Welke  VITAMINEN ? ? ?     

                 WAAROM   en  WANNEER 

Vitamines, een veelbesproken thema en soms een bron van discussie bij de vogelliefhebbers-kwekers. Laat ons niet om de pot draaien; Vitamines zijn van levensbelang voor ieder levend wezen. Om optimaal te kunnen functioneren zijn deze dan ook onmisbaar. In onze dagelijkse voeding treffen we de broodnodige vitamines wel aan in beperkte hoeveelheden. Het ene levend wezen zal hiermee reeds voldoende hebben, anderen zullen, door omstandigheden, misschien in nood geraken aan een tekort van een bepaalde soort. Iedere levensfunctie heeft n.l. nood aan deze of gene vitamine. Zo kan er enerzijds ook wel een situatie ontstaan dat het lichaam een teveel van een bepaalde soort bevat en dit kan dan ook weer negatieve uitwerkingen hebben. Als voorbeeld kan ik aanhalen dat levertraan bijvoorbeeld slechts beperkt mag toegediend worden, onder welke vorm dan ook. Een teveel aan levertraan zou een overdosering teweeg brengen van de vitaminen A en D en zal in vele gevallen voor de dieren uiteindelijk een fatale afloop kennen.
Om een goed begrip te krijgen en een inzicht omtrent de betekenis van vitamines moeten we eerst en vooral beseffen wat de diverse vitaminen verrichten in het lichaam en vooral, wat zijn vitaminen eigenlijk.
De vitaminen behoren tot het organische gedeelte van iedere voeding en op wetenschappelijk vlak zal hier wel nooit een eindpunt gezet worden. Wereldwijd worden door deskundigen, onafgebroken proeven gedaan en vergelijkingen gemaakt met bevindingen van anderen. Op dit vlak is de wetenschap reeds zeer ver, gelukkig tot heil van alles wat leeft.
De vogels zijn geschapen om rond te vliegen en alzo zichzelf te voorzien van voedsel, dit wordt door zijn instinct meegegeven. Zo zien we b.v. bij zaadetende vogels dat deze zich soms tegoed doen aan het vangen en eten van insecten. Dit is reeds een bewijs dat zij zich willen voorzien van meer gevarieerde eiwitten maar tevens dat ze nood hebben aan bepaalde vitaminen en mineralen die aanwezig zijn in deze insecten.
Een ander voorbeeld: Strooi eens wat keukenzout in uw tuin en vermeng dit lichtjes met de bovenlaag. Zeker moment zal je merken dat de vogels er druk doende zijn geweest. Waarom zul je zeggen, wel, zij hebben het overvloedig aanwezig natrium gevonden en benutten dit om hun spijsverteringsproces te bevorderen. Bij bosbranden ziet men nadien heel wat vogels in het gebied scharrelen in de asresten, zij zijn zich dan aan ’t bevoorraden met de achtergebleven houtskool. De zaden van onkruiden en planten worden gretig opgezocht door de vogels. Het ene zaadje valt al meer in de smaak dan het andere, de vogel geeft hierdoor te kennen dat hij bepaalde stoffen opzoekt die noodzakelijk zijn voor zijn gezondheid. Door vrij rond te kunnen vliegen in de natuur zijn deze vitaminerijke stoffen steeds binnen het bereik van de vogels.
Het zal heel wat complexer worden wanneer de vogel in gevangenschap zal moeten leven. Door deze gedwongen situatie is de vogel totaal afhankelijk van wat zijn baasje hem voorschotelt en vooral, van dezes deskundigheid op dat vlak. Het tijdperk dat de dieren nog konden spreken behoort tot de legende van de middeleeuwen.
Om onze vogels een gezond leven te verzekeren zijn er duizend-en-één middeltjes in de handel. Niettegenstaande er steeds wel een gebruiksaanwijzing bij hoort moet men toch alert blijven in het toedienen van deze preparaten. Voor de behoefte aan vitaminen is dit wel een leidraad aangezien er in verschillende omstandigheden, of meer, of minder vitaminen nodig zullen zijn.
Vogels die in een kelderruimte worden gehouden zullen de noodzakelijke Ultra-violetstralen moeten ontberen. In de natuur komt deze straling van de zon en vanuit de ruimte. Door de UV-stralingen worden in het lichaam de D3 vitaminen gevormd.
