Belevenissen in het land van de Magyaren - Kalandok a magyarok országában. Deze blog gaat over Hongarije (Magyarország), voor velen onder ons een vrij onbekend land, ver van mijn deur. Daarom tracht deze blog ons een beter inzicht te geven in dit land, zijn tradities, zijn cultuur, de anekdotes, de lokale gebruiken en evenementen, het landschap en vooral zijn boeiende geschiedenis .
- Ez a blog Magyarországról szól, sok külföldi szemében egy ismeretlen ország, amely messzén áll az otthonunktól. A weboldal sok érdekes kérdést megmagyaráz erről az országról, a hagyományairól, a kultúrájáról, viccekről, a helyi hagyományokról és eseményekról, a tájról és mindenekelőtt Magyarország feltűnő történetéről mesél.
06-10-2010
Izsák: Kolon-tavi madárvárta (Kolon-meer vogelwacht) - de Nachtzwaluw (Caprimulgus europeaus) of de lappantyú - een "nachtraaf"
Izsák. We schreven reeds een bijdrage over Kolon tó of tavi (zie bijdrage13/08), het meer-moerasgebied waar een vogelringstation (madárvárta - woordelijk vertaald vogelwacht) en een leerpad zijn. Naast het gewone dagelijkse ringwerk (meggyűrűz) zijn er af en toe speciale activiteiten rond een bepaalde vogel (mádar). Een dergelijke actie wordt gevoerd rond de Nachtzwaluw (Caprimulgus europeaus) of de lappantyú. Gedurende de maanden augustus en september wordt geprobeerd een aantal van de vogels te ringen. Dit is niet eenvoudig want die vogel is actief in het donker of het schemerdonker d.w.z. 's avonds of 's morgens voor zonsopgang. Speciale netten worden daartoe geplaatst en om de vogel te lokken wordt een speciale techniek toegepast. Wij hadden het geluk een jonge vogel te zien op een vroege morgen. Dit jaar waren er bijzonder weinig waarnemingen. Dit wijst op een minder geslaagd broedseizoen want deze prachtvogel leeft in de omgeving. De natte zomer van dit jaar was daar niet vreemd aan. Intussen zijn de vogels vertrokken naar Afrika. Ik kende de vogel enkel uit de 'boekjes' want nooit zag ik een levend exemplaar. Over deze vogel hoorde ik voor het eerst jaren (toen was ik nog geen "vogelaar") geleden bij het lezen van de roman van Robin Hannelore "Requiem voor de Geitenmelker" (Leuven-Davidsfonds). Want inderdaad een soort dialectische naam voor deze vogel is "geitenmelker". In het Duits noemt deze vogel letterlijk: Ziegenmelker
Maar wat moeten we weten over deze vogel?
Nachtzwaluwen (Caprimulgidae)zijn een familie van vogels. Deze familie telt 92 soorten. Het zijn nachtdieren (Éjjeli állat) maar anders dan hun naam doet vermoeden zijn ze niet verwant met de zwaluw en/of gierzwaluw. De in West-Europa voorkomende soort staat onder veel namen bekend. De meest gebruikte naam die ook in veel andere talen voorkomt is de "geitenmelker". In werkelijkheid is de geitenmelker slechts één van de ruim 70 soorten nachtzwaluwen.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
De verschillende soorten nachtzwaluwen lijken wat uiterlijk betreft sterk op elkaar. De meesten zijn ongeveer 25 cm lang, en hebben een grijze kleur met bruine en zwarte vlekken. Hun zwarte snavelis klein, maar ze kunnen hem zeer wijd openen. Wijd genoeg om als het moet een ei of een vogeltje in te dragen. Rondom de snavel heeft de nachtzwaluw stevige borstels. De poten zijn roodbruin. Het volwassen mannetje heeft witte vlekken op de vleugels en staart, die een rol spelen bij de balts. De witte vlekken op de staart en de vleugels van het mannetje helpen hem bij het herkennen door de vrouwtjes (die dat niet hebben). Het mannetje vliegt in grote kringen om het vrouwtje heen, waarbij hij nu en dan zijn vleugels onbeweeglijk boven zijn kop houdt en zijn staartveren laag uitspreidt. De witte vlekken zijn dan duidelijk te zien. De vleugels zijn bij de meeste nachtzwaluwen tamelijk groot.
