Het mysterie van de afpersingsbrieven omtrent de Rechtvaardige Rechters

Zondag 20 mei 2012                        Cultuur                            Auteur : Jan Lion

Geraardsbergen - De roof van het paneel 'De Rechtvaardige Rechters' in 1934, een onderdeel van het befaamde veelluik 'Het Lam Gods', inspireerde Anna Benoy tot een commentaarreeks over de brieven die afperser Arsène Goedertier verstuurde. Zondag 20 mei 1934 kwam de tweede afpersingsbrief op het bisdom aan. Lees de analyse van Anna Benoy en kijk naar het artwork van Ghislain Segers.

De postzegel is afgestempeld in het hoofdkantoor op het De Broeckèreplein te Brussel 1 op zaterdag 19 mei 1934 omstreeks 12–13 u en werd zondag 20 mei bezorgd op het bisdom.

Brief 2

Beste briefschrijver,

Ik houd van de typefouten die u maakt. Ik heb ze nodig en spijtig genoeg zijn het er nu slechts zeven. Het onderling verwisselen van de letters r, s en c bevestigt dat u nog steeds een zelfde klavier gebruikt. Aan de stand van sommige letters te zien is deze brief zelfs met dezelfde machine getypt.

De kantlijnen staan nog hetzelfde ingesteld getuige de eenzame “c” op lijn 7. Ook hier overdenkt u dat de regel te ver zou uitlopen en verkiest u het woord vooraan te zetten. U maakt gebruik van de kantlijn vrijmaker. In deze brief laat u eveneens de spaties achter punt en komma weg om de lijn in te korten. U vergeet een woord in zin 24 - dit overkomt mij als ik zonder kladversie werk – en schrijft dit met de hand bij in potlood. Fouten verbetert u in hetzelfde moment met de machine, enkele ziet u over het hoofd.

Verdere overeenkomsten met brief 1:

Zwart inktlint. Zelfde aanslag. Afdrukken gesloten letters zuiver. Zelfde papier. Dat laatste heb ik zelf tot nu toe slechts op vier plaatsen gezien, zowel bedrukt als onbedrukt en dat was bij de bourgeoisie. De aanspreektitel in het midden van het blad houdt het geheel alweer kunstig in evenwicht. Tekstschikking conform de richtlijnen.

Moest u een dactylograaf zijn dan laat u dat toch niet blijken, u bent een beetje kwistig met typefouten. U bent perfectionistisch en schept er behagen in om op die manier een dwaalspoor op te zetten, wat verstandig is.

Deze brief is er gekomen omdat men 1 voorwaarde niet aanvaardt en de andere negeert.
U stelt vast dat men probeert tijd te winnen en vermeldt terloops dat elke voorbije dag de mogelijkheden vermindert om “voorwerpen te bewaren”. Dit en de uitspraken “commissie” en “te verhandelen voorwerpen” doen eerder denken aan een zakelijke transactie dan aan een heiligschennende diefstal uit een kerk. Of mag ik hier lezen een zakelijke vereffening ?

U legt kort en bondig, maar wel tot in het precieze toe, uit waarom men zich aan de voorwaarden dient te houden en legt nadruk op het niet mogen uitlekken van “onze rapporten”.

U brengt verslag uit in eigen naam en wil uzelf veilig stellen met de uitspraak “des vies humaines peuvent en déprendre et c’est pourquoi nous reclamons le classement définitif de l’affaire”. Op deze manier legt u weer een dwaalspoor.

De toon wordt vertrouwelijker. Het is niet meer “in grisaille St. Jean” maar kortweg “van S.Jean”. Of is dit al een symbolisch hapje uit het St. Jeanpaneel ?

Uw bijgevoegde nota vertoont een eenvoudig te verklaren fout die ook in uw teksten regelmatig voorkomt : een spatie waar er geen behoort te zijn. Wanneer u een toets niet kort en veerkrachtig aanslaat komt het voor dat de wagen één of meer spaties verspringt, zoals hier in de ondertekening het geval is. Het % teken is eerst getypt en daaroverheen het hard aangeslagen punt. Deze twee toetsen liggen vlak naast elkaar.

