RadioVisie (JL Bostyn)

Zaterdagavond. "Saturday night fever". Twaalf uur. De koorts is reeds verdewenen, alhoewel de frisse meiden nog steeds ijverig hun wijde V-halstruien laten zwieren op de tonen van de deejay... Zaki heeft er zijn dagje opzitten. Een jongere collega, die onder het motto 'Liever echt dan namaak' plaatjes draait, kletst onverdroten verder. We slagen erin Zaki naar een rustiger hoekje te loodsen.

Zaki, die als Jacques Dewaele op 23 maart 1945 geboren werd, zit er wat vermoeid bij. Gisteren werkte hij nog op volle kracht aan een filmpje in Parijs en morgen wordt er weer radio gemaakt. Aan bezigheden heeft hij dus geen gebrek. Zaki bestempelt zichzelf als een eigenwijs, moeilijk kereltje. Niettemin komt hij nonchalant over, zij het met een dosis koppigheid die je van hem niet zou verwachten.

"Radio maken is veel gemakkelijker dan het lijkt" zegt hij. Maar dat is niet het enige dat hem makkelijk afgaat. Naast radio, is hij ook televisie-bedrijvig, kweelde ooit een redelijke toffe singel bij elkaar, speelde onlangs in een theaterproductie, deed journalistiek werk en gaat binnenkort zelf achter de productieknoppen zitten. Zelfs daarnaast heeft hij de tijd om te schaken, iedere week een boek te lezen en van science fiction en absurde humor à la Monthy Python te houden. Zaki één naam, één persoonlijkheid.

Zaki: 'Puur toevallig eigenlijk, want ik studeerde in de jaren '66 -'67 nog plastische kunsten aan het Sint Lucas Instituut in Gent. Ik had de richting publiciteit gekozen omdat de mogelijkheden mij daar het ruimst leken. Ik wilde echter niet zozeer tekenaar worden, maar het spelen met elementen leek me aardig. Toen bleek dat er in die cursus geen radio- en tv-publiciteit verwerkt was. Tot mijn verbazing is dat vandaag de dag nog steeds zo. Ik vond dat toen al een groot gemis en daar ik toch al van plan was om eens een radiostudio binnen te stappen liet ik me inschrijven voor een deejaywedstrijd die door BRT Oost-Vlaanderen georganiseerd werd. Het was trouwens de eerste keer dat zoiets bij ons gebeurde.

Ik had thuis geen enkele plaat, dus moest ik enkele exemplaren lenen bij de bovenburen. Ik kletste heel nonchalant het kwartiertje wedstrijd aan elkaar en bleef toen wat napraten met de organisatoren, onder hen was Rudi Sinia (BRT radioproducer, nvdr). Ik wilde de mogelijkheden kennen, weten hoe het nu eigelijk allemaal ging. Nou, toen zat het erop voor mij. Twee maand later bleek dat ik nog gewonnen had ook! Tot mijn opperste verbazing.... Als winnaar mocht ik toen een kwartiertje show maken in het programma van Nand Baert. Afternoon Beat heette het toen. Later mocht ik Rudi's Club presenteren. Hiermee begon de trein pas goed te lopen.

Toen ik afstudeerde was m'n radiowerk al zodanig gegroeid dat het meteen mijn beroep geworden is. Toen waren er een paar meningsverschillen met BRT Oost Vlaanderen en de week daarna zat ik op BRT 1, bij de beruchte popsectie van Jan Schaukens. Toen die opgegeven werd, ben ik bij BRT Brabant terechtgekomen. Ik dacht dat ik toen begonnen ben met het rock & roll programma. Ik ben inmiddels al zover dat ik meer en meer weggroei van het 'deejay'-vak. Ik probeer gewoon 'over' te komen. Wanneer ik de mensen zo kan entertainen dat ze blijven luisteren, dan heb ik mijn doel bereikt.

