Baja-Akasztó. Wij hadden het voorrecht - in Baja (zowat 70 km van Akasztó) - een congres in verband met ornithologie m.n. de vierde editie van het Internationaal Euroaziatisch Ornithologisch Congres (Nemzetközi  eurázsiai ornitológiai kongresszus), dat dit jaar doorging in Hongarije, bij te wonen. Vorige edities van dit tweejaarlijks congres waren meestal in Turkije. De reden waarom wij aanwezig waren is eenvoudig: vlamingen gingen er hun onderzoek rond de 'nachtzwaluw' - Lappantyú-Caprimulgus europaeus - in het noorden van de (Belgische) provincie Limburg (m.n. bosland) voorstellen aan de deelnemers. Zij willen later een Europees LIFE-project opstarten rond deze vogel, samen Hongaarse partners. Zij kwamen het Hongaarse ringprogramma rond deze vogel op het spoor dank zij deze blog...Uiteraard was er nog veel meer te beleven en te leren op dit congres. Daarover gaat dit artikel.

Het programma kende diverse fasen: eerst een voor-programma met bezoeken in het "veld", het wetenschappelijk  gedeelte,  nadien nieuwe bezoeken o.a. aan het Gemenc nationaal park. Op de laatste dag was er een informele meeting voorzien voor de Hongaarse vogelringers. De deelnemers dienden een inschrijvingsgeld te betalen. Het congres moest zowat zelfbedruipend zijn. Het wetenschappelijk gedeelte - gespreid over twee dagen - bestond uit referaten en PP-presentaties allerhande over diverse onderwerpen, steeds gebaseerd op studies. Aan het congres was een tentoonstelling verbonden met de voorstelling van diverse onderzoeken d.m.v posters. De deelnemers konden de beste poster via een stemming aanduiden. Sponsors stelden hun producten, gelateerd met de studie van het vogelgedrag, tentoon. Er was uiteraard gelegenheid tot het leggen van interessante informele contacten en het congres werd besloten met een slotdiner in een lokaal restaurant. Wij woonden slechts een dag bij van het congres. We zullen een aantal referaten voorstellen.
 
De partners waren: BioTrack ltd, Ecotone ltd, Eötvös József Főiskola (hogeschool), Kiskunság Bird Protection Society, Kiskunsági Nemzeti Park en MME (Magyar Madártani Egyesületet)-BirdLife Hongarije.

Het fotoverslag.



Het logo en de poster van het congres (12-15 april). Toont de vlaggen van de deelnemers van de betrokken landen (het  wordt leuk puzzelen over welke landen het hier gaat - uiteraard staat de Belgische vlag er ook tussen). Er zijn ook een aantal  Aziatische landen bij. Vooral Turken waren prominent aanwezig, ook als sprekers. De locatie was de  Eötvös József Hogeschool, Faculteit van Technologie en Economie in Baja.Tamás Enikő Anna was de voorzitter van het organiserend comité. Andere leden van dit comité zijn: Prof.Dr. Ilhami Kiziroglu (stichter en erevoorzitter van dit  congres), Dr. Tamer Albayrak, Dr. Csörgő Tibor, Dr. Ali  Erdogan, Dr. Halmos Gergő, Kalocsa Béla (op de foto hieronder), Karcza Zsolt  en Németh Ákos (van het ringstation aan Kolon To).



Op de foto o.a. Tamás Enikő Anna, voorzitster van het organiserende comité. Zij is assistent professor aan de betrokken hogeschool, burgerlijk ingenieur, een specialiste in hydrobiologie (rechts). In haar vrije tijd is zij een enthousiaste ringster o.a. aan Kolon to. De  man naast haar is Kalocsa Béla, lid van het organisatiecomité en voorzitter van MME BirdLife Hongarije, Bacs-Kiskun provincie. Het wetenschappelijk comité van dit congres bestaat o.a. uit Dr. Tamer Albayrak, Universiteit van Mehmet Akif Ersoy (Turkije); Prof. Dr. Jacques Blondel, onderzoeksdirecteur CEFE-CNRS Montpellier (Frankrijk); Dr. Csörgő Tibor, Eötvös Loránd Universiteit (Hongarije); Dr. Olga Dolnik, onderzoeker, Instituut voor polaire ecologie Kiel (Duitsland); Professor Gisela Kaplan, doctor verbonden aan het Centrum voor neurowetenschappen en dierengedrag, Universiteit van New England- Armidale (Australië), Dr. Savas Kazantzidis, Bioloog-Ornitholoog, Bosonderzoekinstituut, Griekse Nationaal Landbouw onderzoeksstichting, Thessaloniki (Griekenland); Dr. Janusz Kloskowski, Departement van natuurbehoud-M. Curie-Skłodowska Universiteit, Lublin (Polen); Prof. Reuven Yosef, Ben Gurion Universiteit, Eilat (Israel); Prof. Dr. Levent Turan, Universiteit van Hacettepe (Turkije); Prof. Dr. Szép Tibor, Departement van leefmilieuwetenschappen, hogeschool van Nyíregyháza (Hongarije); Prof. Dr. Michael Wink, Directeur van het moleculair biologische instituut (IPMB), Heidelberg Universiteit (Duitsland). Dit congres is zondermeer voldoende wetenschappelijk onderbouwd.