Al het voorgaande wijst erop dat elke doorsnee liefhebber zich best wat meer zou verdiepen in zijn kennis van de voedingsleer. Tevens is het een aanrader voor iedereen om te weten vitaminen er moeten gebruikt worden in welke omstandigheden. Het minste dat we toch zouden moeten weten is de wetenschap wat voor werking de vitamines in het lichaam teweeg brengen.
Om de leek een handje te helpen in deze wetenschappelijke materie gaan wij hier de belangrijkste vitaminen en hun eigenschappen even nader toelichten:
Om het duidelijk aan de man te kunnen brengen voor iedereen gaan we al de vitamines splitsen in 2 groepen. In de 1^ste groep
komen de vitaminen aan bod dewelke oplosbaar zijn in OLIE. In de 2^de groep komen de in WATER oplosbare vitamines aan bod.
De in Olie oplosbare zijn de vitaminen A – D – E en K -- De vitaminen B en C zijn dan weer oplosbaar in Water.
Deze twee groepen moeten we wel goed weten te onderscheiden. Wanneer we de vitaminen van de eerste groep willen toedienen moet er vet of olie aanwezig zijn in het voedselrantsoen van de vogel. Om de bedoelde vitaminen in het darmstelsel oplosbaar te maken en hierdoor werkzaam te doen deelnemen aan de opbouw en het onderhoud van het lichaam is het een “must” dat olie of vet aanwezig is.
Een voedselrantsoen dat weinig of geen voedingsvet of –olie bevat is “slecht” voeder. De vitaminen zullen niet kunnen oplossen en bijgevolg niet aan de gestelde eisen voldoen.
De in olie of vet opgeloste vitaminen zullen opgeslagen worden in de lever van de vogel voor eventueel later gebruik. Hier schuilt echter een addertje onder het gras.. Wanneer geven we genoeg en wanneer te veel ? De periode , waarin de vogel leeft op dat moment is bepalend voor de hoeveelheid vitaminen dat hij dan nodig heeft.
De vitaminen D3 is voor een vogel meer van waarde. Van de UV-stralen weten we reeds dat onze vogels deze omzetten in D3 vitaminen. ’s Winters is de capaciteit van de UV-straling echter tot een minimum herleid. Daarom zullen wij onze vogels kunstmatig moeten voorzien van deze versterking. Zeker in de kweekperiode eveneens denken aan de nodige bijvoeding. Het is nl. zo, dat in de kweekperiode onze vogels extra moeten voorzien worden van kalk, fosfor en vitaminen D3. Dit is trouwens het tijdstip dat er nieuwe skeletten gevormd worden en dan zijn deze voorzieningen zeker geen overbodige luxe. De aangehaalde elementen, kalk, fosfor en de vitaminen D3 zijn onafscheidelijk met mekaar verbonden. Je moet immers weten dat de vitaminen D in het vogellichaam de kalk /fosfor stofwisseling op peil brengt en onderhoud. Een tekort aan deze vitaminen D heeft tot gevolg dat er een slechte stofwisseling plaats heeft en deze laat zich dan gevoelen door gebreken in het beendergestel. Buiten deze kweekperiode, tot zowat aan de herfst, is extra versterking van vitaminen D niet meer, of in veel mindere mate nog nodig.
Dan hebben we de vitaminen A, ook wel “epitheel beschermende vitaminen” genoemd. Deze A vitamines zijn verantwoordelijk voor een goede afbouw en onderhoud van alle slijmvliezen van het verteringskanaal, de luchtwegen, de geslachtswegen en de ogen. Ook de opperhuid wordt intact gehouden door de vitaminen A.
De vitaminen A moeten volledig via de voeding worden aangevoerd, het ontstaat niet door invloeden van buiten af of door chemische reacties zoals bij de vitaminen C wel het geval is.