5 %. Een vingerwijzing in uw brief die u, moest ik ze niet begrepen hebben, wenst toe te lichten in uw nota. Het is inderdaad gebruikelijk dat de bisschop in zijn bisdom 5 % commissie vraagt van de inkomsten van alle zakelijke transacties door de kerk verricht. U speelt het fijn en biedt hem 5 % van uw te verwachten inkomsten aan, hilarisch nietwaar ?

1 000 000 Belgische Frank. Hoe komt u erbij dat het bisdom op zo’n korte termijn dit hoge bedrag zomaar ter beschikking heeft ? Weet u niet dat hun inkomsten, uiteraard na aftrek van onkosten, vrijwel onmiddellijk belegd worden ? Dat zelfs als u het bedrag met de helft of meer vermindert, zij of de bank de gelden niet snel kunnen vrijmaken ?
Ter vergelijking, een brood kost 1,50 Bfr.

Anna Benoy

P.S. U houdt van toelichtingen, u geeft ze ook in uw eerste brief.

Eerste afpersingsbrief 'Rechtvaardige Rechters' op 1 mei 1934.

Geraardsbergen - Anna Benoy heeft zo haar ideeën over de afpersingsbrieven die in 1934 aan het bisdom werden verstuurd na de roof van de Rechtvaardige Rechters, een paneel van het Gentse veelluik 'Lam Gods'. Lees haar analyse van de eerste brief van de afperser, de man die later geïdentificeerd werd als Arsène Goedertier.


           

Brief 1

Antwerpen 12 Vlaams Hoofd, een postbediende sloeg maandag 30.04.1934 zijn stempel tweemaal op een groene omslag, het uur onleesbaar. Zou hij ooit geweten hebben dat het een afpersingsbrief betrof ?

Brieven werden altijd afgestempeld in het kantoor van afgifte. Dit wil geenszins zeggen dat de brief aan het loket werd afgegeven. Aan elk postkantoor was een brievenbus waarvan de inhoud na lichting in het kantoor werd afgestempeld.

Zondagnamiddag de brief in de bus gegooid die pas de volgende ochtend gelicht werd of maandag in de bus of aan het loket, het had geen belang. Het postkantoor aan de Rijselsche Baan is dicht bij het spoor gelegen, de brief zal zonder fout dinsdagmorgen aan het bisdom bezorgd worden.

Beste briefschrijver,

Vandaag dinsdag 1 mei heb ik uw brief ontvangen. Ontelbare keren heb ik hem gelezen, hij is en blijft toonloos, emotieloos, een perfect opgestelde zakelijke onderhandelingsbrief die me laat denken aan een beurspraatje dat ik ooit gelezen heb.

U bent welbespraakt, hebt ervaring met het opstellen van teksten en mede door het eenvoudige taalgebruik leest de brief vlot. Bovendien is hij overzichtelijk en verzorgd getypt weliswaar met in de eerste alinea enkele opvallende te verklaren typefouten. Dankzij het bestuderen ervan kan ik er vanuit gaan dat u een machine met Belgisch klavier gebruikt. De afdrukken van de gesloten letters zijn zuiver, het zwarte inktlint is van goede kwaliteit evenals het tamelijk glad briefpapier zonder watermerk.

De typefouten liggen zo goed als allemaal gesitueerd aan de rechterkant van het klavier, slechts enkele links. U verwisselt de toetsen onderling.

Ik vermoed dat u zo nu en dan blind typt en dit zie ik bevestigd in de verbetering van de typefouten. De eerste 2 in de aanspreektitel zijn verbeterd met de machine en wel onmiddellijk. Moest u verder werkende naar het blad gekeken hebben u zou nooit achtereenvolgend 5 ‘s’ fouten gemaakt hebben waarvan u er 4 met de hand met zwarte inkt kunstig hebt verbeterd. De volgende fouten doorheen de brief zijn verbeterd met de machine buiten enkele waar u over gekeken hebt.

