In een kolenmijn wordt steenkool of bruinkool gewonnen. Bruinkoollagen bevinden zich altijd net onder de toplaag en boven eventuele steenkoollagen, ze worden daarom vrijwel altijd in open mijnen, de zogenaamde dagbouwmijnen, ontgonnen. Dieper liggende steenkoollagen worden meestal in gesloten mijnen gewonnen. Die manier van delven brengt een groter veiligheidsrisico met zich mee en is aanzienlijk kostbaarder.
Bruinkool werd in de Benelux alleen gewonnen in Nederlands-Limburg. Steenkool werd in België en Nederland ontgonnen.
Geschiedenis[
Europa
Steenkool
De 19e-eeuwseindustrialisatie is grotendeels op gang gekomen op basis van houts-, bruin- of steenkool. Dit zijn immers de energie-grondstoffen voor de zware industrie. Zo werden Engeland en België de twee eerste geïndustrialiseerde landen ter wereld en was het Duitse Ruhrgebied lange tijd het dichtste industriegebied ter wereld. Ook de Franse regio Hauts-de-Francestaat bekend om haar steenkoolindustrie. Al deze gebieden liggen bovendien op eenzelfde as.
Al sinds 1810 deden Waalse ingenieurs bodemonderzoek in Vlaanderen omdat ze toen al vermoedden dat het kolenbekken zich verder noordwaarts spreidde. De steenkolenlagen bleken daar uiterst diep te liggen. Het was de Leuvense professor André Dumont die van de veronderstelling uitging dat het steenkoolbekken bij Aken in noordwestelijke richting afboog. In de jaren na 1890 begonnen Waalse ingenieurs daarom naar steenkool te zoeken in Zuid-Limburg, de Limburgse Kempen en zelfs de aangrenzende Antwerpse Kempen.
Met uitzondering van deze laatste regio werden er rond 1900 successen geboekt. Vervolgens werden de nodige concessiesaangevraagd en bedrijven opgericht. In Nederland slaagden de socialisten erin enkele concessies onder bestuur van de staat te houden; ook aan de andere kant van de Maas ijverden de socialisten daarvoor, maar zonder succes. De meeste steenkoolmijnen gingen pas in exploitatie tijdens of na de Eerste Wereldoorlog.
Bruinkool[OntginningswijzeBruinkool werd in de Benelux alleen gevonden in Nederlands Zuid-Limburg. De eerste bruinkoolmijn was Carisborg I, in Heerlerheide (1915). De firma Bergerode ontgon in Heerlerheide de concessie Carisborg II, en verwierf in Brunssum de concessies Brunahilde I en II en Energie. Brunahilde I werd niet ontgonnen. Verder zijn er ook bruinkoolmijnen geweest op de Graetheide bij Geleen (Louisegroeve I en II), in Eygelshoven (Herman) en in Haanrade (Anna). Dit waren allemaal open mijnen. Ze waren in 1968 allemaal gesloten. Aansluitend over de grens in Duitsland zijn de bruinkoollagen dikker en worden ze nog steeds door middel van grootschalige dagbouw ontgonnen.
Structuur van gesloten kolenmijnen
Het ondergronds bedrijf: Hier worden de kolen gewonnen, verzameld en naar de oppervlakte getransporteerd.Een gesloten mijn bestaat uit twee delen:
Het bovengrond bedrijf: Hier worden de kolen gesorteerd, gewassen en gekapt. Bovendien liggen hier ook de voorzieningen voor de arbeiders en de centrales en machines die de bovengrondse én ondergrondse installaties aandrijven.
Bestrijding van grondwater en toevoer van lucht
Grondwater is zowel een probleem in ondergrondse als in open mijnen. In het geval van stollenbouw kan het grondwater gemakkelijk worden afgevoerd. Ook bij open mijnen en schachtbouw volstaat een kleinschalige technische infrastructuur zoals pompen en afvoerwegen, omdat er niet ver onder het grondwaterniveau wordt gegraven. Ook de toevoer van verse lucht is in deze mijnen betrekkelijk eenvoudig te realiseren.
