Terwijl ik thuis mijn blog aan het aanmaken was, liet ik de titel vrij om er nadien even over na te denken. Een minuutje later reikte mijn zoon me een papiertje aan met een spaanse zin : valor para caminar - moed om te wandelen, als een laatste aanmoediging voor me. Hij was de maanden na mijn beslissing ongeveer de enige die niet probeerde me van mijn idee af te brengen, die niet hoofdschudde - wat is ze nu van plan - en me niet probeerde te verleiden tot een andere vakantie. Hij begrijpt blijkbaar heel goed hoe belangrijk dit voor me zal zijn. Ik kreeg ook voor mijn vertrek al kaartjes, sms-jes en mails als steun en ook nu in het gastenboek en de reacties wordt altijd vol bewondering over mijn moed gesproken. Na enkele dagen hier vind ik niet dat ik moed heb om te stappen, wel om toch te vertrekken. De moed behoort hier toe aan de ouderen die hier piepend de bergen op komen, degenen die recent een operatie ondergingen en deze uitdaging aangaan -je ziet ze regelmatig stoppen om niet in het rood te gaan-, de vrouw die ik met de voet in een plastieken houder aan een slakkengang zag stappen, de jongen die de hele dag op slippers voortstapt omdat zijn voeten vol blaren zitten. Ikzelf ben gezond en in goede conditie, ik heb bijvoorbeeld geen blaren omdat mijn voeten door het regelmatige lopen gewend zijn aan de wrijving van de sportschoenen. Het stappen valt me voorlopig mee. Maar misschien wordt mijn moed later nog op de proef gesteld. En soms is die moed niet voldoende om er te geraken : we zagen op die enkele dagen al enkele gedenktekens van pelgrims die het niet haalden, zoals een kruis met foto voor de belg Frans Koks, boven op de Perdonpas, een van de mooiste plekken van de camino. We houden dan altijd even stil en bekijken het filosofisch : elke weg of afslag kan de laatste zijn, niet alleen hier. Ik dacht gisteren dan ook aan de laatste rustplaats van Jos, in Wambeek, het dorp dat hij niet meer wou verlaten en met zicht op de kerk van Ternat, het dorp van zijn jeugd.
Ik was gisteravond ongerust in Monika, ze heeft ook heel wat blaren en heeft vandaag mijn sandalen gedragen. Gisteravond Punta La Reina verkend, tot over de mooie romaanse brug die eeuwen geleden door de koningin geschonken werd voor de overtocht van de pelgrims over de rivier de Agra. Een heel mooi oud stadje, we zijn er met ons tweeën iets gaan eten. In Punta La Reina kocht ik een kleine souvenir voor ons beiden en bewaar het voor het moment dat we mekaar misschien moeten loslaten. Nu zijn we na een trage dag in Estella, door de pelgrims vroeger al Estella la Bella genoemd door de mooie kerk, het paleis van de koningen van Navarone en het klooster op de top. We hebben vanavond Geoffrey, de jonge priester die half november naar Postel gaat en tot dan vrij is - uitgenodigd iets te gaan eten. Hij stapte ongeveer de hele dag met ons mee. Hij had het er onderweg over dat het goed is om in ons drukke leven elke avond en ochtend 10 minuten te voorzien om even te mediteren en dat je daar de hele dag profijt van hebt : even stil zijn, denken aan een mooi beeld of herinnering en, zoals zijn moeder hem leerde : counting your blessings, terugdenken aan de mooie dingen die je die dag meegemaakt hebt.
