Eén van de opvallende kenmerken van de dictators van de twintigste eeuw was hun provincialisme. Denken we hierbij maar aan een Pinochet, Mao, Stalin of Hitler. Deze laatste sprak zelfs een Oostenrijks Duits, hij is eigenlijk begonnen met het massacreren van de Duitse taal. De toon was dus gezet. Toen ik in een vorig artikel sprak over de gevaarlijke mengeling van romantiek en overdreven nationalisme dan was dat niet volledig genoeg. Het provincialisme hoort daar ook bij zodat ik de volgende formule bijna durf te hanteren: romantiek + eigen volk eerst + provincialisme = fascisme. Als aan die drie voorwaarden zijn voldaan dan staat een dictatuur voor de deur. De drie genoemde tendenzen komen er in feite op neer dat men een terugkeer naar het verleden wil en om dat te bewerkstelligen moeten de moderniteit en haar vertegenwoordigers worden uitgeschakeld. Fascisme betekent dus niets meer of minder dan een gewelddadige aanval op de hedendaagse wereld. Het is logisch dat zo iets tot een catastrofe leidt, dat heeft de geschiedenis wel genoeg bewezen. De geschiedenis heeft ook bewezen dat zij lacht met zulke verzuurde oprispingen want na de vernietiging van de dictatuur komt de moderne tijd als een boemerang terug in het gezicht van haar vijanden. Zie daarvoor Duitsland na 1945. Hitler keerde terug naar de middeleeuwen maar twaalf jaar later keerden de moderne tijden terug naar Duitsland zodat dat land het meest moderne werd van Europa. Wat een verspilling van energie en mensenlevens!
Op www.dr-le-compte.be hoorde ik (de website is de laatste tijd alleen te beluisteren) weer een goede uitspraak: "De waarheid is wat GIJ gelooft." Daaruit volgt dus automatisch dat een absolute waarheid niet bestaat. Dr.Le Compte vindt het dan ook misdadig dat de twee grootste wereldgodsdiensten, de islam en het christendom, er nog altijd van uit gaan dat zij de absolute waarheid in pacht hebben en anderen proberen te bekeren. Omdat het weekend is ga ik het hierbij laten. Die zes woorden zeggen genoeg.
De laatste tijd constateer ik met verbijstering hoe in sommige tijdschriften (Humo bv.) de titels van Franse films in het Engels vertaald worden. Zo werd onlangs "La belle et la bête" van Jean Cocteau plotseling "The beauty and the beast" en "Les diaboliques" en "Le salaire de la peur" van Henri-Georges Clouzot werden verminkt to "Diabolique" en "Wages of fear"! Ik vraag me dan af of men denkt dat de lezer die paar Franse woorden niet zal begrijpen of is men al zodanig gehersenspoeld door de Angelsaksische cultuur dat men er vanuit gaat dat Engels beter klinkt? Ik moet hier direct bij vermelden dat ik altijd een hekel heb gehad aan Franstaligen met hun manie om Amerikaanse filmtitels in het Frans te vertalen maar dat valt nog ergens te begrijpen gezien zij de vreemde titels omzetten in hun EIGEN taal. Wanneer men echter de originele anderstalige titel vertaalt naar een andere VREEMDE taal dan wordt het pas écht potsierlijk. Het wijst er volgens mij eens te meer op hoe diep de Amerikaanse cultuur in sommige Vlaamse geesten is doorgedrongen, notabene bij hen die anders zo prat gaan op hun anti-Amerikanisme! Zich verzetten tegen een bepaalde cultuur doet men toch niet door enerzijds alles van die cultuur over te nemen maar anderzijds er altijd kritiek op te leveren. Het is ofwel het één of het ander, beide handelwijzen samen vind ik nogal twijfelachtig.
