Masterplan opnieuw ter discussie. Uitvoering  blijkt ook bijna onmogelijke opdracht Leerkrachten wezen in Knack-enquête 2013 Masterplan massaal af!

We vernemen vandaag in de kranten dat de Open VLD het Masterplan niet genegen is en dat de voorbije maanden tijdens een groot aantal vergaderingen met de kabinetten, weinig vooruitgang inzake concretisering en uitvoering werd geboekt. We hebben dat ook in Onderwijskrant voorspeld. 

We schreven ook  dat het Masterplan een compromis was tussen tegengestelde opvattingen en daardoor ook zeer vaag en rekbaar was. Zo wou b.v. N-VA dat het behoud van aso, tso en bso mogelijk bleef. De andere partijen wilden dan vooral brede domeinscholen invoeren. We stelden in juni 2013 ook dat veel voorstellen, o.a. de invoering van brede domeinscholen’,  moeilijk uitvoerbaar waren. Men kan ook moeilijk werken met een dubbel systeem van enerzijds de klassieke onderwijsvormen en anderzijds brede methodescholen. Ook inzake financiering zou dit tot oeverloze discussies leiden. Enzovoort.

Iedereen wist dat het Masterplan-compromis bij de uitvoering tot voortdurende betwistingen zou leiden. Marleen Vanderpoorten (Open Vld) verwees  in september 2013 naar de moeizame manier waarop het compromis binnen de meerderheid tot stand kwam en de soms tegengestelde verklaringen die de coalitiepartners daarover aflegden.  Ze stelde: "Wanneer we kijken naar het parcours dat de Vlaamse meerderheidspartijen hebben afgelegd om tot hun compromis te komen, kan het niet anders dan dat er geen draagvlak bestaat voor hun plannen", vindt de voormalige onderwijsminister. "Hoe kan men als beleidsmaker hopen op een breed maatschappelijk draagvlak indien de beleidsmakers zelf geen gemeenschappelijk vlak delen?"

We wijzen er ook al sinds 2002 op dat de praktijkmensen de plannen voor comprehensief secundair onderwijs met invoering van een brede eerste graad e.d. afwijzen. Dit bleek ook uit onze petitie van mei 2012 die vlot door 13.000 mensen onderschreven werd. Ter herinnering nemen we nog eens een bijdrage op uit 2013, een enquête van Knack bij een grote groep leraren, waaruit eens te meer bleek dat deze de hervorming niet genegen waren.

We hebben ook steeds gesteld dat we inzake het verbeteren van de onderwijskansen vooral heil verwachtten van het optimaliseren van het basisonderwijs: de invoering van intensief NT2 vanaf de eerste dag van het kleuteronderwijs, een effectief achterstandsbeleid, een meer gerichte aanpak in het kleuteronderwijs en betere voorbereiding op het lager onderwijs, het verder optimaliseren van de didactische aanpakken, het terugdringen van de uitholling van het taalonderwijs in de eindtermen/leerplannen, meer systematisch onderwijs van de zaakvakken in de hogere leerjaren ... We merken opnieuw in het debat over de nieuwe eindtermen /leerplannen dat alle aandacht gaat naat het secundair onderwijs. Jammer.

Leraars wijzen Masterplan-hervorming af (Knack-enquête augustus 2013)   Hervormers beschuldigen leraars van zelfgenoegzaamheid, onwetendheid...      

(Bijdrage uit Onderwijskrant nr. 167 van november 2013)

1.Leraars wijzen eens te meer hervorming massaal af

Uit deel 1 van de Knack-enquête dat op 21 augustus verscheen, bleek dat de 1004 bevraagde leraren de geplande hervorming van het s.o. massaal afwezen en dat slechts 1% helemaal akkoord ging. We lazen in Knack: “De weerstand tegen de hervorming van het secundair onderwijs is écht overweldigend. 80,7% van de leerkrachten geeft aan de hervorming niet te steunen. Ook bij de ouders is een stevige meerderheid (65%) tegen. Slechts 1% van de leraren gaat helemaal akkoord en 18% eerder akkoord. In het algemeen secundair onderwijs ligt de tegenstand zelfs op meer dan 85%. Volgens 59,5% heeft het secundair onderwijs überhaupt geen nood aan een grondige inhoudelijke hervorming. Eén ding is duidelijk: de mensen op het terrein verwerpen de hervorming massaal. ...

Meer dan 80% van de leraars vindt ook dat de hervormers voorbij gaan aan de echte problemen van het onderwijs en noemt de hervorming een slechte zaak. 57% van de leerkrachten is er ook van overtuigd dat de hervorming in de  praktijk al bij al weinig zal veranderen”(De Grote Hervorming die niemand wil”, Knack, 21 augustus).