Een foto van de deelnemers aan dit congres, op de trappen van de betrokken hogeschool. Wat opvalt is het groot aantal jonge   mensen onder de deelnemers. Een goede hoop voor de toekomst...



Een blik op de registratietafel van dit congres. Daar was o.a. info te verkrijgen van de partners en/of sponsors van dit  congres.

 

Een blik op het infopaneel met o.a. het volledig overzicht van de onderwerpen en de timing van de referaten en/of  presentaties van het wetenschappelijk gedeelte van dit congres. Ernaast info over een van de sponsors van dit congres  m.n. Ecotone (mistnetten en uitrusting voor veldactiviteiten bij het onderzoek naar vogels en hun gedrag).



Een foto van een aantal zaken rond het congres: beelden en infomateriaal van de partners en/of sponsors, het  referatenboek ter beschikking van elke deelnemer en een deelnemersbadge.



Bij het congres hoorde ook een tentoonstelling (een bekende trend die zich meer en meer doorzet bij het organiseren van een dergelijk soort evenement). Op deze panelen konden deelnemers hun poster presenteren waarin hun onderzoeksveld en/of de resultaten ervan werden gepresenteerd aan de deelnemers van dit congres.



Dit is de openingsdia van de presentatie van het Vlaamse onderzoekswerk rond de nachtzwaluw in Noord Limburg m.n. in Bosland. D.m.v. het gebruik van gesofisticeerde radiotechnologie werd het gedrag van deze  merkwaardige vogel bestudeerd. Het beeld geeft weer over hoe deze vogel eruitzag, althans volgens de mensen, zo'n 500 jaar geleden. De partners van dit project kan aflezen op de dia m.n. Bosland, het agentschap Natuur & Bos en de universiteiten van Gent en Leuven.                   




Een prachtige foto van de betrokken vogel: de nachtzwaluw (Lappantyú-Caprimulgus europaeus-nightjar). Ook de titel van dit  project "Tracing nature-telemetry for birds and wildlife" is  duidelijk leesbaar. Dit project loopt reeds een drietal jaren. Zij "zenderen" de vogels om hen doorheen het broedseizoen op te volgen.  De betrokken spreker, Evens Ruben, is een recent afgestudeerde bioloog (ornitoloog) en vogelringer. Hij en zijn Spaanse connectie zijn immers op zoek naar partners om eventueel een internationaal project op te starten - Elk jaar reizen ze af naar Spanje voor een 'internationale  nachtzwaluw meeting. Hier proberen ze hun nachtzwaluwen te onderscheppen, te genieten van de locale natuur en cultuur, en brainstormen we met de lokale onderzoekers over nieuwe technieken enz -. De presentatie bevatte een schat aan informatie. De  nachtzwaluw is een insecteneter die opereert in de schemering en leeft in een droge zanderige omgeving. In de tweede helft van de 20ste eeuw kwam deze vogel zwaar in de verdrukking door o.a. het vernietigen en  versnipperen van zijn  habitat.  Het aantal exemplaren ging drastisch naar beneden. Door het verborgen en geheimzinnige leven en/of gedrag van deze vogel werden nogal wat fantastische verhalen en/of legendes over  hem verteld (let maar eens op de foto die toont hoe de mensen dachten hoe deze vogel eruitzag). Om het gedrag van deze vogel te bestuderen werden in 2010 en 2011 'telematische' studies ondernomen. M.a.w. door het gebruik van gesofisticeerde technologie (de vogel kreeg een minizendertje mee als een  soort rugzak) kon men species volgen in hun broedgebied in "Bosgebied". Nogal wat bevindingen waren zeer interessant: informatie over het exacte biotoop van deze vogel, de grootte van zijn territorium (tot 100 ha groot), de afstanden die afgelegd  werden op  zoek naar voedsel (750-1000 m en zelfs 3000-6000 m), de gebruikte roestplaatsen...Eén van de meest opvallende conclusie was de overschatting van de populatie gemaakt in vorige studies. Nieuw onderzoek hierrond is absoluutnoodzakelijk. Vanzelfsprekend werd het onderzoeksgebied gelocaliseerd op kaarten van België en Limburg.

