Burgerparticipatie wordt hét thema van de gemeenteraadsverkiezingen

STOP MET ZAGEN, BEGIN TE TIMMEREN

Participatie wordt hét thema van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober.  Is het niet uit overtuiging – en er zijn er helaas nog meer dan genoeg die niet overtuigd zijn - dan wel uit noodzaak. Want om de politiek opnieuw geloofwaardig en aantrekkelijk te maken, hebben we simpelweg geen andere keuze dan de burger er zo dicht mogelijk bij te betrekken. Alleen moeten we die participatie radicaal anders invullen. Voor de politici: stof de duffe adviesraden af en zoek naar nieuwe manieren om uw inwoners te bereiken. Voor de burgers: stop met zagen en begin mee te timmeren.

“If you think you’re too small to have an impact, try going to bed with a mosquito in your room.” Dit citaat van Anita Roddick, de oprichtster van The Body Shop, zegt bijzonder veel over participatie. Dat iedereen het potentieel heeft om de dingen te veranderen, meestal een veel groter potentieel dan we zelf denken. Maar ook dat veel politici de ‘mondige burgers’ beschouwen als muggen: lastig en irritant, en helaas bijzonder hardnekkig.

Ondanks de opmars van allerhande burgerinitiatieven – de G1000 als bekendste exponent – gaat de politiek nog altijd bijzonder verkrampt om met participatie. Ofwel doet ze alsof de stem van het volk gewoon niet bestaat, ofwel legt ze een massa eieren onder de burger om vooral geen enkele potentiële kiezer voor het hoofd te stoten. Ofwel hebben burgers alleen maar domme ideeën, ofwel hebben ze alleen maar briljante ideeën. Dikke zever, allebei de veronderstellingen. Negeren of stroop smeren, een middenweg lijkt niet te bestaan. En dat is een gemiste kans.

Socioloog Luc Huyse slaat zoals steeds nagels met koppen als hij wijst op de gedeelde verantwoordelijkheid van burger en politiek. Politici moeten hun schroom afwerpen over participatie, burgers moeten stoppen met zich te verschuilen achter de boutade dat de politiek toch niet naar hen luistert. Als ze kansen krijgen om het beleid van hun gemeente mee vorm te geven, moeten ze die ook grijpen. ‘Vraag niet wat je gemeente voor jou kan doen, maar vraag wat jij voor je gemeente kan doen.’ Die gouwe ouwe van John F Kennedy (in lichtjes aangepaste vorm) is nog altijd razend actueel. Stop met zagen, begin te timmeren.

Participatie is hip. Kijk naar Couleurs Carolo, waar vijfhonderd mensen verschillende buurten in het grijze Charleroi letterlijk kleur geven. Of naar de Carrotmobs, waar groepen consumenten de plaatselijke buurtwinkel leegkopen en een knoert van een financiële injectie geven, als de uitbater zich in ruil engageert om ethisch en ecologisch in te kopen. Belonen in plaats van boycotten. Overal zie je razend interessante vormen van burgerparticipatie ontstaan. Gestuwd door de creativiteit van enkelingen, die zich verenigen rond een goed idee.

Wat al die voorbeelden gemeen hebben, is dat ze van onderuit ontstaan. Los van de politiek, los van de overheid. Een goed idee vindt altijd de weg. Het is de enige manier waarop participatie écht werkt. Laat ons eerlijk zijn: onze adviesraden en consoorten hebben hun beste tijd gehad. Ze kweken mini-politici, mensen die de juiste wegen kennen en het juiste spel spelen, en sluiten per definitie een groot aantal interessante meningen uit. Door de participatie net als het beleid te institutionaliseren, bedreigen die adviesraden de creativiteit. Ideeën houden zich niet aan een vergaderagenda.

Het is het grootste manco van de voorbije jaren: bewust of onbewust zijn we participatie gaan verwarren met inspraak. Ja of nee zeggen op het einde van de rit. ‘Wij hebben een plan, en u mag er nu een keer uw gedacht over zeggen.’ Dat werkt demotiverend, veel mensen hebben het gevoel dat de uitkomst eigenlijk al vastligt. En het is tijdrovend, want als de inwoners het afgewerkte plan terugfluiten, is al het voorbereidend werk voor niets geweest. Nee, pak het anders aan en vertrek van een wit blad. Laat de inwoners samenwerken met experts en beleidsmakers, betrek ze écht. Laat ze hun ideeën en plannen lanceren. En ja, dan mag u ook gerust wat terugvragen. 

Teveel politici moeten bij het begrip ‘participatie’ onmiddellijk denken aan vijf letters: NIMBY. Not In My Back Yard. Maar de NIMBY-reflex ontstaat niet uit teveel participatie, maar net aan een gebrek eraan. Het is de reactie van bange burgers, die onvoldoende geïnformeerd zijn en, meer nog, zich buitenspel gezet voelen. Betrek de inwoners, laat ze meedenken, luister niet alleen naar hun ideeën maar doe er ook iets mee en het aantal NIMBY-oprispingen zal spectaculair dalen. Je kan moeilijk protesteren tegen een plan dat je zelf mee hebt uitgetekend. Tegen je eigen idee.

Slimme politici begrijpen dat participatie essentieel is voor een goed werkende democratie, essentieel om de aantrekkingskracht van de politiek te vergroten en de geloofwaardigheid te versterken. Slimme politici beschouwen de burger niet als die vervelende zoemende mug in de slaapkamer.

Op zaterdag 3 maart organiseer ik met sp.a in het Bronks-theater in Brussel een inspiratiedag over burgerparticipatie. Info op www.s-p-a.be/inspiratiedag

01-03-2012 om 13:40 geschreven door Joke Quintens