Minister Smet, Georges Monard, de onderwijskoepels, de kranten, de hervormingslobby … proberen al jaren de burgers wijs te maken dat er een breed draagvlak voor de hervorming bestaat. Met                         Onderwijskrant tonen wij al jaren aan dat dit geenszins het geval is. Net zoals de leraren wezen we er ook telkens op dat de hervormers voorbij gaan aan de echte problemen als de niveaudaling, nivellering e.d. De enquête van iVOX (Knack) verraste ons niet. Ze bevestigt wat we allang weten uit vroegere peilingen & polls en de duizenden reacties van leraren en directies in de kranten(websites) en elders. Heel zelden tref je leerkrachten of directeurs aan die het opnamen voor de hervorming. Het is wel merkwaardig dat in het VLOR-advies over de hervorming de grote weerstand van de praktijkmensen niet vertolkt werd.

Als gevolg van de tegenvallende lerarenpeilingen stelden minister Smet en zijn hervormingsleger hun strategie bij. De boodschappers, de leraars, hebben ongelijk, ze baseerden zich enkel op oneliners, ze zijn behoudsgezind, enzovoort. De hervormers gingen in de aanval en probeerden op een slinkse wijze de geloofwaardigheid van de praktijkmensen te ontkrachten door ze als onwetend, conservatief en zelfgenoegzaam voor te stellen. In deze bijdrage bekijken we de Knack-enquête en vooral ook de reacties op de afwijzing van de hervormingsplannen door de hervormers en door de hervormingsgezinde pers.

De COC-lerarenvakbond bevestigde de grote weerstand bij de leraars: “De Knack-enquête bevestigde wat wij al in een open brief van 2 juni schreven. Er is geen draagvlak voor de hervorming van het secundair onderwijs bij de leraren en blijkbaar ook niet bij de ouders. Naast andere zaken werd ons toen lichtzinnigheid verweten. Zelf zegt minister Smet dat hij veel tijd geïnvesteerd heeft in het overleg met koepels en vakbonden. En dat er blijkbaar nadien iets scheelde aan de informatiedoorstroming naar de leraarskamer. Dat is echt een lichtzinnige bewering, want hoe kan er nu informatiedoorstro-ming zijn als er (bij gebrek aan overleg) geen informatiedoorstroming was.”

2  Knack-enquête bevestigt vorige peilingen

De internetpetitie van Onderwijskrant (mei 2012) werd door 13.000 personen onderschreven – vooral leraars en docenten/professoren. Zonder boycot zouden er nog veel meer ondertekenaars geweest zijn.

Uit de VUB-lerarenpeiling (mei 2013) onder leiding van prof. Wim van den Broeck bleek “dat slechts 0,7% helemaal voor is en 5,9% eerder voor”. We citeren nog een aantal conclusies: “Een grote meerderheid denkt dat de leerlingen geen baat zullen hebben bij de hervormingen (62,1% en 24,1% onbeslist) en vindt de hervorming niet haal-baar (69,8% en 21,7% onbeslist). Bijna twee derden meent dat het niveau van sterkere leerlingen erop achteruit zal gaan en een even grote groep gelooft niet dat het niveau van zwakkere leerlingen erop vooruit zal gaan. Opvallend is ook dat naarmate de leerkrachten meer onderwijservaring hebben, de afwijzende houding sterker is en dat is ook het geval indien leerkrachten aangeven zich geïnformeerd te hebben over de hervorming.

Ruim drie kwart van de leerkrachten (76,7%) gelooft niet dat de zogenoemde ‘waterval’ in het secundair onderwijs kan worden opgelost door de onderwijsvormen af te schaffen, zoals voorzien in de her-vormingsplannen. De meeste leerkrachten verwach-ten ook niet dat de kans op zittenblijven kleiner zal worden met de hervorming, noch dat er meer leerlingen met een diploma zullen afstuderen. Van het uitstel van studiekeuze verwacht de meerder-heid niet dat dit zal zorgen voor een meer bewuste keuze.”

De bevraging bij 1750 bedrijfsingenieurs door de ingenieursvereniging IE-net (augustus 2012) wees uit dat 76% van de ingenieurs de huidige structuur en onderwijsvormen willen behouden. De basisconclusie luidde: “De huidige vorm van aso, tso en bso slaagt erin dat zoveel mogelijk jongeren overeenkomstig hun talenten op de juiste plaats terecht komen op 18 jaar.” De visie van de bedrijf-ingenieurs stond haaks op het standpunt van hun VOKA-koepel. Minister Smet, Georges Monard, Dirk Van Damme (OESO), Mieke Van Hecke (Guimardstraat), Guy Tegenbos (De Standaard) … wekken dus ten onrechte de indruk dat men vanuit het bedrijfsleven aandringt op drastische structuurher-vormingen.

