Privacy – een summiere inleiding bij een fiscaal debat

1. Een kort historisch overzicht

De meest voor de hand liggende bronnen zijn de Amerikaanse.  Ze worden ook altijd in de literatuur naar voor gebracht.

Daarover schrijft een auteur “Americans paradoxilly combine an unquenchable curiosity with and instance on being left alone”.

Welllicht geldt dit niet alleen voor Amerikanen.

1791: bescherming tegen onredelijk onderzoek en beslag;

1861-1865: gebruik van volkstelling in de burgeroorlog;

1868: 14 th. Amendment: algemeen recht op privacy;

1890: telefoontap begint;

1967: Katz vs. US – onderscheppen van informatie vergt bijzonder bevel;

2001: US Patriot Act.

2. De formele rechtsbronnen

Artt. 10 en 22 van de Grondwet;

Art. 439 Strafwetboek (onschendbaarheid woning)

Art. 460 en 460 bis zelfde wetboek (briefgeheim)

Art. 443 ib. (laster)

Art. 458 ib. (beroepsgeheim)

Art; 253 B.W. (jeugdbescherming)

EVRM, art. 8;

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948), art. 12

Verdrag van 1966 van de Verenigde Naties inzake burgerlijke en politieke rechten, art. 17.

3. De formele benadering op het recht op privacy

1890: Samuel D. Warren en Louis D. Brandies publiceren”The right to privacy”.  Zij vewijzen naar de toenemende complexiteit van de samenleving.  Een Amerikaanse rechter komt tot de volgende lapidaire bepaling: “The right to privacy is the right to be let alone”.

Nizer bepaalt het recht van de enkeling op privé leven als volgt: “The right of an individual to live a life of seclusion and anonymity … It is a recognition of the dignity of solitude, of the majesty of man’s free will and the power to mol down destiny, of the secred and inviolate nature of one’s innermost self.”.

In 1970 schrijft Westin dat het recht op privé leven impliceert het recht op “solitude”, intimacy”, “anonymity” en “reserve”.  Dit leidt tot de conclusie dat her echt op privacy een bescherm rechtsgoed is op innerlijke vrede van een persoon.

In 1958: Zwitserland is het eerste land dat een persoonlijkheidsrecht invoert in zijn positief recht nadat het Duitse Bundesgerichtshof zich in 1954 en 1958 reeds in die zin had uitgesproken.

In 1964 ziet W. Prosser vier verschillende categorieën van rechtsbescherming die alle zeer formeel zijn en niets zeggen over de inhoud van het begrip.

Het weze opgemerkt dat door artikel 123 van het Duitse Strafwetboek waarbij “Hausfriedensbruch” strafbaar wordt gesteld, een ruime draagwijdte wordt gegeven aan de onschendbaarheid van de woning. Niet alleen de woongelegenheden zijn beschermd maar ook kantoorruimten van firma’s vallen onder dit principe.

Advies inzake NOE  aanvullen

4. Inhoudelijke benadering van het begrip “bescherming van het privé leven”.

“Iemand moet Jozef K. belasterd hebben, want zonder dat hij iets kwaads had gedaan, werd hij op een morgen gearresteerd.” Aldus de eerste zin uit Het Proces van Franz Kafka.  K. tracht zijn onschuld te bewijzen maar eenmaal verdwaald in de absurde  juridische bureaucratie zal hij nimmer de juiste weg kiezen.  Uiteindelijk wordt hij afgemaakt als een hond.  De maatschappij waarin hij leefde, hoeft geen politiestaat te zijn geweest maar een maatschappij zoals de onze. Hij had dezelfde vrijheid van handelen maar er is iets mis gegaan.  En dan komt hij er niet meer uit.

Het gebeurt allemaal in een virtuele wereld van databestanden die niets meer van doen hebben met de werkelijkheid.

Kafka ziet geen probleem in de wet zelf.  De wet wordt slechts werkelijkheid omdat wij, door onze handelingen, onszelf dieper in haar ingraven.  Meer communicatiepatronen, meer data, meer bestanden die kunnen worden gekoppeld.  En de mens is steeds maar bezig.  Wet en leven worden eender.

Isaiah Berlin maakt in de 20 ste eeuw een onderscheid tussen negatieve en positieve vrijheid in het licht van de privacy.

Het niet bestaan van obstakels is negatieve vrijheid, het hebben van opties is positieve vrijheid.  De negatieve is “freedom from” .   Daar kun je gemakkelijk afstand van nemen. Zoals de “vos en de druif” van Aesopos. De vos kan niet bij de druif en denkt dan dat die zuur is.

Door privacy te zien als een negatieve vrijheid leveren we haar gemakkelijk in. De communis opinio is mild als de overheid inroept dat er redenen zijn van gezondheid, veiligheid en financieel voortbestaan van de staat.  Privacy is de zure druif.  Zo ontstaat de paradox dat onze privacy afneemt maar niet onze vrijheid. 

Maar reeds Brandeis & Warren richtten zich op de “peace of mind” warin de persoonlijkheid kan ontwikkeld worden.  De rechtsfilosoof Timothy Macklem bouwt hierop voort:”The isolating shield of privacy enables people to develop and exchange ideas, or to foster and share activities, that in the presence or even awareness of other people might stifle – Privacy is the sponsor and guardian to the creative and to the subversive.”

Foucault beschreef de koepelgevangenis waar de cipier in het midden staat.  Hij ziet alle cellen. De gevangenen zien hem niet.  Omdat ze niet weten of ze bekeken worden, passen ze hun gedrag aan volgens de gedragsnorm die de cipier zou vorderen.  Ze internaliseren deze gedragsnorm.

Als we de instituties vertrouwen geven, weten we niet wanneer we bekeken worden. We durven sommige woorden niet meer zeggen, zeker niet meer schrijven en sommige combinaties van woorden zeker niet.  Zoals Milan Kundera schrijft in de “verraden testamenten”: mensen veranderen hun gedachten in overeenstemming met het onzichtbare tribunaal dat ook van gedachte verandert. De gedachteverandering is dus een gok op wat morgen het tribunaal voor waar aanneemt. 

Als het individu geen privacy meer heeft en in ieder onderdeel rekening moet houden met het onzichtbare tribunaal, wordt stilaan zijn identiteit geassimileerd.  De identiteit komt niet meer autonoom tot stand en de positieve vrijheid is verloren.

“Privacy is dus verbonden aan onze positieve vrijheid.  We kunnen de waarde ervan niet los zien van onze waarde als mens.  Een stukje privacy inleveren is een evenredig stukje menszijn inleveren.  De overheid zou zich niet alleen moeten beheersen, maar ook haar burgers beschermen tegen alles en iedereen die een aanslag doet op  privacy” (Daniëlle Cohen Henriquez).

Bronnen:

“Bescherming van het privé leven” , Paula Van Eupen

“Philosophical vieuw on the value of Privacy” Glenne Negly

”Déjà vu”  blog

“Kafkaëske privacywetegeving” Leon Heuts

“Privacy is …” Daniëlle Cohen Hneriquez

16-08-2019 om 11:10 geschreven door Victor Dauginet