Indien ik ooit een lijst zou samenstellen met de tien meest originele films, dan zou "Les parapluies de Cherbourg" daar zeker bijhoren. Want zeg nu zelf, een film waarin elk woord gezongen wordt in plaats van gesproken kan men toch moeilijk als alledaags bestempelen. In het begin gaat het hoofdpersonage zelfs naar een garage en spreekt (of liever zingt) de garagist aan die al zingend antwoordt! Dit is typerend voor de hele film, de meest gewone handelingen krijgen een speciaal karakter omdat zij al zingend uitgevoerd worden. Is "Les parapluies de Cherbourg" dan een musical? Eigenlijk niet, want in een musical worden gesproken scènes afgewisseld met dans- en zangnummers. Is het een opera? Nog minder, want een opera handelt per definitie bijna altijd over een erg (melo)dramatische geschiedenis en bevat los van elkaar staande aria's. Niets van dit alles in "Les parapluies de Cherbourg". Het verhaal is erg banaal en van aria's kan men moeilijk spreken want het lijkt bijna alsof heel de film bestaat uit verschillende melodieën die aan elkaar geregen worden en zo één grote melodie vormen. Maar wat nut heeft het om een film in een bepaalde categorie te willen stoppen, het voornaamste is toch dat hij mooi en aangrijpend is. En dat is "Les parapluies de Cherbourg" in hoge mate. Het gebruik van de kleuren (gewoon fantastisch), de muziek van Michel Legrand, de sfeer en de vertolking zijn onvergetelijk. Het is een film waarover een sluier van weemoed hangt die in de laatste scène wordt afgerukt zodat een stil verdriet zichtbaar wordt. Deze film is uitgegeven op DVD maar ik weet niet of er ook een uitgave op de markt is met Nederlandse ondertitels. Zoveel belang heeft dat wel niet in dit geval want "Les parapluies de Cherbourg" is vooral een kijk-en luisterfilm. Zelfs zonder alle woorden te begrijpen beseft men wel waarover het gaat.
In de dagboeken "Tot het bittere einde" van Victor Klemperer staat een zin die in een paar woorden zoveel zegt als een uiteenzetting van talrijke bladzijden. Die zin luidt als volgt: "De postume ontmaskering van Rousseau heet Hitler." (blz.283, deel I) Ik wil dat even wat verduidelijken. De meeste mensen hebben op school wel gehoord van de Franse schrijver Jean-Jacques Rousseau die vooral bekendheid verwierf met zijn "retour à la nature" en met zijn ophemeling van de gevoelens ten koste van de rede. Welnu, zo een ophemeling van gevoelens was niet zonder gevaar want na hem kwamen dan de nationalistische gevoelens op de proppen; de gehechtheid aan het eigen land en eigen volk (eerst!) bepaalden wie men was en wat men dacht. Ook de verheerlijking van de natuur was niet zonder gevaar. Honderd jaar na Rousseau had men in Duitsland de jeugdbeweging de "Wandervögel" die vijandig gezind stond tegenover de stad en van trektochten in de bergen haar hoofdbezigheid maakte. Nog jaren later voegden deze natuurmensen zich samen met de uiterst conservatieve patriotten zodat een explosief mengsel tot stand kwam dat voor Hitler de ideale voedingsbodem werd voor zijn nazipartij. Vandaar dus de woorden van Klemperer of anders gezegd, het nazisme is één van de uitwassen van de romantiek. Men zou ook kunnen zeggen dat de eeuw van de Verlichting ontspoord is in de denkbeelden van Rousseau.