3. Hervormers negeren echte problemen

In de Knack-enquête werd de leraars ook gevraagd naar wat voor hen de échte problemen van het Vlaamse onderwijs zijn. We lezen: “Meer dan 80% van de leraars vindt ook dat de hervormers voorbij gaan aan de echte problemen van het onderwijs”.  85,9% van de leraars zijn er wel nog terecht van overtuigd dat het niveau bij ons hoger ligt dan in de buurlanden, maar 53% is er  sterk van overtuigd dat de kwaliteit van het onderwijs de voorbije tien jaar gedaald is. De leerkrachten hekelden de groeiende administratieve mallemolen en maken zich vooral zorgen over de hervormingszucht van de overheid (76%).  Niettegenstaande minister Smet en de hervormers geregeld stelden dat er in het secundair onderwijs de voorbije decennia weinig hervormd werd, zijn de leerkrachten het hier niet mee eens. Ze hekelen de hervormingsdrift. En terecht. 

 In het Knack-verslag over de enquête  lezen we verder een passage die voor wat controverse zorgde. Knack schreef: “Aan de fenomenen die de concrete aanleiding vormden voor de onderwijshervorming, zoals het watervalsysteem hechten de leerkrachten amper belang.” Dit wijst volgens Knack op onverschilligheid voor dit groot probleem. In feite is het zo dat de leerkrachten en directies afstand doen van de  negatieve en affectief geladen term waterval. De meesten beschouwen  de overstapjes  (b.v. na  1 of 2 jaar aso, naar tso) eerder als overstapjes die gunstig zijn voor de leerlingen in kwestie en niet als nadelig. Via die overstapjes komen de leerlingen tijdig in een passende onderwijsrichting terecht. De leraars stellen overigens ook dat de overstapjes zouden blijven bestaan als de onderwijsvormen afgeschaft zouden worden. Knack volgt hier dus de eenzijdige en  verkeerde interpre-tatie van de overstapjes door de hervormers en vindt dan dat de leerkrachten zich hier ten onrechte niet om bekommeren.

De leerkrachten verwerpen ook het verwijt dat het Vlaams onderwijs te veel focust op de sterkere leerlingen (denk aan slogan van minister Vandenbroucke en Dirk Van Damme: Ons onderwijs is enkel sterk voor de sterkere leerlingen). Ze vinden dat er eerder te weinig aandacht is vcor de sterkere. Tegelijk spreekt 75% van de leerkrachten tegen dat er in het huidige systeem te weinig inspanningen geleverd worden voor de zwakkere leerlingen. De leraars maken zich ook zorgen over het toenemende aantal leerlingen met specifieke zorg-noden (kinderen die bijvoorbeeld dyslexie of ADHD hebben, en dus extra begeleiding nodig hebben), toename van anderstalige leerlingen.

Wij en vele anderen hebben ook altijd gesteld dat  inzake optimale ontwikkelingskansen een inve-tering in het basisonderwijs veruit het meeste rendement oplevert. Dit bleek overigens ook uit on-derzoek van Heckman en Becker. Ook Johan Van Overtveldt, hoofdredacteur van Trends, pleitte onlangs voor een prioritaire investering in het basisonderwijs (Hervorm het lager onderwijs!). Vóór haar recente bekering tot de hervorming van het s.o. was dit ook de opvatting van Mieke Van Hecke, chef katholiek onderwijs. Men verwacht dus ten onrechte veel heil van een investering in het s.o.

4    Persmensen: leerkrachten willen niet vernieuwen

De Knack-hoofdredacteur Michel Vandersmissen was blijkbaar niet zo gelukkig met de voor hem (tegenvallende) uitslag van de eigen Knack-enquête. Vermoedelijk had hij verwacht dat de leraars en ouders de hervorming zouden steunen. In zijn commentaar beschuldigde hij zomaar de leraars van behoudsgezindheid. Vandersmissen schreef: “Veel mensen verkiezen de zekerheid van het statusquo boven de onzekerheid van de verandering. Dat is ook zo in het onderwijs. Maar veranderingen en evolutie zijn nuttig en nodig. Ook het onderwijs moet zich aanpassen. 80 procent van de leraars vindt dat er geen nood is aan een grote hervorming. Over de kwaliteit van het onderwijs maken zij zich zelfs nauwelijks zorgen en het zo verguisde watervalsysteem lijkt geen echte bekommernis te zijn. Dirk Van Damme (OESO) zei onlangs nog dat hij ontgoocheld is over sommige leerkrachten. ‘Ze sluiten zich op in hun eigen klas en negeren verandering rondom hen.‘ In Knack van deze week gaat Van Damme nog een stap verder en zegt hij dat ‘inzake professionaliteit het onderwijs trager is geëvolueerd dan andere beroepsgroepen’. Vlaamse leraars hebben een vrij grote vrijheid binnen de muren van hun school en klas. Zij zijn het nauwelijks gewoon tegengesproken te worden. Dat verklaart wellicht waarom ze niet happig zijn op door de politiek opgelegde veranderingen. Misschien moeten ze op schoolreis naar Finland of Canada, waar het systeem van teamteaching school maakt.“  Ook het feit dat de Knack-enquête vergezeld ging met negatief commentaar van Georges Monard en Dirk Van Damme toont aan dat Knack - net als de meeste kranten en media - toch het liefst de machts-hebbers naar de mond praat.

