*twee debatten over meting van religie in onderzoek:

1. debat over de dimensies van het concept religie onder sociologen, gestart in de jaren 50 en doorgegaan tot jonge jaren 70.

2. debat over de veranderende vormen van religie, begonnen in de late jaren 60 tot nu

*de meeste nadruk ligt op het eerste debat. 

*zeer veel ideeën over hoeveel en welke dimensies religies moet tellen om alle expressies van religie te kunnen omvatten

* bv consequential dimensie, ideologische dimensie, subjectieve en emotionele ervaring als expressie van religie, participatie aan religieuze activiteiten, kennis van het geloofssyteem

*aanpak van Glock en Stark waren gebruikt door zeer veel sociologen, maar er was ook empirisch en theoretische kritiek op.

* men was niet helemaal zeker over de consequential dimensie 

* Fitcher:  creed, code, cult, communion 

* sommige probeerde de dimensies te reduceren op basis van empirische en statistische gronden (bv intercolleratie ect. )

* ook waren er andere dat de dimensies niet verminderen, maar uitbreidden 

* Hilty, Morgan en Burns: 7 factoren => kijk tekst 

* dimensie van King, men was er niet helemaal zeker over aangezien de correlatie tussen de items laag waren 

* in de jaren 80: sociale psychologen: 6 items interactionistische schaal : Batson en Ventis

* Een andere aanpak van religie commitment is gebaseerd op de ultieme zorgen/belangen van mensen

* Deze aanpak loopt parallel met de verminderende trend van participatie aan traditionele geloofsvormen, voornamelijk in West Europa

* Deze aanpak zoekt naar verborgen vormen van religieuze expressie

*De klassieke manier van meting werd door sommige sociologen verworpen  (bv gestandaardiseerde vragenlijsten werden verworpen)

*enkele studies toonden aan dat geprivatiseerde onzichtbare religies bestaan, maar dat het geen unitair geloofssysteem vormt. Het lijkt multidimensionaal, en gerelateerd tot de traditionele religies 

*Er is ook een andere aanpak: ipv ultieme betekenis systemen, alternatieve betekenis systemen. 

*idee van Rousseau

*voornamelijk gebruikt voor Amerika

*aantal waarden, symbolen en rituelen dat gemeenschappelijk zijn voor alle leden van die samenleving, over de grenzen van religie heen. 

*macro niveau

*conclusie: in de pluralistische religieuze scene van de US bestaat er een civiele religieuze dimensie, gescheiden van de kerk-typische religieuze commitment

*equivalent van civiele religie, maar dan op micro niveau

*analogie tss de 2 begrippen ligt erin dat ze beide een aantal praktijken en symbolen, zonder religieuze betekenissen, plaatsen onder het label van religie. 

* de gedragingen en praktijken die impliciete religie worden genoemd, worden gevonden in crisis situaties zoals ziekte, examens en huwelijk

*Het wordt gebruikt om de paradox uit te leggen dat geloof lijkt te blijven bestaan, terwijl het aantal kerkleden blijft dalen. 

*De discussie over dimensies is geeindigd zonder definitieve oplossing

*reden voor inconsistenties= afwezigheid van theoretische overeenkomst over de conceptualisering van religie

* Thung zei dat onderzoekers niet moesten focussen op een aantal universele dimensies van het concept religie, maar op de verandering van de inhoud van de verschillende componenten en op de verandering in de graad dat componenten intergerellateerd zijn.

*ideologische dimensie in bijna alle voorstellen aanwezig

*variaties hebben te maken met 4 zaken: 

a. inhoud van de leer, die veranderd met de verschillende betrokken benamingen => veel problemen bij survey onderzoek ontstaan doordat mensen de leer niet aanvaarden, maar wel zichzelf bekijken als gelovigen. Dit valt op te lossen door nieuwe gestandaardiseerde manieren van meten te zoeken en deze in de ideologische dimensie te stoppen.

b. graad van acceptatie van de leer (is in de meeste onderzoeken aanwezig)

c. persoonlijke toewijding: gemeten door bidden en andere individuele rituele praktijken. Hierdoor wordt er ook gedrag bij betrokken ipv enkel het geloof. 

d. hoe centraal staat het geloof in de individuen hun leven: gemeten door de impact van religie in het dagelijkse leven, of door hoevaak men spreekt en leest over religie.