Vandaag een hele mooie etappe van Pamplona naar Punta la Reina, een klein stadje ontstaan door de camino, want alles situeert zich rond de hoofdstraat, straks eens doorwandelen, want hier wel de oude pelgrimssfeer, wordt gezegd en ook de mooiste brug van de camino. We moesten vandaag over de Perdonpas, een 1000 m hoog, met een lastige klim de laatste 3 kwartier, maar we werden boven beloond met het pelgrimsmonument, een groepje ijzeren silhouetten en een zicht op het landschap waar we al 4 dagen doorlopen tot aan de Pyreneeën. Voor mij zeker zo mooi als de eerste dag. Bij die vergezichten moet ik dan altijd denken aan Guido, een van de beste vrienden van Jos. Op zo'n momenten zij hij altijd : Kijk, dat is allemaal van ons. Wij vonden dat altijd zo grappig, maar begrepen hem wel heel goed. Niemand kan grond bezitten, je krijgt het alleen even in bruikleen. Van toen af zeiden we het ook altijd als we ergens ontroerd werden door het landschap. Ik denk dan ook soms aan mijn neef Mark, die op 34 totaal onverwacht en heel plots overleed aan een hersentumor, op het moment dat hij 3 jonge zoontjes had. Dan denk ik aan de kansen die ik nog heb en anderen niet of niet meer en besef dan heel goed mijn geluk. Onvergetelijk vandaag : de zingende Monika terwijl we de berg weer afdalen met 2 grote gele bloemen in haar vlechten. Met Guido en Juliette, Wally en Sonja, Roger en Maria hadden we deze zomer nog een fietsvakantie gepland. Vanaf de oorsprong van de Rijn in Zwitserland, wilden we de rivier in enkele jaren volledig volgen. Zonder Jos wilde dit jaar niemand vertrekken. Bedankt jullie voor de mooie herinneringen aan onze fietsvakanties aan de Moezel, de elfstedentocht, het Canal du Midi, de Donau en aan onze eigen kust : het zullen altijd hoogtepunten blijven in onze 10 jaar samen.
Goed dat we Pamplona niet voorbijstapten, hebben in namiddag kathedraal en museum bezocht. Nadien leerde ik Monika wat tapa's zijn met een glas sangria. Straks om 19u15 is er in de kathedraal een speciale mis voor de pelgrims en nadien eten. We moeten zeker op tijd binnen zijn, want logeren in refugio opengehouden door duitse vrijwilligers, ze willen stiptheid. We betalen in de refugio's tussen 5 en 8 euro voor een overnachting, tot 2006 waren ze gratis - of vrije gift, maar ze werden alle vernieuwd en nu vraagt men een kleine bijdrage. In elke refugio moeten we eerst onze pelgrimspas tonen, laten afstempelen en betalen. In Santiago is deze pas het bewijs van onze tocht en krijgen we onze compostela. In de restaurants en musea krijgen we een menu aan een speciale prijs en ook korting bij de spaanse vliegmaatschappijen. Deze eerste dagen bekijken we het nog als vakantie, het is een periode van kennismaken, het verwonderd zijn over het landschapm het nieuwsgierig zijn naar de anderen : Is het de eerste keer, hoeveel dagen stap je, waarom doe je het en uit welk land kom je.... Monika zegt dat men de camino in haar land vergelijkt met het leven van een mens : in het begin leren we stappen, nadien gaat het steeds vlotter, dan volgt er al eens een crisisperiode en met het einde in zicht de berusting en tevredenheid over het afgelegde traject. Ik denk dat het na die eerste week anders zal worden, dat we stilaan de tapa's en de sangria achterwege laten, maar dat zien we wel. Ondertussen leert de camino je elke dag iets anders - of herinnert je eraan. Ons inzicht vandaag : Al wat je deelt, krijg je terug. De eerste dag leende ik iemand een wandelstok, later kreeg ik zelf oordopjes voor de nachten, ...we delen alles, koekjes, chocolade, zonnecreme,... Er is enorm veel solidariteit, we krijgen hier meer oog voor mekaar, ook omdat we zelf de ander al eens nodig hebben. We zijn Jaak vandaag uit het oog verloren, we kozen een verschillende route, maar maakten in de refugio dan weer kennis met enkele Duitsers.