Ook Guy Tegenbos sprak zich in enkele commentaarstukken in De Standaard minachtend uit over de conservatieve leerkrachten. Op 28 september klonk het: “Angst van de verandering doet ons onderwijs terrein verliezen. Misschien moeten we een heel groot reisbudget vrijmaken om leraars ...in staat te stellen in de buur- en andere landen te gaan vast-stellen dat je ook kwaliteit kan bereiken en misschien zelfs meer als je dingen anders gaat doen dan ze gisteren deden.” 

Leraar Johan De Donder reageerde op 20 sep-tember in DS verontwaardigd op een uitval Van Tegenbos van 19 september (“Hoezo, leraren scholen zich niet bij?). We citeren een paar passages. De Donder schreef: “In het redactioneel commentaar van Tegenbos lezen we o.a.:‘Onze leerkrachten zijn goed en gedreven, maar niet genoeg gevormd en ondersteund om voortdurend beter te doen. Het is niet abnormaal dat leraars anders denken  als hen nooit geleerd is betere resultaten te bereiken.’ Dus opnieuw een frontale aanval tegen de leraren en die getuigt van veel onwetendheid over wat er op het veld gebeurt. Waar haalt de auteur het om zo’n onzinnige stellingen te poneren? Maar ik begrijp het. Dat zo’n tachtig procent van de leraren tegenstander is van structuurhervormingen waarvan ze overtuigd zijn dat ze het onderwijs niet verbeteren, kunnen sommigen in de pers en in de politiek moeilijk aanvaarden. Minister Van Onderwijs Pascal Smet gelooft zijn leraren zelfs niet. Nochtans weten die leraren, de best geplaatste ervaringsdeskun-digen, dat iets wat goed is, niet moet veranderd worden. Iets wat niet goed is, dáár moet aan  ge-sleuteld worden. “

In Klasse van september en oktober werd met geen woord gerept over de Knack-enquête.In het     septembernummer werd tegelijk Finland als een onderwijsparadijs voorgesteld en Vlaanderen als een achterlijk land waar de leraars nog punten geven, zinloos huiswerk e.d. In een interview dat op 8 september op de website van ‘De Wereld Morgen’ verscheen, manifesteerde de (nieuwe) Klasse-hoofdredacteur zich als trouwe soldaat van Smets hervormingsleger. Politicoloog Pieter Lesaffer lamenteerde er over de zelfgenoegzame leerkrachten die de hervormingen durfden afwijzen (zie verder pagina 32 e.v.).

Peter Mijlemans beschuldigde in zijn redactioneel commentaar in Het Nieuwsblad van 21 augustus eveneens de (kritische) leraars: “Het probleem is dat de leraren het waarom van de onderwijshervorming niet inzien. Hoewel er geen specialist noch beleidsmaker te vinden is die niet beklemtoont dat die urgenst is om internationaal aan de top te blijven.  ... De Masterplaningrepen kwamen er om de kwaliteit van het onderwijs weer op te krikken. Volgens allerhande nationale studies zakt die al jaren gestaag. De echte besognes van de leerkrachten, zo leert de enquête van Knack, zijn van heel praktische,dagelijkse aard. ... Misschien  moet daar eerst iets worden aan gedaan vooraleer een mens aan de grote theorieën toe is.”  Mijlemans beweert hier dat de leraars zich niet eens bewust zijn van de niveaudaling. Niets is minder waar. Het zijn de praktijkmensen en de critici van de hervorming die hier al lange tijd op wijzen. In de leraarsenquête van Het Nieuwsblad van augustus 2011 wezen 76% van de leraars op de niveaudaling en nivellering.