*hoevaak naar de kerk en betrokkenheid daar

*altijd aanwezig in surveys, onder verschillende vormen

De intellectuele dimensie 

*kennis van de religieuze geschiedenis ect

*kennis van verschillende religieuze aspecten

*aanwezig in de meeste theoretische studies

*minder vaak gebruikt in studies

*vereist zeer veel metingen, allemaal gerelateerd tot de participatie in het sociale netwerk.

*theoretische pogingen om een universeel systeem van dimensies van religie te bouwen is gefaald. 

*geen overeenkomst over de indicatoren

*hoe moet je dan kiezen? : er is geen juiste en foute aanpak, de keuze van de dimensies en indicatoren hangt grotendeels af van wat voor soort vragen je gaat stellen over de relatie van geloof tot andere variabelen. 

*De ESS is daar en boven geen survey over religie, en daarom kan daar enkel een klein aantal vragen over religie van gebruikt worden. 

*De EVS is gekozen door zijn metingen op grote aantallen  en owv het aantal religie sociologen die waren betrokken. 

*De Religion and Moral Pluralism (RAMP) is ook gebaseerd op de EVS. 

*één van de grootste problemen met de EVS is dat er weinig theoretische gronden zijn waarop de metingen zijn gebaseerd, de keuze van de vragen werd eerder gedreven door praktische overwegingen en door zeer brede en algemene ideeen over modernisatie en sociale verandering. 

*er zijn drie onderliggende dimensies gevonden in een verkennende analyse: algemene religie, religieuze orthodoxie en vertrouwen in de kerken.

*gemeten door een set van vragen over participatie in het heden en verleden aan geinstitutionaliseerde religieuze activiteiten en associaties.

*De typologie is een combinatie van aansluiten bij een religie in het verleden & heden en van de participatie aan religieuze diensten.

*enkele problemen met de vraag over aansluiting bij een religie:

a) verschil tussen one-step en two-step vragen=> verschil in bekomen antwoorden, meer niet religieuze in de two-step question, en minder niet religieuze in de one-way step question. Echter verminderd het verschil tussen deze twee overheen de jaren.

b)meting van de niet aangesloten was niet verder gespecifieerd dan vrijgelovigen en religieus. 

Het wording effect vermeerder doorheen de tijd.

*uit ander onderzoek: verband tussen question wording en attitude sterkte: degene die zwakke gevoelens hebben tav religie zijn gevoeliger voor question wording effecten dan anderen. 

*De vraag of je bij een bepaalde overtuiging hoort is geen ja dan nee vraag, deze moet bevraagd worden door verschillende vragen over formele criteria of aansluiting, subjectieve gevoelens van het horen tot een overtuiging en de graad van commitment voor een specifieke overtuiging.

*tweede element in de typologie van kerkelijke betrokkenheid is de participatie graad aan religieuze diensten en rituelen. 

=> verschil tussen  collectieve en individuele rituelen

=> verschil tussen verplichte en aanbevolen diensten

meest gebruikte vraag gaat over wekelijkse participatie aan religieuze diensten

Wanneer de vragen over aansluiting en participatie samen worden gebruikt is er kans op context effecten. Dat zijn antwoorden die worden beïnvloed door andere vragen/antwoorden.

=> voorgaande vragen/antwoorden kunnen de betekenis van daaropvolgende vragen wijzigen. 

=> aansluitingsvraag is hiervoor gevoeliger dan participatie vraag, dus best om aansluitingsvraag eerst te plaatsen.

