xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> Een Orwelliaans kortverhaal
Met Orwelliaans wordt bedoeld dat ergens een situatie is ontstaan die tegen de principes van een vrije samenleving ingaat; de leidinggevenden maken gebruik van zaken als propaganda, foutieve informatie, het ontkennen van de waarheid en het veranderen van de geschiedenis. Vaak worden politieke tegenstanders beticht van orwelliaanse praktijken.

 Dit verhaal speelt zich af tussen 11 juli 2015 en vandaag …

Brussel, 12.07.2015

Na wekenlang onderhandelen, het formuleren en afwijzen van Griekse voorstellen, het referendum waarmee de Griekse bevolking met zijn OXI-stem en het mandaat van de belangrijkste oppositiepartijen zijn onderhandelaars legitimeert om een overeenkomst te sluiten met de ‘partners’ van de EURO zone, komen de ministers van financiën van de zone – de EURO groep – onder leiding van Jeroen Dijsselbloem en in gezelschap van Mario Draghi en Jean-Claude Juncker opnieuw bijeen. Ofschoon de Grieken een voorstel hebben ingediend dat alle vorige overtreft, en zelfs verder gaat dan het voorstel dat de Griekse bevolking in het referendum heeft verworpen, is de stemming bedrukt. Verschillende regeringsleiders van de EURO zone hebben in de voorbije week immers laten weten niet door het referendum gebonden te zijn. Griekenland heeft de bruggen opgeblazen, dus is het aan hen om het cement te leveren dat tot cohesie leidt. Tot daar wat zich afspeelt op de bühne, het toneel waaraan burgers en verslaggevers zich kunnen laven.

Na weken, zo niet maanden, van diplomatieke contacten, het inschatten van de vreemde Syriza eend in de bijt, treedt het spook van een schisma van de EURO zone steeds nadrukkelijker naar voor. De noordelijk georiënteerde landen volgen – schijnbaar – gedwee de Schaüble-nota over de grex-in-or-out. Schijnbaar, want achter de schermen worden ook afrekeningen gepresenteerd, tussen Dijsselbloem en Merkel, tussen landen die de Maastrichtnorm of het stabiliteitspact respecteren en de hardliner in het grexit-debat, de Duitsers die dank zij Juncker – net als Frankrijk – respijt hebben gekregen om orde op zake te stellen. In de marge van de Griekse onderhandelingen worden wonden geslagen en discussies geopend die nog lang zullen blijven nazinderen. De as Berlijn-Parijs staat onder druk en de krik die Brussel normaal levert, blijft afwezig. En president Hollande wil – in de aanloop naar quatorze juillet en het herstel van zijn partij voor de volgende verkiezingen – zijn stempel drukken op de oplossingen die voor Griekenland naar voor worden geschoven, maar verliest op geen enkel ogenblik de Franse belangen uit het oog.

Intermezzo

Om de lezer te begeleiden volgen hierna enkele cijfergegevens.

De Europese begrotingsregels, neergelegd in het Verdrag van Maastricht, werden door het merendeel van de eurozonelidstaten in het verleden veelvuldig overtreden. In de 11 jaar sedert het invoeren van de euro overtraden België en Italië ieder jaar één of beide criteria; Griekenland overtrad beide in alle 10 jaar dat men de euro gebruikte. Slechts Finland en Luxemburg voldeden ieder jaar aan beide criteria. De in het verdrag voorziene boetes werden geen enkele keer opgelegd. Het stabiliteitspact voorziet dat het begrotingstekort niet lager mag zijn dan 3% op jaarbasis en de overheidsschuld niet groter dan 60% BBP.

Hieronder vindt u de toestand einde 2014 (cijfers Eurostat 04/2015).

In de bovenstaande rechter kolom worden in oranje kleur de landen aangegeven die einde 2014  beide normen van het stabiliteitspact op beide punten overtraden. België bevindt zich duidelijk in de Zuiderse hemisfeer.