 Raymonda Verdyck (Gemeenschapsonderwijs): “Ik stel heel wat koudwatervrees vast bij de        leerkrachten secundair onderwijs. Het is natuurlijk zo dat er een Masterplan is goedgekeurd. De misschien wat abstracte uitgangspunten van de hervorming moeten nu nog concreet vertaald worden. Op dat        moment wordt zo’n hervorming voor de leerkrachten ook tastbaarder dan nu het geval is en zal er veel vrees ook verdwijnen.”  Commentaar: uit de VUB-studie bleek precies dat de meest geïnformeerde leerkrachten het meest afstand nemen van de hervorming.

Chris Smits (secretaris-generaal VVKSO) in Het Nieuwsblad  van 21 augustus. “De kritiek verstomt wanneer we grondig uitleggen waarom dit nodig is. De onderwijshervorming die voorligt is wel degelijk nuttig.  Maar ik geef toe dat de hervorming nog onvoldoende is uitgelegd aan de leerkrachten op het terrein. We zijn daar op dit moment nog volop mee bezig. En we merken dat, wanneer we grondig hebben uitgelegd waarom dit nodig is, de kritiek bij leerkrachten toch wat verstomt. De resultaten van deze enquête zijn natuurlijk wat ze zijn, maar ik acht de situatie niet hopeloos. Tenminste, als we goed blijven uitleggen waarom deze hervorming nu zo nodig is.“  We hebben zelf zo’n uitlegsessie voor directies en schoolbesturen meegemaakt, van verstomming van de vele kritiek was geenszins sprake.

Reactie van Mieke Van Hecke (Knack, 28 augustus): “Het verbaast me niet dat de meerderheid van de leraars nee zegt tegen de geplande onderwijshervorming. Maar daarom hoeft ze niet in de vergeetput te geraken.” Sinds 2012 heeft Van Hecke steeds verkondigd dat er een breed draagvlak be-stond in het katholiek onderwijs. Nu krabbelt ze blijkbaar wat terug. Ze zwijgt wel in alle talen over de weerstand bij veel directies en schoolbesturen. Leraar Dirk Bosmans repliceerde: “Ik hoor het Mieke Van Hecke al zeggen: "Dit betekent dat 20% van de leerkrachten voor de hervorming zijn, en de anderen hebben het niet goed begrepen. Wij gaan door." 

Van Hecke gaat vervolgens in de aanval: “Het verontrust me dat leraars en ouders het watervalsysteem niet als een probleem ervaren. In de geesten bestaat er wel een hiërarchie tussen de onderwijsvormen en die bemoeilijkt de studiekeuze.” Van Hecke heeft in het verleden nog zelf beweerd dat overstappen naar een andere richting veelal een ‘meeval’ betekende en geen ‘waterval’. In ‘Dag Allemaal’ van 17 september 2011 werd ze nog geprezen voor haar stelling dat “jongeren die van de ene richting naar de andere overstappen niet ‘zakken’, maar de overstap maken naar een richting die beter past bij hun talenten.” Dit is ook de mening van de praktijkmensen en ouders. Van Hecke weet dat ook wel, maar maakt hier moedwillig gebruik van een onduidelijk geformuleerde enquêtevraag om te beweren dat de leraars de grote knelpunten niet willen zien en dus ook geen spreekrecht hebben.

Van Hecke stelde verder: “Er kan evenmin ontkend worden dat een op de drie leerlingen het secundair onderwijs verlaat met minstens één jaar schoolse achterstand. Een structuurwijziging is nodig.” Die 33% leerlingen hebben vooreerst geen jaar schoolse achterstand, maar zijn gewoon ouder dan 18 jaar.  Het betekent ook niet dat die 33% een jaar hebben overgezeten in het s.o. In het eerste jaar s.o. is dit amper 2,8% dankzij de gedifferentieerde structuur – en buiten de grootsteden nog een flink stuk minder. Een groot aantal zittenblijvers is ook geen probleem van dé structuur van hét secundair onderwijs, maar komt enkel voor in de grootsteden en regio’s met veel allochtone leerlingen en armoe-de – net zoals het probleem van de zgn. ongekwalificeerde uitstroom.

Van Hecke besloot: “In onze samenleving overheerst een intellectualistisch denken dat abstracte kennis hoger inschat dan praktische vaardigheden.” Precies het Masterplan en het VVKSO-voorstel met hun aso-isering van de eerste graad waarbij de  technische opties  grotendeels worden geschrapt, getuigt van een groot misprijzen van technische kennis/vaardigheden. Een VVKSO-kopstuk vond het zelfs geen probleem als leerlingen pas na het 4^de jaar aso naar het tso overstappen. De invoering van het VSO destijds betekende eveneens een sterke aderlating voor de tso-scholen en de VTI’s in het bijzonder. Daarom precies werd de aso-isering van de eerste graad door minister Herman De Croo in 1975 al teruggeschroefd. In het tweede jaar werden weer intensieve technische opties ingevoerd – tot zelfs 10 lesuren per week. Van Hecke geeft nu de kritische prakijkmensen ongelijk, maar in de periode 2004-2011 was zij zelf nog tegenstander van de structuurhervormingen (zie bijdrage over de wonderbare/strategische draai van 180 graden van  Van Hecke op pagina 28).

