Houthalen-Helchteren herbergt 1.238 kleuters die kleuteronderwijs volgen. Onderzoek toont aan dat 254 kleuters hiervan het Nederlands niet als thuistaal heeft. Dat is 20,5% of 1 op 5 kleuters. Een hoog cijfer. Ter vergelijking: voor Vlaanderen ligt de verhouding gemiddeld op 15%. Ook in het lager onderwijs zien we dat het aantal leerlingen dewelke het Nederlands niet als thuistaal hebben, hoger ligt dan het Vlaams gemiddelde. 1.824 kinderen uit Houthalen-Helchteren volgen lager onderwijs, 339 daarvan, of 18,6%, hebben het Nederlands niet als thuistaal. Voor Vlaanderen ligt het gemiddelde hier op 12%.

Het niet hebben van het Nederlands als thuistaal zorgt vaak ook voor bijkomende moeilijkheden op school voor deze kinderen. In het lager onderwijs in Houthalen-Helchteren zitten er 278 leerlingen met een schoolse vertraging. Hiervan zijn er 98 leerlingen die niet het Nederlands als thuistaal hebben. Vergelijken we dit met het totaal aantal leerlingen die niet het Nederlands als thuistaal hebben, dan blijk dat 29% van deze groep leerlingen minstens 1 jaar schoolse vertraging heeft opgelopen. Bij hen die wel het Nederlands als thuistaal hebben, is dit 12%. 

Houthalen-Helchteren telt 2.206 leerlingen in het secundair onderwijs. Hiervan hebben 676 leerlingen een schoolse vertraging, 160 van deze leerlingen hebben niet het Nederlands als thuistaal. Als we dit aantal vergelijken met het totaal aantal leerlingen die niet het Nederlands als thuistaal hebben, dan blijkt dat 68% van deze groep leerlingen minstens 1 jaar schoolse vertraging heeft opgelopen. Bij hen die wel het Nederlands als thuistaal hebben, is dit 28,6%. 

Onderzoek toont aan dat leerlingen met als thuistaal niet het Nederlands meer te kampen hebben met schoolse vertraging. Anderstaligheid op zich is hiervoor niet de enige of zelfs niet de belangrijkste verklaring. Achterliggende sociaal-economische factoren, scholing en tewerkstelling van de ouders zijn eveneens voorname factoren die mee een doorslaggevende rol hebben bij schoolse vertragingen.