Hallo,

Deze blog kwam tot stand binnen het kader van mijn opleiding Bachelor in het Sociaal Werk (Afstandsonderwijs).

De cursus van het vak Culturele methodiek bestond uit 8 teksten. Op basis van die inleidende teksten kregen we een aantal verwerkingsopdrachten.

De samenvattingen van de 8 inleidende teksten zijn te vinden onder 'inleidende teksten' in het linker tabblad.

Onder iedere samenvatting is een link naar de integrale tekst te vinden.

Dit zijn de 8 teksten:

- Kunst in de wereld - Participatiestrategieën

- Visietekst participatie

- Ons gedacht! Sociaal-cultureel volwassenenwerk en de culturele functie

- De waarde van cultuur

- Skip de gids, neem een kind (over kunsteducatie uit Rekto Verso)

- Kunsteducatie: het dubbele van de helft (Rekto Verso)

- Het raadsel rond de intrinsieke waarde

- Cultuurparticipatie: kwestie van kunnen kiezen

De verwerkingsopdrachten zijn per thema terug te vinden in het linker tabblad.

De verwerkingsopdrachten omvatten de volgende thema's:

- de culturele functie

- participatie

- waarde van cultuur

- kunsteducatie

Veel leesplezier!

Jimmy Debal

In bijna elke beleidsnota van gemeente, provincie of rijk is er, naast een extrinsieke waarde, ook sprake van een intrinsieke waarde. Dit artikel vormt een zoektocht naar de intrinsieke waarde van kunst en cultuur.

De omgang met de kunst zelf komt op de eerste plaats. De positieve effecten van kunst zoals economische groei, toerisme, sociale cohesie, integratie of welzijn komen op de tweede plaats. De intrinsieke waarde van kunst is dus minstens even belangrijk als de extrinsieke waarde ervan. Ook de overheid lijkt dit steeds meer te beseffen. In tal van teksten wordt de intrinsieke waarde van kunst aangehaald en het belang ervan aangeduid. Maar wat verstaat men nu onder die ‘intrinsieke waarde’?

Op websites en in beleidsnota’s valt geen duidelijk antwoord te vinden op bovenstaande vraag. Van Dale omschrijft intrinsiek als ‘wezenlijk’ of ‘tot het wezen behorend’. Heel wat wetenschappers uit verschillende disciplines poogden de essentie van kunst en de waardevolle effecten ervan te omschrijven. Achteraf moet er echter geconcludeerd worden dat een eenduidige definitie van kunst niet te geven is. Ook de effecten van kunst zijn moeilijk objectief te omschrijven. De intrinsieke waarde van kunst lijkt aan de waarneming van wetenschappers te ontsnappen.

In opdracht van The Wallace Foundation in Amerika is enkele jaren geleden een brede inventarisatie gepubliceerd van onderzoek naar het belang van kunst voor de samenleving. Volgens hen gaat het bij intrinsieke effecten vooral om de persoonlijke, subjectieve ervaring van het individu. Hierbij is kunst eerder te beschouwen als een specifieke vorm van communicatie.

Kunst verruimt de horizon. Het gaat niet enkel om het herkennen van het bekende, maar vooral om het verkennen van het onbekende. Kunst brengt mensen in contact met beelden, personages, geluiden, gebeurtenissen, die ze anders niet of minder snel zouden tegenkomen. Maar ook meer realistische kunst verruimt je horizon door ervaringen van de ene mens op de andere over te dragen. 

Kunst is een voertuig. Een kunstwerk is als het ware een voertuig waarmee de mens op verkenning, ontdekking en avontuur kan gaan. Hierin schuilt volgens historica Lea Dasberg de aantrekkingskracht van kunst op kinderen. Kunst biedt het individu een venster op een andere wereld dan de leefwereld waarin men zelf leeft.