Terug naar Brussel, de laatste loodjes voor Griekenland

Efklidis Tsakalotos licht de Griekse voorstellen toe. Hij wordt door de Franse minister van financiën, Michel Sapin, in zijn betoog bijgetreden. Na zich wat op de vlakte gehouden te hebben, legt Wolfgang Schaüble zijn grex-in-or-out-nota neer. Hij geeft aan dat hij geen genoegen zal nemen met de Griekse voorstellen als er geen waarborgen, of beter nog, een onderpand tegenover de Griekse beloften staan.

Het wordt Jeroen Dijsselbloem te veel. Na alle hetze die in de pers werd gevoerd rond de inhumane behandeling van de Eurogroep ten overstaan van de armtierige Grieken moet het hem van het hart: “Wolfgang, genoeg is genoeg. Ik versta de houding van Duitsland niet en vraag je even te bezinnen bij de woorden van de belangrijke Duitse romanticus Hölderlin. In één van zijn werken zegt de Griek Hyperion het volgende, ik citeer het in het Duits voor u: ‘ So kam ich unter den Deutschen … Barbaren von alters her, durch Fleiß und Wissenschaft und selbst durch Religion barbarischer geworden, tiefunfähig jedes göttlichen Gefühls, verdorben ins Mark zum Glück der heiligen Grazien, in jeden Grad der Übertreibung und der Ärmlichkeit beleidigend für jede gutgeartete Seele, dumpf und harmonielos … ich kann kein Volk mir denken, das zerrissener wäre , wie die Deutschen. Handwerker siehst du, aber keine Menschen, Denker, aber keine Menschen, Priester, aber keine Menschen …‘. Ik wil je niet beledigen, Wolfgang, maar besef toch dat jouw Duitse mentor, Helmut Kohl, samen met nog enkele ander idealisten het romantische Griekenland in de EURO zone heeft binnen geloodst. Duitsland draagt hierin een grote verantwoordelijkheid. De grexit moet van tafel.” Schaüble haalt zijn schouders op en zegt: “Jeroen, de cijfers zijn voor Griekenland wat ze zijn. Ik ben geen romanticus en hou mij verder aan mijn beleidslijn.” “Dat mag dan zo wel zijn, Wolfgang, en vanuit het Nederlandse standpunt kan ik je hierin heel ver volgen, maar verlies niet uit het oog dat Hollande en Renzi dit voorstel morgen binnen hun eigen regeringen moeten gaan verdedigen en dat zij hiervoor bijkomende argumenten nodig hebben.” Sapin en Padoan knikken instemmend

Deze tussenkomst bleek later de oorzaak ervan dat de Eurogroep enkel een aanbeveling aan de regeringsleiders zou geven, dus niet tot een eensluidend akkoord kwam.

De landen van de Eurogroep die de voorbije jaren goed presteerden (Estland, Luxemburg, Letland, Litouwen, Slowakije, Finland), kwamen tot een verbond met enkele landen die in de voorbije jaren bijzonder zware budgettaire inspanningen hadden geleverd. Griekenland mocht niet het enige land zijn dat aan bijkomende maatregelen werd onderworpen. De ‘afvalligen’ moesten mee het bad in. En toen kwam België in het vizier met zijn staatsschuld van 106,5% (of een kleine 420 MIA EUR) en een overheidstekort van 3,2%.

Frankrijk met zijn tekort van 4% BBP bleef buiten schot. Als medeopsteller van de Griekse nota en steunpilaar van de as Berlijn-Parijs moest Hollande de Griekse capitulatie mee ondertekenen. Daarvoor was een hefboom nodig, een werkzaam drukkingsmiddel.