Het mysterie van de vele Brazilianen is opgelost : het boek van Paulo Coelho over deze tocht doet hen dromen het ook ooit te doen, Monika wil het al 6 jaar doen, een andere Braziliaanse al 15 jaar. Of hoe 1 boek vele mensen in beweging kan brengen. In Europa is Coelho iets minder populair, hij heeft speciale spirituele gedachten in zijn boeken, die niet iedereen aanspreken, het bekendste is "De alchemist". Monika leerde me de Brazilianen van ver te herkennen: geen ander volk stapt zo heupwiegend, gisteren herkende ze van ver een bleke Braziliaan met rood haar, van wie ik had gezworen dat het een europeaan was. Monika is echt een zon op onze weg, ze lacht altijd, ze spreekt iedereen aan, ook alle dieren, en zingt heel veel, want ze heeft een i-pod mee met 6000 liedjes. Gisteravond maakte ze de hele tafel heel de tijd aan het lachen, we zaten met britten en australiërs en italianen, en amuseerden ons door commentaar te geven op mekaars keuken. Iedereen lag rond 21u al in bed, om 5u maakte Jaak ons wakker, en na ontbijt vertrokken we als eersten om 6u30 in het donker. Een geluk dat Jaak een hoofdlamp meeheeft, hij zorgt voor ons. Gisteren liepen Monika en ik het hele dorp rond en vonden niets, Jaak vond een bar om iets te drinken, een winkel waar we konden ontbijten en een restaurant waar hij al gereserveerd had. We stonden al om kwart voor 6 aan de deur voor ontbijt, waarvoor de bazin ons uitgebreid uitschold. Ze kon geen eieren koken, koffie zetten, roosteren gelijktijdig, want dan viel het licht uit. Monika kon haar in het spaans kalmeren. Na 5u aangekomen in Pamplona, ze lieten de bossen van Navarro achter ons, de betoverde bossen, waar vroeger wolven, beren en struikrovers de pelgrims opwachtten en waar je net in de middeleeuwen bent. We blijven de rest van de dag in Pamplona, willen de kathedraal zien, Monika wil hier vanavond het spaans bier drinken dat in Brazilie zo duur is en ook cava kent ze niet. We mogen niet overdrijven, want morgen wacht nog een zware klimtocht. Gisteren leerde de camino ons weer iets anders : Door anderen te volgen, kan je verloren lopen... Het is beter zelf de tekens te zoeken en te beslissen dan blindelings een rugzak te volgen. We zagen onze vergissing snel in en vertrouwen nu in de eerste plaats op onszelf.
Het avondeten was lekker : pasta als voorgerecht en aardappelen met forel, dessert en wijn. De refugio van Roncevalles is heel bijzonder : een slaapzaal met 120 bedden. De refugio's zijn hier open vanaf ongeveer 16u, vanaf 18u mogen de fietsers de lege plaatsen innemen. De mis was enkel in het spaans, de priester somde alle nationaliteiten op in de kerk aanwezig. Op het einde mochten alle pelgrims naar voren om gezegend te worden voor de tocht en mekaar vrede te wensen, ontroerend moment. 's Morgens om 6u werd er stille muziek opgezet en zie je alle hoofden omhoogkomen, niemand zegt een woord. 5 minuten later worden de lichten aangestoken en maakt iedereen zich klaar in stilte. Om kwart voor 7 vertrokken in het donker, en tot 15u gestapt. Het was even warm als gisteren, zeker 30 graden, niet zo zwaar en veel in het bos, maar de vele stenen maakten de tocht lastig. Onderweg gestapt met 3 fransen, we koñen elke dag verschillende keren de mensen tegen die met ons vertrokken. Gisteren toch iets geleerd : aanvaarden dat anderen me voorbijsteken. Ik had in de voormiddag Monika en Jaak achtergelaten, tot ik aan de eerste en enige auberge kwam. Bij een tas koffie dacht ik : waarom die haast, om er een uur vroeger te zijn ? De refugio is pas open om 16u. Ik besloot hen toen op te wachten. Ondertussen passeerden tientallen stappers, maar ik had mezelf overwonnen : ik had mezelf een trager tempo opgelegd en begon om 10u te genieten van de dag. We hebben toen samen een pintje en een broodje besteld en achteraf gepicknickd op de bergweiden tussen de tientallen schapen, zalig. We waren gisteren zo euforisch over de landschappen, het bijeenzijn, alle andere indrukken dat we moeilijk konden slapen. Vandaag al wat vermoeider van 2 zware etappes en zullen we zeker beter slapen.