 

Een foto (links) van Ruben Evens in volle 'presentatie' van het verrichtte onderzoek. De deelnemers  aan het congres die onderzoeksresultaten voorstelden maakten hierover een "poster". Deze posters waren te zien in de tentoonstelling horend bij het  congres. Op de foto (rechts), vlak voor hun poster: Ruben Evens en Eddy Eulenaers (links). Deze Eddy is een bezieler van dit  project. Onder zijn vleugels kon toenmalig biologiestudent Ruben werken aan deze belangrijke studie. Eddy is een beambte van het agentschap Natuur & Bos (Vlaams Gewest). Als boswachter en in zijn vrije tijd kon hij deze studie begeleiden, coördineren en op zoek gaan naar budgetten. De verdere plannen voorzien het opstellen van een LIFE project, samen de Hongaarse partners van Kolon to (waarover reeds vroeger artikels verschenen op deze blog)...



Er waren uiteraard nog andere interessante presentaties. Hier een foto van een presentatie over de 'oeverzwaluw' (sand marti -riparia riparia-partifecske) door Tibor Szép. Hij bestudeerde het broedgedrag (reeds meer dan 25 jaar) van deze vogels langs de Tisza (de tweede rivier in Hongarije). Zij broeden in holtes in de oever van deze rivier. De populatie is bedreigd. Dit geldt voor nogal wat lange afstandstrekkers uit Centraal-Europa. Overwinteringsproblemen in het Afrikaanse Sahelgebied werden onderzocht en eveneens de gevolgen van het verlies van broedsels door het plots stijgen van het niveau van deze rivier (die hiervoor zeer bekend is en ook voor de soms enorme overstromingen veroorzaakt door diezelfde rivier in bijv het Tokaj gebied).



Een andere PP-presentatie ging over een soort boomkruiper (Sittadae, Sitta kureperi) door een Turkse wetenschapper Tamer  Albayrak actief in Anatolië. Ook deze vogel is bedreigd door allerlei factoren. Hij ligt mee aan de basis van de stichting van dit tweejaarlijks congres en maakte deel uit van het organisatiecomité in Baja. De volgende editie (2014) wordt o.a. door hem georganiseerd.



Door studenten werden ook presentaties gegeven. Eentje Béres Judit gaf een referaat over de Grauwe Klauwier (Lanius  collurio-red-backed shrike-Tövisszúró gébics) d.m.v. studie van ringwerk op drie plaatsen in Hongarije. Het betreft een habitat voorkeur van deze vogel tijdens de trek.



Bovengenoemde studie betreft de trek tussen de gebieden: Ócsa-Izsák, Ócsa-Szeged en Izsák-Szeged. Het betreft hier allemaal gebieden waar ringwerk wordt verricht en daardoor zijn er terugvangsten die iets zeggen over verplaatsingen van deze vogelsoort. Ook deze vogel gaat in aantallen achteruit. De grafieken zijn gegevens over aantallen vogels.



Een andere presentatie ging over de studie van de aantallen watervogelsoorten (Bucephalia clangula-Brilduiker, Aythya ferina-Tafeleend, Aytha fuligula-Kuifeend, Phalaqcrocorax carbo-Aalscholver, Anas platyrhynchos-Wilde Eend, Stercorarius pomarinus-Middelste Jager, Stercorarius skua-Grote Jager, Melanitta nigra-Zwarte Zee eend, Milvus milvus-Rode Wauw) langs de Donau (81 km) tussen Dunaföldvár en Baja. Daarin is o.a. het Gemenc nationaal park inbegrepen. De aantallen hangen o.a. af van omgevingsfactoren zoals temperatuur en het waterniveau. Tamás Enikő Anna bracht deze PP-presentatie. Het telwerk gebeurt door vele vrijwilligers. 