Indien ik in het vervolg ooit nog de naam "Pamela" tegenkom dan zal ik alleen maar kunnen denken aan Pamela Churchill en zeker niet aan die andere. In een documentaire over haar op Canvas werd een goed beeld geschetst van deze fascinerende vrouw. Getrouwd met Randolph Churchill, zoon van, slaagde zij erin een grote invloed te hebben op haar schoonvader, toen één van de machtigste mannen in de wereldpolitiek. Een paar jaar na de oorlog verhuisde Pamela Churchill naar Parijs waar zij als courtisane stevig de bloemetjes buiten zette. Toen dat gedrag haar reputatie om zeep had geholpen trok zij naar de Verenigde Staten om daar haar kans te beproeven. En met succes. Na daar eerst getrouwd geweest te zijn met een rijke filmproducer, ontmoette zij na diens dood terug haar grote liefde uit de Tweede Wereldoorlog, Averell Harriman, één van de belangrijkste figuren in de Democratische partij. De verkiezing van de Great Communicator Ronald Reagan had de Democraten een kater bezorgd. Pamela Churchill besefte dat de Democraten alleen maar konden winnen wanneer zij een even grote communicator in het strijdperk zouden sturen. Haar ontmoeting met Bill Clinton deed haar beseffen dat zij de juiste man had gevonden. Zij bracht hem in contact met alle belangrijke mannen die zij kende en zorgde ervoor dat de partij financieel massaal werd gesteund. De rest van het verhaal kennen we. Als dank benoemde president Clinton haar als ambassadrice in Parijs en gaf haar bij haar overlijden een staatsbegrafenis. Wat mij altijd opvalt bij zulke beroemde mensen is dat zij op het juiste moment "ja" durven te zeggen waardoor hun leven ineens in een stroomversnelling belandt. Indien Pamela Churchill geen "ja" had gezegd tegen Randolph wanneer hij haar ten huwelijk vroeg dan zou zij waarschijnlijk een illustere onbekende zijn gebleven. Alhoewel?! Om ja te durven zeggen moet men natuurlijk genoeg zelfvertrouwen bezitten en geen schrik hebben om risico's te nemen. Hier speelt het karakter van de betrokkene dus een doorslaggevende rol. Zodat weer eens het gezegde van toepassing is: "Het lot is het karakter." Als voetnoot nog dit: het is verwonderlijk dat zij niet veel bekender is als men ziet welke invloed zij heeft uitgeoefend. Zou het kunnen dat haar vrouw-zijn daar iets mee te maken heeft??!
Gisteren heb ik met plezier gekeken naar het filmpje op het internet waarin men een interview zag met Belle Perez over haar succes in Nederland. Zoals steeds was zij vlot van tong en charmant en mooi (haar voornaam is wel erg goed gekozen!) tegelijkertijd. Ik ga niet zover om te zeggen dat ik een fan van haar ben maar ik heb haar wel al zien optreden op de Gentse Feesten en toen was ik onder de indruk gekomen van haar meeslepende muziek en haar professionele performance. Het was ook eens wat anders om een zangeres in het Spaans te horen zingen, het gaf er een exotisch tintje aan. Blijkbaar zijn nu ook de Hollanders gezwicht voor deze exotische verschijning. Ik kan hen geen ongelijk geven. Pittig detail: Belle Perez is een Vlaamse van Spaanse afkomst. Haar aantrekkingskracht is natuurlijk vooral aan dit laatste te danken. Zo ziet men maar hoe de "vreemde" afkomst van een Vlaming eerder een pluspunt is dan wel een nadeel!
Ik wil eerst beginnen met te zeggen dat ik een fervent voorstander ben van de Europese Unie omdat het volgens mij de enig mogelijke oplossing is om de talrijke wereldproblemen tegemoet te treden. Toch kan ik niet akkoord gaan met de manier waarop men een verenigd Europa tot stand wil brengen. Het lijkt er wel op dat men alle Europese burgers gewoon gelijk wil schakelen zodat er één Europese mens uit te voorschijn treedt. Ik verwijs daarvoor naar alle wetten waarnaar alle Europese landen zich moeten schikken. En wat de buitenlandse politiek betreft geldt bijna het omgekeerde, daar volgt elk Europees land een eigen koers. Het komt er dus op neer dat binnen Europa alles gelijkvormig moet zijn en naar buiten toe treedt men verdeeld op. Een slechtere manier om zich tegenover de buitenwereld op te stellen is moeilijk denkbaar. Hoe anders gaat het er aan toe in de Verenigde Staten van Amerika: daar zijn er grote verschillen tussen de staten onderling, zelfs hun grondwet verschilt soms, maar hun buitenlandse politiek wordt geleid door de federale regering. Zij treden dus naar buiten als één geheel. Ook hun grondwet is een staaltje van vernuft, in amper DERTIEN bladzijden wordt alles helder uiteengezet. Ik ben eens het voorstel tot een Europese grondwet beginnen lezen op het internet maar ben er nooit doorheen geraakt, zo ingewikkeld en verward is die tekst. Waarom zijn de Europeanen niet in staat om datgene te doen wat de Amerikanen reeds TWEEHONDERD jaar geleden wél konden? Dit blijft voor mij een raadsel. Hopelijk kan bondskanselier Angela Merkel de boel eens wat forceren. Spijtig genoeg krijgt zij daarvoor maar zes maanden de tijd. Een bijna onmogelijke opdracht staat haar dus te wachten. Ik wens haar alle sterkte toe!