Van Hecke stelde in De Morgen van 31 augustus: “Er mag nog geen decreet komen op dit moment. We moeten bijvoorbeeld nog de hele maatschappelijke discussie voeren over wat er in algemene vorming zit. Het dossier is gelopen zoals wij het gedroomd hadden. Er is de tijd genomen om een analyse te maken, we (?) hebben een visie bepaald en we gaan die nu aftoetsen. We gaan stapje bij stapje en bij elke stap kijken we of het nog goed loopt en sturen we desnoods bij. Zo voer je toch beleid? We zullen de komende maanden verant-woorden waarom we ja hebben gezegd. Als je als school niets wil doen, dan kan dat best.”

Vervolgens wekte Van Hecke de (sussende) indruk dat het b.v. volstaat dat een aso-school er nog één technische richting aan toevoegt: “Voeg daar nog (bij een aso-school) secretariaat-moderne talen aan toe en je hebt alle abstractien-iveaus. Dat is precies wat we nu vragen.” Als het volstaat dat aso-scholen een technische richting als secretariaat-moderne talen of sociaal-technische aan hun aso-pakket toevoegen, dan is dat inderdaad voor aso-scholen niet moeilijk. Zo was er een aso-directeur die er op TV prat op ging dat zijn eerste graad ook de optie handel aanbiedt en vond dat zijn school dus al werkte volgens het Masterplan. Maar dan zal je de tso/bso-scholen enorm veel concurrentie aandoen en minder leefbaar maken. Dan is het spreekwoor-delijk hek van de dam en krijgen we een ware schooloorlog. Dat is wel niet de bedoeling, maar zou wel het gevolg zijn.

Opvallend is ook dat Van Hecke soms de indruk wekt dat de Guimardstraat en de hervormers allang over een concreet hervormingsplan beschikken en dat al tal van scholen gestart zijn met de hervorming of al morgen kunnen starten. Ook de ministers Smet en Peeters wekten die indruk. Nu geeft Van Hecke toe dat er momenteel enkel een algemene visie bestaat en dat die nog moet getoetst worden aan de praktijk. Er is nog veel tijd nodig om uit te maken wat algemene vorming precies inhoudt, om de vele studierichtingen te screenen, om de magische ma-trix concreet in te vullen en uit te testen ...  Sinds de visietekst van mei 2012 publiceerde de Guimardstraat nog geen concretere analyses en plannen. Veel geblaat ook over de zegeningen van matrixen en domeinscholen, maar geen concrete uitwerking. Het lijkt wel op een impasse. Pas bij de concrete invulling van de vakken voor de eerste graad e.d. zal ook blijken dat de inhoudelijke voorstellen en nieuwe vakken niet haalbaar zijn.  (Noot van vandaag: de katholieke koepel is er nooit in geslaagd zijn hervomringsplan voor de eerste graad te concretiseren en heeft die poging al een tijdje geleden zelfs stopgezet! Net zoals we voorspelden.)

6          Reactie Van Damme en Monard

6.1       Dirk Van Damme: leraars zijn elitair & selectief, vooral begaan met sterkere leerlingen

Knack liet in hetzelfde nummer (21 augustus) twee voortrekkers van de hervorming de afwijzing door de leraars en ouders becommentariëren: Dirk Van Damme (OESO) en Georges Monard. Knack vond het blijkbaar niet nodig om ook een vertegenwoor-diger van de 80% kritische leraars commentaar te laten geven.

Net zoals  de  andere   hervormers   repliceert  Van Damme met de stelling dat leerkrachten behoudsgezind zijn. Ze zijn volgens hem ook nog even elitair en selectief ingesteld als in de jaren zestig: “De professionaliteit in het onderwijs is trager geëvolueerd dan bijvoorbeeld bij artsen. Veel leerkrachten hebben nog een mentaal beeld over onderwijs en samenleving uit de jaren vijftig en zestig. Toen volstond het om de 10 à 20 procent beste leerlingen te selecteren voor leidinggevende functies in de samenleving. De rest werd opgeleid om arbeider of bediende te worden. Maar intussen is de samen-leving drastisch veranderd. Er is een mondiale concurrentie om talenten en innovatie. Door nog altijd op de oude manier te selecteren, laten wij veel talent verloren gaan.”