Bij diepbouw worden echter grotere dieptes bereikt en moeten er krachtige pomp-, ventilatie- en hijsinstallaties voorhanden zijn. In de steenkoolmijnen van Belgisch- en Nederlands-Limburg (na 1900 dus) werd de methode van grondwaterbevriezing toegepast. Daardoor werd de grond ook stabieler. Omdat deze installaties veel energie verbruikten, hadden die steenkoolmijnen ook eigen energiecentrales die op steenkool draaiden.
Een raffinaderij is een fabriek of installatie waar een grondstof of product wordt gezuiverd of in zuivere bestanddelen wordt gescheiden.
Raffineren kan gebeuren door een scheidingsproces, zoals destillatie, door een filtratieproces of anderszins, afhankelijk van het product en de doelstelling van de raffinage.
Een waterkrachtcentrale of hydraulische centrale is een elektriciteitscentrale die stromend of neerstortend water (zie waterkracht) gebruikt om een turbine in beweging te brengen. Waterkrachtcentrales bevinden zich op stromen en rivieren, met al dan niet een kunstmatige dam. Het verval en het debiet van de stroom zijn bepalend voor de werking.
Het gebruik van waterkracht brengt geen vervuiling met zich mee en geen gevaarlijk radioactief afval. Daarom worden waterkrachtcentrales gezien als opwekker van groene energie.
INDELING
Waterkrachtcentrales zijn in vier groepen onder te verdelen:
Riviercentrale
Een riviercentrale (doorstroomwaterkrachtcentrale) ligt aan een ingedijkte waterloop. Het verval is licht en ligt in het algemeen tussen de drie en 15 meter. Het volume en de stroomsnelheid van het water door de turbines hangen af van het debiet van de rivier.
Stuwdamcentrale
Een stuwdamcentrale verzamelt eerst een grote hoeveelheid water in een kunstmatig stuwmeer. De turbine bevindt zich ofwel aan de voet van de dam of verder stroomafwaarts langs de rivier. In het laatste geval zijn de stuwdam en de machinezaal waar de turbines zich bevinden met elkaar verbonden door een dikke pijpleiding. In de machinezaal drukt het water op de schoepen van een turbine, die op haar beurt een alternator aandrijft. Bij het verlaten van de turbine heeft het water zijn energie afgestaan. Het stroomt verder naar de benedenloop van de rivier. Het hoogteverschil en het waterdebiet bepalen het vermogen. Naast de productie van elektriciteit dient de stuwdam ook als reservoir en laat toe om de voorraad drinkwater en de waterstand te regelen.
Pompcentrale
Een derde bijzondere vorm is de pompcentrale. Deze komen vooral voor in gebieden met bergen zoals Zwitserland. Het water wordt tijdens perioden met een lager energieverbruik, bijvoorbeeld 's nachts en in het weekend, naar een hoger gelegen waterbekken gepompt. Is er veel vraag naar elektriciteit dan stroomt het water van het boven- naar het benedenbekken via de turbines die de benodigde elektriciteit produceren. Het water wordt in het benedenbekken opgevangen en vastgehouden zodat de cyclus kan worden herhaald. De turbines moeten wel geschikt zijn om het water weer op te pompen. Dat is economisch aantrekkelijk, omdat de stroomprijs gedurende de dag varieert en laag is als er weinig vraag is en hoog is als er veel elektriciteit wordt verbruikt. De investering en rendementsverliezen in de pompen en turbines kunnen zo terugverdiend worden.
Getijdencentrale
Bij een getijdencentrale wordt energie gewonnen door gebruik te maken van het verschil in waterhoogte tussen eb en vloed. Op sommige plaatsen langs de zeekust waar grote trechtervormige inhammen bestaan, kan het waterhoogteverschil tot vele meters oplopen. Dit is voldoende om bij vloed het hoge water achter een dam te vangen en dit bij laag water via turbinesgekoppeld aan generatoren terug te laten lopen naar zee.
