultuurcommunicatie:

Pleidooi voor meer aandacht voor kunst en cultuur op de openbare omroep, in kranten en magazines

Misverstanden over cultuurparticipatie:

• Hoge cultuurparticipatie werkt de verlaging van het artistieke niveau in de hand

• De overheid dwingt kunstenaars om de artistieke lat lager te leggen in functie van meer publiek

• Iedereen moet naar het theater

• Kunst is niet voor de gewone mensen

• Kunstinstellingen en cultuurhuizen communiceren in een taal die iedereen begrijpt

• Je mag geen onderscheid aanbrengen tussen cultuuruitingen, dat werkt discriminatie in de hand

• De materiële en financiële drempels zijn onbetekenend

• Sociaal-artistiek werk is bedoeld om cultuurparticipatie te verhogen

• De invloed van de media is verwaarloosbaar

• Het kan artiesten niet schelen hoeveel volk er komt kijken

• Iedereen kent de regels en rituelen

• Dankzij het beleid van cultuurspreiding bereiken we iedereen

Bijlagen:
Cultuurparticipatie- Kwestie van kunnen kiezen.pdf (990.3 KB)   

= een essay over kunst en participatie van dramaturg Erwin Jans

Filosoof Safranski over verwarringen die gepaard gaan met het globaliseringsproces

• Metafoor van het verdwaald zijn in het bos

  • Terugkeren op zijn stappen

  • Verder wandelen

  • Gaan zitten

==> Pleidooi voor vertraging en bezinning, voor een concentratie op het hier en het nu

Vrij zwevende kunst

Paradigmawissel in het definiëren van de plek van de kunsten in de samenleving

• Autonome individu, autonome natie, autonome kunst (2^e kwart 19^e eeuw)

• Moderne kunst wordt gekenmerkt door vorm van ‘sociale vrijzwevendheid’

We zijn de knoop!

Globaliseringsproces à individu en natie zijn opgenomen in een netwerk van relaties

Het belangrijkste kenmerk van netwerken is dat ze geen centrum hebben.

Ook als individu zijn we een knooppunt geworden in een netwerk. In een netwerksamenleving wordt het inter, het tussen, belangrijker dan het intra, het innerlijke.

On-maat

Kunsthistorica Wendy Steiner:

• 20^e eeuw: autonome kunst ('sublieme': verscheurende, verontrustende, vervreemdende)

• 21^e eeuw: heteronome kunst (‘schoon’: communicatie, troost, openheid en dialoog)

• Van groot belang dat kunst kwaliteit van ‘on-maat’ blijft behouden: een ‘on-maat’ die de ‘maat’ van de cultuur steeds opnieuw bevraagt en uitdaagt.

• Op zoek naar een nieuwe verhouding tussen kunst en samenleving

Een ruwe, wilde bar…

Tim Etchells over nieuwsoortige artistieke instelling: “een theater dat de ruimte van het volledige leven omvat en precies daardoor gebroken en gefragmenteerd is”

7000 eiken planten

Charles Esche: ‘geëngageerde autonomie’

Autonomie verschuift van kwaliteit van het kunstwerk naar de kritische, zelfstandige houding van het individu

Kunst als openbare ruimte

Van kunst in de openbare ruimte moeten we naar kunst van de openbare ruimte en kunst als openbare ruimte.

Inter-esse

Een artistieke praktijk die zich door interesse kenmerkt, is betrokken op zijn sociale, urbane, politieke, ecologische, educatieve … context.

De draden van Ersilia: als symbool voor relaties die mensen van Ersilia met elkaar hadden

Resetting the Stage: boek van Dragan Klaic die ‘participatie’ of ‘interesse’ praktisch uitwerkt

Speelruimte: van het allergrootste belang om mentale speelruimte en fysieke speelruimtes te creëren

Bijlagen:
Visietekst participatie.pdf (421.6 KB)   

Normaal heeft ieder museum tegenwoordig een aanbod voor kinderen. Bij MAC’s, het museum op de voormalige Waalse mijnsite Grand-Hornu, is het hele museum momenteel kindvriendelijk. Le Grand Atelier is een unieke tentoonstelling dat volledig op kindermaat gemaakt is. In dit artikel geeft Gerhard Jäger, bezieler van Art Basics for Children (ABC), zijn mening over deze tentoonstelling.

Het kind als pedagoog, daar draait de hele expositie rond. Le Grand Atelier is geen kinderachtig museum. Je hoeft kinderen niet te leren kijken naar kunst, hun blik is juist leerrijk.