Een opvallend vreemde eenmalige fout is de + aan het einde van een zin, u verbetert deze met een hard aangeslagen punt. Vreemd omdat deze toetsen niet vlak naast elkaar liggen. Op oude getypte documenten zag ik deze ‘kruisjes’ al en dan hebben ze als betekenis ‘aanroeping van Christus om bijstand’.

U hoorde zowat de ganse brief door het waarschuwingsbelletje aan het einde van de regel getuige de eenzame ‘l’, de laatste letter die je met de ingestelde rechter kantlijn kon typen. Op het einde van de brief worden de zinnen langer, hebt u dan toch de kantlijn vrijmaker ontdekt of hebt u de kantlijnstop verschove ?.

De kleine insprong van de 4de lijn aan de linker marge komt door het niet goed naar rechts duwen van de wagen. Deze fout merkt men pas op als de eerste letter getypt is.
In de langste zinnen laat u geen spatie achter de komma, dit komt de rechter marge ten goede.

Dit is het zowat wat betreft de typografische fouten. Resten er enkel nog twee belangrijke opmerkingen over de inhoud van uw brief.

Ten eerste : U heeft het belangrijkste paneel van het retabel ontvreemd, de Rechtvaardige Rechters waarop de handtekening van de makers staat onder de vorm van het aangezicht van de gebroeders Hubert en Jan van Eyck.

Ten tweede : U bent vernuftig en creëert een tussenpersoon voor het overhandigen van het losgeld. Dit noem ik plan A en vermits de mogelijkheid bestaat dat dit plan kan mislukken heb ik ook al van dag 1 een plan B. Het wordt een tussenpersoon waarop u enkele keren beroep kan doen, een betrouwbaar tussenpersoon, uzelf.

Gegroet,
de typemachinevirtuoos,

Anna Benoy

In de ban van de Rechtvaardige Rechters - 11/04/2012

Geraardsbergen - In de nacht van 10 op 11 april 1934 verdwenen er 2 panelen van het Lam Gods, het retabel van de gebroeders Van Eyck dat zich in de Sint-Baafskathedraal in Gent bevindt. Ex-Geraardsbergenaar Ghislain Segers en medespeurder Anna Benoy laten hun licht schijnen op deze merkwaardige diefstal.

Ghislain Segers woonde in Smeerebbe-Vloerzegem en verhuisde na zijn huwelijk naar Aspelare. Ghislain heeft een passie voor tekenen en schilderen én voor het mysterie van de Rechtvaardige Rechters, het luik van het Lam Gods dat nog steeds niet is teruggevonden.

Ghislain vond in Anna Benoy een geestesverwant want zij is eveneens in de ban van de Rechtvaardige Rechters. Zij maakte een studie van de brieven die de ontvoerder van het paneel naar het Genste bisdom stuurde. De door D.U.A. ondertekende brieven werden later toegeschreven aan Arsène Goedertier.

Dit jaar vallen de datums van die afpersingsbrieven dag op dag gelijk met die van het jaar 1934 waarin ze verstuurd werden. Aanleiding voor Anne om haar bevindingen via onze krant mee te delen, Ghislain neemt het artwork op zich. Lees hierna de inleiding tot de artikelenreeks omtrent de Rechtvaardige Rechters waarbij Anna zich rechtstreeks tot de mysterieuze briefschrijver wendt:

Jan Lion

Beste briefschrijver,

Ondertussen is het 78 jaar geleden dat het paneel der Rechtvaardige Rechters op mysterieuze wijze verdween. Het enige dat ons rest zijn veertien door U nagelaten getypte brieven, ze vertellen enorm veel. Geen aanwijzingen naar een bergplaats of het waarom, enkel dwaalsporen het ene na het andere.