Voordelen
Waterkrachtcentrales hebben als belangrijk voordeel dat bij de opwekking van elektriciteit geen brandstof nodig is. Het hoogte verschil van het water is voldoende om de turbines en daarmee de generatoren aan te drijven. Er worden geen fossiele brandstoffen als aardgas of steenkool gebruikt die in principe op kunnen raken. Verder komen er geen broeikasgassen vrij die verantwoordelijk worden gehouden voor het opwarmen van de aarde. Brandstof is een belangrijke kostenpost bij de opwekking van elektriciteit, daar een waterkrachtcentrale gebruikmaakt van natuurlijk beschikbaar water zijn hier de brandstofkosten nihil.
De dammen en centrales hebben een lange levensduur, ze kunnen 50 tot 100 jaar in productie blijven. Onderhoud blijft wel noodzakelijk en ze worden ook gemoderniseerd met effectievere turbines en generatoren. Tot slot kunnen waterkrachtcentrales snel opstarten of juist de productie van elektriciteit snel beperken. Hier hoeven slechts de sluisdeuren geopend of gesloten te worden.
Naast de stroomproductie zijn bijkomende voordelen dat het water achter de centrale ook kan worden gebruikt voor de irrigatie van landbouwgronden of de verbetering van vaarwegen. Het water achter de dam komt hoger te staan waardoor dieperstekende schepen gebruik kunnen maken van de rivier of het meer.
Nadelen
Toch bestaan er in natuur- en milieukringen ook bezwaren tegen deze vorm van stroomopwekking. De bezwaren zijn vooral van toepassing bij stuwdamcentrales.
Voor de aanleg van een stuwdamcentrale is de aanleg van een stuwmeer noodzakelijk. Door het water wat achter de stuwdam wordt vastgehouden, komt het water hoger te staan en land overstroomt. Het land gaat verloren als landbouwgrond en natuur gaat verloren. De lokale bevolking moet verhuizen naar hoger gelegen gebied. Nieuwe dorpen moeten worden gebouwd en de mensen worden geholpen in het opbouwen van een nieuw bestaan. Protesten van de lokale bevolking tegen de bouw van een stuwdam komen regelmatig voor.[1]
In een stuwmeer verzamelt zich organisch materiaal dat door rotting broeikasgas produceert. Met name in warme streken kan deze uitstoot groter zijn dan die van een even grote conventionele centrale. Dit kwam ter sprake tijdens de VN klimaatconferentie op Bali in 2007.
Ook zonder stuwmeer ontstaan versterkt wisselingen in het waterniveau. Daardoor verdwijnen paaigebieden voor vele vissoorten. Trekkende vissoorten, zoals zalm, forel en paling, kunnen door de stuwdam niet meer in hun paaigebieden komen. De turbulentie in de turbines doodt vele kleine waterdieren. De bouw van vistrappen lost voor een deel dit nadeel op. In diverse landen zijn programmas gestart om vooral oude en kleine dammen te slopen. In 2012 werd in de rivier de Elwha in Washington twee dammen verwijderd om een vrije doortocht van zalmen naar de paaiplaatsen te realiseren.
Het meer achter de dam kan vrij snel dichtslibben door de bezinking van materiaal dat normaal met de rivier wordt meegevoerd. Dit vermindert de oorspronkelijk berekende capaciteit en brengt extra kosten met zich mee voor bijvoorbeeld het uitbaggeren van slib.
Randapparatuur (Engels; periferal) is in de context van computershardware die niet behoort tot de centrale rekeneenheid maar 'ernaast' gebruikt wordt om de computer geschikt te maken voor een bepaalde taak.
Een werkende computer hoeft in principe alleen maar te bestaan uit geheugen en een processor dit is genoeg om aan het model van de turingmachine te voldoen. Omdat een dergelijke computer niet bepaald makkelijk te bedienen is, zijn de meeste computers uitgerust met andere hardware om de interactie met de gebruiker, of met andere apparatuur, makkelijker te maken. Deze apparaten worden samen randapparatuur genoemd. In de praktijk wordt de term vooral gebruikt voor die apparatuur die extern is ten opzichte van de systeemkast.
Een abacus (meervoud: abaci), ook telraam of rekenrek genoemd, is een mechanisme om sommen en andere wiskundige berekeningen mee uit te voeren. Het is een voorloper van de rekenmachine en de computer. In de westerse wereld wordt de abacus tegenwoordig hoofdzakelijk gebruikt als didactisch hulpmiddel bij het leren rekenen. Met name in het Verre Oosten wordt hij nog wel gebruikt in winkels en dergelijke.
ONDERWIJS
Cijferen met grote getallen
Met een abacus kunnen bewerkingen met grote getallen worden uitgerekend. De kralen om de verschillende verticale staven representeren honderdtallen, tientallen of eenheden. In het onderwijs wordt hiermee het principe van lenen en inwisselen bij het cijferen concreet en visueel gemaakt. Het is een soort telraam dat de Romeinen vaak gebruikten op school.
TelraaM
Het verschil met een telraam is dat op een telraam de kralen altijd staan voor eenheden. Een telraam heeft horizontale staven. Soms zijn de kralen per 5 of 10 voorzien van dezelfde kleur om zodoende een structuur zichtbaar te maken voor de leerlingen. In het onderwijs wordt een telraam vaak rekenrek genoemd.
GESCHIEDENIS
Het Romeinse telraam had 1 kraal boven en 4 onder de middenbalk. Ook het Japanse telraam (soroban) heeft een dergelijke configuratie.
Optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen en worteltrekken zijn door gemechaniseerde algoritmen mogelijk waarbij soms tussenuitkomsten op een ander deel van de abacus worden onthouden. Bedreven abacusrekenaars kunnen veel berekeningen sneller uitvoeren dan personen die gebruikmaken van een zakrekenmachine.
Ergonomie is het aanpassen van de omgeving aan de mens. Dit kan een product, ruimte of werkplek zijn. Ergonomie zit vervat in ons dagelijks leven, maar is vooral gekend in werksituaties. Het is immers afgeleid van de Griekse woorden ergon (werk) en nomos (wet). Ergonomie staat voor gezond en efficiënt werken. Bij het ontwerpen speelt vooral gebruiksvriendelijkheid en comfort een rol.
Definitie
De IEA (International Ergonomics Association) stelt volgende definitie voor:
Ergonomie (of human factors) is de wetenschappelijke discipline die zich bezig houdt met het begrijpen van de interactie tussen de mens en andere elementen van een systeem. Het is het beroep dat de theorie, principes, gegevens en methodes toepast om zo te ontwerpen dat het menselijk welzijn en de globale prestatie van het systeem geoptimaliseerd wordt.
Verder worden drie specialisatiedomeinen afgebakend:
* Fysieke ergonomie houdt rekening met de menselijke anatomie, antropometrie, fysiologie, biomechanica in relatie tot de fysieke activiteit. Relevante topics zijn de werkhoudingen, manueel hanteren van lasten, repetitieve bewegingen, werkplekinrichting, veiligheid en gezondheid.
* Cognitieve ergonomie bestudeert de mentale processen zoals perceptie, geheugen, denken en motorische reacties in de interactie tussen mens en systeem. Relevante topics zijn de mentale werkbelasting, beslissen, mens-computer interactie, menselijke betrouwbaarheid, stress en training.
* Organisatie ergonomie focust op het optimaliseren van sociotechnische systemen zoals organisatiestructuren en processen. Onderwerpen zijn communicatie, ontwerpen van werkplekken en tijden, teamwork, participatieve ergonomie, telewerken en kwaliteitszorg.
Voorbeelden
1. Fysieke ergonomie
Autos, huizen, tafels en stoelen, heel de wereld is op maat van de mens gebouwd. Deuren vereisen niet teveel kracht om geopend te worden, winkelkarren verlichten het dragen van boodschappen, een lange borstelsteel maakt bukken overbodig en fietsen hebben verschillende maten zodat extreme houdingen vermeden worden. In werksituaties besteedt ergonomie vooral aandacht aan een correcte werkhouding tijdens het zitten, het tillen, trekken of duwen, en de (hulp)middelen die dit mogelijk maken.