Zelf werkt ABC het liefst in kleine groepjes en gedurende een hele dag, om ook met minder assertieve kinderen een persoonlijke band te creëren. Wat is het belang van kunsteducatie voor kinderen? Het gaat erom dat kunstervaringen kunnen helpen om in kritische situaties in het leven beter te reflecteren.

Le Grand Atelier toont ook aan dat kunst deel uitmaakt van de wereld. Er bestaat dan ook een enorme diversiteit aan kunst. Door heel verschillende dingen naast mekaar te plaatsen in het museum, toont deze tentoonstelling die diversiteit en heterogene wereldvisie.

De verdienste van Le Grand Atelier is niet dat kinderen hier leren om serieuze kunstwerken te appreciëren. Wel  dat MAC’s een voorstel doet over hoe elke museumbezoeker kunst zou moeten kunnen bekijken: als een spontane esthetische ervaring, een nieuwsgierige verkenning. De informatie bij de werken is bewust miniem gehouden zodat jong en oud gewoon kunnen rondkijken en vrij kunnen associëren.

Bijlagen:
Skip de gids, neem een kind.pdf (679.1 KB)   

Dit artikel vormt een antwoord op het artikel ‘schrap educatie, onthoud kunst’ van Wouter Hillaert. ‘Educatie’ duidt op die bijzondere eigenschap van kunst: je kan het leren, je kan er iets mee/van/over leren.

Ten eerste nuanceert Lode Vermeersch de opdeling die Hillaert maakt binnen de organisaties die bezig zijn met cultuureducatie. De vier verschillende types van organisaties die aangehaald worden (jeugdorganisaties, educatieve diensten, DKO en kunsteducatieve organisaties) lijken volgens hem te veel op een karikatuur en missen de nodige nuancering.

Volgens een meta-onderzoek kunnen verschillende vormen van educatie op maar liefst twintig clusters van kenmerken van elkaar verschillen. Het gaat hierbij om kenmerken zoals leerdoelen van de instelling, de locatie, inspraak van de lerende enzovoort. Als we die kenmerken dan vergelijken over die vier types van organisaties, zien we minstens evenveel gemeenschappelijke punten als verschillen. Bovendien blijkt de vergelijking ook onvolledig als die wordt beperkt tot vier types van organisaties. Er bestaan nog tal van organisaties die bezig zijn met kunsteducatie, aangezien kunsteducatie een vorm van levenslang leren is geworden.

Hillaert heeft een punt als hij erop wijst dat binnen het kunstendecreet vooral kunstenaars en professionals met een artistieke scholing het gezicht van de kunsteducatie gaan bepalen. Maar kunsteducatie gaat niet zomaar over kunstwerk met zijn intrinsieke kenmerken, maar wel over wat zich afspeelt tussen het kunstwerk en de omgeving, de context, het publiek, het individu. En dat proces is een leerproces. En dus komt dit proces neer op ‘kunst plus educatie’: kunsteducatie, meteen het dubbele van de helft.

Bijlagen:
Kunsteducatie - Het dubbele van de helft.pdf (783.1 KB)   

Dit is een uitgave van SoCiuS op vraag van de sociaal-culturele volwassenenorganisaties. Dit vormt een visieproject met als doel een toekomstbeeld voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk te ontwikkelen. Tijdens visiedagen werd getracht een antwoord te bieden op de volgende vraag: “Op welke wijze kan en moet het sociaal-cultureel volwassenenwerk vorm geven aan haar culturele functie?”. Deze vraag werd opgedeeld in vier deelkwesties:

1. Een visie op cultuur

2. De wezenlijke bijdrage van het sociaal-cultureel werk inzake cultuur

3. Samenwerking inzake cultuur

4. De culturele functie zichtbaar maken

    

1. Een sociaal-culturele visie op cultuur

   1. Cultuur als factor (= als drijvende kracht achter, als motor van de samenleving)

   2. Cultuur als facet (= als bepaald aspect van de sociale werkelijkheid)

      1. Cultuur als product en als proces

      2. Een enge (aspectuele) en een brede (holistische) benadering van cultuur

   3. Cultuur als sector (sterke beheersingslogica of functionele rationaliteit)

      • Taken/opdrachten voor sociaal-cultureel volwassenenwerk: cultuuroverdracht, cultuurbewaring, cultuurspreiding, cultuurbemiddeling, cultuurschepping, cultuurbeleving

         