Manieren om dit probleem op te lossen:

a) verschil maken tussen niet-religieuze levensfilosofie en geen. 

b) bijkomende vragen stellen over de intensiteit van aansluiting in levensbeschouwelijke groepen. Dit is wel een subjectieve vraag, dus gevoeliger voor vraag orde effect dan objectieve vragen over religieuze praktijk. 

=> Religieuze bertrokkenheid: aanbevelingen

 Wanneer vragen over aansluiting in het verleden & heden gebruikt worden in combinatie met de vragen over participatie in religieuze activiteiten, moet men nog steeds kiezen tussen one-step en two-step vragen. 

In one-step vragen worden de niet-gelovige onderschat, maar het is mogelijk om deze categorie toch te vangen door deze te combineren met vragen over de aansluiting in het heden en verleden. 

Wanneer je een two-step gebruikt worden een aantal zeer zwak gelovige mensen geclassificeerd in de non groep, maar deze kan je detecteren door te vragen naar hun verleden. 

De aanbeveling is dan ook om two-step vragen te gebruiken, samen met een vraag naar de aansluiting in het verleden en een intensiteit en participatie vraag.

Tevens aanbevolen om te starten met de aansluitingsvraag, en daarin een onderscheid te maken tussen aangesloten bij een 'niet-religieuze levensbeschouwing' en 'geen enkele filosofie van het leven'.

Gemeten door een aantal ja en nee items over de acceptatie van elementen in de christelijke doctrine.

=> aanbevelingen

problematisch in multiculturele en pluralistische samenlevingen aangezien ze bijna uitsluiten gebaseerd zijn op het christendom. Best om eerst andere religies te ontdekken om zo meer algemenere vragen te vinden over religieus geloven. 

*Items die religiositeit meten passen niet direct in de besproken dimensies, maar zijn gerelateerd tot toewijding en belang van God in het leven. 

*representeren emotionele dimensie, gelinkt met intrinsieke religieuze orientatie 

*houdt geen specifiek statement over inhoud van religie in, en geen enkel item refereert naar de intsitutionele zijde van religie. Daarom spreekt men hier over algemene religiositeit. 

*vragen zijn sterk gerelateerd en algemener dan de vorige christelijke geloofs vragen. 

*minder categorieën: vaak hogere percentages dan wanneer je meer categorieën hebt

*vaak zijn groepen van ander geloof (joods, islamiet) sterk ondervertegenwoordigd in dit soort bevragingen. 

=> aanbeveling:

gebruiken van de RAMP vragen categorieën (5 ipv 4, met als nieuwe categorie 'ik geloof dat God iets is dat in elke persoon leeft, eerder dan dat het iets is dat daarbuiten leeft'.) 

Wanneer je echter wilt vergelijken met ander onderzoek kan je het beste de EVS gebruiken, omdat deze het vaakst is gebruikt. 

voorstel om vragen over religieuze aansluiting en participatie te gebruiken. 

*aansluitingsvraag: een one-and-an-half step vraag, en zeker geen two-step vraag. 

*intensiteit: een meer subjectieve manier om te sterkte van het geloof te meten. 

*aansluiting in het verleden: kijk tekst pag 366

*participatie aan religieuze diensten: cruciale objectieve vraag, op manier in tekst (pag 366) is het niet enkel te gebruiken voor christenen, maar ook voor Joden en Islamieten

*bidden: pg 367

*algemeen geloof (beeld van God): aanbevolen omdat het een verschil kan aantonen in die groep die zeggen dat ze niet bij een religieuze overtuiging horen, en het kan ook differentiatie in de andere categorieën aantonen. 

*participatie in het verleden: pg 368

*om een typologie op te stellen omtrent religie moet je een aantal vragen hebben:

a) vragen over horen bij een levensbeschouwing in het verleden en nu

b) religieuze praktijk in heden

c)  vragen over lidmaatschap en vrijwilligerswerk

=> deze laatste (c) missen in het voorstel, maar langs de andere kant zijn veel andere vragen voorgesteld. 