Van Damme:“Pedagogisch is het ook een groot probleem dat (volgens de enquête) het watervalsysteem voor  de  leerkrachten  geen  grote zorg is.Leerkrachten willen sterke en minder sterke leerlingen blijven selecteren. Kijk naar de rel van vorig jaar, toen minister Smet suggereerde om B-attesten af te schaffen. Ze zitten vast in een achterhaald selectieparadigma. Als je de leraars vraagt wat de functie van toetsen en proeven is, krijg je steevast als antwoord: de goede en de slechte leerlingen scheiden. Een evaluatie als pedagogisch instrument om leerlingen in de best mogelijke richting te begel-eiden, is volledig afwezig. Een negatief resultaat in het onderwijs wordt ook te gemakkelijk aan de begaafdheid van de leerling toegeschreven en niet aan de kwaliteit van het onderwijsproces en de deskundigheid van de leraar. Met iets meer profes-sionaliteit kunnen veel meer leerlingen tot een hoger niveau van kennis en vaardigheden worden ge-bracht.”

Van Damme beledigt hier ten zeerste de leraars.  De zgn. expert neemt ook een loopje met de geschiedenis, met de sterke democratisering van de jaren vijftig-zestig. Hij wekt de indruk dat het uit-selecteren van een beperkte elite in die tijd centraal stond. Hij verzwijgt dat er in die tijd al sprake was van een sterke democratisering en sociale doorstro-ming van de arbeiderskinderen. Bij alle leerlingen van mijn aso-klas (1958-1964) waren arbeiders-kinderen en die stroomden vlot door naar de universiteit. Als onderzoeker binnen het Leuvens CSPO-doorstromingsonderzoek merkten we in 1969 dat ook de meeste arbeiderskinderen met een behoor-lijke uitslag lager onderwijs naar het aso door-stroomden. In de jaren zestig telden we zelfs veel meer studenten in sterke universitaire richtingen dan op vandaag. Veel tso-leerlingen werden later industrieel ingenieur en een aantal zelfs burgerlijk ingenieur – zoals ere-rector André Oosterlinck, ge-boren in 1946. Die professionele en democratische ingesteldheid van de leraars in de jaren zestig was blijkbaar vrij effectief.  Net als Van Damme wekt ook Monard in het Knack-gesprek ten onrechte de indruk dat het s.o. in 1961 nog voorbehouden was voor een kleine elite.

De leerkrachten zeggen in de Knack-peiling dat het onderwijs wél begaan is met de zwakkere leer-lingen, maar eerder te weinig met de sterkere. Net als Smet, Monard, Vandenbroucke ... beweert ook Van Damme dat het Vlaams onderwijs te veel focust op de sterkere leerlingen.

 6.2      Van Damme: leraars te weinig begaan met sterkere leerlingen

Volgens de Knack-enquête vinden de leraars dat ons onderwijs nog wel degelijker is dan in de            buurlanden, maar de meesten stellen tegelijk dat er sprake is van een niveaudaling en nivellering. De leraars stellen  ook dat de kwaliteit en de leerwinst meer bewaakt en gemeten moeten worden.

Waar Van Damme eerst stelde dat de leraars zich vooral richten op de betere leerlingen (zie 6.1), beweert hij plots verderop in het gesprek dat de leerkrachten zich vooral richten op de middenmoot en hiermee nivelleren: “Jammer  genoeg  is het  in het gelijkekansenonderwijs een opdracht voor de leerkracht om zich vooral te richten op de midde-groep. Nivellering wordt dan een risico. Ik verwijt dat aan de pedagogische begeleiders, inspecteurs en de lerarenopleiders.”

Het was uitgerekend het duo Vandenbroucke-Van Damme dat destijds uitpakte met de slogan ‘Ons onderwijs is sterk voor de sterke leerlingen, maar zwak voor de zwakkere’. Het zijn de beleidsmakers die steeds ontkend hebben dat er sprake kon zijn van niveaudaling en die het Onderwijskrant kwalijk namen dat ons tijdschrift in 2007 een O-ZON-campagne voerde tegen de nivellering en voor meer niveaubewaking.

In zijn repliek op de stelling van de leraars dat het niveau en de leerwinst meer bewaakt moeten wor-den, repliceert Van Damme: “Het is moeilijk om de leerwinst vast te leggen. Daardoor is het een alibi-argument geworden: zolang we de leerwinst niet kunnen meten, kijken we ook niet naar andere objectieve kwaliteitsgegevens.”  Van Damme suggereert hiermee opnieuw dat het de leraars zijn die niveauverlaging en nivellering ontkennen.

Van Damme stelt ten slotte ook nog: ”De proeftuinscholen die door minister Vandenbroucke werden opgestart, hebben met succes de principes van de hervorming uitgetest. Helaas is er geen strategie geweest om die positieve experimenten te vertalen voor het hele secundair onderwijs.” De dure proef-tuinprojecten van Vandenbroucke-Van Damme heb-ben weinig of niets opgeleverd en daarom durfden de beleidsmakers ze ook niet eens evalueren.