 

Voor de studie van verplaatsingen van vogelsoorten volstaat het ringwerk lang niet meer. Tegenwoordig zijn er gesofisticeerde apparaatjes op de markt die op de vogel geplaatst worden als een soort rugzak. Het gewicht van die spulletjes moet  aangepast zijn aan het soort vogel. Indien de rugzak te zwaar is kan de vogel figuurlijk en/of letterlijk neerstorten. Deze apparaatjes laten het volgen van de vogels toe via een soort sateliet GPS systeem. Een firma die deze zendertjes en detecteerapparatuur commercialiseert m.n. BioTrack was een sponsor van het congres. Zij hadden een promotie en/of informatiestand in het  tentoonstellingsgedeelte van dit congres. Sommige van deze apparaatjes zijn zo gespecialiseerd dat wanneer ze van de vogel terug afgenomen worden daardoor alle verplaatsingen rechtstreeks van dit zendertje kunnen afgelezen worden. Ook spitstechnologie heeft de intrede gedaan in de ornithologische wereld, annex studies.



Een andere sponsor en/of commerciële partner van dit congres m.n. Ecotone is gespecialiseerd in gebruiksvoorwerpen i.v.m. ringwerk  en vogelobservatie. Waren te zien o.a. tangetjes om de ringen te sluiten, weegschalen, mistnetten enz. Deze stand was bemand door een reeks jonge Polen. Zij gaven prijzen aan de winnaars van de competitie tussen de sprekers.



Nog een zicht op detectieapparatuur van trekkende vogels gebruik maken van allerlei technieken. De man met de bril is  een directeur van het Hongaarse ringwerk.

 

Een zicht op de poster van twee parallelle onderzoeksprojecten rond de Nachtzwaluw. Deze posters waren te  zien in het  tentoonstellingsgedeelte van het congres. Links de poster van het Vlaamse project, rechts de poster van het Hongaarse project aan Kolon To. In de toekomst willen beide partners een Europees LIFE project opstarten met dito fondsen voor de studie van deze merkwaardige vogel.



Tijdens het congres was er ruim tijd voor informele contacten. Hier een Vlaams Zwitser onderonsje met Ruben Evens, Liesbeth  Verlinden (een jonge biologe uit het Brugse die stage liep in het ringstation), Eddy Ulenaers en de Zwitser-Hongaarse wetenschapper.

 

Nog een zicht op gespecialiseerde traceerapparatuur van vogelbewegingen. Dit apparaat registreert volledig zelfstandig de verplaatsingen  van een vogel die dan nadien van dit toestel kunnen gelezen worden. Ook de spitstechnologie deed de intrede in de ornithologische wereld. Daarover ging een van de referaten.



Een detail uit de foto van de congresdeelnemers. Geknield Németh Ákos, zijn vrouw beiden belangrijk voor het ringwerk aan Kolon To. De man met de blazer is Tokody Béla die het nestkastenwerk i.v.m. de scharrelaar coördineerde (hierover verscheen een uitgebreid artikel op deze blog). De knielende dame is de Vlaamse Liesbeth Verlinden. Voor de rest vele jonge deelnemers.



Drie Hongaren die ons reeds uren prachtige natuurbeleving bezorgden op de foto. Lóránt Miklós (ooit mede verantwoordelijke voor het Grote Trap-Otis Tarda project), Gallai Zsófia (vooral actief in het Hongaarse programma rond de Nachtzwaluw) en Németh Ákos (verantwoordelijke van het ringstation aan Kolon To).



De boog kan niet altijd gespannen staan. Het congres werd besloten met een slotdiner in een lokaal restaurant Malom Club met op het menu Hongaarse specialiteiten en dito wijnen. Hier de tafel van het Kolon To ringwerk.

Uiteraard waren en nog een hele reeks interessante presentaties maar we moesten een keuze maken. Eéntje ging over het ringwerk van ganzen (uitgevoerd in Fertőd nationaal park en met de bedoeling de trekroutes te volgen) met o.a. Hollandse partners. Ganzen werden geringd en gemonitord. Eentje (Gyula) kon men volgen tot in het verre Kazachstan. Het beest werd er afgeknald door een jager...die naar het schijnt een voorkeur hebben om ganzen af te knallen met een nekring...Een ander had het over een virus verspreid door muggen en een bedreiging voor vogels. Een ander beschreef het ringwerk van de trek van Wilde Zwanen enz...

Bron: eigen ervaring, eigen foto's en de websites:
http://www.k-m-e.org/IEOC2012/
http://www.natuurenbos.be/Home/Domeinen/Limburg/Bosland.aspx
www.tracingnature.com  met alles over het Vlaamse project rond de Nachtzwaluw