Wat met jouw cultureel kapitaal? Wat kreeg je mee van thuis? Via school? Via vrienden?

Aan welke vormen van cultuur participeer je? Aan welke niet? Hoe komt dit? Welke drempels spelen er voor jou?

Als ik eerlijk ben, moet ik mijn cultureel kapitaal als behoorlijk beperkt omschrijven. Zeker op jongere leeftijd nam ik zo goed als nooit deel aan kunst of cultuur. Van thuis uit werden we hierin heel vrij gelaten en zeker niet aangezet of gedwongen. Als kind of puber klinkt ‘kunst’ helemaal niet stoer of interessant. Ik voelde me dan ook helemaal niet aangetrokken tot kunst of cultuur.

Het is pas wanneer we met school naar de bibliotheek gingen, een toneelstuk gingen bekijken of een museum bezochten dat ik voor een eerste keer op een noemenswaardige manier in aanraking kwam met kunst. Ik heb nooit met tegenzin aan die activiteiten deelgenomen. Eenmaal ik daar was, kon wat ik zag of hoorde mij wel bekoren. Toch zat ik toen nog in een periode waarin sport het overgrote deel van mijn vrije tijd in beslag nam, waardoor ik zelf niet verder op zoek ging naar kunstige of culturele activiteiten. Ik maakte er met andere woorden zelf geen tijd voor, ook al begon ik toen al te beseffen dat het wel iets voor mij was.

Het is pas sinds ik de leeftijd heb om zelfstandig op reis te gaan en auto te rijden, dat ik ook uit mezelf op zoek ga naar dergelijke activiteiten. Wanneer ik op reis ben, ga ik musea en andere culturele activiteiten zeker niet uit de weg.

Toch is mijn deelname aan kunst en cultuur nog steeds beperkt en vooral eentonig. Als ik op reis ben, kies ik voor de toeristische trekpleisters. Dit doe ik dan meer om de ‘naam’ zoals Het Louvre dan om wat ik daar onder ogen zal krijgen. Tijdens de rest van het jaar ga ik bijna uitsluitend naar toneelstukken kijken. Mijn nonkel regisseert en speelt zelf mee in het jaarlijkse toneel van zijn parochie. Daar ga ik ieder jaar naartoe. Daarnaast heb ik samen met mijn vriendin ook een abonnement bij het cultureel centrum van Moorslede. Uit hun aanbod kiezen we jaarlijks een aantal toneelstukken die we gaan bijwonen. Dit kunnen doen met mijn vriendin vormt een extra stimulans om dit op regelmatige basis te organiseren.

Zoals het ondertussen wel duidelijk geworden is en ik reeds aangegeven heb, is mijn cultureel kapitaal dus heel beperkt. Toch merk ik de laatste jaren hier een positieve evolutie in. Ondertussen ben ik ook steeds meer boeken beginnen lezen en ga ik ieder jaar naar meer toneelstukken kijken. Ik sta ook meer open voor andere vormen van kunst dan vroeger.

Ik was bijvoorbeeld heel aangenaam verrast door mijn persoonlijke ervaringen bij de twee kunsteducatieve activiteiten die we moesten bezoeken in het kader van dit opleidingsonderdeel. Ik ontdekte eens iets anders dan een toneelstuk en het viel enorm goed mee. De sfeer was veel serieuzer en minder luchtig dan bij een toneelstuk, maar toch hield ik er een positief en goed gevoel aan over. Ik vond de combinatie van oorlogsgeschiedenis en kunst bijvoorbeeld enorm fascinerend. Ook de meer interactieve en filosofische vorming rond ‘stilte’ is voorbij gevlogen. Na die vorming bleek niet alleen ‘stilte’ iets krachtigs te zijn, maar ook kunst op zich. Deze twee kunsteducatieve activiteiten smaakten naar meer en ik denk dat ik nu tot het volledig besef gekomen ben dat ik mijn participatie aan kunst en cultuur mag verbreden.