=> voorstellen voor een antwoordblad met gestandaardiseerde categorieën evenals bijkomende land specifieke categorieën. 

=> vraag naar participatie (pg 378, QX6) is van groot belang omdat deze vraag ook bruikbaar is voor Joden en Islamieten, en niet enkel voor Christenen. 

=> ook vraag van hoe vaak men bidt gebruiken, dit omdat deze universeler is dan de vraag naar participatie.

*kijk pag 380-382

9.3.2 de resultaten van wave 1 

*kijk pag 383 

* Jef Van Hoof:

*oorzaak niet zoeken bij overheid=> Vlaanderen quasi ongelimiteerde vrijheid om levensbeschouwing te bekennen

*polarisatie: stemmen die dialoog aangaan in publieke ruimte over levensbechouwing/ethische en identiteitsgebonden thema's zijn beperkt en gepolariseerd => niet mis mee, maar verhindert wel dat betrokkenheid van zwijgende massa niet snel zal toenemen

*=> weinig ruimte genuanceerd en intellectueel eerlijk debat

* oorzaak stroefheid te zoeken in zeer snelle maatschappelijke verandering die Vlaanderen heeft doorgemaakt in 2de helft 20ste eeuw

*in 70jaar tijd: monistiche rooms-katholieke maatschappij => tweestrijd rooms-katholicisme & georganiseerde vrijzinnigheid => religieus plurale samenlevingscontext

*drie levensbeschouwelijke cohorten (tijdspecifieke gedeelde (culturele) invloed doorgemaakt)

*tot eind jaren 60

*alomvertegenwoordiging rooms-katholicisme => ookal scheiding kerk & staat, toch grote invloed op samenleving via rooms-katholieke zuil (hiernaast bestond ook liberale zuil => veel kleiner)

*verzuiling: homogeen en performant opgebouwde samenleving=> van geboorte tot dood in deze zuil

*leven was voorgeprogrammeerd

*net voor & na 2de WO : parochiale leven enorme bloei

*kerk: naast religieuze ook sociale functie

*massakerkcohorte: sterk normatief kader mbt rituelen, religieuze jaarkalender, symboliek en godsbegrip => werd zelden in vraag gesteld

*vrijheid eerder collectief dan individueel

*vanaf jaren 60

*ontvoogdingsstrijd en emancipatiebeweging zorgde voor omwenteling

*strikt normatieve karakter van kerk in vraag gesteld

*°nieuwe & alternatieve dynamieken, bewegingen en groeperingen die geen directe aansluiting zochten bij zuilen

*diepe breuklijn tss rooms-katholieken en georganiseerde vrijzinnigheid

*tweede vaticaanse concilie: nieuwe richtlijnen om geloof terug dichter bij mensen te krijgen

*herdefiniëren geloof aan individuele en collectieve verwachtingen => °alternatieve geloofsgemeenschappen

*vrijheid in voortdurende bevraging van spanningsveld tss individu en groep

*ontstaan in marge van spanningsveld tussen vorige 2 cohorten

*deze cohorte=blauwdruk van geïndividualiseerde samenleving & opkomst digitale wereld

*individu=uitgangspunt

*stelt eigen winkelkar samen met wat hen betekenis heeft

*ook migratiestroom: nieuwe culturele en levensbeschouwelijke gewoonten meegebracht+ vergrijzing => aantal overtuigden slinkt

*vlaamse samenleving samengesteld uit die 3 cohorten

*uitdaging om diversiteit te erkennen als uitgangspunt, handelen wordt beïnvloed door cohorte waar je in zit

*erkenning van diverse vertalingen binnen personalisme, die vaker onbewust dan bewust vertrekken vanuit eigen blauwdruk van cohorte waartoe iemand behoort.