De meeste nachtzwaluwen worden actief als de schemering invalt. Hij voedt zich dan met kevers, langpootmuggen, nachtvlinders en andere insecten, die hij bewaart in een keelzak. Lange tijd werd gedacht dat de nachtzwaluw met open snavel vliegt en wacht totdat de insecten vanzelf naar binnen vliegen. Maar tegenwoordig weet men dat hij vliegt met gesloten snavel, die hij pas op het laatste moment opent om zijn maal te verschalken. Overdag rusten ze op de grond of in een boom en vertrouwen ze op hun vaak perfecte schutkleur. Die kleur komt niet altijd overeen met die van zijn omgeving, maar zijn kleurpatroon is dermate vlekkerig dat hij aan het oog ontsnapt. Alleen zijn ogen voldoen niet aan deze ideale schutkleur, en het is daarom dat hij zijn ogen meestal sluit als er overdag een vijand nadert
Tijdens de broedperiode na zonsondergang laat het mannetje nachtzwaluw een snorrende zang horen, hij zit dan meestal op een uiteinde van een tak. Het hoogtepunt van de zangactiviteit ligt tot twee uur na zonsondergang. Rond twee uur voor zonsopgang vindt er een opleving van de zangactiviteit plaats die eindigt een uur voor zonsopkomst. Zijn zang is een bevreemdend, trillend geluid. Het is een enigszins mechanisch getril, van variabele intensiteit, dat hij na zonsondergang zittend vanaf een uitkijkpost ten gehore brengt. In de vlucht heeft de nachtzwaluw een zachte maar scherpe roep, die regelmatig herhaald wordt om contact te leggen met soortgenoten.
De nachtzwaluw maakt geen nest (fészek), hoogstens verwijdert hij wat gras dat in de weg ligt. Het vrouwtje legt eind mei twee eieren en neemt vervolgens het grootste deel van het broeden voor haar rekening. Soms neemt het mannetje die taak even o
ver, kort na het invallen van de schemering. De broedtijd duurt ongeveer 18 dagen, en na het uitkomen van de eieren worden de jongen gedurende eenzelfde periode door de ouders gevoerd. Wordt het nest in die periode door een vijand belaagd, dan houden de jongen zich doodstil. De vader of moeder doet of hij vleugellam is, om de aandacht van de vijand af te leiden. Nadert de vijand te zeer, dan doet de ouder een uitval met wijd open snavel. De vijand wordt daardoor meestal afgeschrikt. Wanneer het nest met eieren te vaak wordt verstoord, dan besluiten de ouders tot een verhuizing. Ze rollen de eieren achteruitlopend over de grond naar een plek die ze beter bevalt, of ze dragen de eieren in hun snavel. Een enkele keer verhuist de nachtzwaluw als de eieren al zijn uitgekomen, en dan draagt hij de kuikens aan de poten naar de nieuwe behuizing. De Europese nachtzwaluw heeft vaak een tweede legsel. Behalve tijdens natte koude zomers.
Nachtzwaluwen leven doorgaans op droge en open terreinen. Het zijn zomervogels, die de winter doorbrengen in tropisch Afrika. Rond deze vogel bestaan allerlei volksverhalen en mythen, die helaas geen van allen enige positieve eigenschappen aan de vogel toedichten. Zo wordt hij wel de geitenmelker genoemd omdat men dacht dat de vogel 's nachts bij schapen- en geitenmelk dronk. Een andere bijnaam is dagslaper, wat te maken heeft met het mysterieuze leven van de nachtzwaluw: overdag zie je ze niet of maar zelden en 's nachts produceert de vogel vreemde geluiden.
