In  RIET  en MOERAS

     is het  RIETZANGERTJE  in zijn  sas... 

Het rietzangertje is een trekvogel uit de orde der Passerifames en behoort tot de familie der Sylvidae. Wanneer hij het in onze streken begint koud te krijgen neemt hij zijn toevlucht tot het Afrikaanse vasteland om er te overwinteren (overzomeren) en te genieten van een welverdiende vakantie. Zelfs wanneer ze lekker vertoeven in de Sahelgebieden ten zuiden van de Sahara voelen zij de drang om op het geschikte moment hun terugreis aan te vatten. Zowat begin mei arriveren de eerste  exemplaren opnieuw in onze contreiën. Bij een wandeling langs moerasrijke gebieden of rietvelden kan men ze dan duchtig horen van katoen geven. Men moet zelfs de vogel in kwestie niet gezien hebben, horen doen we hem des te meer. De zang van de rietzanger wordt in snel tempo opgevoerd. Het bijzonderste kenmerk hierin is een dikwijls weerkerend, lang en fluitachtig trillen dat echter  zeer  aangenaam in de oren klinkt. De strofen doen wel veel denken aan de zang van de kleine en de grote  karekiet. De zang van de rietzanger klinkt alleszins welluidender dan deze van de kleine karekiet en wordt de ganse dag vlijtig aangehouden. Opvallend is de variatie in de zangintensiteit dewelke door omstandigheden in de omgeving invloedrijk veranderd wordt. Zo kan de stijgende luchtvochtigheid  rond de middag de zang iets afzwakken terwijl bijzondere droge lucht en sterke wind, de zang totaal kan uitschakelen.Dit 12,5 cm lang rietzangertje onderscheidt zich van de even grote kleine karekiet door zijn felle opvallende wenkbrauwstreep en zijn donkergestreepte  rugzijde. De onderscheiding met de waterrietzanger is dan nog wat moeilijker.

Door de ornithologische waarnemingen der laatste 10-tallen jaren heeft men wetenschappelijk kunnen vaststellen dat de oudere mannetjes als eerste opnieuw in hun broedgebied arriveren, gewoonlijk  rond  1 mei. Enkele dagen nadien maken de jongere  mannetjes dan hun opwachting.  Een poosje nadien laten de popjes van zich horen. Zouden zij het misschien geleerd hebben van de menselijke dames om de kat uit de boom te kijken en te wachten tot de kust volledig veilig is om de overtocht aan te vatten ? Dit ongewoon gedrag van de mannetjes zou voor een groot gedeelte te maken hebben met bepaalde voorbereidingen die het mannetje nog wil uitvoeren  om het broedseizoen op een deftige manier te beginnen ? Waarnemingen hebben tevens uitgewezen dat de rietzanger steeds naar dezelfde plaats  terug komt.  Hun voorbereiding bestaat er dan ook in om zijn territorium af te bakenen, het nest  op te smukken en even- tueel te verdedigen voor mannelijke  rivalen. Wanneer de  terugkerende  vrouwtjes een poosje later overtrekken willen ze pronken met hun afgebakende  zone om alzo het geschikte wijfje te strikken. Herkennen we hierin ook niet een trekje van onze vrouwelijke wederhelft ? Het uitverkoren broedterrein van de rietzanger is een moerassig gebied met een voorkeur voor  laagveen en enigszins verruigde gebieden.