Besluit: omwille van hun afwijzing van het Masterplan waaraan Van Damme zijdelings meewerkte, probeert hij de leraars voortdurend in de verdom-hoek te duwen. Hij beweert  dat de leraars eenzijdig begaan zijn met de sterkere leerlingen, maar tegelijk dat ze nivelleren.

6.3       Monard: leraars denken microscopisch, behoudsgezind, elitair ...

Monard repliceerde op de tegenvallende Knack-enquête met “De leerkrachten stellen zich defensief op, terwijl de samenleving en de arbeidsmarkt razendsnel evolueren. Beleidsmensen redeneren op macroniveau, leraars op microniveau. Ze willen weten wat de hervorming concreet inhoudt voor hun school, leerlingen en werk”  Op de stelling ‘acht op de tien leraars en twee derden van de ouders geven aan dat ze de hervorming niet steunen, antwoordt filosoof Georges Monard sofistisch: “Het onderwijsveld is verdeeld. De enquête geeft aan dat zo-wat de helft van de leraars (?) en ouders openstaan voor een hervorming, maar ze zijn voorzichtig. Er is nog nooit een onderwijshervorming op papier gezet die van meet af aan door een grote meerderheid werd gesteund. Er is wel te weinig uitleg gegeven en er zijn te weinig debatten met het onderwijsveld  geweest.” Monard zet de uitslag van de enquête naar zijn hand. Volgens de enquête was slechts 1% van de leraars integraal voorstander van de her-vorming; Monard maakt er de helft van en zwijgt over de weerstand vanwege de ouders en directies. Monard stelde steeds dat er de voorbije vier jaar heel veel debat was geweest en dat er een breed draagvlak bestond. Nu erkent hij wel dat er geen breed draagvlak bestaat.

Monard beweert vervolgens dat de leraars zich elitair opstellen: “Evaluaties dienen momenteel          hoofdzakelijk om de bokken van de schapen te scheiden, en om vervolgens de zwakkere leerlingen naar tso of bso te sturen en veel sterkere naar aso. Zo krijgen technische scholen een slechte reputatie. In de praktijk richt ons onderwijs zich voornamelijk op de gemiddelde leerling. De verschillen tussen de leerlingen nemen toe, maar de vraag hoe leerkrachten daar in klas rekening mee moeten houden, is nauwelijks aan de orde. Ook niet in de lerarenopleiding.” Monard maakt een karikatuur van het onderwijs en pakt uit met differentiatie als tovermiddel.

7 Minister Smet: peiling heeft weinig belang

In de bijdrage ‘Koude douche voor onderwijskoepels die Masterplan steunen’ in Het Nieuwsblad (23 augustus) lezen we: “Het grote probleem, denkt Smet, is het gebrek aan info. We hebben het akkoord afgesloten in volle examenperiode, dat was niet het moment om de leraren daarmee lastig te vallen. Die les moeten we dus wél trekken: er moet meer info komen. Maar dat wisten we in juni ook al, lang voor deze enquête. We zullen iedereen bij de uitvoering betrekken. En dan- daar ben ik van overtuigd - zullen we  een draagvlak creëren.

Smet denkt zelf dat een traditionele  weerzin tegen verandering aan de basis ligt van de afkeuring door leraren en ouders. In de enquête leest Smet vooral de noodzaak om ermee verder te gaan.” En dan beschuldigend: “Veel ouders en leerkrachten zien het watervalsysteem niet eens als een probleem. In Vlaanderen wil men te snel etiketteren en in hokjes steken, terwijl wij gaan voor een bredere eerste graad. Dat toont aan dat ge moet durven in te grijpen.”

In HLN van 24 augustus stelt Smet: “Is er weerstand tegen onze hervormingen. Dat zal wel. Onderwijs en

 hervormingen dat gaat niet samen. Maar het is van moeten. Anders zitten we binnen tien jaar met een overgroot probleem. Enfin, ik hecht aan de peiling weinig belang. (U trekt er geen lessen uit?) Toch wel dat we de ouders goed moeten inlichten en onze leerkrachten nauw betrekken bij de uitvoering van de hervormingen. Want hun weerstand heeft te maken met onwetendheid. Wie het hervormingsplan grondig gelezen heeft, geeft applaus. Maar veel leerkrachten baseren zich bij hun oordeel op een paar oneliners die hen zijn komen aanwaaien. Waarom zou ik geloven dat de grote meerderheid tegen de hervorming is?

Ik geloof nooit dat ik de leraarskamer tegen heb. ...