Zaki : (lacht) Ik zou je luistercijfers kunnen geven die wel enigszins gekleurd zijn omdat ze uit de BRT-informatiecentrum komen, maar ze geven je toch een idee. Vooral BRT 2 komt aan bod. De zender is ook populairder geprogrammeerd. Ik merk dat zelf wel aan de vele reacties die ik krijg. Dat bewijst voor mij voldoende. Zo maakten we ooit een co-programma met de AVRO. Ad Visser (Top Pop) zou hier in Brussel te gast zijn en ik bij hen in Breda. Visser hoefde geen aankondiging meer te krijgen. Ik dacht; - in Nederland zullen ze vast wel een heleboel over mij mogen vertellen - maar niets bleek minder waar. Ze kenden mij daar ook. Bij BRT 2 wordt haast alle muziek geprogrammeerd. Verdeeld over de meest diverse programma's. Stem maar eens af op Hilversum 3 dan krijg je van iedere zuil een haast evenwaardig pakket aangeboden. En dan die reclame...! Zo zie je maar dat alles z'n voor en nadelen heeft.'

Zaki: 'Nou, als dusdanig heb ik niks tegen commerciële radio. Want bij staatsradio heb je een staatscensuur en ander oud gedoe. Verschrikkelijk veel rompslomp en een administratie die vrij log werkt. Je gelooft niet wat er hier gebeurt. Commerciële radio is op dat punt veel praktischer. Negatief is echter wel dat je als deejay of programmator overal aan gebonden bent. Je doet helemaal niet meer wat je zelf wil.

Ik vind echter wel dat er dringend iets aan de reclame zelf zou moeten gedaan worden. Als je naar de Nederlandse televisie kijkt of de radio opzet, wat je daar te zien en te horen krijgt is veelal niet te vreten ! Er gebeuren schandalige dingen ! Gelukkig is men in België bang om met reclame te beginnen. Let op, ik werkte zelf op een reclamebureau, doch zolang er geen wetten zijn die de misbruiken van reclame tegengaan, hoeft het voor mij niet. Trouwens de reclamemakers zelf staan naast het radiowezen!'

Zaki: 'In die periode wilde ik ook eens iets anders doen dan BRT-platenruiter zijn. De Engelse zenders trokken me erg aan, doch dat bleek geen haalbare kaart. Ik was toen al een drukdoend kereltje en omdat er nog wat andere projecten hangende waren, kon ik dus niet weg. Intussen hotste ik ook door het land met de 'Mike en Zaki show' (Mike Verdrengh, nvdr). En die combinatie was zo positief dat ik besloot ze ook voor de radio te brengen. Een bikkelharde actie was dat. Reclame voor de disco show binnen een eigen programma. Doch na enkele zakelijke onderonsjes met de lui van Luxemburg zag ik het niet meer zitten. We kregen immers een playlist en andere commerciële belangen moesten verdedigd worden. Het meest trieste was dat de grote reus bitter slecht betaalde. Nu ben ik geen geslepen zakenvos, maar wanneer ik ingehuurd wordt omwille van mijn naam, dan mag er ook voor betaald worden. Maar goed, Mike zag het helemaal anders en dus trapte ik er een tijd in....

Zaki : Ik heb het piratentijdperk bewust meegemaakt. Ik heb ook met heel wat jongens van Radio London en Caroline gewerkt. Die kwamen in hun beginperiode af en toe naar België om in clubs op te treden. Ikzelf was toen zo'n beetje de enige 'tweede' deejay, want in die tijd waren er bijna geen platenruiters om de avond verder mee te vullen.

Radio Veronica heb ik van ver meegemaakt, want ik vond het station niet zo goed. Een beetje tweederangs tegenover datgene wat die Engelsen presenteerden. Aan zeezenders zou ik vandaag de dag nooit meer meewerken. Het illegale boeit me niet zo. Al ben ik al verschillende keren benaderd geworden door dergelijke mensen. Ik kijk wel uit. Trouwens ik voelde er niets voor om in zo'n schuit op de Noordzee te zwalpen ! En daarbij, radio is maar een deel van mijn dagelijks brood.

Zaki : ' Ik ben inderdaad sterk geïnteresseerd in dat medium. En zo heel af en toe kon ik daar wat voor doen. Ooit heb ik een gesprek iets gezegd als : - Ach ik zou eens iets met kinderen moeten doen -. Later is BRT-TV daar op teruggekomen en ik kreeg de kans om op woensdagmiddag het kinderprogramma 'Tip Top' te helpen maken. Dat heb ik prompt aanvaard. Toen werd ik compleet gek verklaard. Iedereen vertelde me dat dit het einde van mijn carrière zou betekenen. Dat klopte niet meer met mijn imago... Maar dat raakte mijn koude kleren niet.