2. De wezenlijke bijdrage van het sociaal-cultureel volwassenenwerk inzake cultuur

   1. Drie sociaal-culturele interventiestrategieën

      1. Het organiseren van cultuurconsumptie (deel-‘nemen’ aan cultuur)

      2. Het realiseren van cultuurproductie (deel-‘hebben’ aan cultuur)

      3. Het faciliteren van cultuurkritiek (deel-‘zijn’ van cultuur)

          

3. Samenwerken inzake cultuur

   1. Kracht van het sociaal-cultureel volwassenenwerk met betrekking tot haar culturele functie: sociaal-constructionistische visie, faciliterend, participatief, kritisch, normatief, innovatief, sociaal en multifunctioneel karakter

   2. Samenwerking en de consumeren-strategie

      1. Cultuuroverdracht, cultuurbemiddeling, cultuurbewaring

   3. Samenwerking en de produceren-strategie

      1. Cultuurschepping, cultuurbeleving, cultuurspreiding

   4. Samenwerking en de kritiseren-strategie

      1. Cultuurbeleving, cultuurkritiek

          

4. Het zichtbaar maken van de culturele functie van het sociaal-cultureel volwassenenwerk

   1. Cultuur als sector zichtbaar maken

      1. Bij organisaties: aantonen van de eigen geleverde inspanningen en gerealiseerde effecten inzake de culturele functie

   2. Cultuur als facet zichtbaar maken

      1. In organisaties: via missie, doelstellingen, aankondigingen, jaarverslagen, beleidsplannen

   3. Cultuur als factor zichtbaar maken

      1. Door organisaties: aanwezigheid van de organisatie in de samenleving, de maatschappij, het publieke forum, de pers, de media, de straten, de huiskamers

Bijlagen:
Ons gedacht - Sociaal-cultureel volwassenenwerk en de culturele functie.pdf (644.3 KB)   

De drie werken van cultuur

De drie werken van cultuur zijn socialiseren, kwalificeren en subjectiveren.  Socialiseren heeft te maken met het verbinden van mensen, het delen van iets gemeenschappelijks onder mensen. Hierbij kan het gaan om betekenissen die gedeeld worden of het delen van culturen (bijvoorbeeld een sportcultuur, een politieke cultuur enzovoort). Een ander werk van cultuur betreft het kwalificeren. Kwalificeren verwijst naar het rangschikken of ordenen. Dit gaat over wat een cultuur voor zichzelf belangrijk, mooi en nodig vindt. Cultuur vormt mensen. Het betreft regels, maten normen en gezaghebbende stemmen. Cultiveren is een belangrijk begrip in deze context. Cultuur wordt dan als beschaving gezien, met hiërarchieën, normen, waardeoordelen, keuzen en beoordelingen. Daarnaast kunnen we ook stellen dat cultuur subjectiveert. Het gaat om het verwerven van een zelfstandige plek binnen die culturele ordening, zijn autonome stem laten horen, nieuwe perspectieven en invalshoeken aanbrengen. Ondanks het bestaan van sociale orde en hiërarchieën, niets is voor altijd vast en onveranderlijk. Dankzij cultuur is er altijd een andere blik en invalshoek mogelijk op de dingen.

Wat cultuur met een mens en een samenleving doet

In dit boekje worden de effecten van cultuur onderverdeeld in vijf domeinen: het cognitieve vlak, de gezondheid, ervaringswaarden, de economie en het sociale weefsel.

Op het cognitieve vlak blijkt dat actief en passief aan cultuur doen, bijdraagt aan meer zelfreflectieve kennis. Zo zouden ook het bespelen van een muziekinstrument en het luisteren naar positief gestemde muziek positieve effecten hebben.

 Op het vlak van gezondheid vertellen onderzoeksresultaten ons dat hoe meer betrokken men is met cultuur, hoe groter de mate van tevredenheid over onze gezondheid en het leven. Deelnemen aan culturele activiteiten zou dus ons welzijnsgevoel vergroten. Als derde realiseert cultuur ook ervaringswaarden. Hierbij blijkt dat de verschillende kunstdisciplines tot heel uiteenlopende ervaringswaarden kunnen leiden en dat mensen met veel verschillende verwachtingen hierrond aan kunst deelnemen. We noemen er een aantal van op: spanning, ontsnappen aan de realiteit, vermaakt worden, uitgedaagd worden, ter discussie stellen van opvattingen, relaxen, zaken uitdiepen enzovoort.  