 Het nachtkabinet 1 (tussen 12 en 13 juli)

En zo kwam het in de rand van de top van Europese regeringsleiders tot een parallel onderhandelingscircuit, waar onder meer aan België specifieke guidelines zouden worden voorgelegd. Om de markten niet te verontrusten werd geen ruchtbaarheid aan de resultaten gegeven. De hoofdrolspelers in het debat waren:   Sven Sester (EST), Alexander Stubb (FIN), Michel Sapin (F), Wolfgang Schäuble (D), Michael Noonan (EIRE), Pier Carlo Padoan (I), Jānis Reis (LET), Rimantas Šadžius (LIT), Pierre Gramegna (LUX), Eric Wiebes (NL), Maria Luís Albuquerque (P) en Luis de Guindos (SP). De Guindos, die op dat ogenblik de officiële steun van Merkel geniet om Dijsselbloem als voorzitter van de EURO groep op te volgen, zal in de vergadering een voortrekkersrol nemen en voluit de Duitse kaart trekken. Alle actoren staan in rechtstreeks contact met hun regeringsleiders. De gesprekken met de geviseerde Eurolanden worden bilateraal gevoerd. België wordt in de bilaterale onderhandelingen vertegenwoordigd door Johan Van Overtveldt.

De vertegenwoordigers van de verschillende landen maken aan Johan Van Overtveldt duidelijk  dat de cohesie van de EURO groep op het spel staat als enkel de Grieken in het vizier komen. Zij leggen er de nadruk op dat het debat met België, evenals met enkele andere Lidstaten, absoluut buiten de aandacht van de publieke opinie moet blijven. Het is niet de bedoeling om deze regeringen in moeilijkheden te brengen, wel om ervoor te zorgen dat de Griekse linker zijde later niet naar een onevenwichtige aanpak van de ‘monetaire crisis’ in de verschillende landen kan verwijzen. Wolfgang Schaüble legt aan Van Overtveldt een aantal pistes voor. Voor het ogenblik zijn ze, meent hij, min of meer vrijblijvend, maar er wordt een duidelijk standpunt van de Belgische regering verwacht vooraleer de begroting 2016 bij de Europese Commissie wordt ingediend. Hij laat tussen de lijnen ook verstaan dat Frankrijk bijkomende maatregelen zal nemen om zijn begrotingstekort binnen de perken van het stabiliteitspact te houden. Ondertussen moet België een gestructureerd plan voorleggen waarin de overheidsschuld op korte tot middellange termijn wordt afgebouwd. Schaüble gaat verder: “De volgende punten moeten, naar onze mening, onverwijld worden aangepakt: de automatische indexering van lonen en sociale uitkeringen, het brugpensioen, de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd, de harmonisering  van de pensioenstelsels – inzonderheid – de te snelle groei van de minimumpensioenen en het gewicht van de uitvaltijdvakken in de pensioenberekening, zoals werkloosheid,. Er moet ook meer werk worden gemaakt van de liberalisering van spoor, post en telecom. Naar Grieks voorbeeld zijn wij bereid om tijdelijk een experten groep in het leven te roepen om de waarde van overheidsaandelen in deze publieke bedrijven op de private markt te maximaliseren. In dezelfde filosofie moet België zijn aandeel in verschillende banken te gelde maken. Overheids- en private belangen moeten duidelijk van elkaar worden gescheiden. In de marge wil ik ook erop wijzen dat wij geen steun zullen verlenen aan initiatieven van Eurocommissaris Marianne Thyssen om de ARCO aandeelhouders te ontzien. De Belgische federale overheid moet bovendien in het kader van de tax shift overgaan tot de afbouw van de patronale lasten, de herverdeling van de BTW – rechtstreeks of via ecotaksen – en de vereenvoudiging van de vennootschapsbelastingen, desgevallend via de invoering van een flat tax. Eerder dan de beurs te destabiliseren via het invoeren van diverse aandelentaksen, raden wij aan om bijkomende belastingen te heffen op gespaard vermogen en investeringen te compenseren via belastingkredieten. En tot slot, ook al besef ik dat dit de moeilijkste oefening is, vragen we dat België onderzoekt hoe het terugdraaien van vorige staatshervormingen, met andere woorden het centraliseren van de kerntaken bij één publieke entiteit, tot besparingen op het functioneren van het Belgisch overheidsapparaat kan leiden. Wij verwachten van u een omstandige nota tegen einde augustus.” Sapin zwijgt. Albuquerque en Noonan drukken Van Overtveldt een hart onder de riem. De Guindos waarschuwt: “Als we geen signaal uitzenden naar de andere EURO landen, onderhandel je op het einde van het jaar met PODEMOS.” Van Overtveldt verwijst nog even naar de laatste pensioenhervormingen tot optrekking van de pensioenleeftijd en naar het feit dat de regering een evenwichtig voorstel rond de taks shift wil uitwerken, maar zijn tussenkomst wordt door verschillende aanwezigen weggewuifd. Er rest hem niets anders dan akte te nemen van de eisen en te beloven dat hij hierover aan de premier zal rapporteren.