Na zijn beroemde en gewelddadige film "Bonnie and Clyde" heeft regisseur Arthur Penn in 1969 een film gedraaid waarin geweld bijna volledig afwezig was en die vol tederheid en met humor een verhaal vertelt van een paar hippie's. Het gaat over het wel en wee van een commune en zowel de positieve als de negatieve kanten van de personages worden uit de doeken gedaan maar dan wel altijd op een zodanige manier dat ze sympathiek blijven overkomen. Dit is mede ook te danken aan de schitterende vertolkingen met een speciale vermelding voor Pat Quinn in de rol van Alice. Hoe graag zou ik zelf niet in haar restaurant gaan eten zijn! Deze ongedwongen geregisseerde film telt twee onvergetelijke scènes die nog lang blijven nazinderen; de begrafenis van een drugverslaafde en dan het slot waar zowel een camerabeweging als een inzoomen op het personage samenvallen, wat een heel beveemdend effect geeft. Langs de ene kant laat men Alice achter, langs de andere kant komt zij ons nader. Een werkelijk fantastisch einde van een erg gevoelige film. Deze film stemt me echter droevig omdat hij ons overduidelijk aantoont dat hij uit een totaal ander Amerika afkomstig was. Uit een vrijheidslievend, opstandig en idealistisch land. Het verschil met de lichtjes fascistoïde films die men de laatste vijftien jaar uit Hollywood te zien krijgt kan niet groter zijn, ze lijken wel van een andere planeet te komen. Geef mij maar "Alice's restaurant".
Ik moet bekennen dat ik blij ben dat Hillary Rodham Clinton zich kandidaat stelt voor het presidentschap maar wanneer ik even nuchter nadenk over haar kandidatuur dan heb ik zo mijn twijfels, niet omdat ik enige antipathie zou koesteren tegenover haar, wel integendeel, maar omdat haar kansen om in haar opzet te slagen niet zo groot zijn. Haar grootste obstakel blijft haar echtgenoot Bill Clinton die nog altijd door conservatieve Amerikanen wordt uitgespuwd. Haar eigen persoonlijkheid zal al evenzeer een hinderpaal vormen. Als overtuigde feministe is Hillary Rodham Clinton ook al een doorn in het oog van rechtse kiezers. Zij is natuurlijk een feministe en wat dan nog?! Toen ik nog eens haar mémoires doorbladerde botste ik op de volgende uitspraken die zij ooit op een conferentie van de Verenigde Naties heeft gedaan: "Het is een schending van de mensenrechten als miljoenen jonge meisjes een onterende en pijnlijke genitale verminking moeten ondergaan." Let hier op het gebruik van het woord "verminking" wat door velen nog altijd verkeerdelijk vervangen wordt door het veel onschuldiger klinkende "besnijdenis". En dan nog een zin: "Als deze conferentie één belangrijke boodschap oplevert, laat het dan zijn dat vrouwenrechten eens en voor al als mensenrechten worden gezien...en mensenrechten als vrouwenrechten." Duidelijker kon het niet gezegd worden of zoals John Lennon het lang geleden al even kernachtig verwoordde: "Woman is the nigger of the world."
Onlangs las ik een artikel over Axelle Red die momenteel in Parijs woont. Daarin sprak zij zowel over de positieve als de negatieve kanten van deze prachtige stad. Wat zij erg positief vindt is de gehechtheid en het respect dat de Fransen betonen voor hun taal. Zij kennen dan meestal (hoewel ook dat aan het veranderen is) maar één taal doch zij kennen die dan ook goed. Ik vind het dan logisch dat de Fransen ook van buitenstaanders respect verwachten en verlangen dat die het Frans zo goed mogelijk uitspreken. Ofwel is men van oordeel dat de eigen taal belangrijk is en dus een zo liefdevol mogelijke behandeling verdient ofwel hecht men er niet veel waarde aan en kan men dan ook van anderen niet verwachten dat zij die taal goed beheersen. Het is natuurlijk ook een kwestie van cultuur. De Franse cultuur behoort nu eenmaal tot de top in Europa ( Nietzsche vond zelfs dat men bij het denken aan cultuur in Europa alleen maar aan de Franse kon denken!) en dat uit zich dan ook in de omgang met taal. Iedereen die al eens kijkt naar de Franse TV-zenders kan dit trouwens constateren: zowel ministers als presentatoren als gewone burgers spreken meestal een Frans dat als muziek in de oren klinkt. En hoe zit het met het Nederlands in Vlaanderen???