Ik doe echt alleen waar ik zin in heb. Ik heb er bovendien ontzettend veel geleerd. Werken met hoofdpresentator Bob Davidse was een verrijking. Velen vinden hem een moeilijke kerel, maar dat komt vooral omdat Davidse een dichter is. Hij uit zijn wensen steeds in beeldspraak. Televisie is wel compleet anders. Daar komt dertig man technisch personeel bij kijken. Improviseren, zoals op de radio, is er bijna niet meer bij. Heel ernstig is dat. Lang voorbereiden en toch moeizaam! Na vijf jaar kinderprogramma's kreeg ik wel de indruk dat het goede moment er was om ermee op te houden. Anders kon ik tot in het treurige het etiket van kindervriend meedragen.

Op dat ogenblik kwam verandering in de hele jeugdsectie en heeft men mij voorgesteld om een muziekprogramma te maken voor tieners. Dat is dan het vierwekelijkse programma 'Muzieksien' geworden. Ik heb ook nog een tijdje 'Festival in Super 8' gepresenteerd. Een programma waarin jonge mensen zelf gemaakte filmpjes konden laten zien. Ik heb nu ook enkele filmscripts binnen. Ik ben er nog niet mee klaar hoor, maar het fascineert me toch. Het is een uitdaging om eraan te beginnen. Ik kijk ook erg veel televisie. Ik blijf graag op de hoogte van wat er rondom mij in de wereld gebeurd. Ik sluit mij niet graag op. Ik verslind niet alleen popprogramma's, ook alles wat op informatief vlak ligt!.

Zaki : Ik geloof niet dat radiostations hits kunnen maken. Ook televisie niet. Ik geloof niet eens in het pluggen van platen. Het enige wat men kan doen is een nummer doodzwijgen. Als het publiek het lied niet kent, kan niemand de plaat verkopen. Dat is duidelijk. Maar er zijn historische voorbeelden van grijsgedraaide platen die geen hit werden. Als het publiek het niet wil, vergeet het dan maar. Ik blijf bij mijn oude stelling dat de luisteraars beslissen wat een hit wordt.

BRT is bovendien een totaal ander soort omroep dan Hilversum. Bij BRT kun je gewoon niet pluggen. Ik zou niet eens weten hoe men dat hier zou moeten doen! De enige plugvorm die er bestaat is de 'BRT 2 Tip van de week'. En daar heb ik helemaal niks mee te maken...

'Je hebt hier ook die klaagzangen van Vlaamse artiesten. Dat doen ze al jaren. En toch is er een tijd geweest dat ze belangrijke radio- en tv-programma's hadden. 'Tele Top Tien' enzo. Toen dachten we dat de industrie erop ging inpikken om enkele artiesten op te leiden, bij te schaven. Maar er is geen bal gebeurd natuurlijk. Met het gevolg dat het hele Vlaamse kaartenhuisje in elkaar is gestuit. Maar dat is niet direct de schuld van de BRT. En de Vlaamse artiesten waar het wel goed mee gaat, klagen niet natuurlijk !.

Zaki : Ho! Je moet helemaal idioot zijn om zoiets te beweren ! Ik word hier door de helft van de platenmaatschappijen gehaat omdat ik die spelletjes nooit heb willen meespelen. Soms bel ik de platenfirma's wel es op om hen te vertellen dat één van hun artiesten in de show zit. Maar dat is gewoon een vriendendienst.

Ik stel m'n radioprogramma zelf samen. Maar ik heb natuurlijk ook een producer. Voor de zondag heb ik nu een uitstekende groep die me teksten bezorgt, want dit laatste werd te omvangrijk om zelf te doen. Trouwens in al die tijd dat ik mijn gangetje ga voor de BRT heb ik nooit de indruk gehad gecensureerd te zijn. Ik heb nooit echt last gehad. Ik ben erg vrij... Voor de samenstelling van een programma ga ik gewoon op m'n gevoel af. Zo van, dit en dat ga ik maar eens doen. Nu blijken die dingen wel een beetje in de smaak te vallen van de luisteraars. Moest het niet zo zijn, dan zou men mij ontslaan denk ik.

 Je presenteert ook een verzoekplatenprogramma voor kinderen tot twaalf jaar. Terug de grote kindervriend?