Bij de effecten van cultuur op de economie kunnen we vier soorten effecten onderscheiden. Ten eerste zorgt cultuur voor directe en indirecte werkgelegenheid en voor economische activiteiten. Ten tweede zorgt cultuur ook voor de heropleving van steden of stadsdelen. Als derde bevordert cultuur ook de aantrekkelijkheid  van een stad of gebied om er te wonen of aan recreatie te doen. Ten vierde hangen cultuur en creativiteit nauw samen. Er lijkt dan ook een verband te zijn tussen een grote creatieve bevolkingsgroep en de economische prestatie van een stad of streek.

Een laatste domein waar cultuur effect op heeft, is het sociale weefsel. Cultuur bevordert de sociale cohesie en is goed voor verbinden, onderlinge betrokkenheid en de leefbaarheid  van buurten. Zo sluiten mensen die aan cultuur doen zich ook vaker aan bij verenigingen. Wie meer aan cultuur participeert, bouwt dus ook meer sociale relaties op.

Bijlagen:
De waarde van cultuur.pdf (1.1 MB)   

Hallo,

Deze blog kwam tot stand binnen het kader van mijn opleiding Bachelor in het Sociaal Werk (Afstandsonderwijs).

De cursus van het vak Culturele methodiek bestond uit 8 teksten. Op basis van die inleidende teksten kregen we een aantal verwerkingsopdrachten.

De samenvattingen van de 8 inleidende teksten zijn te vinden onder 'inleidende teksten' in het linker tabblad.

Onder iedere samenvatting is een link naar de integrale tekst te vinden.

Dit zijn de 8 teksten:

- Kunst in de wereld - Participatiestrategieën

- Visietekst participatie

- Ons gedacht! Sociaal-cultureel volwassenenwerk en de culturele functie

- De waarde van cultuur

- Skip de gids, neem een kind (over kunsteducatie uit Rekto Verso)

- Kunsteducatie: het dubbele van de helft (Rekto Verso)

- Het raadsel rond de intrinsieke waarde

- Cultuurparticipatie: kwestie van kunnen kiezen

De verwerkingsopdrachten zijn per thema terug te vinden in het linker tabblad.

De verwerkingsopdrachten omvatten de volgende thema's:

- de culturele functie

- participatie

- waarde van cultuur

- kunsteducatie

Veel leesplezier!

Jimmy Debal

In bijna elke beleidsnota van gemeente, provincie of rijk is er, naast een extrinsieke waarde, ook sprake van een intrinsieke waarde. Dit artikel vormt een zoektocht naar de intrinsieke waarde van kunst en cultuur.

De omgang met de kunst zelf komt op de eerste plaats. De positieve effecten van kunst zoals economische groei, toerisme, sociale cohesie, integratie of welzijn komen op de tweede plaats. De intrinsieke waarde van kunst is dus minstens even belangrijk als de extrinsieke waarde ervan. Ook de overheid lijkt dit steeds meer te beseffen. In tal van teksten wordt de intrinsieke waarde van kunst aangehaald en het belang ervan aangeduid. Maar wat verstaat men nu onder die ‘intrinsieke waarde’?

Op websites en in beleidsnota’s valt geen duidelijk antwoord te vinden op bovenstaande vraag. Van Dale omschrijft intrinsiek als ‘wezenlijk’ of ‘tot het wezen behorend’. Heel wat wetenschappers uit verschillende disciplines poogden de essentie van kunst en de waardevolle effecten ervan te omschrijven. Achteraf moet er echter geconcludeerd worden dat een eenduidige definitie van kunst niet te geven is. Ook de effecten van kunst zijn moeilijk objectief te omschrijven. De intrinsieke waarde van kunst lijkt aan de waarneming van wetenschappers te ontsnappen.

In opdracht van The Wallace Foundation in Amerika is enkele jaren geleden een brede inventarisatie gepubliceerd van onderzoek naar het belang van kunst voor de samenleving. Volgens hen gaat het bij intrinsieke effecten vooral om de persoonlijke, subjectieve ervaring van het individu. Hierbij is kunst eerder te beschouwen als een specifieke vorm van communicatie.

Kunst verruimt de horizon. Het gaat niet enkel om het herkennen van het bekende, maar vooral om het verkennen van het onbekende. Kunst brengt mensen in contact met beelden, personages, geluiden, gebeurtenissen, die ze anders niet of minder snel zouden tegenkomen. Maar ook meer realistische kunst verruimt je horizon door ervaringen van de ene mens op de andere over te dragen. 