Hun ideale biotoop is echter een combinatie van een ruime open vlakte met jong en overjarig riet en een dichte, hoog opschietende  kruidlaag. Hun voedsel bestaat in hoofdzaak uit insecten  die laag in de dichte vegetatie verzameld zitten. Het rietzangertje was een tijd geleden nog een zeer talrijk voorkomende broedvogel in onze streken. Rond de jaren '60 waren ze nog tienduizenden broedparen en noteerden we in de optimale leefgebieden zelfs 10-tallen broedparen per vierkante km. Eind jaren '60 begon men reeds te spreken van een onheilspellende afname. Momenteel kunnen we gewag maken van een noodsituatie want ons rietzangertje is terecht gekomen op de  "rode lijst"  van de  bedreigde soorten. De teloorgang van de rietzanger is ten dele een internationaal  probleem.  Een combinatie van de jarenlange droogte in het Sahelgebied en het veelvuldig gebruik van bestrijdingsmiddelen en pesticides leiden tot massale sterftes in hun overwinteringsoord. Toch is er bij ons ook een en ander aan de knikker.  Opvallend is b.v. dat de soort het eerst verdween uit de kleine rietstroken. Verder blijkt dat er in jaarlijks gemaaid rietveld veel minder broedparen zich huisvesten dan in overjarige rietvelden. Het behoud van de rietzanger hangt dus ook af van de wijze waarop wij omspringen met de nog bestaande  rietgebieden. Exploitatie dient met mate plaats te vinden.  Ieder jaar zouden wij een fatsoenlijke oppervlakte overjarige rietplantages moeten kunnen bewaren en in stand houden. Dit kan gerealiseerd worden door het natuurbeleidsplan op verantwoorde manier toe te passen. Een natuurlijk oeverbeheer van onze kanalen en andere waterlopen  zouden, met inspraak van de Rijkswaterstaat en wetenschappers hier wel enig soelaas kunnen  brengen. Hopelijk kan er snel een einde gemaakt worden aan de achteruitgang van de populatie van één van onze  beste  zangvogels. Het  rietzangertje heeft, zelfs meer dan hem lief is, ook heel wat vijanden. Vanuit de hoogte zijn de zijn voornaamste belagers vooral de sperwer, de uilen,kraaien, de Vlaamse gaai  maar vooral de klauwieren. De klapekster is dan weer de wolf in de schapenstal. Deze kan zich  erg vreedzaam tussen andere vogels  ophouden  en mee fluiten, om dan plots, zonder enige aanleiding zijn aanval in te zetten. Zelden zal hij echter de oudervogels als doel voor ogen hebben, het zijn meestal de nestelingen die het slachtoffer zullen worden.  Onder de zoogdieren heeft de rietzanger bovendien ook heel wat leefgenoten die niet direct vrienden kunnen genoemd worden. Zo zijn  de bunzing, de wezel, de marter en de waterratten de voornaamste belagers van ons zangertje. In mindere mate komt ook de vos wel eens aan zijn trekken, evenals de  zwerfkatten.

Over het broedgedrag van het rietzangertje kunnen we kort zijn. Na  goedkeuring van het nest door het vrouwtje zal ze al snel haar eerste  eitje leggen, dit worden er uiteindelijk  maximaal  6, meestal maar 4. De broedtijd is zowat 12 à 14 dagen. Beide  ouders broeden afwisselend maar het wijfje neemt wel het grootste deel voor haar rekening. Vanaf het uitpikken der eieren is het een zware klus voor de ouders. De jongen sperren ononderbroken de bek en deze moet zonder uitstel steeds  gevuld  worden. In deze periode  zal je ook niet moeten luisteren naar  het gezang van het mannetje, hij heeft  wel wat anders te  doen dan de mensheid op te vrolijken.  Aanvankelijk worden kleine insecten en spinnen gevoerd, na de 5^de dag krijgen ze al wat grotere  brokken voeding met o.a. maden. Na ongeveer 14 dagen verlaten de jongen het nest. De ouders voeren dan nog geruime tijd verder terwijl de jongen dartel en speels te keer gaan in het struikgewas. Na een 5-tal weken beginnen de jonge mannetjes reeds te oefenen in de  zangkunst onder leiding van papa  de rietzanger. Korte tijd nadien begint dan de rui en beginnen ze zich stilaan op te  maken en voor te bereiden om hun zomerverblijf te gaan opzoeken.                     

                                                                                                                                                                                                                        Tekst:     TJip -