Zaki : Zo'n uitzending wou ik acht jaar geleden al maken. Ik had het voorstel toen reeds ingediend. Alles was in kannen en kruiken, doch één week voor het programma op antenne zou gaan brak men het project af ! Een reden daarvoor heb ik nog steeds niet. Maar nu de directie gemerkt heeft dat de BBC al jaren succes heeft met 'Junior Choice', mocht 'De kleinste keus', iedere donderdag, plotseling wel.

Zaki : Ik voel mezelf inderdaad al oud worden en ik zie maar geen nieuwe gezichten. Het probleem is dat er geen opleiding bestaat voor dat beroep van mij. Je zegt wel dat we indertijd die jongens van Radio Atlantis en Mi Amigo hadden, en al betwijfel ik hun kwaliteiten niet, ik vraag me toch wel af of hun stijl zou passen in het BRT-kader. Het is toch wel verschillend. Er zijn andere normen voor taalgebruik. Ik dacht niet dat daar de oplossing lag voor een nieuwe lichting. BRT heeft wel geprobeerd nieuw talent te vinden, tot en met Monique Moritz toe. Maar het sloeg allemaal een beetje tegen. Het is erg vreemd, maar er zit weinig aanbod onder de jonge mensen.

Zaki : Oh ik luister plichtsgetrouw het hele rijtje op de radio af. Onze eigen zenders, Hilversum uiteraard, veel Engelse zenders, maar vooral AFN vind ik nogal interessant. Beroepshalve moet dat luisteren wel. Joost den Draayer bewonder ik heel erg. Bijna zo goed als Peter Koelewijn indertijd, want deze laatste vind ik eigenlijk nog dat tikkeltje beter dan de anderen. Die is helemaal gek! (lacht). BRT-deejays zie ik vrij regelmatig. We drinken nog wel eens een pint samen. Gelukkig maar!..

Zaki : Maar dat is niet gebeurd. In de hele heibel zijn er slechts een paar verdwenen. Ikzelf ben ook losse medewerken. Dat risico neem je er gewoon bij. Bijna al die mensen hebben toen hun opzeg gekregen. Dat kwam omdat er een serie contracten niet helemaal in orde waren, sociaal nogal wat te wensen overlieten En al die contracten moesten afgelopen zijn vooraleer men ze kon vervangen. De directie heeft dit op een eerder ongelukkige manier meegedeeld zodat het allemaal een beetje verkeerd overkwam. Er is een nodeloze paniektoestand geweest. Ikzelf was nogal geschokt doordat een krant mijn foto bij een artikel over dit onderwerp afdrukte.

Zaki : Kritiek in kranten en weekbladen laat me eigenlijk steenkoud. Zogenaamde professionele kritiek dus. Er wordt immers zoveel voor de publiciteit geschreven dat ik er me zeker geen zorgen over zal maken. Als het blad maar verkoopt hé... Als de weinige echte journalisten, ik kan ze op één hand tellen die ik ken, minder prettige dingen schrijven, dan doen ze dat maar. Ik vind alles prima.

Respons van luisteraars vind ik wel belangrijk. En wanneer je als presentator je werk goed doet, komt die wel. Het gevaar is dan natuurlijk dat je jezelf plots een hele kerel gaat vinden. Je kijkt als het ware in een spiegel die jouw beeld twee keer vergroot. En dat beeld wil je dan naar buiten dragen. Wanneer je vergeet dat je toch maar voor een spiegel staat wordt het gevaarlijk! Ik maak me minder druk over het leven. Ik probeer ervan te genieten. Mijn werk is mijn hobby en mijn hobbys zijn mijn werk. Wat wil je nog meer?

Zaki: (denkt even na) Een show als die van Johnny Carson ('Late night', nvdr) zou ik wel willen doen. Die man werkt met een vriendelijke agressiviteit en toch blijft het plezierig. Doch ook zo'n ideeën moeten rijpen. Daar mis ik nog de ervaring voor!

Zaki: Eigenlijk niet, maar ik hou er van wat nieuws uit te proberen, bezig te zijn met verschillende dingen tegelijk. Ik ben trouwens erg tevreden over dat theaterprogramma. Met reden, denk ik, want alle voorstellingen waren uitverkocht. Ook de pers liet zich lovend uit over het eindproduct. Het stuk had immers een sterke inhoud. Het handelde over mensen die gevangen raken in hun eigenste 'ik'. Zo verliep het ook met de deejay, wiens rol ik speelde. De rol was mij als deejay en radiomaker op het lijf geschreven. Privé ben ik echter een totaal ander mens hoor.