Vandaag eindelijk vertrokken, de spanning is weg. Gisteren bij mijn dag in St-Jean in de juiste stemming kunnen komen. St-Jean is de traditionele verzamelplaats voor pelgrims, vlak voor ze de Pyreneeën overtrokken. Per dag vertrekken hier 100 wandelaars van alle nationaliteiten. Deze morgen stond ik in het pikdonker al om 6u30 aan het onthaalcentrum om te zien of ik met anderen kon vertrekken. De eersten waren 2 vrouwen alleen en we zijn onmiddellijk vertrokken : met Monika, 37 en uit Brazilië en met Maria, een twintiger uit Zweden. Maria hebben we spijtig genoeg al vroeg moeten achterlaten, en we kregen onderweg gezelschap van Jaak, een Nederlander van 70. Jaak was al 10 dagen onderweg van in Pau met een rugzak van 15 kg. Het was een heel mooie dag, 8u30 stappen, onderweg 1 auberge om iets te drinken en 1 bron. Maar de panorama's van de moeilijkste route, waarover Napoleon met zijn legers trok, zijn voor ons onvergetelijk. Er was veel volk onderweg, je ziet altijd wandelaars voor en achter je, ok veel vrouwen alleen, en verbazingwekkend veel jonge mensen. Ook meegestapt met priester van 29 uit Zuid-Afrika, die momenteel in Tongerlo zit en zijn overplaatsing kreeg in Postel over 3 maanden. In de tussentijd kan hij de tocht doen, hij vertok in Lourdes 4 dagen geleden aan 50 km per dag, ze konden er dus niet lang bijblijven. Om 19u eten we een pelgrimsmenu aan 9 euro en we slapen voor 6 euro. Om 20u is er traditioneel hier in Roncevalles een mis om alle pelgrims te zegenen voor hun tocht. Hier vertrekken degenen die de overtocht over de Pyreneeën willen vermijden, hoewel het zeker een aanrader is, als je het fysiek kan. Om 22u gaat het licht uit en om 6u terug aan. Voor 8u moeten we weg zijn.
De reis is goed verlopen. St-Jean-Pied de Port is een pittoresk stadje, veel volk gisteren en vandaag ook, want markt. Ik had een snipperdag bijgeteld en die vandaag al voor vertek genomen, want wat vermoeid van afgelopen week. Zo kan ik morgen uitgerust vertrekken rond 7u. Eerste etappe 25 km en niet gemakkelijk, want Pyreneeën over, de afstand schrikt me niet af, wel het dragen van de rugzak, maar er worden mooie uitzichten beloofd. Tof van de aanmoedigingen die ik al kreeg. Foto's bijzetten kan vandaag nog niet, probeer ik morgen ergens.
Nog 2 dagen en ik vertrek naar Saint-Jean Pied de Port, de startplaats voor mijn voettocht naar Santiago de Compostela. In 30 dagen zal ik proberen de afstand van 750 km af te leggen vanaf de grens Frankrijk-Spanje. Morgen en overmorgen nog heel wat te doen : morgen hele dag naar de bib om onze overstap naar het Provinciale Bibliotheeksysteem voor te bereiden, zaterdag doe ik nog de uitleen in de voormiddag. Ik probeer de de laatste week zelf wat te vervangen op het werk, want nadien een maand in verlof en nemen de anderen het over. Ik kan gerust vertrekken, de planning is goed opgemaakt, er mag alleen geen griep uitbreken. Zaterdagnamiddag heb ik nog vrij om boodschappen te doen met Stijn en om mijn rugzak in te pakken. Gelukkig ligt alles al dagen gereed, ik vrees enkel dat de helft terug de kast in moet, mijn rugzak mag maximum 10 kg wegen. Voor vrouwen een moeilijke opdracht !
. (Monica en Stijn hielpen met de foto's)