Kunst slaat een brug. Kunstwerken bieden een inkijk in een innerlijke wereld. Het menselijk leven roept voortdurend spanningen op, die niet geheel tot ontlading kunnen komen. Kunstwerken roepen op hun beurt nieuwe spanningen op, spanningen die echter gerichter en specifieker zijn. De bestaande spanningen kunnen hierdoor opgaan in deze nieuwe spanningen. Hierin zou een bevrijdende werking van de kunstbeleving liggen. Kunst kan een oplossing bieden als uitlaatklep voor opgekropte gevoelens, onvervulde wensen of onbenoemde gedachten. Zo kan kunst een brug slaan tussen een innerlijke wereld en de buitenwereld.

Kunst wordt nog steeds als een luxeverschijnsel gezien waar vooral de elite van zou profiteren. Toch heeft een kunstloze samenleving nooit bestaan. In deze tijd is een samenleving zonder musea, theaters of muziekpodia ondenkbaar. Ook in elke voorbije en bestaande cultuur zijn aanwijzingen te vinden voor het bestaan van kunst. Kunst is onlosmakelijk verbonden met het menselijk bestaan. In die zin zou ook de intrinsieke waarde van kunst eenieder aan het hart kunnen gaan.

Bijlagen:
Het raadsel rond de intrinsieke waarde.pdf (242.2 KB)   

1. De groeiende ongelijke toegang tot de publieke besluitvorming

2. De dominantie van de economische sfeer (marktkapitalisme)

3. Staat van non-verandering op cultureel niveau

Filosoof Hans Blokland: cultuur is een van de meest ongelijk verdeelde goederen in de samenleving

• 2 participatiedilimma’s:

• In hoeverre kan/mag een persoon worden ingewijd in een cultuur, zonder dat zijn vrijheid wordt aangetast?

• In welke mate is het gerechtvaardigd om de voorkeuren van mensen te verwerpen?

Debat tussen cultuuridealisme en cultuurrelativisme:

• Cultuuridealisme: hoge cultuur dichter bij het volk brengen

• Cultuurrelativisme: alle culturen zijn evenwaardig

Participatie aan cultuur bevorderen in een realiteit van sociale ongelijkheid kent geen andere mogelijkheid dan de moeilijke weg van het bevorderen van positieve vrijheid.

Een oordelende openbaarheid

• Habermas: theorie van het ‘communicatief handelen’
• Pablo Freire: ‘culturele actie voor vrijheid’

è Machtsvrije dialoog als model om de openbaarheid te herorganiseren

Herverdeling van macht

Een van de hoofdoorzaken van het participatieprobleem is dat cultuur vertrekt en eindigt bij de middengroep, waardoor het cultuuraanbod te eenzijdig is. In de discussie moet niet alleen de diversiteit aan culturele experts centraal staan, maar ook de diversiteit in publiek aanbod.

Strategieën

Condities:

1. Participatie dient te zijn gericht op het vergroten van de positieve vrijheid van de mens

2. Participatie mag niet gereduceerd en geïsoleerd worden tot een middel

3. Participeren gebeurt altijd ‘in context’

4. Er moet worden geïnvesteerd in de culturele habitus (de kinder- en jeugdjaren)

5. (het gebrek aan) participatie heeft te maken met duidelijke en verborgen uitsluitingsmechanismen

Participatiestrategieën:

• Kunstinteractie (als methode)

  • kansengroepen participeren actief aan het creëren van artistieke symbolen

• Lokale trajecten (als afstemming)

  • Ontwikkeling van een gedeelde visie en aansluitende praktijken op lokaal niveau

• Transversaal handelen (als vernieuwing)

  • Samenwerkingen, waarbij de werkingen van de verschillende domeinen niet enkel mekaar raken, maar ook mekaar beïnvloeden en verrijken

• Vitale coalities

  • Maken de brug tussen een steeds groter wordende complexiteit van de samenleving zelf, en de vaststelling dat de overheid deze complexe samenleving niet langer alleen de baas kan

     

Bijlagen:
Kunst in de wereld - Participatiestrategieën.pdf (633.4 KB)