Het is genoegzaam bekend dat bij gebrek in een vogellichaam van de A vitaminen er minder vitaminen C kunnen aangemaakt worden. Dit wil ik hier toch duidelijk stellen. Veel vogelliefhebbers beweren en geloven er zelfs sterk in dat, wanneer ze de vogels vitaminen C opvoeren alles in orde is en het evenwicht hersteld is. De realiteit is echter anders. Indien de vogel voldoende vitaminen A had gekregen dan moest men niet ingrijpen door vitaminen C toe te voegen. Zulke vogels zullen zich tijdens en even na het innemen van deze vitaminen C wel goed voelen maar dit zal maar van zeer tijdelijke duur zijn. Dit wil nu ook weer niet zeggen dat het extra toedienen in sommige gevallen van vitaminen C geen soelaas zal brengen. In de kweekperiode bv.: in de kweekperiode. De eierschalen zullen van prima kwaliteit zijn dank zijn dank zij een meer aanbod van de vitaminen C. Wij hadden het echter nog steeds over de vitaminen A, om duidelijkheidsredenen heb ik er even de vitaminen C moeten bijhalen om de lezer van deze de functie van de vitaminen A beter te laten doordringen. Toch moeten we de draad met de vitaminen A opnieuw opnemen om duidelijk te stellen dat de vitaminen A een belangrijke functie heeft in het hele bestel en dat er heel wat afhankelijk is van deze
Bij gebrek aan vitaminen A zal dit bij de vogel onmiskenbaar waar te nemen zijn. Indien de vogel beschikt over het minimum behoefte zal het wel moeilijker zijn om een juiste diagnose te stellen. Bij een groter gebrek zullen de kenmerken echter heel duidelijk naar voor komen. De vogelkweker zal dan ook de ene desillusie na de andere te verwerken krijgen zonder er echter een pasklare verklaring voor te kunnen vinden. Pas wanneer het gebrek aan vitaminen A zich duidelijk begint te manifesteren zal men er zich van bewust worden dat de A-vitaminen er voor iets tussen zitten. De slijmvliezen zullen bij gebrek aan deze vitaminen in een staat van verval terecht komen en hierdoor zullen allerhande ziektekiemen de kans krijgen om hun vernietigende taak aan te vatten. Op de, in slechte conditie verkerende slijmvliezen hebben de ziektekiemen een goede voedingsbodem en vermeerderen zich dan ook zeer snel. Het nefaste resultaat is dan ook: Het uitbreken van ernstige ziektes op de ogen, de luchtwegen, het verteringskanaal en de geboortewegen, allemaal vitale organen zou ik zo denken. De omstandigheden van de huisvesting kunnen de uitbraak van deze ongezonde situatie erg in de hand werken en versnellen.
In plantaardige voeding komt vitaminen A evenwel niet voor, wel het pro-vitamine A (Caroteen). Dit Caroteen wordt wel omgezet in het lichaam tot vitaminen A en ook als dusdanig gebruikt.
De meeste groene planten die wij onze vogels voeren bevatten dit Caroteen.
Waar we wel vitaminen A aantreffen als dusdanig is b. in levermeel, volle melk en eieren. Nu moet u zich geen illusies koesteren en denken van “nu maar zoveel mogelijk van deze producten in de voeding mengen en klaar is kees”. Dit zou een oerstomme redenering zijn want dan vergeet u wat hiervoor is omschreven. In deze toegevoegde waarden zijn immers ook andere voedingstoffen aanwezig dewelke dan weer niet in de voeding mogen terecht komen. Door een te hoge concentratie van de aangehaalde producten zou het toelaatbare percentage wel eens kunnen overschreden worden en dan stellen zich weer andere problemen zoals daar zijn ; ernstige darmstoornissen.
In deze situatie vindt er geen vertering meer plaats van de eiwitten, in de plaats daarvan zal zich een rottings- of gistingsproces manifesteren hetgeen zware gevolgen kan hebben op de algemene conditie van de vogel. De grondstoffen die we in de vogelvoeding aanwenden moeten ook “vogeleigen” zijn. Dit wil zeggen dat ge de vogel zijn voorkeur ook wel wat moet respecteren en hem niet dwingen om hem te doen eten waar hij geen zin in heeft. Probeer een koe maar eens safraan te doen eten….
Over de veelvuldige synthetische preparaten die zogezegd speciaal voor vogels zijn bestemd treffen we de vitaminen A en D aan. De concentraties in deze preparaten zijn eigenlijk veel te hoog voor onze vogels en zijn meer geschikt voor menselijk gebruik. Bij een regelmatige verstrekking van deze, aan onze vogels zal er snel een overdosering optreden en dat is toch niet de bedoeling.
Vitaminen D toedienen via, hetzij levertraan, bladgroen of rode wortel moet steeds in beperkte mate geschieden . Overdaad zal snel leiden tot een aftakelende conditie. Het teveel verstrekken van een bepaalde voedingstof heeft evengoed nadelige gevolgen als wanneer we niets zouden geven.