"Tot het bittere einde" is het dagboek van de Joods-Duitse Victor Klemperer die tijdens het naziregime in Duitsland is gebleven. Hij kon dit omdat hij in de Eerste Wereldoorlog oorlogsvrijwilliger was geweest en omdat hij getrouwd was met een Arische vrouw. Zijn verslag toont aan dat heel wat Duitse burgers jaren hebben getwijfeld aan de duurzaamheid van het Derde Rijk, pas toen de overwinningen van de Wehrmacht een aanvang namen begonnen zij te geloven in de onoverwinnelijkheid van hun Fûhrer. Zij hadden zolang hun twijfels omdat er rondom hen heel wat ontevredenheid heerste en omdat zij niet konden geloven dat Groot-Brittannië en Frankrijk de dreigementen van Hitler over zich heen konden laten gaan. Het is dus pas na de zegetochten van het Duitse leger in Polen en in het Westen dat de Duitsers zich massaal achter Hitler schaarden. Tamelijk laat dus. Men kan zich terecht afvragen wat er zou gebeurd zijn indien de geallieerde mogendheden voor 1938 hadden ingegrepen. Ik heb zo het vermoeden dat het hele Derde Rijk als een kaartenhuisje ineen zou gestort zijn. Maar aangezien de Fransen en de Britten voorstanders waren van de vrede hebben zij geen vinger uitgestoken om Hitler te dwarsbomen, integendeel, zij gaven hem zelfs de indruk dat hij zijn gang kon gaan wat hij dan ook heeft gedaan. Men zou kunnen zeggen dat men hem in de val heeft laten lopen om hem dan des te harder te kunnen straffen. Op het eerste gezicht een vernuftige handelwijze maar dan wel één die miljoenen onschuldige slachtoffers tot gevolg heeft gehad. Ik durf dus te beweren dat héél Europa schuldig is aan het onmenselijke drama dat zich toen heeft voltrokken. Het strafste is dat datzelfde superieure Europa zich vijfig jaar (jaren negentig) later weer afzijdig heeft gehouden met al evenzeer dramatische gevolgen (etnische zuiveringen in het voormalige Joegoslavië). Wat zegt men weer over die ezel.....?
Voor de eerste keer in mijn leven ben ik 's nachts opgestaan om in de living verder te lezen in een boek. Tot hiertoe bleef ik in mijn bed liggen woelen wanneer ik niet kon slapen maar nu vond ik dat ik iets beters te doen had. Het bewuste boek waarvoor ik dan toch uit bed ben gekomen is "Lof der lankmoedigheid" van Rik Torfs. De meeste mensen kennen deze professor van de TV en weten dan ook dat hij de ironie niet schuwt. Zijn bons mots zijn erg gevat en spitsvondig maar wat hij in dit boek presteert is nog heel wat anders. Zijn schrijfstijl bezit het niveau van een Godfried Bomans en zijn diepzinnigheid doet me denken aan een Chesterton ( "Father Brown" en "Orthodoxie" zijn twee van zijn bekendste werken). Dit maar om te zeggen dat Rik Torfs zich in goed gezelschap bevindt. De sierlijkheid van de taal en de talrijke vernuftige redeneringen worden gedrenkt in een bad vol ironie waarbij ook de zelfspot niet afwezig blijft. Wie kijkt hoeveel bladzijden dit boek telt leest het getal 198 maar dat is maar schijn want in werkelijkheid zijn het er veel meer. Elke zin die Torfs schrijft verbergt er één of zelfs meer dan één, soms een hele paragraaf. Er staat immers meer dan er te lezen valt. Dit is dan ook de echte krachttoer van Rik Torfs: in een tamelijk dun boek zegt hij datgene waarvoor vele anderen duizend pagina's nodig zouden hebben. Ik kan "Lof der lankmoedigheid" dus alleen maar aanbevelen!