2. Cognitieve ergonomie
Informatie zoals wegwijzers moet men liefst kunnen vinden, lezen en begrijpen. Technologische producten zoals een smartphone krijgen steeds meer functies die dan in een menustructuur te vinden zijn. Belangrijk is dat de gebruikers deze mogelijkheden kennen, begrijpen en eenvoudig kunnen gebruiken zonder teveel hulp van de handleiding. Op het werk moet eentonig werk vermeden worden, maar teveel informatie tegelijk controleren zal ook tot overbelasting leiden.
3. Organisatie ergonomie
Een keuken is zo ingericht dat koken en afwassen vlot kunnen verlopen en de loopafstanden beperkt blijven. In arbeidssituaties betekent dit een logische flow van processen zodat overbodige handelingen vermeden worden. Het betrekken van de werknemers bij het ontwerpen een nieuwe werkpost resulteert in betere oplossingen. Een juiste afwisseling van shiften bij ploegenarbeid zorgt ook voor tevreden en productieve medewerkers.
Gates is vooral bekend als boegbeeld en medeoprichter van de firma Microsoft.
Bill Gates werd geboren als zoon van een advocaat en een onderwijzeres. Hij heeft twee zussen. Hij werd door zijn ouders naar de Lakeside Prep School in Seattle gestuurd. Daar zag hij in 1968 een terminal die was verbonden met een timesharing-computer bij General Electric. Gates en Paul Allen, een vriend en latere zakenpartner, waren niet bij de terminal weg te slaan. Het tweetal werd zelfs hacker: ze braken in in het systeem dat de hoeveelheid verbruikte computertijd bijhield. Een lokaal computerbedrijf, dat inmiddels de computertijd op de terminal sponsorde, besloot hen daarom maar in dienst te nemen om bugs (programmeerfouten in een programma of spel) te vinden, in ruil voor een onbeperkte hoeveelheid computertijd. In de herfst van 1973 ging Gates studeren aan de Harvard-universiteit. Hij stopte daarmee toen Allen hem wees op de Altair 8800, een zelfbouwcomputer. Gates realiseerde zich dat voor een computer software nodig zou zijn. Hij belde MITS, de producent van de Altair, op en blufte dat hij samen met Allen een programma had geschreven - een BASIC-interpreter voor de Altair. Dat wilde het bedrijf graag zien. Gates werkte koortsachtig aan het programma en Allen kon het ten slotte aan MITS laten zien. Op 22 juli 1975 sloot MITS een overeenkomst met Gates en Allen om de rechten van hun BASIC-interpreter te kopen. Dit was de geboorte van Microsoft, het bedrijf dat Gates en Allen beide multimiljardair zou maken.
In 1994 trouwde hij met Melinda French. Het echtpaar heeft drie kinderen.
olgens Forbes was Gates twaalf jaar lang de rijkste man ter wereld, van 1996 tot 2007 (met uitzondering van 1997) en in 2014 opnieuw. Forbes schatte zijn vermogen in 2007 op $ 56 miljard.In juli 2007 rapporteerde de Seattle Post echter dat de Mexicaanse telecomtycoon Carlos Slim de plek van de rijkste man ter wereld had overgenomen met een vermogen van $ 67 miljard. De uitgaven aan liefdadigheid door Bill en Melinda Gates via de Bill & Melinda Gates Foundation hebben hier zeker een rol in gespeeld.
Bill Gates' vermogen werd in maart 2012 op 61 miljard dollar geschat. Hij was daarmee de rijkste mens in de Verenigde Staten, en stond tweede op de lijst van rijkste mensen ter wereld.
In mei 2013 raamde persagentschap Bloomberg zijn vermogen op 72,7 miljard dollar, wat hem op hun Bloomberg Billionaires Index opnieuw de rijkste mens ter wereld maakt.In dezelfde maand zette ook Forbes hem opnieuw bovenaan de lijst van rijkste mensen, met een geschat vermogen van 69,9 miljard dollar.
In maart 2014 schatte Forbes het vermogen van Gates op $ 76 miljard, waarmee hij wederom de rijkste man ter wereld zou zijn. Carlos Slim zou op een tweede plek staan met $ 72 miljard.