Dan komen we nu terecht bij de vitaminen E. Deze vitamine heeft in de wetenschappelijke literatuur heel wat functies toegewezen gekregen . De behoefte aan deze vitamine wordt mede bepaald door de voedselsamenstelling die de vogel krijgt voorgezet. De mengeling die wij onze vogels in gevangenschap toesteken bevatten in ieder geval te weinig vitaminen E . Deze vitaminen zijn voor de vogel zeker van groot belang in verband met de vruchtbaarheid, de groei en de stofwisseling. Indien er een absoluut tekort is aan deze vitamine kunnen er evenwichtstoornissen optreden. Het meest zichtbare kenmerk van deze storing zijn het ongecontroleerde bewegingen van het hoofd. In uiterste gevallen kan het soms leiden tot steriliteit. Tijdens de kweekperiode hebben de vogels met grote legsels meer behoefte aan vitaminen E dan in gewone omstandigheden. De gewenste dosis vitamine E per kgr eivoer bedraagt ongeveer 5 à 10 IE (Internationale Eenheden). Voor vogels die niet beschikken over dierlijk voedsel gaan we het vitamine E-gehalte opdrijven tot zowat 40 IE.
In tarwekiemolie, mais en gerst vinden we de vitaminen E in hoge mate terug. Een modernere benaming van deze vitamine is TOCOFEROL.
Denk er echter steeds aan dat de vitamine E een vitamine is die zich in oliën en vetten oplost. Zoals eerder reeds beschreven dienen we hier extra voorzichtig mee om te springen, remember: het opslagen van het vet in de lever.
Een andere vitamine is de vitamine K. Deze vitamine speelt een belangrijke rol in het bloedstollingsproces en is nodig voor de aanmaak van “Protrombine” in de lever. Een tekort aan deze vitamine zal een vertraagde bloedstolling tot gevolg hebben. De vitaminen K vinden we vooral terug in groene plantendelen zoals sojabonen enkele graansoorten en ook wel in wortelen. In dierlijke produkten zullen we deze vitamine slechts sporadisch terugvinden . Een overdosis van sulfamiden ( ESB3, S-MEZ e.a.) kunnen een vitamine K tekort veroorzaken. Tot hier hebben we kennis gemaakt met de vitamines die zich laten oplossen in vetten en/of oliën.
Anders is het echter gesteld met de 2^de groep, de wateroplosbare vitamines B en C.
Van de vitamine B kennen we een uitgebreid complex van B-factoren gaande van de B, B1,tot en met de B12. Men kan de vitaminen van het B-complex ook wel terug vinden onder andere benamingen zoals bv. Thiamine of Ancurine voor de B1 of Riboflavine voor de B2, voor de B6 is dit Pyridoxine , Pyridoxal en Pyridoxamine. De benamingen Niacine of Nicotinezuur, Pantotheenzuur, Choline, Biotine, Inositol en Foliumzuur zijn eveneens benamingen voor vitaminen, behorende tot het B-complex. Wanneer er van deze B serie teveel zou verstrekt worden aan de vogel zal dit teveel afgevoerd worden via de urine of het mest en kan dus weinig onheil veroorzaken. Een gevaar voor overdosis is bijgevolg dan ook haast onbestaande. Wel is het zo dat onze vogels regelmatig een toediening van deze vitaminen moeten krijgen. We weten inmiddels dat het verenkleed van de vogel gevormd wordt uit voedingseiwitten. Daarom is in de ruiperiode een sur-plus van B6 vitamine nodig. Zeer goede bronnen van B-preparaten zijn o.m. vers groenvoer, bladgist en biergist, om er maar enkele te noemen. Gezonde, verse en onbespoten bladgroenten vinden is soms wel een obstakel. Geen nood echter, in de speciaalzaken kan men het complete B-vitaminen complex aanschaffen in vloeibare vorm. Dit is dan gemakkelijk via het drinkwater toe te dienen.
Het vitamine B1 (Thiamine) heeft als taak om de stofwisseling van de koolhydraten te regelen. Deze koolhydraten zorgen in het lichaam dan weer voor de arbeidsprestaties en de temperatuur. Om deze koolhydraten toe te laten om hun functie naar behoren te laten renderen is het een noodzaak dat deze in het lichaam dan ook goed worden omgezet. Een algemeen tekort aan B-vitaminen is bij de vogel meestal uiterlijk goed waarneembaar. Enkele uiterlijke kenmerken zijn o.a.: