=> transities in levenbeschouwing en religie vaak bestudeerd vanuit klassieke conceptualisering van deze begrippen.
=> dit onderzoek kijken naar levensbeschouwing als zingevingskader en nagaan of in Vlaanderen mogelijke indeling in levensbeschouwelijke groepen bestaat die traditionele levensbeschouwelijke groepen overstijgt.
2. Levensbeschouwelijke veranderingen en zingeving
=> denken over hedendaagse religiositeit lang gedomineerd door secularisatiethese: proces waarin maatschappelijke sectoren verwijderd worden van dominantie van religieuze instituties. proces in 3 dimensies:
a) sociostructureel hebben kerken hun functies verloren aan wereldse instituties
b) religieuze culturele productie neemt af
c) groeiend individueel bewustzijn, waardoor mensen minder in religieuze termen denken.
=> deze these onder vuur: constructie van wetenschap in conflict met religie
=> wereld de dag van vandaag heel religieus: desecularisatie/neosecularisatie: afname religieuze autoriteitsstructuren, maar belang van geloof in dagdagelijkse leven niet verdwenen.
=> religie en levensbeschouwing bekeken als zingevingssyteem: antropologische functie van religie benadrukt: religie als syteem dat zin verschaft in/aan het leven. 5 elementen van religie als zingevingssysteem:
a) overtuigingen over het zelf en de wereld
b) voorschriften
c) stelt doelen
d) regelt gedrag&emotie
e) orienterend wereldbeeld: leidt het individu in normatieve beslissingen ect.
=> religie in orienterend wereldbeeld niet enkel in staat om betekenis te verlenen aan ons leven, maar ook als zinggevingssysteem fundamenteel unificerend en normerend.
=> vervult religie nog functie van zingevingssysteem? gesubjectiveerde en geprivatiseerde religiositeit, en verplichtende karakter van religie neemt af: religie heeft voormalige verankering in stabiele geloofsgemeenschappen verloren, maar is wel een culturele bron waaruit individuen en groepen motivatie en legitimatie uit putten.
=> hedendaagse levensbeschouwing steeds vaker individuele combinatie van verschillende traditionele en nieuwe levensbeschouwingen; normerende voorschriften niet vanzelfsprekend erbij genomen en bieden dan enkel orientatie.
=> van zingevingssyteem naar zingevingskader dat niet zo sluitend is als een systeem, veel flexibeler van aard. interpretatie hierdoor meer bij individu alsook samenstelling van de inhoud.
=> tijd van levensbeschouwelijke bricolage: eenieder individueel levensbeschouwing samenstelt als mengeling uit westerse/oosterse tradities, en ook als mengeling van waarden als verbondenheid, autonomie en zelfrealisatie.
=> opzoek naar nieuwe levensbeschouwelijke groepen
=> nu markt en media sturende kracht in zingevingskader
=> vroegere opdeling: geloofsovertuiging, waarden en gedrag zeer nauw met elkaar verbonden.
=> nu individualiseringstendens, moeilijk eenduidig te vatten.
3. het onderzoekskader: driehoeksmodel van persoonlijke zingeving
Reker en Wong
=> theory of personal meaning
=> meaning als multidimensionaal construct opgevat:
a) cognitieve component: individueel geconstrueerd wereldbeeld, dat ons in staat telt om bestaan in het algemeen, alsook specifieke gebeurtenissen en situaties te verklaren en interpreteren.
b) motivationele component: geheel van waarden, dat ons richting en doelen verschaft in leven: bestaat dus uit waarden en bijhorende doelen die idealiter zijn ingegeven door onze levensbeschouwing en wereldbeeld. Peilen naar waarden gebeurt in dit onderzoek dan ook niet alleen door algemene beschrijvingen van waarden voor te leggen aan mensen, maar ook door eraan verbonden doelen op te nemen.
c) affectieve component: gevoelen van voldoening en vervulling die gepaard gaan met het realiseren van levensdoelen. Houdt nauw verband met concept: subjectief welbevinden' bestaande uit positieve en negatieve affecten, algemene tevredenheid en domeintevredenheid (tevredenheid betreffende specifieke levensdomeinen zoals werk, spiritueel leven...)
=> verhouding zich als punten van een driehoek
=> deze 3 punten, alsook bijgevoegde gedragsdimensie, in dit onderzoek als uitgangspunt
in welke mate, op basis van elementen van cognitieve component, verschillende profielen in de bevolking onderscheiden kunnen worden
=> gebruik van clusteranalyse
=> nadruk op diversiteit, eerder dan op de centrale tendens in de data
=> 7 schalen gebruikt die peilen naar de cognitieve component van zingeving
=> na analyse: wel degelijk levensbeschouwelijke groepen te onderscheiden op basis van elementen van cognitieve component.
4.2 onderzoeksvraag 2: motivationele, affectieve en gedragsmatige verschillen
=> onderscheiden de 10 profielen zich ook van elkaar wat betreft de motivationele, affectieve en gedragsmatige component?
=> motivationele component wordt gemeten adhv waarden humanisme, verbondenheid, utilitair individualisme, en hedonisme, en dan nog enkele andere maatschappelijke en ethisch gevoelige thema's
=> affectieve component gemeten adhv 2 schalen: eigenwaarde en grip op het leven
=> gedragscomponent: door Reker en Wong ontwikkelde SOMP-R schaal: 16 mogelijke bronnen van zingeving
4.3 onderzoeksvraag 3: demografische verschillen
=> verschillen de clusters adhv demografische kenmerken zoals leeftijd ( 18-34, 35-54, 55+), geslacht, opleiding en zelf aangegeven levensbeschouwing
5. algemene bevindingen
=> alle 3 de onderzoeksvragen positief antwoord : indeling in levensbeschouwelijke groepen op basis van cognitieve component, deze profielen verschillen van elkaar in motivationele en affectieve orientatie, alsook in zingevend gedrag. Ook demografische groepen van elkaar te onderscheiden.
=> verschillende groepen: kijk tekst pag 20 of 52.
6. besluit
=> de verschillende combinaties die mensen maken tussen een wereldgeorienteerd, een transcendent en een nihilistisch wereldbeeld, als dan niet aangevuld met een openheid naar alternatieve overtuigingen, leveren 10 duidelijk te onderscheiden groepen op.
=> de waardenorientatie van de 10 groepen blijkt ook telkens anders te zijn, op affectief vlak zijn er niet echt verschillen tussen de groepen. De bronnen waarop mensen zich beroepen om zin te geven aan het leven verschillen in aard en in aantal.