Eén van de meest bekende en meest gelezen boeken is "Het Achterhuis", het dagboek van Anne Frank. Lang geleden had ik dat ook gelezen en het had een grote indruk op mij gemaakt. Een tiental jaren geleden heeft men een uitgave op de markt gebracht waarin die gedeelten die vader Frank niet wilde publiceren wél aanwezig zijn. Omdat hij met dit dagboek vooral de jeugd wilde bereiken, had hij de negatieve opmerkingen van zijn dochter over haar moeder en de andere medebewoners achterwege gelaten, alsook die paragrafen die handelden over seksualiteit, iets wat in 1947 nog een groot taboe was. Ik heb nu de nieuwe versie gelezen en daaruit komt een veel complexere Anne Frank tevoorschijn dan vroeger het geval was. Ik dacht altijd dat zij een halve heilige was die alles alleen maar positief bekeek en uitsluitend gericht was op het goede. De nieuwe versie beschouw ik dan ook als een verbetering omdat daardoor een meer menselijke Anne voor het voetlicht treedt, een meisje dat begunstigd was met een grote scherpzinnigheid en een diepgeworteld moreel besef. Er is al heel wat geschreven over dit dagboek maar er zijn mij nu bij herlezing vooral twee zaken erg opgevallen. Ten eerste, Anne Frank schrijft bijna uitsluitend over de strubbelingen in het Achterhuis, de ruzies, de conflicten, haar verliefdheid, enz. slechts een paar keer heeft zij het over politiek. Toch was zij uitstekend op de hoogte want de onderduikers luisterden elke dag naar radio BBC en zij werden van alles op de hoogte gehouden door hun helpers uit de buitenwereld. Daarbij kwam nog dat Anne een grote interesse koesterde voor geschiedenis, zij had dus een goed inzicht in wat er op wereldvlak gebeurde. Het toespitsen van haar aandacht op de dagelijkse gebeurtenissen in haar directe omgeving was dus doelbewust en geen teken van onwetendheid. Ten tweede, doordat men nu de vroeger weggelaten gedeelten (met haar ongenadige kritiek op haar medebewoners) wel heeft gepubliceerd, worden we geconfronteerd met acht mensen, in dit geval dus Joden, die zowel hun positieve als negatieve karaktertrekken hebben. Deze Joden worden geportretteerd als mensen zoals u en ik zodat men zich des temeer afvraagt hoe het mogelijk was dat Hitler zulke mensen wilde vernietigen. En het trieste van de zaak is dat er inderdaad zeven van de acht onderduikers vermoord zijn in concentratiekampen. Alsof zij schuldig waren!!! Het is dus oppassen geblazen wanneer leiders anderen als schuldig bestempelen.
"The prince and the showgirl" is een film uit de jaren vijftig die om twee redenen het vermelden waard is. Ten eerste, na al die jaren kan men nog altijd lachen met deze komedie die vooral de aandacht trekt door de erg spirituele dialogen: typisch Britse humor die blijkbaar onsterfelijk is. De tweede reden waarom deze film onvergetelijk blijft is de manier waarop Laurence Olivier van het scherm wordt gespeeld door....Marilyn Monroe. Olivier die toen als de grootste Britse acteur werd beschouwd moet het afleggen tegenover dé glamour queen van dat moment. De film draait dus meer om de showgirl dan om de prins, niet dat de éne rol kleiner zou zijn dan de andere maar gewoon door beider vertolking en présence. Komt Laurence Olivier in het begin inderdaad grappig over, na een tijdje wordt het vermoeiend om nog met zijn gechargeerde vertolking te kunnen lachen: hier is een acteur aan het werk die zijn rol op een grappige manier probeert te spelen en daarvoor alle trucs uit de kast haalt die hij door zijn jarenlange toneelervaring heeft verzameld. Marilyn Monroe daarentegen IS grappig maar blijft terzelfdertijd verleidelijk, ontroerend en charmant, een combinatie waartoe slechts weinigen (zijn er wel nog andere?) in staat waren of zijn. In de "The prince and the showgirl" vertolkt zij werkelijk één van de beste rollen uit haar carrière en het is er ook aan te zien: zoals gezegd duwt zij de beroemde Shakespeare-acteur gewoon naar de achtergrond. Naar het schijnt was Olivier daar zich terdege van bewust waardoor hij bijna jaloers werd op deze, in zijn ogen toch, amateuristische sexbom. Nochtans dacht hij bij de aanvang van de opnamen dat duidelijk zou worden wie er het best uit de verf zou komen. Hier dus ook: wie laatst lacht, best lacht!