Het nachtkabinet 2 (13 juli)

Het gaat tegen de vroege ochtend aan. De eerste berichten sijpelen naar buiten dat de regeringsleiders in de laatste rechte lijn naar een akkoord met Griekenland zijn aanbeland. Charles Michel blijkt op dat ogenblik niet bereikbaar. Van Overtveldt belt Bart De Wever op zijn rechtstreekse lijn. Het is kwart voor vijf in de ochtend. De Wever: “Zeg Johan, weet ge hoe laat dat ’t is? Ge moet mij toch niets vragen over die Grieken, he? We hebben dat allemaal doorgesproken, dus ge kunt toch uw plan wel trekken, zeker? Of is er een probleem met Charles Michel? Zeg dan toch iets!” “Neen, Bart. We hangen eraan, ze zoeken naast Griekenland nog een zwart schaap: België. Ze dreigen met een Bexit als we onze begroting niet op orde stellen.” “Zwaans nui nie. Bexit, wat voor ‘ne zever is da. Is Europa plots een bondgenoot van de NVA geworden? Bye bye Belgium, leve Vlaanderen?”. Vervolgens probeert Van Overtveldt via de telefoon de nota Schaüble aan de humeurige De Wever uit te leggen en te duiden. Het wordt stil aan de andere kant van de lijn, de strateeg wordt wakker. “Ik bel jou later terug”, zegt hij en haakt in.

Zo gaan enkele uren verloren. Charles Michel hoort het op de top van de regeringsleiders gonzen van de geruchten, maar heeft van Belgische zijde geen feedback. Wanneer hij door Angela Merkel en Mark Rutten wordt benaderd om hem te verzekeren dat het niet de bedoeling is om België in verlegenheid te brengen, verontschuldigt hij zich en begeeft hij zich in één van de achterkamers van het Justus Lipsius gebouw van de EU Commissie. Het is kwart na zeven. Hij belt met zijn kabinetschef, Rudy Volders, en vraagt hem of hij op de hoogte is van een besloten bilaterale vergadering in de rand van de onderhandelingen met Griekenland, waarop België tot de orde zou zijn geroepen. Volders ontkent en krijgt de opdracht onmiddellijk contact op te nemen met Mathieu Isenbaert, kabinetschef van Van Overtveld en ervoor te zorgen dat deze om 9:00 in de Wetstraat 16 aanwezig is. Isenbaert valt uit de zevende hemel, maar verzekert dat hij alles in het werk zal stellen om de situatie op te helderen. Zijn minister zal om 9:00 bij de premier aanwezig zijn.

Even later kondigt de Belgische premier Michel als eerste via een twitter bericht aan dat een akkoord met Griekenland werd bereikt. Hij verdedigt in het daarop volgende interview het bereikte akkoord, maar neemt ook afstand van het Grexit scenario dat door sommigen op tafel werd gelegd – en terzijde door de Belgische minister van financiën werd verdedigd.