Over de precieze oorzaken van de afname van de nachtzwaluwin onze contreien zijn de meningen verdeeld. De vraag of een toename van het aantal natte zomers (in Hongarije waren de gevolgen duidelijk) ermee van doen heeft, valt nog niet duidelijk te beantwoorden. Zeker is wel, dat de afname van belangrijke prooidieren als mei- en junikevers, het dichtgroeien van veel halfopen heidevelden en de sterk toegenomen recreatiedruk in de overgebleven geschikte broedgebieden de soort danig parten speelt. Met een aantal gerichte beheersmaatregelen kunnen potentieel geschikte heidegebieden een stuk aantrekkelijker worden voor de nachtzwaluw. Daarbij gaat het om het vergroten van de randlengte tussen bos en hei, het scheppen van zandige kale plekken in de hei en het laten staan van enkele bomen in de heidevelden. Extensieve begrazing is bij uitstek geschikt om de voor de soort gewenste mozaïekstructuur te krijgen. In droge bossen is de aanwezigheid van zandige, open plekken van belang. Verder is voorkoming van verstoring erg belangrijk; afsluiting van voor de nachtzwaluw belangrijke terreinen in het broedseizoen verdient zeker aanbeveling. In elk geval dienen honden uit de broedgebieden geweerd te worden. Verder zal spontane ontwikkeling van geschikt leefgebied, bijvoorbeeld door stormschade in het bos, zo veel mogelijk getolereerd moeten worden. Het bosbeheer van Gerheserheide beschermt de nachtzwaluw door meer open plekken te creëren in de bosranden, vennen in stand te houden en heidegroei te stimuleren. Bosbeheer is een onderdeel van Agentschap voor natuur en bos
De foto's genomen tijdens het ringwerk
Dit net (haló) is speciaal geplaatst voor het ringwerk. Het net gaat pas open na zonsondergang of 's morgens heel vroeg. Hier is het licht en wacht men op het sluiten van het net. Het loktoestel is uitgeschakeld
De te ringen vogel is een jong exemplaar, daarom wordt de vleugel nauwkeurig nagekeken. De witte streep ontbreekt duidelijk
Op die vroege morgen wordt ook de juist afmeting van de vleugel gecontroleerd en genoteerd
Een vooraanzicht van de Nachtzwaluw (toen de foto's genomen werd was het nog flink donker)
Dezelfde vogel op de rugzijde. Er is duidelijk geen witte streep in de staart, dus het gaat om een jonge vogel
Let op de grote ogen van de vogel, een aanslag op zijn perfecte schutkleur
Hier neemt de Nachtzwaluw de dreighouding aan, let op de enorme bekholte die helpt bij het jagen op insecten allerhande
Let op het valkachtig silhouet van deze vogel, zijn vluchtbeeld is nogal valkachtig
Hier een beter zicht op de inderdaad grote ogen van deze Nachtzwaluw, ze komen goed van pas tijdens de jachtpartijen in het donker
Ringer Németh Ákos houdt de geringde vogel klaar voor de fotoshoot
Nog een laatste pose en de geringde vogel wordt vrijgelaten. Let nog eens op de in verhouding grote ogen
Deze drie foto's is een perfecte illustratie van de schutkleur van de nachtzwaluw (foto's via Google afbeeldingen)
Ook de eieren voldoen perfect aan dit criterium
Foto's van het gebied (genomen tijdens een tocht met ranger Csaba van het nationaal park (KNP)
Aan de rand van het meer en de rietvelden zijn her en der uitkijktorens opgesteld. Daardoor kan men gemakkelijker waarnemingen doen
Een uitkijktoren aan de rand van het stadje Izsák. Het meer ligt tussen o.a. Izsák en Soltszentimre
Een zicht vanaf de weg Izsák-Páhi
Dit sluissysteem moet het waterpeil in het gebied regelen. Bij te hoge waterstand gaat de sluis op en kan water via een kanaal weggvloeien
Dit is een groot probleem op diverse plaatsen in het nationale park, een invasieplant (Zijdeplant (Asclepias syriaca, synoniemen: Asclepias intermedia, Asclepias kansana) d.w.z. milieuvreemd en door een externe oorzaak hier geraakt).De plant heeft een zaadpluis (die op katoen lijkt). Daardoor is de verspreiding enorm. Het zou het bestuur van het nationaal park ettelijke miljoenen forint kosten om deze planten te lijf te gaan. Ook her en der op braakland verschijnt deze plant nu ook.
Bronnen: eigen ervaring, eigen foto's en de websites van vara-vroege vogels, wikipedia.org en vogelwacht.nl. Met dank aan Németh Ákos en Biró Csaba van het nationaal park (KNP)