Vergeet "Schindler's list" van Steven Spielberg, vergeet ook "The pianist" van Roman Polanski en vergeet zeker de andere films en TV-reeksen over de Holocaust want reeds in 1961 is er een Poolse film over Auschwitz gemaakt die dit allemaal in de schaduw stelt. De titel ervan is "Pasazerka" ("Passenger") en hij werd geregisseerd door Andrzej Munk. Ik wist dat deze film bestond maar ik had hem nooit gezien en hij was bovendien volledig uit mijn gedachten verdwenen tot ik die titel onlangs ontdekte op internet bij Amazon.uk. Ik heb nog nooit zo vlug iets besteld. Gelukkig werd het pakje reeds na drie dagen in mijn brievenbus gedeponeerd. Nu het één en ander over de film zelf. Vermits de regisseur tijdens de opnamen is verongelukt krijgen we dus een film te zien die onafgewerkt is. De scènes die zich in het heden afspelen, maar die door het overlijden van Munk nog niet gedraaid waren, zijn vervangen door foto's waarbij men een commentaarstem hoort die ons duidelijk maakt waarover het gaat. De beelden in het concentratiekamp waren wel grotendeels klaar en ze zijn gewoonweg hallucinant. De gruwel wordt vooral gesuggereerd door een beklemmende sfeerschepping. Zo horen we op een bepaald moment het geblaf van een stel honden waarvan, in combinatie met de beelden, een enorme dreiging van uitgaat. Ook de vertolking van de twee actrices is indrukwekkend. Als men het dan toch niet kan laten om een speelfilm te maken over de Holocaust dan kan deze "Passenger" als voorbeeld dienen van hoe het wél moet. Ik wil er nog op wijzen dat de essentie (voor zover ik dat kan beoordelen natuurlijk) van deze weerzinwekkende geschiedenis in amper één uur wordt verteld, zij het dan noodgedwongen. Een film die het (her)ontdekken meer dan waard is!
Nog niet zolang geleden was de uitspraak van Donald Rumsfeld over het nieuwe en het oude Europa een reden tot algemene controverse. En dan toch vooral in het "oude" Europa, West-Europa dus. Het was natuurlijk wel duidelijk wat zijn bedoeling daarmee was, maar toch schuilt er een grond van waarheid in wat hij zei. De Westeuropeanen blijken zich krampachtig vast te klampen aan vroeger, elke verandering is reden tot klagen en zagen. Ik kan hier al direct twee voorbeelden aanhalen. Volgens een onderzoek zijn zowat de helft van de EU-burgers tegen de euro gekant, toch is die al vijf jaar geleden ingevoerd en nog hebben de verwende Westeuropeanen de schok niet verwerkt. Denkt men dat Europa het enige gebied is waar men van munt veranderd is?! Hoe hebben die anderen dat dan verwerkt? Kloegen zij daar dan ook zo over? Het tweede voorbeeld dan: vijftig jaar geleden vond men het een schande (en terecht!) dat er een Muur bestond die Europa in twee verdeelde, nu die scheiding opgeheven is zijn velen van oordeel dat het vroeger met die Muur toch beter was! Kortom, elke verandering stuit op verzet en is reden tot ongenoegen, een ongenoegen waarop sommige gewetenloze politici dan nog inspelen ook. Wordt Europa dan toch een soort van Bokrijk in de wereld? Indien dat zo zou zijn dan zal ons dat vroeg of laat duur te staan komen, eerder vroeg dan laat. Arm Europa dus.