Op internet gebruik je vaak een wachtwoord, bv. voor je e-mail. Maar je hebt ook een wachtwoord als je een internet-bankrekening hebt. Of als je DigID gebruikt. DigID gebruik je bv. als je belastingaangifte doet, als je verhuist of als je een uitkering of officiële papieren aanvraagt. Zorg goed dat niemand je wachtwoorden te weten kan komen:
- Gebruik een goede Virusscanner.
- Gebruik niet voor alle dingen hetzelfde wachtwoord. Bedenk verschillende wachtwoorden voor je mail, voor de bank en voor je DigID.
- Leg je wachtwoorden niet bij de computer, maar op een geheime plaats.
- Geef nooit je wachtwoord aan anderen! Zeggen mensen dat ze van de bank of van een andere organisatie zijn en je wachtwoord moeten weten? Geloof ze niet! Wachtwoorden zijn geheim en niemand mag ze vragen.
Kinderen en internet
Kinderen weten vaak veel meer van internet dan hun ouders. Voor hun is internetten net zo normaal als bv. televisiekijken. Meestal gaat alles ook goed, en zijn er geen echte problemen. Maar op internet staan ook veel dingen die niet goed voor kinderen zijn. Sommige dingen zijn zelfs gevaarlijk! Zo is op internet veel seks te vinden, en ook kinderporno: sex van volwassenen met kinderen. Ook is er veel geweld te zien: bv. mensen die vermoord worden of fotos met veel bloed. Er zijn ook radicale islamitische websites. Die sites proberen jongeren soms zover te krijgen dat ze gaan vechten in een ander land.
Veel kinderen chatten elke dag via internet: ze praten met elkaar, soms ook met een webcam. Ze denken er vaak niet aan dat ook andere mensen alles kunnen lezen. Die mensen kunnen zelfs alles opslaan, ook dingen die eigenlijk niemand zou moeten weten. Ook weet je op internet niet altijd met wie je chat: je denkt bv. dat je chat met een kind, maar het kan een volwassene zijn. Die volwassenen gebruiken soms privé-informatie om kinderen te bedreigen: Als je niet doet wat ik zeg, maak ik alles bekend wat je verteld hebt! Soms worden kinderen zo bang dat ze gekke dingen gaan doen, b.v. hun kleren uittrekken voor de webcam.
Sommige kinderen worden op internet gepest door andere kinderen, of ze pesten zelf. Weer andere kinderen raken verslaafd aan chatten: ze kunnen niet meer stoppen.
Virussen
Via internet kunnen virussen binnenkomen op je computer. Sommige virussen maken je computer kapot of langzaam. Andere virussen geven criminelen de kans persoonlijke informatie van je te stelen: bv. wachtwoorden, bankrekeningnummers, creditcardnummers enz. Met je bankrekening of creditcardnummer kunnen ze dan dure spullen kopen op jouw rekening.
Er zijn ook virussen die je computer gebruiken om illegale of criminele dingen te doen. Één voorbeeld daarvan is spam: illegale reclame die naar zoveel mogelijk adressen gestuurd wordt. Maar zulke virussen kunnen ook inbreken op computers van bedrijven en geld of informatie stelen of veel schade maken. Virussen kunnen dus heel gevaarlijk zijn!
Wat kan je doen om je kinderen te beschermen tegen de gevaren van internet?
Praat met je kinderen over de risicos. Leg ze uit dat niets op internet privé is. Andere mensen kunnen altijd zien wat je zegt, schrijft of laat zien (met de webcam). Leg ze ook uit dat ze niet zomaar onbekenden kunnen vertrouwen. Als iemand zegt dat ze b.v. een meisje van 10 jaar is, kan het ook een man van 40 zijn.
Probeer een goed idee te krijgen van wat je kind doet op internet. En ook met wie je kind allemaal contact heeft op internet. Probeer ook duidelijk te maken dat je er bent om je kind te helpen. Zeg je kind dat het altijd naar je toe kan komen als er iets vervelends gebeurt op internet.
Maak je je toch zorgen en wil je advies? Praat er dan eens over op de school van je kind. Of ga naar een opvoedwinkel of een opvoedsteunpunt. Met Google kan je vast wel het adres vinden van zon organisatie bij jou in de buurt!