Kunst is een voertuig. Een kunstwerk is als het ware een voertuig waarmee de mens op verkenning, ontdekking en avontuur kan gaan. Hierin schuilt volgens historica Lea Dasberg de aantrekkingskracht van kunst op kinderen. Kunst biedt het individu een venster op een andere wereld dan de leefwereld waarin men zelf leeft.

Kunst slaat een brug. Kunstwerken bieden een inkijk in een innerlijke wereld. Het menselijk leven roept voortdurend spanningen op, die niet geheel tot ontlading kunnen komen. Kunstwerken roepen op hun beurt nieuwe spanningen op, spanningen die echter gerichter en specifieker zijn. De bestaande spanningen kunnen hierdoor opgaan in deze nieuwe spanningen. Hierin zou een bevrijdende werking van de kunstbeleving liggen. Kunst kan een oplossing bieden als uitlaatklep voor opgekropte gevoelens, onvervulde wensen of onbenoemde gedachten. Zo kan kunst een brug slaan tussen een innerlijke wereld en de buitenwereld.

Kunst wordt nog steeds als een luxeverschijnsel gezien waar vooral de elite van zou profiteren. Toch heeft een kunstloze samenleving nooit bestaan. In deze tijd is een samenleving zonder musea, theaters of muziekpodia ondenkbaar. Ook in elke voorbije en bestaande cultuur zijn aanwijzingen te vinden voor het bestaan van kunst. Kunst is onlosmakelijk verbonden met het menselijk bestaan. In die zin zou ook de intrinsieke waarde van kunst eenieder aan het hart kunnen gaan.

Bijlagen:
Het raadsel rond de intrinsieke waarde.pdf (242.2 KB)   

1. De groeiende ongelijke toegang tot de publieke besluitvorming

2. De dominantie van de economische sfeer (marktkapitalisme)

3. Staat van non-verandering op cultureel niveau

Filosoof Hans Blokland: cultuur is een van de meest ongelijk verdeelde goederen in de samenleving

• 2 participatiedilimma’s:

• In hoeverre kan/mag een persoon worden ingewijd in een cultuur, zonder dat zijn vrijheid wordt aangetast?

• In welke mate is het gerechtvaardigd om de voorkeuren van mensen te verwerpen?

Debat tussen cultuuridealisme en cultuurrelativisme:

• Cultuuridealisme: hoge cultuur dichter bij het volk brengen

• Cultuurrelativisme: alle culturen zijn evenwaardig

Participatie aan cultuur bevorderen in een realiteit van sociale ongelijkheid kent geen andere mogelijkheid dan de moeilijke weg van het bevorderen van positieve vrijheid.

Een oordelende openbaarheid

• Habermas: theorie van het ‘communicatief handelen’
• Pablo Freire: ‘culturele actie voor vrijheid’

è Machtsvrije dialoog als model om de openbaarheid te herorganiseren

Herverdeling van macht

Een van de hoofdoorzaken van het participatieprobleem is dat cultuur vertrekt en eindigt bij de middengroep, waardoor het cultuuraanbod te eenzijdig is. In de discussie moet niet alleen de diversiteit aan culturele experts centraal staan, maar ook de diversiteit in publiek aanbod.

Strategieën

Condities:

1. Participatie dient te zijn gericht op het vergroten van de positieve vrijheid van de mens

2. Participatie mag niet gereduceerd en geïsoleerd worden tot een middel

3. Participeren gebeurt altijd ‘in context’

4. Er moet worden geïnvesteerd in de culturele habitus (de kinder- en jeugdjaren)

5. (het gebrek aan) participatie heeft te maken met duidelijke en verborgen uitsluitingsmechanismen

Participatiestrategieën:

• Kunstinteractie (als methode)

  • kansengroepen participeren actief aan het creëren van artistieke symbolen

• Lokale trajecten (als afstemming)

  • Ontwikkeling van een gedeelde visie en aansluitende praktijken op lokaal niveau

• Transversaal handelen (als vernieuwing)

  • Samenwerkingen, waarbij de werkingen van de verschillende domeinen niet enkel mekaar raken, maar ook mekaar beïnvloeden en verrijken

• Vitale coalities

  • Maken de brug tussen een steeds groter wordende complexiteit van de samenleving zelf, en de vaststelling dat de overheid deze complexe samenleving niet langer alleen de baas kan

     

Bijlagen:
Kunst in de wereld - Participatiestrategieën.pdf (633.4 KB)