Dit moeilijk uitspreekbare woord is de titel van een Bosnische film van Jasmila Zbanic. "Grbavica" vertelt het verhaal van een jong meisje dat op zoek gaat naar haar afkomst. Op het einde ontdekt zij dat haar geboorte het gevolg is van een verkrachting. Tijdens de Bosnische oorlog is haar moeder namelijk verkracht geweest door een Serviër. Deze film is om verschillende redenen interessant te noemen. Vooreerst brengt hij ons in contact met een ander deel van Europa, het voormalige Oostblok, zodat onze typische Westeuropese navelstaarderij wat afgezwakt wordt. Dat is altijd mooi meegenomen. Vervolgens zien we hoe een maatschappij die echt multicultureel was kapot gemaakt wordt, niet OMDAT ze multicultureel was, maar omdat één nationaliteit van oordeel was dat het haar alleen toekwam om de macht naar zich toe te trekken. Voor hen was die multiculturaliteit daarom een hinderpaal en dus slecht. Met de gekende gevolgen. Het is goed om daar even bij stil te staan omdat er nogal eens verkondigd wordt dat het de multiculturaliteit op zich is die niet deugt. Tot wat nationalisme kan leiden toont ons dus dit verhaal dat heel sober in beeld werd gebracht en schitterend is vertolkt. Vooral de jonge actrice die de rol van de dochter speelt is erg aangrijpend.
Deze week zag ik in het TV-journaal een professor die een waarschuwing liet horen in verband met het overdreven lawaai dat jongeren in discotheken te verduren krijgen. Ik kan die mening alleen maar bijtreden maar is het niet wat laat om daar nu mee af te komen? Vijfentwintig jaar geleden zag de bekende dr.Le Compte reeds dit probleem. In een artikel over ouderdomshardhorigheid schreef hij: "Dus hier geldt ook zoals altijd: de beste behandeling is het voorkomen. Of anders gezegd: zorg dat u zo min mogelijk lawaai moet verduren. Verbied bij voorbeeld uw kinderen om hun radio's en platenspelers zo hard te zetten dat u de muziek (dat lawaai) door heel het huis kunt horen." (in "Gezond en gelukkig" deel III, p.90) Men had toen beter naar deze woorden geluisterd! En nog iets: in datzelfde journaal stelde men voor om de jongeren oordopjes te doen dragen wanneer zij naar een discotheek gaan. Zou het niet eenvoudiger zijn om gewoon de muziek wat minder luid te zetten? Of is dit echt te veel gevraagd?!
"Ik ben bang om mij te vervelen." Deze woorden van koningin Marie Antoinette zijn te vinden in de biografie die Stefan Zweig over haar geschreven heeft. Het is een erg boeiend boek dat duidelijk verbanden legt tussen de geportretteerde hoofdpersoon en de tijdsgeest van de achttiende eeuw. Ergens schrijft Zweig over haar: "De luchthartige vrouw, die nooit een boek ten einde las en elk ernstig gesprek trachtte te ontwijken, ontbrak het aan die eigenschappen welke noodzakelijk zijn voor een dieper inzicht: ernst, eerbied en doorzettingsvermogen." De eeuw waarin zij leefde was er één van lichtzinnigheid en oppervlakkigheid en door het feit dat zij geld genoeg tot haar beschikking had ging zij nog een stapje verder zodat de achttiende eeuw in haar als het ware zijn hoogtepunt bereikte. Wie een beetje op de hoogte is van de geschiedenis weet natuurlijk dat dat hoogtepunt maar heel tijdelijk was want daarna ging die fameuze eeuw ten onder en Marie Antoinette erbij. De biografie die Zweig geschreven heeft is niet alleen een met groot inlevingsvermogen geschetst portret van deze tragische koningin maar men zou het ook kunnen bestempelen als een soort van waarschuwing voor de toekomst. Wie er alleen maar aan denkt om zich te amuseren is gedoemd om vroeg of laat met een schok wakker te worden in een totaal andere wereld. Maar is het niet juist kenmerkend voor overgangsperioden dat men dan bezeten wordt door een soort van drang tot zelfvernietiging? Een drang die dan ook meestal tot een dramatische ontknoping leidt.
Ik ben Michel Vanderspurt
Ik ben een man en woon in Gent (België) en mijn beroep is fotograaf.
Ik ben geboren op 13/07/1946 en ben nu dus 78 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: lezen, geschiedenis, muziek,film en reizen.
Een erg belangrijke invloed in mijn leven is priester-dichter Anton van Wilderode geweest van wie ik jaren lang les heb
