Ergonomie is het aanpassen van de omgeving aan de mens. Dit kan een product, ruimte of werkplek zijn. Ergonomie zit vervat in ons dagelijks leven, maar is vooral gekend in werksituaties. Het is immers afgeleid van de Griekse woorden ergon (werk) en nomos (wet). Ergonomie staat voor gezond en efficiënt werken. Bij het ontwerpen speelt vooral gebruiksvriendelijkheid en comfort een rol.
Definitie
De IEA (International Ergonomics Association) stelt volgende definitie voor:
Ergonomie (of human factors) is de wetenschappelijke discipline die zich bezig houdt met het begrijpen van de interactie tussen de mens en andere elementen van een systeem. Het is het beroep dat de theorie, principes, gegevens en methodes toepast om zo te ontwerpen dat het menselijk welzijn en de globale prestatie van het systeem geoptimaliseerd wordt.
Verder worden drie specialisatiedomeinen afgebakend:
* Fysieke ergonomie houdt rekening met de menselijke anatomie, antropometrie, fysiologie, biomechanica in relatie tot de fysieke activiteit. Relevante topics zijn de werkhoudingen, manueel hanteren van lasten, repetitieve bewegingen, werkplekinrichting, veiligheid en gezondheid.
* Cognitieve ergonomie bestudeert de mentale processen zoals perceptie, geheugen, denken en motorische reacties in de interactie tussen mens en systeem. Relevante topics zijn de mentale werkbelasting, beslissen, mens-computer interactie, menselijke betrouwbaarheid, stress en training.
* Organisatie ergonomie focust op het optimaliseren van sociotechnische systemen zoals organisatiestructuren en processen. Onderwerpen zijn communicatie, ontwerpen van werkplekken en tijden, teamwork, participatieve ergonomie, telewerken en kwaliteitszorg.
Voorbeelden
1. Fysieke ergonomie
Autos, huizen, tafels en stoelen, heel de wereld is op maat van de mens gebouwd. Deuren vereisen niet teveel kracht om geopend te worden, winkelkarren verlichten het dragen van boodschappen, een lange borstelsteel maakt bukken overbodig en fietsen hebben verschillende maten zodat extreme houdingen vermeden worden. In werksituaties besteedt ergonomie vooral aandacht aan een correcte werkhouding tijdens het zitten, het tillen, trekken of duwen, en de (hulp)middelen die dit mogelijk maken.
2. Cognitieve ergonomie
Informatie zoals wegwijzers moet men liefst kunnen vinden, lezen en begrijpen. Technologische producten zoals een smartphone krijgen steeds meer functies die dan in een menustructuur te vinden zijn. Belangrijk is dat de gebruikers deze mogelijkheden kennen, begrijpen en eenvoudig kunnen gebruiken zonder teveel hulp van de handleiding. Op het werk moet eentonig werk vermeden worden, maar teveel informatie tegelijk controleren zal ook tot overbelasting leiden.
3. Organisatie ergonomie
Een keuken is zo ingericht dat koken en afwassen vlot kunnen verlopen en de loopafstanden beperkt blijven. In arbeidssituaties betekent dit een logische flow van processen zodat overbodige handelingen vermeden worden. Het betrekken van de werknemers bij het ontwerpen een nieuwe werkpost resulteert in betere oplossingen. Een juiste afwisseling van shiften bij ploegenarbeid zorgt ook voor tevreden en productieve medewerkers.