Als laatste wil ik nog even stilstaan bij welke drempels ik allemaal ondervond of nog steeds ondervind. Informatiedrempels speelden vroeger misschien een rol, maar kan ik al meerdere jaren niet meer inroepen als excuus. Fysieke, financiële, sociale of geografische drempels zijn er nooit geweest voor mij. Ik denk dat tijdsgebrek en motivatie de belangrijkste factoren zijn. De motivatie was er in mijn kinderjaren gewoon niet. Toen ik voor het eerst in aanraking kwam met kunst en cultuur via school, speelde het tijdsgebrek volgens mij een grote rol. Mijn motivatie voor en interesse in sport was groter dan die voor kunst en naast sport en school had ik nog weinig vrije tijd over. Na verloop van tijd raakte ik wel gemotiveerd om theaterstukken bij te wonen. Tijd voor andere disciplines van kunst had (of maakte?) ik echter niet, behalve dan als ik op reis was en er uiteraard wel tijd voor had. Op die manier kon ik ook de smaak niet te pakken krijgen voor andere kunstdisciplines. Achteraf bekeken is het best wel jammer dat ik schooluitstappen en opdrachten zoals deze nodig heb om interesse te krijgen in dergelijke activiteiten. Maar anderzijds is dat ook de rol van school en opleiding om ons te laten kennismaken met kunst en cultuur. Ik denk dat ik naar de toekomst toe steeds meer tijd zal maken en zal kunnen genieten van een kunstige of culturele uitstap. Het is ook iets dat ik later wil meegeven met mijn kinderen. Ik zou het hen zeker niet opleggen, maar hen er wel mee laten kennismaken zodat ze weet hebben van het bestaan ervan.

 ‘In Vredesnaam’ is een initiatief dat georganiseerd wordt in het Kasteelklooster Sint-Jansberg. De bedoeling is dat er door kinderen en volwassenen een gigantisch groot fresco getekend en ingekleurd wordt, met als thema ‘een vredevolle wereld’. De focus wordt gelegd op de vrede via het herdenken van de oorlog. Het initiatief is zowel voor kinderen als voor volwassenen bedoeld, waardoor er een ruimte gecreëerd wordt waarbij jong en oud samen creatief zijn. De deelnemers worden begeleid door Rafaël Timmermans met hulp van enkele vrijwilligers van Kasteelklooster Sint-Jansberg. In de wereld zoals we die kennen, worden kleurboeken gemaakt door volwassenen, maar ingekleurd door kinderen. Bij ‘In Vredesnaam’ worden de rollen echter omgedraaid. De kinderen tekenen het fresco, die ingekleurd wordt door volwassenen. Er wordt op deze manier enerzijds geluisterd naar de boodschap van de kinderen.  Anderzijds ervaren de volwassenen tijdens het inkleuren een moment van rust en eenvoud. Iedereen is er welkom van mei tot en met september en dit elke eerste en derde zondag van de maand tussen 14u en 17u.

(bron: www.sintjansberg.be)

Dit project vind ik een mooi voorbeeld van het verschoven participatieparadigma. Iedereen mag aan dit project deelnemen. Je hoeft geen kunstenaar te zijn, het maakt niet uit of je jong of oud bent. Ook de traditionele rollen (volwassenen tekenen, kinderen kleuren in) worden omgedraaid. Iedereen mag deelnemen en een zo groot mogelijke fresco, en dus een zo groot mogelijk aantal bezoekers, is een van de doelstellingen.

‘Met ons 10’en’ is een kunst- en participatieproject in de stad Tienen waarbij verschillende groepen aan het werk gingen. Onder die groepen behoren mensen die vaak minder kansen kregen, alsook mensen die nog maar pas nieuw in de stad zijn. De groepen werden door kunstenaars begeleid, wat leidde tot acht kunstwerken. De deelnemers zoomden in op plekken in de stad die voor hen belangrijk zijn en verbeeldden wat voor hen belangrijk is en waar ze van dromen. Theater Tievo maakte een kortfilm over hun voorstelling “Mag ik even alsjeblieft”. Achter ’t Polderke in Grimde tekenen buurtbewoners een abstracte skyline van hun wijk, gevuld met hun rijke geschiedenis. Steven Massart maakte met een 30-tal kinderen een fotoreportage in de omgeving van het Kapucijnen- en Torsinplein. Tijdens de Kweikersparade beeldde Vissenaken in tafereel 3 haar gedroomde ‘fiets-o-strade’ uit: een veilige fietsverbinding tussen dorp en stad. Ook het kunstwerk van De Tiense Wereldvrouwen werd al voorgesteld: verschillende gezelschapspelen waarmee de vrouwen een beter contact willen maken met de autochtone Tienenaars.

(bron: www.demos.be)

Dit vind ik misschien wel het mooiste voorbeeld van een kunst- en participatieproject die ik gevonden heb. Binnen een stad worden eens de kansarmere groepen aangesproken om deel te nemen aan kunst en cultuur. Via kunst wordt er naar hun mening en opvattingen gepeild. Verschillende thema’s zoals contact met autochtonen, veiligheid voor de fietsers en dergelijke worden aangekaart aan de hand van de voorgestelde creaties. Zowel volwassenen als kinderen en de kansarmere groepen van de stad komen aan bod.