Hetgeen mij het meest boeit zijn de talrijk aanwezige typografische fouten. Zelf zijn die mij verspreid doorheen mijn hele carrière als dactylo slechts eenmaal overkomen. Het grappige is dat U erin slaagt deze in 14 schrijvens zowat allemaal te doen voorkomen. Spijtig genoeg bewijzen die niet of U op die ogenblikken gehaast en niet geconcentreerd te werk ging. Met plezier zal ik ze in een volgend schrijven bespreken.

DUA onovertroffen…

P.S. Na de dienst verdween de pastoor en zijn aanhang in de sacristie, de koster doofde de kaarsen, duwde de kerkgangers langs het hoofdportaal naar buiten onderwijl de lichten dovend, haastte zich langs de rechterbeuk naar de sacristie onderwijl de kerk onderzoekend op achterblijvers.

De kerk lag er dan verlaten bij. Pastoor & C° verlieten de kerk langs de winterkapel, de koster in zeven haasten terug door de kerk langs de linkerbeuk om de kerkdeur af te sluiten. Ik vergeet nooit zijn gezicht toen hij zich omdraaide.

Hij heeft ons toen vriendelijk langs het hoofdportaal uitgelaten, de kerkdeur vergrendeld en de kerk verlaten langs de winterkapel. Steeds weer datzelfde patroon. (1962)

Anna Benoy

Foto : Anna Benoy (auteur)

Zesde afpersingsbrief Rechtvaardige Rechters op zondag 10 juni 1934

Geraardsbergen - Anna Benoy laat haar licht schijnen op de brief die afperser D.U.A. op 9 juni 1934 aan het bisdom Gent verstuurde waar het schrijven op zondag 10 juni werd ontvangen. De zesde briefbespreking in een reeks die peilt naar de man achter D.U.A., de kidnapper van het paneel 'De Rechtvaardige Rechters'.

Anna Benoy analyseert de typografie van de zesde brief, Ghislain Segers verzorgt het artwork.

Brief 6

Afgestempeld op zaterdag 9 juni 1934 rond 19-20u te Brussel 1 en ontvangen op het bisdom op zondag 10 juni.

Beste briefschrijver,

Een korte brief, veel fouten, allen eenvoudig te verklaren.

Hetzelfde euvel als in brief 3 duikt hier op, de rolknop met regelvrijmaker is weer verantwoordelijk voor het verspringen – naar boven oplopen – van de woorden. Het verwisselen van naast elkaar liggende letters is ook hier aan de orde.

De vijfde en de zevende zin vertonen een grote spatie, deze is telkens met zekerheid veroorzaakt door het niet kort en veerkrachtig aanslaan van een toets.

In zin 5 gaat uw gedachtegang de verkeerde kant op. U schrijft in eerste instantie “…et nous voulons que les…” en verandert dit naar “…et nous voulons après les…”. En dit gepaard gaande met de nodige typefouten.

U bevestigt uw vorige brief aan het bisdom, waarvan u weet dat deze dinsdag de vijfde bij hen is toegekomen. Tevergeefs zit u te wachten op het verschijnen van de toen door u gevraagde annonce. U laat zich niet van uw stuk brengen en blijft de teugels in eigen handen nemen. Voor de tweede maal vraagt u om de inlassing ervan.

Ondertussen is het duidelijk dat de door u gevraagde advertentie uit brief 4 “S.J.bien arrivé et paquet remis” nooit zal verschijnen. De redenen daarvoor zijn enerzijds het publiekelijk verschijnen in de pers van de aankomst van S.J. en anderzijds de op 7 juni in de krant verschenen annonce “D.U.A.-Paquet sera remis samedi 9.”

P.S. Zou men het sarcasme dat schuilgaat in uw initialen “A.N.S.” begrepen hebben ? Een toespeling op het falen van de transactie.

Adorons Notre Seigneur, aanbid onze Heer.

Anna Benoy