WIE  KENT..

Nicolaes  CLEYNAERTS  (Clenardus) 

de  Diestse  THEOLOOG  uit de  15de  eeuw  nog ? ? ?

In de schaduw van  deze  beiaardtoren op de grote markt van DIEST, treft men de  BRONZEN  CLENARDUS  aan...

Wanneer je als toerist het stadje  Diest wil bezoeken en wil je er wat oudheidkundige kennis opsteken,  of het roemrijke verleden der stad van nabij wil oprakelen, dan heb je er wel een zware klus aan. Denk nu zeker niet van snel de stad even te doorkruisen en er meteen de nodige kennis van op zak te steken, in tegendeel zou ik zeggen. Om het "Oranje STADJE" te herontdekken trekt men best enkele dagen (zelfs weken) uit om rustig de vele achtergronden op te zoeken van bepaalde feiten, personen, monumenten, gebouwen en/of gebeurtenissen uit het verleden.  Trouwens, er zullen weinige steden kunnen terug blikken op zulk een roemrijk verleden en zeker niet de adelbrieven kunnen voorleggen als deze die hier in Diest  voorhande zijn. Wij hebben een poging ondernomen om binnen een beperkte termijn  de historie van Diest te doorgronden, helaas.  Al snel kwamen we tot de conclusie dat we aan een onbegonnen werk waren begonnen en we deze opdracht moesten omschrijven als zijnde een tijd- en werkopslorpende bezigheid om ons uiteindelijke doel te bereiken, n.l. Diest doen heropleven bij de hedendaagse generatie. Onze vooropgestelde strategie hebben wij dan ook snel afgezworen. De enige, resultaatgevende werkwijze om ons doel te bereiken bestaat er nu uit om aan systematisch opzoekingswerk te verrichten bij de plaatselijke bevolking en de archieven der stad DIEST. Om hiermee te starten dachten we onze speurtocht te beginnen in de kern van de stad (op de markt).  Onvoorstelbaar maar...oh  zo  mooi.  Het lijkt wel of ieder huisje, ja zelfs iedere steen die het historische plaatsje rijk is, zijn eigen geschiedenis en levensverhaal  omvat. Na onze eerste spontane bevragingen bij de oudere Diestenaars (Bierbrouwers) bleek al snel dat we zelfs enkele weken zouden nodig hebben om alleen maar  de Markt met haar verleden te doorgronden. Een eerste blikvanger bij het betreden van het centrum was ontegensprekelijk de statige St-Sulpitiuskerk, opgetrokken in de oude  "ijzersteen", dit zal echter wel een speciale editie in beslag nemen in deze reeks over Diest. Bij een eerste rustpauze op het gezellige terasje van de al even bekende horecazaak "Old Tom" viel onze nieuwsgierige blik op een levensgroot bronzen beeld op het middenplein. Als toevallige toerist zal dit beeld bij velen voorkomen als volslagen onbekend, zelfs, zo bleek achteraf, de doorsnee Diestenaar kan niet antwoorden op onze vraag: " Wie is die persoon en wat is zijn inbreng in het Diesterse verleden". Bij nadere rondvragen kwamen we tot de vaststelling dat het hier ging om een zekere Nicolaes  CLEYNAERTS. Ons leek het dan ook aangewezen om deze reeks over Diest te beginnen met het verhaal rond deze, minder bekende en al evenmin beruchte figuur die weliswaar toch een zekere betekenis heeft in de bekendheid van het Diesterse  verleden. Natuurlijk heeft Diest heel wat meer roemrijke bewoners in haar bevolkingsregister staan, daar komen we uiteraard later wel uitgebreidt op terug. Zoals reeds gezegd, in deze eerste aflevering gaan we Nicolaes Cleynaerts even op de troon zetten:

NICOLAES   CLEYNAERTS  -  alias: CLENARDUS

Op 5 december 1493 zag de kleine Nicolaes Cleynaerts het levenslicht te Diest als eerste telg van het gezin Peter Cleynaerts en Margriet Meeus. Na Nicolaes werden er in het gezin Cleynaerts nog 5 nakomelingen geboren. Binnen de familie Cleynaerts waren er heel wat standen terug te vinden, een groot deel van de Cleynaertsen was destijds actief als leerlooiers en bekleedden veelal bestuursfuncties in hun beroep. Nicolaes zijn vader was trouwens bestuurslid van de stad Diest. Nicolaes stamde dus af uit een invloedrijke familie in dit rustige demerstadje. Van de eerste levensjaren van Nicolaes is maar weinig terug te vinden in de archieven. Waarschijnlijk bracht hij zijn prille puberjaren door in de beslotenheid van de Diestse stadsvesten.  In 1512 vinden wij dan voor het eerst de naam van Nicolaes terug in officiële documenten. In dit jaar wordt Nicolaes ingeschreven in de Leuvense Universiteit die in 1425 werd opgericht. Hij begon zijn studies in de faculteit "Arte Liberales". In deze faculteit waren 7 kunsten onder gebracht: Gramatica, Rethorica, Dialectica, Geometrica, Musica,Astromonia en de Artmetica.  Na deze studies mocht Nicolaes zich vanaf 1515 Magister in de Artes, of Meester Klaas noemen. Onze leergierige Nicolaes begon meteen aan een 12-jarige opleiding tot theoloog. Zijn algemene bekendheid openbaarde zich in 1530 bij het verschijnen van zijn eerste literaire werk: Een beknopte Griekse spraakkunst voor beginners. Het jaar nadien verscheen " Meditationes Graceaniae" eveneens van zijn hand.  Dit werk zou het onderwijs in de Griekse taal, tot diep in de 19de eeuw sterk beïnvloeden. Een ander facet van zijn leergierigheid was zijn fascinatie voor de Arabische taal. Dagen en nachten zat hij gebogen over zijn schrijftafel om het vreemde Arabische schrift te ontcijferen. Dit deed hij zonder leermeester of bepaalde handleiding.  Zijn methode baseerde zich op het vergelijken van overeenkomsten in andere talen zoals het Latijn, Grieks, Hebreeuws en het Arabisch. Zijn resultaten leverden een eerste basis woordenschat op voor de Arabische taal. Vanaf 1531 begonnen dan de "ongeluksmomenten" voor de humanist Cleynaerts die zich voortaan in de hogere kringen "Clenardus" liet noemen. Niet tegenstaande hij in Leuven voor diverse hogere functies in aanmerking kwam, zag hij telkens een promotie aan zich voorbij gaan en bleef elke benoeming uit. Eind 1531 ontmoet Nicolaes dan zeer toevallig een zekere Ferdinand Colón, de zoon van de wereldontdekkingsreiziger Christoffel Columbus. Op verzoek van Ferdinand ging Nicolaes gretig in op diens aanbod om hem te vergezellen naar Sevilla, alwaar hij zijn eigen privé bibliotheek mocht uitbouwen. Onze "Clenardus" was dan ook voor korte periode werkzaam als professor  Grieks aan de plaatselijke universiteit van Casablanca. Zeker moment krijgt hij dan een voorstel van de Portugese  koning Joäo III, om de opvoeding van diens broer en de kroonprins Enrique op zich te nemen. Eind 1534 vertrekt Nicolaes dan ook naar het Koninklijk hof in het Portgese Evora. In 1538 waren de eerste tekenen van heimwee te merken, heimwee naar zijn thuisland en vooral zijn bakermat  Leuven. Stiekem begon hij plannen te smeden en zijn terugkeer voor te bereiden. Toch spookte er een geest door zijn hoofd dat hem vertelde dat hij nog een grotere opdracht te vervullen had. Er was nog steeds een overblijfsel van zijn passie uit het Leuvense, n.l. De Arabische taal. Veel kennis hierover had hij in Spanje en Portugal opgestoken en hij had een duidelijke bedoeling om iets te doen met deze vreemde taal.

De jaren dat hij in Spanje en Portugal verbleef heeft Nicolaes met beide handen gegrepen om deze eigenaardige taal grondig bij te schaven, overigens,  in deze tijden was  er nog een overgrote meerderheid van de plaatselijke bevolking die deze taal spraken, een gevolg van de Islamietische overheersing. De theoloog  Cleynaerts zag de kans schoon om zijn kennis van de Arabische taal te gebruiken tegen het overheersende Moslimnisme. Een volgende droom wilde hij dan ook erst nog ten uitvoer brengen vooraleer toe te geven aan zijn heimweegevoelens. Hij zou zich ten volle inzetten om de verloren schapen opnieuw naar de schoot van de Katholieke kerk te leiden. Hij besloot zelfs  om zeer ver hier op in te gaan om zijn uiteindelijke doel te bereiken. In 1540  trekt hij dan op pad via een woelige tocht door de straat van Gibraltar en een helse onderneming door de verwoestende woestijn. Uitgeput maar innerlijk tevreden bereikte hij dan het centrum van de Islam in  Noord Afrika, n.l. het stadje Pez in Marokko.In de realiteit was theoloog Cleynaerts in het hol van de leeuw echter op zoek naar Islamitische theologische geschriften om ook deze religie tot in de finesse te beheersen . Door  een grondige kennis van de tegenstrever kan men best met gegronde argumenten hun ongelijk aantonen. Als katholiek theoloog had Nicolaes slechts één doel voor ogen en dit hield in dat hij, door een vreedzame bekering van de Joden en de Moslims, in hun eigen taal, er op te wijzen dat zij in een foutieve religie waren beland. Als uitgesproken Christen achtte hij het zijn morele plicht om zoveel mogelijk christelijke slaven, die meestal door Moslims waren gevangen genomen op de schepen in de Middellandse Zee,  vrij te kopen. Hierdoor kwam hij niet alleen in de schulden terecht maar, kwam hij ook, volgens zijn eigen woorden , in aanvaring met "Het monster". Wie hij met "Het monster" bedoelde is nog steeds een raadsel. Zeker weten we dat Klaas in augustus 1541uit  Fez is vertrokken en net buiten de poorten van de Portugese nederzetting Arilak van zijn paard is gevallen en hierbij een sleutelbeenbreuk heeft opgelopen. Via  Malaga komt de gekwetste Nicolaes dan terecht in het Alhambra, het vroegere Moorse paleis in het Spaanse Granada. 

Eens zijn kwetsuurherstelling een feit was begon hij reeds nieuwe plannen te smeden om terug te keren naar Fez.  Op 5 november 1542 stierf Nicolaes Cleynaerts in het Alhambra te Granada waar hij tevens begraven ligt.  Over de doodsoorzaak is nergens een spoor terug te vinden. De onderdrukking door de Spaanse en Portugese autoriteiten zullen hier wel hun deel in hebben gehad.

Nicolaes  Cleynaerts heeft zijn doel niet bereikt maar heeft de mensheid via zijn ideologische gedachte heel wat positieve nalatingen geschonken.  Spijtig genoeg heeft hij de beide religies (Islam en het christendom) niet nader tot elkaar kunnen brengen. Zijn inzet zou  een voorbeeld moeten zijn in de samenleving in deze rumoerige  21ste eeuw.

Meer dan terecht heeft hij dan ook zijn plaatsje gekregen op de plek waar hij ooit  het levenslicht zag.